Zastanów się, w co mogą się przekształcić nowotwory łagodne.

Nowotwory łagodne należy kontrolować, ponieważ mogą się przekształcić w nowotwory złośliwe, które są bardzo niebezpieczne dla życia.

Przypomnij sobie informacje o chorobach układu moczowego.

Pacjent 1: kamica nerkowa

Pacjent 2: zapalenie dróg moczowych

Pacjent 3: ostre zapalenie kłębuszkowe nerek

Przypomnij sobie informacje dotyczące chorób nowotworowych.

Przykładowa odpowiedź:

Istnieją m.in. nowotwory złośliwe: piersi, szyjki macicy, gruczołu krokowego, oskrzela i płuca, skóry.

Przypomnij sobie, co zawiera dym tytoniowy.

Dym tytoniowy zawiera substancje smoliste powodujące powstawanie nowotworów złośliwych – raka płuca, jamy ustnej, gardła, pęcherza, przełyku, żołądka, trzustki.

Przypomnij sobie informacje o płazińcach i nicieniach.

A: płuca, glista ludzka

B: wątroba, motylica wątrobowa

C: mięśnie, włosień kręty

D: jelita, tasiemiec uzbrojony, tasiemiec nieuzbrojony

Przypomnij sobie informacje o chorobach zakaźnych i pasożytniczych.

1. Zakażenie/infekcja – wtargnięcie patogenów do organizmu.

2. Okres wylęgania choroby – patogeny namnażają się i rozprzestrzeniają po organizmie.

3. Pojawiają się pierwsze ogólne objawy choroby – bóle głowy, osłabienie, podwyższenie temperatury ciała.

4. Pojawiają się charakterystyczne objawy choroby – biegunka, wymioty, bóle brzucha.

5. Zdrowienie – choroba ustaje.

Zastanów się, czym może być guzek.

Jest to sytuacja, która wymaga konsultacji lekarskiej, ponieważ guzek może być zmianą nowotworową.

Zastanów się, jakie elementy zawiera ulotka dołączona do leku.

Każda substancja wprowadzona do organizmu może wywołać w nim różne reakcje, dlatego przed zażyciem leku należy się zapoznać z treścią ulotki, która zawiera istotne informacje dotyczące dawkowania i sposobu użycia. Podaje ona przeciwwskazania do stosowania leku, które informują, kiedy nie należy leku przyjmować, oraz informuje, z jakimi substancjami nie można stosować leku (interakcje). W ulotce są również opisane działania niepożądane.

1. Zwróć uwagę, które kraje na mapie są zaznaczone kolorem bordowym.

2. Zastanów się, jakie są drogi przenoszenia wirusa HIV.

3. Weź pod uwagę drogi przenoszenia wirusa HIV.

1. Rosja, Ukraina, Mołdawia.

2. Niezabezpieczone mechanicznie (np. prezerwatywą) stosunki płciowe, przyjmowanie narkotyków za pomocą niesterylnych, zabrudzonych strzykawek, zakażenie płodu przez chorą kobietę podczas ciąży lub porodu.

3. Aby uniknąć zakażenia wirusem HIV, nie wolno odbywać niezabezpieczonych mechanicznie stosunków płciowych, należy używać wyłącznie sterylnych, czystych igieł (w celach medycznych) i własnych przyborów kosmetycznych (np. żyletek, maszynek do golenia). Osoby szczególnie narażone na zakażenie wirusem HIV powinny przyjmować specjalne leki przeciwwirusowe.

1. Zastanów się, na co użytkowana jest energia u kobiet w ciąży.

2. Odczytaj dane z tabeli, porównując zapotrzebowanie kobiety niebędącej w ciąży i będącej w ciąży.

3. Zauważ, że żelazo jest wykorzystywane do produkcji hemoglobiny.

4. Podstawą diety wegańskiej są warzywa i owoce.

1. Kobiety w ciąży mają większe zapotrzebowanie energetyczne niż kobiety niebędące w ciąży, ponieważ ich wydatek energetyczny obejmuje także energię potrzebną do wzrastania i rozwoju płodu.

2. Witamina C, witamina B, żelazo. Zwiększone zapotrzebowanie na te składniki pokarmowe wynika ze wzrostu zapotrzebowania na te składniki rosnącego płodu.

3. Zapotrzebowanie na żelazo u kobiet jest wyższe niż u mężczyzn, ponieważ kobiety tracą pewne ilości krwi podczas miesiączki, dlatego spożycie żelaza z dietą powinno pokrywać straty.

4. Witamina BIndeks dolny 12₁₂ znajduje się głównie w produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego, dlatego weganie, którzy spożywają wyłącznie produkty spożywcze pochodzenia roślinnego, powinni suplementować tę witaminę, aby nie doprowadzić do niedoborów, które prowadzą do anemii (niedokrwistości).

1. Zastanów się, jaki hormon ma szczególne znaczenie podczas dojrzewania chłopców.

2. Okres dojrzewania u chłopców zaczyna się ok. 12 roku życia i może trwać do 20 roku życia.

3. Przypomnij sobie, jakie są objawy dojrzewania u chłopców.

1. Testosteron.

2. Przed rozpoczęciem dojrzewania: ok. 0,01‑0,04. Po zakończeniu dojrzewania: ok. 4.

3. Gwałtowne zwiększenie masy i długości ciała, pojawienie się owłosienia łonowego, zmiana głosu.

1. Zwróć uwagę na nazwy nowotworów wymienione w tekście źródłowym.

2. Zwróć uwagę, że rak w języku łacińskim to cancer [wym. kanser].

3. Zastanów się, czy bierne palenie zwiększa ryzyko zachorowania na niektóre choroby.

4. Odczytaj nazwy substancji z tekstu.

1. Nowotwory płuc, krtani, języka, warg, nerek, pęcherza moczowego, żołądka, wątroby i trzustki, sutka i szyjki macicy, białaczki.

2. Kancerogeny.

3. Przebywanie w pomieszczeniach, gdzie pali się papierosy, zwiększa ryzyko chorób serca i układu oddechowego (w tym wystąpienia nowotworów, astmy, zapalenia oskrzeli).

4. Alfa‑benzopiren, N‑nitrozoaminy, aminy aromatyczne, acetoaldehyd, tlenek azotu, tlenek węgla, nikotyna.

1. Informacje są zawarte w podrozdziale: Co to jest lek ... i w jakim celu się go stosuje.

2. Informacje są zawarte w podrozdziale: Co to jest lek ... i w jakim celu się go stosuje.

3. Informacje są zawarte w podrozdziale: Informacje ważne przed zastosowaniem leku.

4. Informacje są zawarte w podrozdziale: Ostrzeżenia i środki ostrożności.

5. Informacje są zawarte w podrozdziale: Możliwe działania niepożądane.

Przykładowa odpowiedź

1. Paracetamol – działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, chlorowodorek fenylefryny – zmniejsza przekrwienie i obrzęk błony śluzowej nosa, maleinian feniraminy – łagodzi objawy uczuleniowe (kichanie, świąd).

2. Łagodzenie lub usuwanie objawów grypy i przeziębienia, tj.: gorączki, dreszczy,  kataru oraz bólów mięśni, kostno‑stawowych i głowy.

3. Osoby nadwrażliwe na którykolwiek składnik leku, pacjenci przyjmujący inhibitory monoaminooksydazy, pacjenci z ciężkimi chorobami serca lub mający wysokie ciśnienie tętnicze, pacjenci z nadczynnością tarczycy, pacjenci nadwrażliwi na orzeszki ziemne i soję, kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby poniżej 12 roku życia.

4. Należy zachować ostrożność, jeśli u pacjenta występują choroby nerek, wątroby, układu krążenia, jeśli pacjent jest odwodniony, choruje na cukrzycę, padaczkę lub ma niedrożność układu pokarmowego.

5. Nudności, wymioty, senność, reakcje uczuleniowe, wysypka, pokrzywka, swędzenie, krwawienia, zaparcia, biegunka, nerwowość. Działania niepożądane należy zgłaszać lekarzowi lub farmaceucie. Można je również zgłosić bezpośrednio do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych.

Zastanów się, czy dostępny jest lek na zakażenie HPV.

Zdanie jest poprawne. Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) może powodować nowotwory zagrażające zdrowiu i życiu zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Nie istnieją leki, które umożliwiłyby leczenie zakażenia HPV, dlatego bardzo ważna jest profilaktyka. Można uniknąć zakażenia, stosując szczepienia ochronne, które chronią przed typami onkogennymi i nieonkogennymi wirusa.

1. Zastanów się, co przedstawia wykres.

2. Odczytaj z wykresu stopień rozwoju wybranych narządów przed 14 rokiem życia.

3. Zaobserwuj na podstawie wykresu, kiedy stopień rozwoju mózgu i narządów rozrodczych są na tym samym poziomie.

1. Stopień rozwoju wybranych narządów w zależności od wieku.

2. Stopień rozwoju narządów płciowych do 14. roku życia jest znacznie mniejszy niż stopień rozwoju mięśni i mózgu.

3. Mózg i narządy rozrodcze człowieka są całkowicie ukształtowane ok. 20 roku życia. Wniosek: Okres dojrzewania kończy się ok. 20 roku życia.

1. Problem badawczy to pytanie, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie.

2. Zastanów się, czy pacjenci z grupy B byli próbą kontrolną czy próbą badawczą.

3. Zastanów się, czy palenie papierosów wpływa na rozwój raka płuc.

1. Jaki jest wpływ palenia papierosów na rozwój raka płuc?

2. Pacjenci z grupy B byli próbą kontrolną.

3. Palenie papierosów wpływa na rozwój raka płuc.

Zastanów się, w jaki sposób można ograniczyć niektóre z czynników zwiększających ryzyko chorób nowotworowych.

• Zdrowe odżywianie.

• Niepalenie papierosów i unikanie przebywania w pomieszczeniach, w których inne osoby palą papierosy.

• Szczepienia ochronne (np. przed HPV).

• Unikanie spożywania alkoholu.

• Uprawianie sportu.

• Unikanie przebywania na słońcu i stosowanie kremów z filtrem SPF 50.

• Nieprzyjmowanie narkotyków.