Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Rozważmy następujące problemy

Polecenie 1

Zapoznaj się z przedstawieniem koncepcji cesarstwa niemieckiego. Zastanów się i napisz, jakie cechy powinien posiadać cesarz jako najwyższy zwierzchnik świeckiej hierarchii.

Cesarstwo niemieckie

powstało jako wynik nawiązania w tradycji do Imperium Romanum. Na czele cesarstwa stał cesarz, który teoretycznie pozostawał najwyższym zwierzchnikiem świeckiej hierarchii. W zakresie swojej władzy, równy papieżowi, często popadał z nim w konflikty. Rzeczywista władza cesarza i zakres wpływu cesarstwa były jednak dość ograniczone, zwłaszcza po restauracji cesarstwa na terenie Niemiec i elekcyjności tronu. Cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego w swoich realnych prerogatywach niewiele różnił się od królów.

Rk25wjtZ7ORba
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Przypomnij sobie wiadomości z lekcji historii, a następnie opisz, jaka mogła być geneza średniowiecznej idei powszechnego cesarstwa.

R1b8b15vL2A58
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Przeczytaj poniższy tekst i wynotuj cechy właściwe dla cesarstwa.

Zapoznaj się z poniższym tekstem i wynotuj cechy właściwe dla cesarstwa.

1
Dante Alighieri O monarchii

Naprzód tedy wyjaśnić musimy, czym jest Monarchia Doczesna w swym zamyśle i zgodnie ze swym przeznaczeniem. Monarchia Doczesna, zwana przez ludzi Cesarstwem, polega na rządach jednego księcia nad wszystkimi ludźmi w czasie, we wszystkim i nad wszystkim, co mierzy się upływem czasu. Powstają teraz trzy pytania. Po pierwsze, budzi się wątpliwość, czy Monarchia Doczesna jest niezbędnym warunkiem dobrobytu na świecie? Po drugie, czy lud rzymski zgodnie z prawem przyjął instytucję monarchii? Po trzecie w końcu, czy władza Monarchy pochodzi wprost od Boga, czy też od któregoś z jego pośredników. Jak wcześniej zauważyliśmy, trzy kwestie dotyczące Monarchii Doczesnej, zwanej potocznie Cesarstwem, budzą pewne wątpliwości. Za cel sobie stawiamy przebadać je w ustalonym porządku, wychodząc od pierwszej zasady wyłożonej przed chwilą. Pojawia się naprzód pytanie, czy Monarchia Doczesna stanowi niezbędny warunek dobrobytu na świecie. To, że jest tak w istocie, wykazać można – moim zdaniem – za pomocą argumentów najsilniejszych i najoczywistszych, gdyż nic – ani rozum, ani autorytety nie staną z moim wywodem w sprzeczności. Powołamy się najpierw na słowa zaczerpnięte z Polityki. Filozof stwierdza tam mocą swego autorytetu, że zawsze, ilekroć pewna ilość rzeczy osiągnąć ma jeden wspólny cel, jednej z nich przypada, by innymi kierować i rządzić, innym zaś by się tej jednej podporządkować. Nie tylko znakomite imię Filozofa każe nam w to wierzyć, lecz i rozum potwierdza rozlicznymi przykładami. Weźmy choćby poszczególnego człowieka, bo i w nim przejawia się ta sama zasada: wszystkie jego siły i zdolności skierowane są na osiągnięcie szczęścia, lecz kieruje nimi i włada moc rozumowania, gdyż inaczej nigdy nie mógłby on szczęścia osiągnąć. Spójrzmy z kolei na poszczególne domostwo: istnieje ono, aby zapewnić wszystkim domownikom godziwe bytowanie; musi wszak być ktoś, zwany ojcem rodziny (lub ktoś obowiązki jego piastujący), kto nim kieruje i zarządza. Jak pisze Filozof: „Każdym domem zarządza najstarszy”. A Homer z kolei stwierdza, że jego (to znaczy ojca rodziny) powinnością jest ustanawianie reguł i praw dla pozostałych. [...] Podobnie pojedyncza osada istnieje, aby zapewnić wsparcie i pomoc wzajemną swym mieszkańcom: któryś z nich musi jednak kierować pozostałymi, za ich przyzwoleniem stawszy się zarządcą nad nimi lub też otrzymawszy tę władzę od innego. Inaczej bowiem nie tylko wzajemnego wsparcia zabraknie, ale i cała okolica popadnie w ruinę przez ambicje wielu żądnych władzy jednostek. Miasto z kolei istnieje, aby swoim obywatelom zapewnić dobre i dostatnie życie: lecz zarówno w niedoskonałych, jak i w dobrych formach państwa jeden człowiek musi być władcą. W przeciwnym razie zanika nie tylko życie społeczne, lecz samo miasto przestaje być tym, czym było. Weźmy w końcu jakiekolwiek królestwo: cele przed nim stoją podobne jak przed miastem, lecz zapewnić ma ono sobie większą stabilizację. Jeden więc musi być król, co całością włada i zarządza. Gdy się tak nie dzieje, nie tylko poddani nie dochodzą swoich celów, lecz całe królestwo upada. [...] Skoro zaś zasada nasza okazuje się słuszna we wszystkich tych przypadkach i w każdej poszczególnej rzeczy do osiągnięcia jednego celu przeznaczonej, wszystko, cośmy powiedzieli, musi być prawdziwe. Widać teraz wyraźnie, że cała ludzkość ma przed sobą postawiony cel pewien, jak to zresztą wcześniej wykazaliśmy: musi więc istnieć jednostka, która by ją ku niemu prowadziła i nad nią władała, a spełniającemu tę funkcję należy się tytuł Monarchy albo Cesarza. Widać też, że ustanowienie Monarchii lub Cesarstwa jest niezbędnym warunkiem dobrobytu na świecie.

monar Źródło: Dante Alighieri, O monarchii.
RKmYVF9kbCLJr
(Uzupełnij).
Dla zainteresowanych

Obecnie jedynym cesarstwem na świecie jest Japonia. Idea cesarstwa w krajach Dalekiego Wschodu tworzyła się niezależnie od europejskich wzorców. Przeczytaj fragment poniższego omówienia, a następnie stwórz notatkę na temat wyznaczników cesarstwa w Japonii. Jakie różnice i podobieństwa znajdujesz między ideami cesarstwa europejskiego i japońskiego?

Obecnie jedynym cesarstwem na świecie jest Japonia. Idea cesarstwa w krajach Dalekiego Wschodu tworzyła się niezależnie od europejskich wzorców. Zapoznaj się z fragmentem poniższego omówienia, a następnie stwórz notatkę na temat wyznaczników cesarstwa w Japonii. Jakie różnice i podobieństwa znajdujesz między ideami cesarstwa europejskiego i japońskiego?

1
Urszula Muszalska Pozycja ustrojowa cesarza w konstytucjach Japonii

Zarys historyczny instytucji cesarza

Najstarszymi, choć uznawanymi za mało wiarygodne, źródłami, z których czerpiemy wiedzę o początkach powstania instytucji cesarza oraz państwowości Japonii są „Księga dawnych wydarzeń” z jap. Kojiki oraz Nihonshoki, czyli „Kronika japońska”. Obie te księgi pochodzą z VIII wieku n.e. i wyczerpująco opisują najdawniejsze dzieje kraju kwitnącej wiśni. Zgodnie z nimi Ninigi, wnuk bogini słońca Amaterasu, zszedł na japońską ziemię, dzierżąc trzy insygnia władzy cesarskiej – lustro, miecz i klejnoty – podporządkowując ją sobie. Nie był on jednak pierwszym cesarzem Japonii, bowiem według oficjalnych wersji dopiero jego prawnuk Iwarehiko, znany jako Jimmu, pokonał lokalnych władców w kraju i 11 lutego 660 roku p.n.e. został pierwszym cesarzem. Zapoczątkowało to najdłuższe w historii rządy najstarszej na świecie dynastii Yamato, co oznaczałoby, że zasiada ona na cesarskim tronie nieprzerwanie już od ponad dwóch tysięcy sześciuset siedemdziesięciu lat! Jednakże badacze starożytnej Japonii za pierwszą, wiarygodną datę panowania dynastii Yamato uznają rządy dwudziestego pierwszego cesarza Yuraku (456–479 n.e.). Aby dokładniej oszacować okres panowania dynastii, należałoby zbadać szczątki poprzednich władców, panujących przed Yuraku, nie wspomniawszy o tym, że wielu grobów nie odnaleziono, a więc brak jest historycznych dowodów na istnienie wielu cesarzy.
Japończycy określają swojego cesarza mianem Tennō. Znaczenie tego terminu jest wielce dalekie od naszego, europejskiego pojmowania słowa „cesarz”. Otóż Tennō w dosłownym tłumaczeniu znaczy tyle co „syn niebios” czy „niebiański władca”, co bezpośrednio nawiązuje do tradycji, która mówi o boskim pochodzeniu cesarskiego rodu. Japończycy wierzyli, że bogini Amaterasu poprzez osobę cesarza zapewnia ich krajowi pomyślność. Pomimo że cesarz Shōwa wyrzekł się publicznie boskiego pochodzenia, nie przestano nazywać cesarzy mianem Tennō czy mikado. Ceremoniał sukcesji tronu również pozostał niezmienny od czasów antycznych. Otóż zaraz po śmierci cesarza odbywa się skromna ceremonia w pałacu, podczas której książę otrzymuje insygnia władzy. Dopiero po wynoszącej co najmniej jeden rok żałobie odbywa się państwowa ceremonia, a nowy cesarz powiadamia protoplastkę swego rodu, Amaterasu Omikami, bóstwa oraz przodków o wszystkich obrzędach, które miały miejsce. Wraz ze wstąpieniem na tron nowy monarcha otrzymuje trzy insygnia władzy (Sanshu No Jingi), które zupełnie różnią się od europejskich: zwierciadło (Yata No Kagami), klejnot (Yasakani No Magatama) i miecz (Kusanagi‑No). Zwierciadło symbolizuje czystość i uczciwość, klejnot jest symbolem cnoty i łagodności, miecz natomiast jest oznaką rozumu, siły i męstwa. Są to symbole zarówno władzy świeckiej jak i duchowej. Po objęciu tronu nowy cesarz zaprzestaje posługiwać się swoim dotychczasowym imieniem i wybiera nowe, symboliczne, którym po jego śmierci nazwane będą lata jego panowania, dlatego też imię to jest potocznie nazywane „pośmiertnym”. Obecny cesarz Akihito obrał imię Heisei, a więc według systematyki japońskiej era, w której aktualnie żyjemy, właśnie tak się nazywa. W dosłownym tłumaczeniu imię Heisei oznacza „ustanowienie powszechnego pokoju na ziemi i w niebie”.
Dynastia Yamato, będąca zarazem najstarszą i najdłużej zasiadająca na tronie, wykształciła się na początku V wieku n.e. z plemiennej federacji Yamato, która podporządkowała sobie inne rody. Według podań mieli oni być spokrewnieni w prostej linii z legendarnym władcą Jimmu, który zasiadając jako pierwszy na tronie miał dać początek trwającej nieprzerwanie po dziś dzień dynastii. Pomimo że cesarstwo przez ponad dwa tysiące lat miewało się różnie, ród Yamato nigdy nie utracił korony. Co prawda cesarzom władzę ustawodawczą odebrał w okresie od IX do XIV wieku ród Fujiwara, a później od XVII wieku do 1868 roku ród Tokugawa, ale cesarz, choć pozbawiony realnej władzy, wciąż był formalnie głową państwa. Jak słusznie zauważył Krzysztof Karolczak, historię cesarskiej władzy w Japonii można określić sformułowaniem: „od symbolu do pełni władzy i z powrotem”. Wydaje się wręcz być paradoksem fakt, iż najstarsza, najdłużej zasiadająca na tronie dynastia na świecie jest zarazem najsłabszą, bo pozbawioną realnej władzy.

jap Źródło: Urszula Muszalska, Pozycja ustrojowa cesarza w konstytucjach Japonii, „Acta Erasmiana” 2013, t. 5, s. 247–249.
RhjetftXMK9mk
(Uzupełnij).
1
Polecenie 4

Stwórz mapę myśli wokół pojęcia cesarstwo, która pomoże ci uporządkować dotychczasowe przemyślenia. Z czym jeszcze kojarzy ci się to słowo? Zapisuj hasła, poglądy, przykłady zachowań, tytuły książek i filmów, imiona bohaterów, postaci historycznych, świata polityki, kultury.

RapDYGTqC4uZz1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Cesarstwo
    • Elementy należące do kategorii Cesarstwo
    • Nazwa kategorii: Kto rządzi?
      • Elementy należące do kategorii Kto rządzi?
      • Nazwa kategorii:
      • Nazwa kategorii:
      • Nazwa kategorii:
      • Koniec elementów należących do kategorii Kto rządzi?
    • Nazwa kategorii: Zachowanie
    • Nazwa kategorii: Przykłady z historii
      • Elementy należące do kategorii Przykłady z historii
      • Nazwa kategorii: Postaci
      • Nazwa kategorii: Wydarzenia
      • Koniec elementów należących do kategorii Przykłady z historii
    • Nazwa kategorii: Przykłady z kultury
      • Elementy należące do kategorii Przykłady z kultury
      • Nazwa kategorii: Literatura
      • Nazwa kategorii: Film
      • Koniec elementów należących do kategorii Przykłady z kultury
    • Nazwa kategorii: Idee przeciwstawne
    • Koniec elementów należących do kategorii Cesarstwo
RyO3DBwIcG7MT
(Uzupełnij).