Oficjalna historiografia rosyjska utrzymuje, że to Adolf Hitler ponosi wyłączną odpowiedzialność za wywołanie II wojny światowej. Na dowód wskazuje monstrualną liczbę ofiar wśród mieszkańców republik wchodzących w skład ZSRS: ponad 26 milionów ludzi. Poza Rosją wśród historyków dominuje jednak pogląd, że to Józef Stalin, inicjując podpisanie paktu Ribbentrop‑Mołotow, popchnął Hitlera do wojny z krajami Europy Zachodniej.

Stalin był konsekwentnym realizatorem linii partii komunistycznej, której przywództwo sprawował po Włodzimierzu Leninie. Marks, Engels i Lenin zakładali, że wojna państw kapitalistycznych doprowadzi do ich osłabienia, a może nawet do rozpadu. To miało stworzyć sytuację dogodną do przeniesienia rewolucji bolszewickiej na zachód kontynentu europejskiego. Stalin przygotował na tę okoliczność sowiecką armię. Miała wkroczyć do Europy, gdy Niemcy, Francja i Anglia będą wyczerpane wojną.