W średniowiecznej Europie przez dekady ścierały się ze sobą dwie koncepcje organizacji życia społecznego i politycznego. Uniwersalizm zakładał stworzenie jednolitej Europy, którą miał władać albo cesarz (cezaropapizm), albo papież (papocezaryzm). Koncepcja konkurencyjna zakładała istnienie państw narodowych, kontrolowanych przez świeckich władców.

Konflikt o to, kto okaże się główną siłą polityczną kontynentu, przybrał formę nie tylko rywalizacji między poszczególnymi monarchami, ale również walki o prymat między władcami świeckimi i hierarchami Kościoła katolickiego. Podzielić go można na trzy fazy: spór o inwestyturę, czyli prawo do obsadzania biskupstw i opactw, walkę rodu Hohenstaufów z papiestwem i wreszcie konflikt papieża Bonifacego VIII z królem francuskim Filipem IV Pięknym. Ta rywalizacja doprowadziła już w IX i X w. do feudalizacji Kościoła, a w konsekwencji  – zeświecczenia kleru. Uzyskanie wpływów politycznych upodobniło Kościół do instytucji świeckich. Feudalny kościół jako instytucję osłabiały trzy zjawiska: symonia (sprzedaż stanowisk kościelnych), nikolaizm (zerwanie z zasadą celibatu i chęć zapewnienia potomstwu korzyści materialnych) oraz nepotyzm (obsadzanie urzędów kościelnych członkami rodziny). Wśród kleru powstawały różne pomysły na reformę i odzyskanie politycznej inicjatywy. Jednym z nich był ruch krucjat.