Wybierając maszyny i narzędzia do zabiegów agrotechnicznych, należy uwzględnić charakter i wielkość produkcji, a także rodzaj gleby, jej stan i rzeźbę terenu. Stosownie do przeznaczenia planuje się zakup określonych narzędzi: np. pługa, kultywatora lub agregatu uprawowego. Przed zakupem poszczególnych modeli należy się upewnić, czy ciągnik, którym dysponujemy, ma odpowiednią moc, by w pełni wykorzystać potencjał pracujących z nim maszyn. Trzeba też zwrócić uwagę na specyfikę jazdy z danym narzędziem (tabela).

Przygotowanie pola pod uprawę

Wszelkie prace związane z uprawą gruntową rozpoczyna się od przygotowania pola pod zasiew lub nasadzenia.

Orka

Podstawowym zabiegiem agrotechnicznym jest orka. Ma ona na celu odcięcie skiby, odwrócenie jej i rozkruszenie. Korzyści, jakie daje ten zabieg, to napowietrzenie i spulchnienie gleby, uniemożliwienie rozwoju darni, przykrycie nasion chwastów, a także wymieszanie z ziemią nawozów naturalnych (obornika lub nawozów zielonych) lub mineralnych. Orkę przeprowadza się przeważnie jesienią za pomocą różnego rodzaju pługów.

Wadą orki jest powstawanie podeszwy płużnej. Pojawia się ona na skutek pracy ciężkich maszyn, a przede wszystkim wykonywania orki stale na tę samą głębokość. Podeszwę płużną najlepiej zniszczyć głęboszem. Zabieg z użyciem głębosza wykonuje się co 4 lata i wymaga on ciągnika o dużej mocy.

Gleby z lekkim profilem orze się z pogłębiaczem zamontowanym do pługa, aby nie dopuścić do wyłonienia jałowego podglebia.

Orka on‑land

Niektóre rodzaje ciągników kołowych można prowadzić w taki sposób, aby uniknąć powstawania podeszwy płużnej. Taką metodę prowadzenia ciągnika wraz z pługiem określa się mianem orki on‑land. Jest to jednocześnie jedyna metoda pracy z ciągnikami gąsienicowymi i półgąsienicowymi. Metoda ta wymaga zastosowania znaczników, umożliwiających równoległe przejazdy obok calizny (niezaoranej części pola).

Przygotowanie pola do siewu lub sadzenia

Spulchnioną w czasie orki glebę należy wyrównać przed siewem lub sadzeniem. Wyrównanie podłoża może być wystarczające po jesiennej orce, o ile w niedługim czasie planowane jest zasianie lub zasadzenie roślin. Jeżeli czynności te planuje się dopiero wiosną, a w czasie zimy gleba mocno osiądzie, wiosną przed siewem lub sadzeniem wykonuje się kultywatorowanie, bronowanie lub włókowanie. Aby jednorazowo spulchnić i wyrównać pole, można połączyć kultywator lub bronę z wałem lub tylko zastosować włókę.

Kultywatorowanie

Kultywator spulchnia rolę do głębokości 5–40 cm. Najczęściej wykorzystywany jest na wiosnę, przed siewem, jeśli jesienią pole zostało zaorane. Stosuje się go głównie w celu poprawy struktury gleby, jej spulchnienia i napowietrzenia. Jest również przydatny do głębszego wymieszania nawozów mineralnych lub pozbycia się trudnych w eliminacji chwastów.

Zastosowanie poszczególnych kultywatorów zależy od rodzaju gleby, jej stanu i uciągu ciągnika.

• Kultywatory sprężynowe najintensywniej mieszają glebę, która słabo się kruszy, ale nie nadają się na gleby zwięzłe podczas dużej wilgotności. Najskuteczniej wyciągają rozłogi perzu i innych chwastów. Pracują na zmiennej głębokości. Kultywatory z wąskimi zębami sprężystymi są stosowane wraz z innymi narzędziami do przedsiewnej uprawy roli.

• Kultywatory sztywne zakończone gęsiostopkami lub redliczkami sercowatymi płytko spulchniają glebę i jednoczesne podcinają korzenie chwastów. Modele zakończone zębami o klinowatych lub dłutowatych zakończeniach (grubery) skutecznie kruszą i spulchniają glebę, przy czym nie wydobywają jej na wierzch. Mają mniejsze zastosowanie w szkółkarstwie.

• Kultywatory o półsztywnych zębach skutecznie kruszą glebę, ale słabiej ją mieszają. Dlatego gleba dłużej utrzymuje wilgoć. Kultywatory te pracują na bardziej wyrówanej głębokości niż sprężynowe. Polecane są do wiosennego doprawiania roli.

Kultywator (rzadziej bronę) stosuje się również w uprawie bezorkowej, zamiast pługa.

Bronowanie

Brony są mniej inwazyjnymi narzędziami niż kultywatory. Brony średnie i ciężkie stosuje się wiosną do wyrównywania powierzchni pola po orce. Z kolei do przykrywania nasion po siewie stosuje się brony lekkie. Głębokość pracy bron można regulować.

• Brony zębowe są przeznaczone do uprawy wszystkich rodzajów gleb na polach bez kamieni.

• Brony talerzowe przeważnie stosuje się do spulchniania i rozbijania zaoranej ziemi. Talerze wyposażone w amortyzatory dopasowują się do podłoża, co zmniejsza ryzyko uszkodzeń brony po kontakcie z kamieniami. Tarcze obracają glebę, co zwiększa jej napowietrzenie.

• Brony sprężyste służą do spulchniania wierzchniej warstwy gleby, niszczenia wschodzących chwastów bez uszkadzania siewek roślin uprawnych.

• Brony aktywne wyposażone są w wirniki z zamontowanymi pionowo nożami. Noże są odporne na uderzenia np. o kamienie i pracują na wyrównanej głębokości, nawet do 30 cm. Szczególnie sprawdzają się w sadownictwie.

Włókowanie

Włókowanie to prosty i tani zabieg lekko spulchniający (do 5 cm) i wyrównujący glebę po orce. Na lżejszych glebach włókowanie wystarcza do przygotowania gleby do siewu. Włókowanie można wykonywać jako pierwszy wiosenny zabieg na polach zaoranych przed zimą.

Wałowanie

Walce mają za zadanie wyrównać ziemię po jej spulchnieniu.

• Walce gładkie nie tylko wyrównują ziemię, ale i ją ugniatają. Stosuje się je przed płytkim wysiewem nasion.

• Walce strunowe wyrównują glebę, ale jej nie ugniatają. Posiadają pręty, struny lub zęby, które rozdrabniają glebę.

• Walce pierścieniowe są bardzo ciężkie. Służą do kruszenia i ugniatania gleb trudnych w uprawie, np. iłowych lub gliniastych.

Niekiedy wałowanie wykonuje się jako samodzielny zabieg. Ponieważ wałowanie zapewnia lepszy podsiąk wody, można je rozważyć po siewie, jeśli powierzchniowa warstwa gleby jest przesuszona i w najbliższych dniach po siewie nie są spodziewane opady.

Zastosowanie agregatu uprawowego

W gospodarstwach ze znacznym udziałem produkcji zbóż ze względu na konieczność przygotowania w stosunkowo krótkim czasie gleby pod siew (zwłaszcza ozimych) warto wykorzystywać agregaty (zestawy) uprawowe. Agregaty uprawowo‑siewne pozwalają na jednoczesny zasiew pola.

Siew i sadzenie

Siew

Nowoczesne siewniki są wyposażone w układy do sterowania elektronicznego. Pozwalają one na zmianę:

• gęstości wysiewu nasion,

• głębokości siewu,

• ilości nawozów i środków ochrony roślin.

Sadzenie

Półautomatyczne maszyny do sadzenia, np. ziemniaków czy rozsad, wymagają obsługi przez pracowników. Wkładają oni sadzonki do odpowiednich komór lub uchwytów. Sadzarki automatyczne same pobierają sadzonki.

Siew lub sadzenie można łączyć z uprawą, a także z nawożeniem i opryskiem, stosując odpowiednie zestawy uprawowe. Do formowania redlin pod sadzenie ziemniaków lub wysiew warzyw można wykorzystać maszyny kombinowane. Składają się one z glebogryzarki, obsypników (tworzących zagon) i wału (do ugniatania zagonu). Szerokość zagonu jest wyznaczana szerokością rozstawu kół ciągnika. Dodatkowym elementem takiego zestawu może być siewnik punktowy.

Przeprowadzanie zabiegów pielęgnacyjnych

Uprawa międzyrzędzi

Do zwalczania chwastów w międzyrzędziach, a także spulchniania gleby wykorzystuje się pielniki lub ciągniki szczudłowe. Pielniki pracują na głębokości do 5 cm. Stosuje się je w uprawie buraków, ziemniaków i kukurydzy. W uprawach szkółkarskich, ze względu na znaczną wysokość upraw (podkładek i okulantów), wykorzystuje się samojezdne ciągniki szczudłowe. Można je wykorzystać nie tylko do spulchnienia i odchwaszczenia międzyrzędzi, ale także do nawożenia roślin.

Opryski

Opryskiwacze polowe wykorzystuje się do ochrony uprawy przed szkodnikami i chorobami. Coraz częściej opryskiwacze, zarówno polowe, jak i sadownicze, wyposażone są w komputer pokładowy. Pozwala on na precyzyjne sterowanie opryskiem.

Nawożenie

Do transportu na pole i rozrzucania nawozów organicznych stałych (np. obornika) stosuje się rozrzutniki obornika. Do ich załadunku przydatne są ładowarki ciągnikowe. Do rozprowadzania nawozów organicznych płynnych (np. gnojówki) służą rozlewacze. Wykorzystuje się je także w celu dostarczenia tych nawozów na pole. Nawozy mineralne pyliste i granulowane rozprowadza się za pomocą rozsiewaczy nawozów.

Zbiór

Im większe gospodarstwo, tym ważniejszy jest sprawny zbiór płodów rolnych, aby nie dopuścić do strat. Zastosowanie na dużych plantacjach mają kombajny do zbioru ziemniaków lub innych warzyw. Ich średnia wydajność to około 0,15 ha/h. Pozwalają one na szybki i jednoetapowy zbiór.

Dwuetapowy zbiór przeprowadza się za pomocą kopaczek do ziemniaków. Układają one wykopane ziemniaki w podłużne wały, z których następnie podbierają je kombajny.

Do wykopywania warzyw okopowych (marchwi, cebuli, czosnku, buraków), a także ziemniaków, można również stosować wyorywacz ciągnikowy.

Wyorywacze ciągnikowe znajdują też zastosowanie w ogrodnictwie. Służą do podcinania korzeni drzewek lub podkładek na głębokość ok. 25–30, co ułatwia ich wyciągnięcie z gleby.  Z kolei maszyny do wykopywania wyjmują drzewka z podłoża oraz otrząsają ich korzenie z ziemi.

Wyciągnięte z gleby warzywa lub drzewka składuje się jeszcze na polu w przyczepie ciągniętej przez oddzielny ciągnik.

Rodzaj zabiegu agrotechnicznego a ciśnienie w oponach

W zależności od wykonywanej przez ciągnik pracy opony poddawane są różnym obciążeniom. Prace wymagające dużej siły uciągu, takie jak orka, wymagają wyższego ciśnienia niż lekkie prace, takie jak wałowanie czy oprysk. W doborze ciśnienia odpowiedniego dla danego rodzaju opony, a także jej obciążenia czy prędkości ciągnika pomaga rolnikom aplikacja na telefon Agro Tyre Pressure. Została ona opracowana wspólnie przez kilkunastu producentów opon, dlatego obejmuje wiele marek opon.

Miejsce na notatki