Zdrowy tryb życia

RWDIdwJXI3Vbu

Zdjęcie przedstawia cztery osoby na szczycie góry patrzące na zachód słońca. Osoby obejmują się ramionami.

1. Co nam zagraża?

Przykłady organizmów, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka:

• drobnoustroje chorobotwórcze, np. wirusy, bakterie i niektóre grzyby wywołujące choroby zakaźne;

• rośliny i grzyby wytwarzające substancje trujące;

• zwierzęta wytwarzające substancje jadowe, np. pszczoła, osa, żmija;

• zwierzęta pasożytnicze, np. tasiemiec, wesz, świerzbowiec, komar, kleszcz.

Bakterie to najmniejsze żyjące na Ziemi organizmy. Bakterie chorobotwórcze wywołują u ludzi choroby zakaźne, jak: angina, krztusiec, tężec, gruźlica. Nie wszystkie bakterie są chorobotwórcze – wiele z nich pełni pożyteczne funkcje, np. rozkładają szczątki roślin i zwierząt, biorą udział w wytwarzaniu niektórych produktów spożywczych.
Wirusy nie są organizmami żywymi. Rozmnażają się wyłącznie w innych organizmach: bakteriach, roślinach, zwierzętach. Chorobami wirusowymi są na przykład odra, ospa wietrzna, świnka, różyczka, grypa, COVID‑19. Zapobiega się im m.in. poprzez stosowanie szczepionek.

2. Zdrowie i choroba

Choroby zakaźne to takie, które są wywołane przez drobnoustroje chorobotwórcze. Mogą się przenosić z jednego organizmu do drugiego.

Drogi przenoszenia się chorób zakaźnych to:

• kropelkowa,

• pokarmowa,

• kontaktowa,

• przez wrota zakażenia (np. rany w skórze).

Choroba niezakaźna to taka, która nie jest wywołana przez mikroorganizmy chorobotwórcze. Przykładami chorób niezakaźnych są: cukrzyca czy próchnica zębów.

Niektóre choroby wywoływane są przez obecność w organizmie pasożytniczych zwierząt. Należą do nich na przykład wszawica, świerzb lub tasiemczyca.

Sposoby zapobiegania chorobom pasożytniczym:

• dokładne mycie owoców i warzyw przed ich zjedzeniem;

• częste mycie rąk, szczególnie po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem, podczas przygotowywania posiłków;

• spożywanie mięsa dobrze ugotowanego i pochodzącego z wiarygodnego źródła;

• dbanie o higienę osobistą m.in. poprzez: codzienną kąpiel lub prysznic, regularną zmianę odzieży, codzienną zmianę bielizny, dbanie o paznokcie.

Więcej informacji na temat chorób zakaźnych znajdziesz w materiale „Zdrowie i choroba”.

3. Co robić, aby się nie zarazić?

Profilaktyka to działania, których celem jest zapobieganie chorobom. Należą do nich:

• dbanie o higienę osobistą poprzez częste mycie rąk, szczególnie po przyjściu z dworu i przed spożywaniem posiłków;

• utrzymanie w czystości i częste wietrzenie pomieszczeń, w których się przebywa;

• unikanie kontaktu ze zwierzętami, które mogą roznosić choroby zakaźne, np. bezpańskie psy i koty, dzikie zwierzęta;

• unikanie kontaktu z osobą chorą na chorobę zakaźną przenoszoną drogą kropelkową;

• częste przebywanie na świeżym powietrzu, także w chłodne dni;

• stosowanie aktywności fizycznej przez cały rok, np. bieganie, jazda na rowerze, spacery, udział w grach zespołowych, pływanie;

• szczepienia ochronne;

• spożywanie wyłącznie świeżych pokarmów i picie czystej wody.

4. Niebezpieczne miejsca

Najczęstsze przyczyny wypadków to:

• nieostrożne zachowanie w miejscach niebezpiecznych, np. ruchliwa ulica, tory kolejowe, zamarznięty staw;

• kontakt z niebezpiecznymi przedmiotami, np. fajerwerki, niewypały, niewybuchy;

• kąpiele i skoki do wody w miejscach niestrzeżonych.

Sposoby na zapobieganie wypadkom:

• zabawa w miejscach do tego przeznaczonych, np. na placach zabaw, boisku szkolnym, sztucznym lodowisku, hali sportowej;

• kąpiel wyłącznie w miejscach dozwolonych lub w basenie;

• zachowanie ostrożności podczas poruszania się po drodze lub podczas przekraczania torów kolejowych;

• powiadomienie odpowiednich służb o znalezieniu niewypału lub niewybuchu, niepodnoszenie go, powiadomienie dorosłej osoby lub wykonanie telefonu do straży miejskiej, na policję lub do straży pożarnej;

• sprawdzenie przed jazdą rowerem, czy hamulce są sprawne; poruszanie się po ścieżce rowerowej, pasie rowerowym lub poboczem jezdni;

• przewidywanie skutków zabawy i ocena, czy jest dla nas bezpieczna;

• stanowcze odmawianie, gdy ktoś nas nakłania do ryzykownej zabawy.

Więcej informacji na temat bezpiecznych i niebezpiecznych miejsca do zabawy znajdziesz w materiale „Niebezpieczne miejsca”.

5. Pierwsza pomoc

Umiejętność udzielenia pierwszej pomocy jest niezwykle ważna – umożliwia uratowanie zdrowia, a może i życia osobie poszkodowanej w wypadku. W razie znalezienia się na miejscu wypadku należy zawiadomić służby ratunkowe, podając następujące informacje: imię, nazwisko, miejsce zdarzenia, stan osoby poszkodowanej.

Numery alarmowe:

• 112 – numer alarmowy do wszystkich służb powołanych do niesienia pomocy,

• 996 – straż miejska,

• 997 – policja,

• 998 – straż pożarna,

• 999 – pogotowie ratunkowe.

Więcej informacji na temat pierwszej pomocy znajdziesz w materiale „Pierwsza pomoc”.

6. Jesteś tym, co jesz

Składniki pokarmowe dzielimy na:

• budulcowe, czyli budujące ciało (białka i tłuszcze);

• energetyczne, dostarczające energii (cukry i tłuszcze);

• regulacyjne, biorące udział w procesach zachodzących w organizmie (witaminy i sole mineralne).

W codziennym żywieniu należy stosować zasady prawidłowego odżywiania.

7. Zdrowie na co dzień

Zachowania, które sprzyjają zachowaniu dobrego stanu zdrowia:

• codzienne mycie całego ciała,

• dbanie o włosy (dokładne szczotkowanie, mycie odpowiednim szamponem),

• dbanie o paznokcie (utrzymywanie w czystości, regularne obcinanie, unikanie obgryzania),

• mycie zębów przynajmniej dwa razy dziennie (rano i wieczorem) i odwiedzanie dentysty przynajmniej dwa razy w roku,

• noszenie zawsze ubrań czystych i dostosowanych do pory roku,

• utrzymywanie czystości w pomieszczeniu, w którym się przebywa.

Skutki zaniedbania higieny osobistej:

• mniejsza odporność na choroby zakaźne,

• rozwój chorób skórnych, np. łupieżu, świerzbu, wszawicy, grzybicy skóry,

• rozwój próchnicy zębów.

Więcej informacji na temat zasad mających na celu zachowanie dobrego stanu zdrowia i uniknięcie chorób oraz urazów znajdziesz w materiale „Zdrowie na co dzień”.

8. Dbamy o oczy i uszy

Elementy higieny oczu:

• praca przy dobrym oświetleniu;

• czytanie tylko przy odpowiednim świetle;

• zakładanie okularów przeciwsłonecznych w słoneczny dzień, także zimą;

• noszenie okularów ochronnych, np. podczas pływania, jazdy na nartach, wykonywania prac wymagających ochrony oczu;

• robienie krótkich przerw podczas pracy przy komputerze;

• noszenie okularów korekcyjnych w przypadku posiadania wady wzroku.

Elementy higieny uszu:

• unikanie długiego przebywania w pomieszczeniu, w którym jest hałas;

• wypoczywanie w ciszy;

• utrzymywanie uszu w czystości;

• unikanie głośnego słuchania muzyki przez słuchawki.

Więcej informacji na temat dbania o oczy i uszy znajdziesz w materiale „Dbamy o oczy i uszy”.

9. Używki

Używka to substancja, po spożyciu której organizm jest pobudzony. Nie jest konieczna dla funkcjonowania organizmu. Używkami nieszkodliwymi przy stosowaniu w umiarkowanych ilościach są kawa i herbata.

Alkohol, nikotyna i narkotyki to używki, które mogą stać się przyczyną uzależnienia. Osoba uzależniona to taka, która nie może zrezygnować z pobierania tych substancji. Ludzie uzależnieni od alkoholu, papierosów i narkotyków chorują częściej i żyją krócej od osób wolnych od nałogów.

Więcej informacji na temat używek znajdziesz w materiale „Używki”.

10. O ziołach i roślinach trujących

Zioła to rośliny, które zawierają substancje mające wpływ na organizm człowieka. Należą do nich zarówno rośliny lecznicze, jak i trujące. Rośliny lecznicze odpowiednio stosowane korzystnie wpływają na zdrowie człowieka. Wiele z nich wchodzi w skład lekarstw oraz kosmetyków. Rośliny trujące zawierają substancje niebezpieczne dla człowieka.

Galeria zdjęć ziół leczniczych

Galeria zdjęć ziół trujących

Więcej informacji na temat roślin leczniczych i trujących znajdziesz w materiale „Rośliny lecznicze i trujące”.

Zadania