R2KNEu5MV0hlX
Ilustracja przedstawia drewniany, wiejski dom. Przy drzwiach, na wąskiej ławce siedzi skulona staruszka. Opiera się o laskę. Jej głowa jest przewiązana chustką. Sto przy nim duża grupa postaci. Mężczyźni w sile wieku wnoszą do domu rannego mężczyznę leżącego na kocu. Pośrodku stoi inny mężczyzna z zabandażowaną głową. Spod bandaża przecieka krew. Jest odwrócony do nas tyłem. Na prawym ramieniu zawiesił płaszcz. Obok niego stoi młoda kobieta. Trzyma w dłoni zapaloną pochodnię. Ku niej pochyla się umundurowany mężczyzna w sile wieku. Postać siedzi na koniu. Z tyłu stoi drugi jeździec. Po prawej stronie stoi dojrzały mężczyzna. Za jego plecami stoi niski, kamienny mur. Za murem rosną brzozy. Dalej wznosi się porośnięte trawą wzgórze.

Sposoby ukazywania powstania styczniowego w literaturze pozytywizmu

Stanisław Witkiewicz, Ranny powstaniec, 1881
Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie, dostępny w internecie: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Pokolenie pozytywistów różniło się od romantyków radykalnie odmienną postawą ideologiczną. Obwiniali oni wcześniejszą generację Polaków za wywołanie i klęskę powstania styczniowego, choć część przedstawicieli nowej epoki sama wzięła za młodu udział w tym zrywie narodowowyzwoleńczym. W utworach literackich drugiej połowy XIX wieku tematyka martyrologiczna dotyczyła między innymi przebiegu powstania styczniowego jako wydarzenia historycznego. Wiele z tych utworów powstało na chwałę zwyciężonym i jako swoisty dokument o ważnej karcie dziejów Polski.

Przy okazji nauczono się także porozumiewania poza językiem cenzury, czemu służyła m. in. mowa ezopowa i symbolika malarstwa czy noszonej „czarnej” biżuterii.

Twoje cele

  • Wykorzystasz w interpretacji tekstów literackich zawarty w nich kontekst historyczny.

  • Rozpoznasz sposoby kreowania świata przedstawionego w prozie pozytywizmu.

  • Porównasz postawy bohaterów literackich i ich systemy światopoglądowe.

  • Poznasz sposoby wartościowania powstania styczniowego i jego znaczenia dla Polski i Polaków.

  • Przeanalizujesz sposoby ukazania powstania styczniowego w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej oraz Lalce Bolesława Prusa.

Przeczytaj