RZFbhV8yGhuof
Vincent Noel [czytaj: wansą noel] l, Mural tromp I'oeil [czytaj: trąmplejl] w Quebec City [czytaj: kłi‑bek sity] , Kanada
Źródło: flickr [czytaj: flike], licencja: CC BY 2.0.
Polecenie 1
R1PQBR8H42EEB
Sprawdź swoją wiedzę. Zastanów się, które pojęcia, spośród podanych poniżej, znasz, a które są Ci nieznane. Dopasuj je do odpowiednich miejsc.
Uwaga! Podczas pracy z materiałem zwróć szczególną uwagę na te pojęcia/terminy, które znalazły się w rubryce NIE WIEM.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.

Spis treści

  1. Czym jest złudzenie optyczne?

  2. Złudzenie deformujące

  3. Złudzenia jasności i barwy

  4. Figura dwuznaczna

  5. Figura niemożliwa

  6. Już wiesz

  7. Potrafisz

  8. Słownik

Czym jest złudzenie optyczne?

Złudzenia optycznezłudzenie optyczneZłudzenia optyczne - to spostrzeżenia wzrokowe przypisujące oglądanym przedmiotom właściwości, których w rzeczywistości nie mają.

To nasz mózg za pośrednictwem naszych oczu jest odpowiedzialny za to, jak widzimy.
W zależności od cienia, kontrastu, doboru kolorów - czyli w pewnych określonych warunkach - nasz mózg podejmuje decyzję. Dlatego coś, co wydaje się nam być czymś na początku naszego oglądania - za chwilę może okazać się zupełnie inne.
Złudzenia optyczne mogą być zaskakujące.

R10PwD6xcO0j7
Mural „Okno Kurtyny Chmur", Nowy Jork, USA
Źródło: flickr [czytaj: flike], licencja: CC BY 2.0.
Ciekawostka

Al Seckel [czytaj: al sekol] (neurolog) badający iluzje optyczne, które zwodzą nasze mózgi, doszedł do wniosku, że nie tylko łatwo jest nas zwodzić, ale również, że nam się to podoba.

wróć do spisu treści

link2

Złudzenie deformujące

Jednym z rodzajów złudzeń optycznych są złudzenia deformujące kształt, wielkość i długość oglądanych obiektów.

„Złudzenie ściany kawiarni”

Na ilustracji poniżej znajduje się przykład złudzenia deformującego.
Zapoznaj się z opisem, klikając w interaktywny punkt na ilustracji.

R1ZU6B7FMZPK6
Ilustracja przedstawia tzw. złudzenie ściany kawiarni. Na zdjęciu widać małe kwadraty w kolorze białym i czarnym. Są ułożone w rzędzie na przemian. Takich rzędów mamy kilkanaście oddzielonych cienkimi, szarymi liniami. Każdy rząd jest lekko przesunięty względem siebie. Szare linie wydają się być ukośne. Jest to złudzenie optyczne. Szare linie, wbrew temu, co nam się wydaje, są równoległe. Taki wzór ułożono na ścianie pewnej angielskiej kawiarni, stąd jest to tzw. złudzenie ściany kawiarni. Na ilustracji umieszczony jest niebieski, pulsujący punkt. Po jego zaznaczeniu wyświetlą się dodatkowe informacje.
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Na ilustracji poniżej znajdują się przykłady złudzeń optycznychzłudzenie optycznezłudzeń optycznych.
Sprawdź, czy zawsze jest łatwo uwierzyć w to, co się widzi.
Czy na ilustracji poniżej poziome linie równoległe są tej samej długości?

R74C91HGVJUDL
Ilustracja przedstawia złudzenie Mullera-Lyera. Na zdjęciu widoczne są dwie długie kreski ustawione w pionie pod lekkim ukosem. Między nimi znajdują się dwie poziome kreski. Górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak, dlatego, iż rysunek przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę. Na ilustracji umieszczony jest niebieski pulsujący punkt. Po jego zaznaczeniu wyświetlą się dodatkowe informacje.
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Czy pomarańczowe koła są tej samej wielkości?

R17CGL6LT3R4F
Ilustracja przedstawia złudzenie Ebbinghaus. Dwa pomarańczowe koła tej samej wielkości znajdują się obok siebie, przy czym jedno z nich otoczone jest większymi od siebie szarymi kołami, a drugie mniejszymi, szarymi kołami. W tym złudzeniu figura otoczona swoimi mniejszymi odpowiednikami wydaje się większa niż wtedy, gdy otaczają ją te same figury, ale większe od niej. Na ilustracji umieszczony jest niebieski pulsujący punkt. Po jego zaznaczeniu wyświetlą się dodatkowe informacje.
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

A linie równoległe na ilustracji poniżej: są tej samej długości?

R5MQDM5C375S6
Ilustracja przedstawia złudzenie Mullera-Lyera. Na zdjęciu widać dwie linie tej samej długości zakończone strzałkami „do wewnątrz” i „do zewnątrz” linii. Ulegamy silnemu złudzeniu, że linia ze strzałkami „do zewnątrz” jest dłuższa. W rzeczywistości są równe. Na ilustracji umieszczony jest niebieski pulsujący punkt. Po jego zaznaczeniu wyświetlą się dodatkowe informacje.
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R13llSY9xxePX1
W Muzeum Iluzji, Białystok, fot.: camomila
Źródło: zbiory prywatne, licencja: CC BY 3.0.

Na ilustracji obok znajduje się dziewczynka wpadającą do wgłębienia w podłodze.
Ale to udawany upadek.
W rzeczywistości dziewczynka znajduje się na płaskiej powierzchni wyłożonej tapetą ze wzorem zakrzywionej w tym miejscu i przyciemnionej szachownicy.

Szachownica w tej perspektywie i dodatkowo przyciemniona - do złudzenia przypomina dziurę w podłodze.

RR8BH66973F1U
Ilustracja przedstawia spiralę Frasera. To złudzenie optyczne tworzy segmenty, przypominające kształt spirali. Tło stanowią szare, białe i czarne romby. Choć wydaje się, że linie tworzą spiralę, w rzeczywistości są okręgami. By się o tym przekonać, wystarczy poprowadzić palec wzdłuż jednego z nich. Na ilustracji umieszczony jest niebieski, pulsujący punkt. Po jego zaznaczeniu wyświetlą się dodatkowe informacje.
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Siatka Hermana

RMPLUAF1Q264N
Ilustracja przedstawia siatkę Hermana. Są to czarne kwadraty, które są oddzielone od siebie białą grubą linią. Na przecięciu białych linii można dostrzec szare plamy, których w rzeczywistości nie ma. Na ilustracji umieszczony jest niebieski, pulsujący punkt. Po jego zaznaczeniu wyświetlą się dodatkowe informacje.
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Irradiacja

Do tego rodzaju złudzeń optycznych należy również irradiacjairradiacjairradiacja.

RO7F3BRF968OS
Ilustracja przedstawia zjawisko irradacji. Na zdjęciu są dwa kwadraty jeden obok drugiego. Jeden kwadrat jest czarny z wpisanym w środek drugim kwadratem. Obok jest umieszczony kwadrat biały z wpisanym czarnym kwadratem w środek. Jasne lub błyszczące przedmioty oglądane na ciemnym tle wydają się większe. Na ilustracji umieszczony jest niebieski pulsujący punkt. Po jego zaznaczeniu wyświetlą się dodatkowe informacje.
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Złudzenia jasności i barwy

Kolejnym rodzajem złudzeń optycznychzłudzenie optycznezłudzeń optycznych są złudzenia jasności i barwy.
Jak sądzisz, czy ten wąski pasek na szarym tle na ilustracji poniżej jest cieniowany czy jednolity?

RUPDEU7CHRKXB
Ilustracja przedstawia zjawisko kontrastu równoczesnego. Na ilustracji widać szary prostokąt, który ma wypełnienie gradientowe. W środku jest mniejszy prostokąt (1/8 szerokości większego prostokąta) w kolorze szarym. Patrząc na niego wydaje się, że nie jest on jednolity, ale również ma wypełnienie gradientowe. Na ilustracji umieszczony jest niebieski, pulsujący punkt. Po jego zaznaczeniu wyświetlą się dodatkowe informacje. W rzeczywistości pasek na całej długości ma ten sam odcień.
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

wróć do spisu treści

link3

Figura dwuznaczna

figury dwuznaczne

Figury dwuznacznefigury dwuznaczneFigury dwuznaczne to taki rodzaj złudzenia optycznegozłudzenie optycznezłudzenia optycznego, który w dużym stopniu zależy od naszej wrażliwości - między innymi na kształty i kolory.
Na przykład na ilustracji poniżej  - w zależności od tego, na co zwrócimy uwagę w pierwszej kolejności - możemy dostrzec albo wazon, albo dwie głowy z profilu.
Ten obraz okazuje się dwuznaczny, bo można zauważyć jego dwa warianty.

R18BHZCTDNJ2U
Ilustracja przedstawia od prawej i od lewej strony część głowy kobiety tj. odbicie lustrzane. Głowy są białe i pokryte plamami o różnych kolorach. Głowy są zwrócone do siebie i prawie stykają się nosami. Pozostała część ma szare tło. Są to figury dwuznaczne, czyli takie, które mogą być postrzegane w dwojaki sposób – raz jako jeden, a po chwili jako inny obiekt. Jednocześnie nie można widzieć dwóch wariantów obserwowanej figury. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt 1: Jednocześnie nie można widzieć dwóch wariantów obserwowanej figury.
Figury dwuznaczne
Źródło: online-skills, domena publiczna.
RXKLT7ZGT8ANJ
Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Edgara Rubina „Waza Rubina”. Obraz podzielony jest na dwie części. Po lewej stronie, na białym tle widoczna jest żółta waza. Po prawej stronie na czarnym tle widoczna jest biała waza o dokładnie takim samym kształcie, jak żółta. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Waza Rubina to klasyczny przykład relacji figura-tło. W tym konkretnym przypadku nasza percepcja podąża za tym elementem, który bardziej skupia uwagę. Zasada figura-tło jest powszechnie wykorzystywana we wzorach użytkowych.
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
RRGRQN7NOQEEC
Przyjrzyj się ilustracji znajdującej się poniżej i odpowiedz: ile znajdziesz wariantów figur dwuznacznych?
Odpowiedź wpisz w polu poniżej.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1TJAUPU8QQRB
Złudzenie optyczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
RHMKHJKCX6PB1
Jak sądzisz, czy figura dwuznaczna może być interesująca?
Krótko uzasadnij swoje zdanie i wpisz w polu poniżej.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.

Iluzja Jastrowa

Jak się domyślasz, nazwa jest związana z twórcą tej iluzji: Josephem Jastrowem, psychologiem zajmującym się między innymi złudzeniami optycznymizłudzenie optycznezłudzeniami optycznymi.
Kaczko‑królik z 1899 roku na ilustracji poniżej, jest jednym z wielu przykładów iluzji optycznych Jastrowa:

R11D4VBPSMM8O
Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Josepha Jastrowa „Kaczka czy królik?”. Na ilustracji wykonanej czarną kreską na białym tle, w zależności od punktu widzenia, widoczne są kaczka lub królik. Kaczka ma otwarty dziób i głowę skierowaną w lewo. Królik ma głowę skierowaną w prawo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Iluzja Jastrowa (kaczko-królik) jest jedną z najbardziej znanych i rozpoznawalnych figur dwuznacznych: nie da się jednocześnie „widzieć” obu zwierząt przedstawionych na ilustracji.
Joseph Jastrow, Kaczka czy królik?, 1899 r.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Rysunek poniżej przedstawia jednocześnie młodą i starą kobietę, ale najpierw dostrzeżesz tylko jedną. Nie zawsze można od razu odnaleźć druga wersję. Spróbuj ją odszukać.

R4KDT23PR2KDH
William Ely Hill [czytaj: łiliam ili hel], Moja żona i moja teściowa, 1915 r., Puck (magazyny)
Źródło: wikimedia.org, domena publiczna.

wróć do spisu treści

link4

Figura niemożliwa

R2C0ib76DAkgR1
Figura niemożliwa
Źródło: wikimedia.org, domena publiczna.

Figura niemożliwafigura niemożliwaFigura niemożliwa to przedstawienie takiej trójwymiarowej figury na płaszczyźnie, której skonstruowanie w przestrzeni jest niemożliwe.

Ilustracja poniżej przedstawia figurę niemożliwą - schody, które nie mają początku ani końca i prowadzą donikąd.
Na schodach zostały umieszczone zakłopotane postaci: nie ma wyjścia z tych schodów.

R1HO3UTOTAR61
Maurtis Cornelis Escher [czytaj: mauris kornelis eszer], „Wchodzenie i schodzenie”, 1960 r.
Źródło: wikipedia.org, domena publiczna.
Ćwiczenie 1
R19GDF5F5KLBT
Połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicją. Irradiacja Możliwe odpowiedzi: 1. Wrażenie, że barwa i jasność obserwowanego obiektu zmienia się w zależności od tła, na jakim jest umieszczone., 2. Wrażenie, że jasne lub błyszczące przedmioty oglądana na ciemnym tle są większe., 3. Figura, która może być postrzegana w dwojaki sposób, jednak jednoczesne widzenie jej dwóch wariantów jest niemożliwe., 4. Złudzenie optyczne powstające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt i odwróceniu wzroku widzimy ten sam zamazany kształt, lecz w barwach dopełniających. (Inaczej kontrast następczy.), 5. Przedstawienie na płaszczyźnie takiej trójwymiarowej figury, która jest niemożliwa do skonstruowania w przestrzeni. Figura niemożliwa Możliwe odpowiedzi: 1. Wrażenie, że barwa i jasność obserwowanego obiektu zmienia się w zależności od tła, na jakim jest umieszczone., 2. Wrażenie, że jasne lub błyszczące przedmioty oglądana na ciemnym tle są większe., 3. Figura, która może być postrzegana w dwojaki sposób, jednak jednoczesne widzenie jej dwóch wariantów jest niemożliwe., 4. Złudzenie optyczne powstające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt i odwróceniu wzroku widzimy ten sam zamazany kształt, lecz w barwach dopełniających. (Inaczej kontrast następczy.), 5. Przedstawienie na płaszczyźnie takiej trójwymiarowej figury, która jest niemożliwa do skonstruowania w przestrzeni. Kontrast równoczesny Możliwe odpowiedzi: 1. Wrażenie, że barwa i jasność obserwowanego obiektu zmienia się w zależności od tła, na jakim jest umieszczone., 2. Wrażenie, że jasne lub błyszczące przedmioty oglądana na ciemnym tle są większe., 3. Figura, która może być postrzegana w dwojaki sposób, jednak jednoczesne widzenie jej dwóch wariantów jest niemożliwe., 4. Złudzenie optyczne powstające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt i odwróceniu wzroku widzimy ten sam zamazany kształt, lecz w barwach dopełniających. (Inaczej kontrast następczy.), 5. Przedstawienie na płaszczyźnie takiej trójwymiarowej figury, która jest niemożliwa do skonstruowania w przestrzeni. Figura dwuznaczna Możliwe odpowiedzi: 1. Wrażenie, że barwa i jasność obserwowanego obiektu zmienia się w zależności od tła, na jakim jest umieszczone., 2. Wrażenie, że jasne lub błyszczące przedmioty oglądana na ciemnym tle są większe., 3. Figura, która może być postrzegana w dwojaki sposób, jednak jednoczesne widzenie jej dwóch wariantów jest niemożliwe., 4. Złudzenie optyczne powstające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt i odwróceniu wzroku widzimy ten sam zamazany kształt, lecz w barwach dopełniających. (Inaczej kontrast następczy.), 5. Przedstawienie na płaszczyźnie takiej trójwymiarowej figury, która jest niemożliwa do skonstruowania w przestrzeni. Powidok Możliwe odpowiedzi: 1. Wrażenie, że barwa i jasność obserwowanego obiektu zmienia się w zależności od tła, na jakim jest umieszczone., 2. Wrażenie, że jasne lub błyszczące przedmioty oglądana na ciemnym tle są większe., 3. Figura, która może być postrzegana w dwojaki sposób, jednak jednoczesne widzenie jej dwóch wariantów jest niemożliwe., 4. Złudzenie optyczne powstające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt i odwróceniu wzroku widzimy ten sam zamazany kształt, lecz w barwach dopełniających. (Inaczej kontrast następczy.), 5. Przedstawienie na płaszczyźnie takiej trójwymiarowej figury, która jest niemożliwa do skonstruowania w przestrzeni.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
RKXJEVTFPT1QX
Połącz w pary pojęcie z opisem.

wróć do spisu treści

link5

Twórz tradycyjnie!

R1IuAo8p3F7Sf
Materiały i przybory plastyczne
Źródło: wikipedia.pl, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
RNO2OAGKGKT98
Potrzebne będą:
- ołówek;
- ekierka lub linijka;
- nożyczki;
- klej;
- 2 białe kartki z bloku technicznego A4;
- czarna kartka A3;
- farby plakatowe lub akrylowe;
- kilka pędzli;
- pojemnik na wodę.

Kolejność działań:

1. Wytnij z bloku technicznego dziewięć kwadratów o boku ok. 10 cm i dziewięć kwadratów o boku ok. 4 cm
2. Następnie zamaluj farbami mniejsze kwadraty barwami podstawowymi, czyli:
- trzy kwadraty na czerwono,
- trzy na żółto,
- trzy na niebiesko.
3. Kolory powinny być intensywne, czyste – maluj gęstymi farbami.
4. Teraz weź większe kwadraty i zamaluj je barwami pochodnymi, czyli:
- trzy kwadraty na zielono,
- trzy na fioletowo,
- trzy na pomarańczowo.
5. Tak pomalowane kwadraty ułóż obok siebie w zestawach, czyli:
- na każdym z trzech dużych kwadratów zielonych – ułóż po jednym mniejszym kwadracie, każdy w innym kolorze;
- na każdym z trzech dużych kwadratów fioletowych – ułóż po jednym mniejszym kwadracie, każdy w innym kolorze
- na każdym z trzech dużych kwadratów niebieskich – ułóż po jednym mniejszym kwadracie, każdy w innym kolorze.
6. Teraz przyklej każdy z dziewięciu małych kwadratów na duży kwadrat. Postaraj się przykleić je na środku.
7. W ten sposób masz dziewięć kwadratów - elementów Twojej kompozycji.
8. Teraz możesz przykleić kwadraty na czarnej kartce tworząc dowolną kompozycję.

Przyjrzyj się swojej pracy i wpisz w polu poniżej, jaki rodzaj złudzenia optycznego jest zastosowany w Twojej kompozycji.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
R1SA4CBS97JN7
Spróbuj wymyślić figurę niemożliwą lub figurę dwuznaczną.
Swój pomysł zapisz w polu poniżej.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.

Już wiesz

Potrafisz:

  • rozpoznać rodzaje złudzeń optycznychzłudzenie optycznezłudzeń optycznych;

  • omówić złudzenia optycznezłudzenie optycznezłudzenia optyczne na wybranych przykładach;

  • wyjaśnić na czym polega złudzenie deformujące;

  • wyjaśnić, na czym polega złudzenie jasności i barwy;

  • wyjaśnić, co to znaczy, że figura jest dwuznacznafigury dwuznacznedwuznaczna;

  • wyjaśnić, co to jest figura niemożliwafigura niemożliwafigura niemożliwa;

Słownik pojęć

figury dwuznaczne
figury dwuznaczne

to takie figury, które mogą być postrzegane w dwojaki sposób – jako jeden z dwóch obiektów; jednocześnie nie można widzieć dwóch wariantów obserwowanej figury

figura niemożliwa
figura niemożliwa

przedstawienie na płaszczyźnie takiej trójwymiarowej figury, która jest niemożliwa do skonstruowania w przestrzeni

irradiacja
irradiacja

złudzenie optyczne polegające na pozornym powiększeniu rozmiarów jasnych przedmiotów oglądanych na ciemnym tle

kontrast równoczesny
kontrast równoczesny

złudzenie optyczne polegające na tym, że barwa i jasność postrzeganego obiektu zależy od tła, na którym obiekt jest umieszczony

złudzenie optyczne
złudzenie optyczne

spostrzeżenia wzrokowe przypisujące oglądanym przedmiotom właściwości, których w rzeczywistości n

Źródła

  • sjp.pwn.pl

  • encyklopedia.pwn.pl

  • terytoria.com.pl

Linki do e‑materiałów