Sole tworzą grupę związków chemicznych powszechnie występujących w przyrodzie. Znalazły zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu i w życiu codziennym człowieka.

Już wiesz
  • że sole to związki jonowe zbudowane z kationów metali (lub kationu amonu o wzorze NH4+) i anionów reszty kwasowej;

  • że w wodzie sole ulegają dysocjacji elektrolitycznej.

Nauczysz się
  • rozpoznawać sole znajdujące się w powszechnym użytku i oceniać ich wpływ na środowisko przyrodnicze.

igbqNKWylq_d5e146

1. Występowanie soli w przyrodzie

RPri9ZjatJqB61
Rpr87aFPiVZon1
Większość soli niemetali z 17. grupy układu okresowego, takich jak: chlorki bromki, jodki, jest dobrze rozpuszczalna w wodzie, dlatego część z nich występuje w wodach morskich. W wyniku przeobrażeń zachodzących w przyrodzie niektóre z nich występują także w postaci ciał stałych
R1SJeu8XjBFKF1
Ciekawostka

Kamienie nerkowe
Niektóre sole mogą wytrącać się w drogach moczowych organizmu ludzkiego. Złogi te potocznie nazywa się kamieniami nerkowymi. Tworzą je głównie fosforany(V), szczawiany (pochodne kwasu szczawiowego) i moczany (pochodne kwasu moczowego). Podczas leczenia stosuje się odpowiednią dietę i leki rozpuszczające kamienie. Podejmuje się też próbę rozbijania ich za pomocą ultradźwięków.

RlBDGP4mTJHwR1
igbqNKWylq_d5e195

2. Zastosowanie węglanów

RoRn8ZdDqRUQW1
R1cOgc1csnhNu1
igbqNKWylq_d5e237

3. Zastosowanie azotanów(V)

RXYT6e114YnKH1
igbqNKWylq_d5e271

4. Zastosowanie siarczanów(VI)

R1LbZj98KWiWK1
igbqNKWylq_d5e305

5. Zastosowanie fosforanów(V)

R1eR4QR0xG8qy1
igbqNKWylq_d5e340

6. Zastosowanie chlorków

RfszocJXXcgWo1
Ciekawostka

Naturalne wody zawierają rozpuszczone w nich sole pochodzące ze skał, które spotykają po drodze. Niektóre z nich mają dużo rozpuszczonych soli (w ilości co najmniej 1 g w 1 dmIndeks górny 3), które w odpowiednich proporcjach wywierają korzystne działanie na organizm ludzki. Te wody nazwano mineralnymi. Jonami najczęściej występującymi w wodach mineralnych są: Mg2+Ca2+Na+, K+, Cl-SO42-CO32-.

igbqNKWylq_d5e383

7. Wpływ soli na środowisko

Niektóre sole w wyniku działalności człowieka zostają wprowadzone do środowiska, wywołując zachwianie istniejącej równowagi. Na przykład substancje wykorzystywane do produkcji nawozów sztucznych i środków czystości dostają się do wód, powodując ich degradację. Chlorek sodu, którym w czasie zimy posypuje się drogi, oddziałuje negatywnie na rośliny i gleby znajdujące się w pobliżu szos.

R1P5ba8NUQsP61
Sole takie, jak azotany(V) amonu i potasu, fosforan(V) wapnia, są wykorzystywane do produkcji nawozów sztucznych, które zwiększają plony. Wraz z opadami deszczu część z nich spływa z wodami powierzchniowymi i podziemnymi do zbiorników wodnych i wód płynących
R1JMkwGAFRi5n1

Wody spływające z nawożonych pól oraz ścieki przenoszą do zbiorników wodnych substancje, które zawierają azot i fosfor, czyli pierwiastki chemiczne pobudzające rozwój roślin wodnych. Wzrost składników odżywczych w jeziorach wywołuje znaczny rozwój glonów (tzw. kwitnienie wody), które sprawiają, że woda staje się mętna, ma niedobry smak i nieprzyjemny zapach. Glony ograniczają także dostęp światła do głębszych warstw jeziora, powodując zanikanie fotosyntezy u roślin (przez co nie następuje produkcja tlenu) i ich obumieranie.

Po pewnym czasie także glony obumierają i opadają na dno zbiornika. Tam następuje rozkład materii pod wpływem bakterii, a w procesie tym zużywany jest tlen. W krótkim czasie pojawia się deficyt tlenu i rozpoczynają się procesy gnilne. Nowe warunki nie sprzyjają rozwojowi zwierząt wodnych dotychczas żyjących w jeziorze i ich liczebność gwałtownie spada. Warstwa materii organicznej zalegającej na dnie zbiornika staje się coraz większa, powodując podnoszenie się poziomu dna, a jezioro stopniowo zanika.

Rs2NeMJwmqg0G1
RdsbsrCkAoyNn1
Do Morza Bałtyckiego wpływają rzeki, które niosą ze sobą zanieczyszczenia stanowiące substancje odżywcze dla glonów; także statki i promy spuszczające ścieki bezpośrednio do wody mają udział w nasilaniu się tzw. kwitnienia wody
Ciekawostka

Eutrofizacja
Zjawisko polegające na zwiększeniu żyzności wód w zbiorniku wodnym i jego skutki nazywane są eutrofizacjąeutrofizacjaeutrofizacją. Proces ten jest naturalny i zachodzi bardzo powoli od początku istnienia jeziora. Jednak nienaturalny wzrost składników odżywczych w jeziorze znacznie nasila to zjawisko i powoduje degradację akwenu.

igbqNKWylq_d5e437

Podsumowanie

  • Sole występują w przyrodzie w formie rozpuszczonej w wodach naturalnych lub tworzą minerały.

  • Azotany(V) i fosforany(V) są wykorzystywane m.in. do produkcji nawozów sztucznych.

  • Węglan wapnia jest np. surowcem do produkcji materiałów budowlanych.

  • Chlorek sodu jest używany m.in. do celów spożywczych, w przemyśle farmaceutycznym oraz do posypywania zaśnieżonych ulic zimą.

Praca domowa
Polecenie 1.1

Wykonaj własną tabletkę musującą. W tym celu dokładnie zmieszaj ze sobą niewielką ilość (po pół łyżeczki) kwasku cytrynowego i sody oczyszczonej. Następnie dodaj do tej mieszaniny niewielką ilość wody. Czy twoja mieszanina zachowuje się pod wpływem wody podobnie jak tabletka kupiona w sklepie? Pomyśl, a następnie zanotujw zeszycie, jakie warunki należy zachować, aby trwałość tabletki była jak najdłuższa (żeby wymieszane substancje nie przereagowały ze sobą, zanim tabletka zostanie użyta).

Polecenie 1.2

W Internecie można znaleźć strony sklepów, które sprzedają tzw. środki na odkwaszanie organizmu. Są suplementy diety, zawierające witaminy czy wyciągi roślinne, ale są i takie, które mają bardzo ubogi skład – zawierają jedną ze znanych ci soli. Dowiedz się, co to za sól. W jakich znanych ci środkach spożywczych występuje? Odpowiedź zapisz w zeszycie.

igbqNKWylq_d5e500

Słowniczek

eutrofizacja
eutrofizacja

zjawisko polegające na zwiększeniu żyzności wód w zbiorniku wodnym

igbqNKWylq_d5e545

Zadania

Ćwiczenie 1
R17wlqO5zluet1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 2
R1Ot3z4R9xAIH1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 3
ReVU0Vd33IeEp1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 4
R1XLgP5ttPQjF1
zadanie interaktywne