Ziemie obiecane – rozwój przemysłu na ziemiach polskich
Wprowadzenie
Ziemia obiecanaŁódź się budziła.
Pierwszy wrzaskliwy świst fabryczny rozdarł ciszę wczesnego poranku, a za nim we wszystkich stronach miasta zaczęły się zrywać coraz zgiełkliwiej inne i darły się chrapliwymi niesfornymi głosami, niby chór potwornych kogutów piejących metalowymi gardzielami hasło do pracy.
Olbrzymie fabryki, których długie, czarne cielska i wysmukłe szyje – kominy, majaczyły w nocy, w mgle i w deszczu – budziły się z wolna, buchały płomieniami ognisk, oddychały kłębami dymów, zaczynały żyć i poruszać się w ciemnościach, jakie jeszcze zalegały ziemię.
Deszcz drobny, marcowy deszcz pomieszany ze śniegiem padał wciąż i rozwłóczył nad Łodzią ciężki, lepki tuman; bębnił w blaszane dachy i spływał z nich prosto na trotuary, na ulice czarne i pełne grząskiego błota, na nagie drzewa przytulone do długich murów, drżące ze zimna, targane wiatrem, co zrywał się gdzieś z pól przemiękłych i przewalał się ciężko błotnistymi ulicami miasta, wstrząsał parkanami, próbował dachów i opadał w błoto i szumiał między gałęziami drzew i bił nimi w szyby niskiego, parterowego domu, w którym nagle zabłysło światło.
Borowiecki się obudził, zapalił świecę i równocześnie budzik zaczął dzwonić gwałtownie, wskazując piątą.
Władysław Reymont, Ziemia obiecana.
Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania:
Jaka jest pora roku? {#wiosna}{lato}{jesień}{zima} Jaka jest pora dnia? {#poranek}{południe}{popołudnie}{wieczór}{noc} Jaka jest pogoda? {piękna}{#deszczowa}{#zimna}{#wietrzna}
Zadanie na rozgrzewkę
Oferty pracy
Produkcja fabryczna dotarła także na ziemie polskie. Stało się to trochę później niż w Europie Zachodniej – zwłaszcza w Anglii, Niemczech czy we Francji. Ale także tutaj zaczęły powstawać wielkie fabryki, kopalnie i huty. Otwierano także rafinerierafinerie, czyli zakłady przetwarzające ropę naftową – jedne z pierwszych na świecie.
![Gospodarka i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku Gospodarka i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku Źródło: Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY 4.0.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rq8bfRPEBQMhH/4/NfSLFmRxqeHbZUw6OOidPNZYzTwb5uLI.jpg)
Posługując się mapą, uzupełnij ogłoszenia – oferty pracy.
przemyśle włókienniczym?, Poznaniu, Królewskiej Huty, Starachowice lub Kielce, kopalnia soli, przędzalnia, Jaśle i Krośnie
Cynkownie i walcownie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego czekają na nowych pracowników. Możesz zamieszkać na osiedlu robotniczym w takich miastach, jak .......................................................
Chcesz zostać hutnikiem? Przyjedź do ......................................................!
Najbardziej nowoczesny przemysł wydobywczy – kopalnie i rafinerie ropy naftowej zatrudnią pracowników w .......................................................
Nowoczesna ...................................................... w Żyrardowie pilnie poszukuje robotnic do pracy na nocnej zmianie.
Szukasz pracy w ...................................................... Przeprowadź się do Łodzi, najszybciej rozwijającego się miasta w byłym Królestwie Polskim.
Zakłady Cegielskiego w ...................................................... zatrudnią robotników przy produkcji lokomotyw.
Nowa ...................................................... w Inowrocławiu zatrudni pracowników. Mile widziane wcześniejsze doświadczenie w pracy w Wieliczce lub Bochni.
Zdredaguj podobne ogłoszenie o pracę dla wybranego zakładu pracy z Warszawy.
O czym nie mówią takie ogłoszenia? W jaki sposób można się było dowiedzieć, jak naprawdę wygląda praca w danej fabryce?
Nowe miasta i ośrodki przemysłowe
Łódź, o której pisał Władysław Reymont, jeszcze na początku XIX wieku była wioską, a pod koniec stulecia stała się sporym miastem, a więc się zurbanizowałazurbanizowała.
W tabeli zawarte są dane pokazujące wzrost liczby ludności w Łodzi.
Rok | Liczba ludności |
1810 | 514 |
1815 | 799 |
1821 | 1855 |
1830 | 4343 |
1850 | 15 764 |
1857 | 27 890 |
1860 | 32 639 |
1865 | 40 121 |
1872 | 100 000 |
1886 | 232 000 |
1897 | 283 206 |
1900 | 314 020 |
Ile razy więcej mieszkańców liczyła Łódź w roku 1900 niż w 1810?
Przyrost ludności następował głównie dzięki temu, że do Łodzi przybywali nowi mieszkańcy, przede wszystkim ze wsi – nie zaś dlatego, że rodziło się więcej dzieci. Takie przemieszczanie się ludności z miejsca na miejsce nazywamy migracjamimigracjami . Oto niektóre czynniki, które mogły przyczynić się do wzrostu liczby ludności Łodzi:
– postęp medycyny i wydłużenie życia,
– rozwój budownictwa w mieście (wyższe domy, mogące pomieścić więcej mieszkańców),
– łatwość znalezienia pracy,
– ciekawsze życie w mieście niż na wsi.
Który z podanych czynników uważasz za najważniejszy? Dlaczego?
Porównaj swój wykres z zadania 3 z wykresem liczby ludności Chicago w XIX wieku. Jakie widzisz podobieństwa? A jakie różnice?
![Liczby ludności Chicago w XIX i XX wieku. Źródło: Pentawing, Liczby ludności Chicago w XIX i XX wieku., licencja: CC BY-SA 3.0.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R9kZ7OaJbJ1VY/4/2KMhY6u80QHsG2ZqJGqXqp6KcngXce4g.jpg)
Zabory
W XIX wieku ziemie polskie nie tworzyły samodzielnego państwa, lecz znajdowały się pod zaborami. Polityka zaborców miała wpływ na to, jaki przemysł się rozwijał. Widać to dobrze na mapie.
![Gospodarka i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku Gospodarka i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku Źródło: Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY 4.0.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rq8bfRPEBQMhH/4/NfSLFmRxqeHbZUw6OOidPNZYzTwb5uLI.jpg)
Jakie przemysły rozwijały się w podanych zaborach?
naftowy, spożywczy, włókienniczy
niemieckim | |
rosyjskim | |
austriackim |
Czym można uzasadnić to, że w pewnych miejscach rozwijała się jedna gałąź przemysłu, a w innych – druga?
Podsumowanie
Ziemie polskie w XIX wieku zostały poddane procesowi uprzemysłowienia, czyli industrializacji – tak jak Europa Zachodnia. Nie przybrał on aż tak wielkich rozmiarów, jak na przykład w niektórych rejonach Anglii czy Niemiec. Zmienił jednak życie ludzi i przekształcił krajobraz. Był szczególnie zauważalny w takich miastach, jak Warszawa, Poznań, Łódź, a także w ośrodkach górnictwa i hutnictwa na Śląsku. W zaborze austriackim pojawiły się jedne z pierwszych na świecie zakłady przemysłu naftowego.
Odczytać informacje z mapy.
Zredagować ofertę pracy.
W ciągu XIX wieku Łódź z wioski przekształciła się w duże miasto przemysłowe. Co dzięki temu zyskała, a co bezpowrotnie straciła?