Wyżyna Śląska – krajobraz przemysłowy
W niektórych częściach Wyżyny Śląskiej dochodzi do nagłego obniżania się gruntu, miejscami nawet o ponad 20 metrów! Co jest tego przyczyną? Otóż Wyżyna Śląska jest niezwykle bogata w cenne surowce. Ich wydobycie przynosi liczne korzyści, jednak wiąże się też z niebezpieczeństwami i silnymi zmianami w środowisku.
które elementy krajobrazu mają pochodzenie naturalne, a które są wytworzone przez człowieka;
gdzie w Polsce są wyżyny;
jaka jest wartość turystyczna wyżyn.
wymieniać bogactwa naturalne Wyżyny Śląskiej;
wskazywać korzyści płynące z wydobycia surowców;
opisywać zmiany, jakie zachodzą w uprzemysłowionym środowisku.
1. Środowisko i bogactwa Wyżyny Śląskiej
Wysuniętą najbardziej na zachód i południe częścią pasa wyżyn jest Wyżyna Śląska. W porównaniu z innymi regionami Polski jest ona najsilniej przekształcona przez człowieka. Na tym terenie znajdują się bowiem bogate pokłady węgla kamiennego i innych surowców.
Przed milionami lat na terenie Wyżyny Śląskiej panował ciepły i wilgotny klimat. Były to znakomite warunki do rozwoju roślin. Ogromne ilości ich szczątków gromadziły się w bagnach i płytkich wodach; były zasypywane przez piasek i muł nanoszony wraz z wodami rzek. W ciągu ponad 300 mln lat bez dostępu tlenu i pod wielkim ciśnieniem przekształciły się w pokłady węgla kamiennego.
Duże znaczenie w przemyśle wydobywczym mają pokłady wapieni stosowane do produkcji wapna i cementu. W wielu miejscach wydobywany jest piasek. Do niedawna ogromnym bogactwem naturalnym Wyżyny Śląskiej były metale: cynk i ołów oraz towarzyszące im srebro.
Spory wpływ na działalność człowieka na Wyżynie Śląskiej mają dwie największe polskie rzeki: Wisła i Odra. Stanowią one źródło wody dla przemysłu; poza tym Odra służy do transportu towarów do portu w Szczecinie i Świnoujściu. Na samej wyżynie natomiast poza obszarami zabudowanymi i zajmowanymi przez zakłady przemysłowe rosną lasy, na których terenie powstały rezerwaty przyrody.
.
Na granicy Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Krakowsko‑Częstochowskiej znajduje się Pustynia Błędowska. Jest to największy w Polsce i niespotykany nigdzie indziej w Europie obszar pokryty piaskiem – jego powierzchnia wynosi ok. 33 kmIndeks górny 22.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/Dbg3Wdurx
Czy powinno się pozwolić, aby Pustynia Błędowska całkowicie zarosła lasem, czy należy usuwać rośliny w celu jej ochrony? Uzasadnij swoją odpowiedź.
2. Przemysł na Wyżynie Śląskiej – korzyści i straty
Gwałtowny rozwój górnictwa nastąpił w XIX wieku. Oprócz kopalni na terenie Wyżyny Śląskiej budowano również huty. Dzisiaj znajdują się tu także elektrownie, fabryki samochodów i tramwajów, zakłady przemysłu chemicznego (np. zajmujące się produkcją farb) i wiele innych. Możliwość zdobycia pracy przyciągała ludzi, skutkiem czego powstało wiele miast.
Rozwój przemysłu, budowa licznych dróg i linii kolejowych przyspieszyły rozwój gospodarczy i zwiększyły znaczenie Wyżyny Śląskiej dla całego kraju. Doprowadziły jednak do katastrofalnych zmian w środowisku. W drugiej połowie XX wieku region ten należał do najbardziej zanieczyszczonych na świecie. Poza tym doszło do osiadania gruntów na skutek zapadania się korytarzy górniczych. Na szczęście zaczęto podejmować działania służące rekultywacji. Obecnie stan czystości powietrza, wód i gleby jest już o wiele lepszy.
Niektóre nieczynne kopalnie można zwiedzać. W Tarnowskich Górach turystom udostępniono 600‑metrową trasę w sztolni Czarnego Pstrąga, a w Zabrzu otwarto poziom 170 i 320 metrów w zabytkowej Kopalni Guido.
Dawniej na Wyżynie Śląskiej wydobywano srebro. Obecnie nie ma tam czynnej kopalni srebra. Jednakże przy okazji wydobywania cynku i ołowiu, a przede wszystkim miedzi uzyskujemy duże ilości tego cennego metalu. Polska produkuje dziś najwięcej srebra ze wszystkich krajów Europy.
Podsumowanie
Wyżyna Śląska jest obszarem bogatym w surowce naturalne; do najważniejszych i mających największe znaczenie dla gospodarki Polski należy węgiel.
Obecność surowców naturalnych przyczyniła się do rozwoju przemysłu i transportu oraz rozbudowy miast.
Działalność człowieka przyczyniła się do znacznego zniszczenia środowiska naturalnego regionu.
Czy twoim zdaniem Wyżyna Śląska jest miejscem atrakcyjnym turystycznie? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Rzeźbiarze krajobrazu
Jaki kształt może mieć powierzchnia Ziemi?
Cuda natury - wyżyny
Zadania
Wybierz element środowiska przyrodniczego, który nie został uszkodzony ani zniszczony na Wyżynie Śląskiej w wyniku rozwoju przemysłu i rozbudowy miast.
- gleba
- powietrze
- woda
- nie ma takiego elementu
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących górnictwa na Wyżynie Śląskiej.
| Prawda | Fałsz | |
| Na Wyżynie Śląskiej wydobywa się ropę naftową. | □ | □ |
| W wielu kopalniach Wyżyny Śląskiej wydobywa się węgiel kamienny. | □ | □ |
| Na Wyżynie Śląskiej wydobywa się kredę piszącą. | □ | □ |
| Na Wyżynie Śląskiej wydobywano srebro oraz rudy cynku i ołowiu. | □ | □ |
| Na Wyżynie Śląskiej wydobywa się wapień i piasek. | □ | □ |
Uzupełnij z listy.
mroźny, 300 tysięcy, 300 miliardów, paprocie, bagna, trawy, wilgotny, torfowego, wulkanicznego, dęby, suchy, brunatnego, lodowce, wulkany, nieznany, tulipany, góry, 300 milionów, 300 lat, kamiennego
W karbonie na terenie obecnego Górnego Śląska panował ciepły i ............................ klimat. Płytkie zatoki morskie oraz przybrzeżne jeziora i ............................ dawały znakomite warunki do rozwoju roślinności. Rosły tu wówczas liczne rośliny takie jak ogromne ............................. Szczątki tych roślin gromadziły się w bagnach i płytkich wodach. Powoli, przez ponad ............................ lat, szczątki te bez dostępu tlenu i pod wielkim ciśnieniem przekształcały się w pokłady węgla .............................
Wybierz nazwy dwóch rzek płynących w pobliżu Wyżyny Śląskiej.
- Wisła
- Noteć
- Bug
- Odra
- Niemen
- Narew
- San
- Dunaj