Zmiany pogody
Niektóre zmiany pogody ławo przewidzieć. Wiadomo, że latem raczej nie spadnie u nas śnieg, a zimą nie ma sensu planować kąpieli słonecznych na plaży. Pewne zmiany pogody zachodzą bowiem cyklicznie. Dlaczego tak się dzieje?
jak działa termometr;
co to jest ciśnienie atmosferyczne;
jakie są typy opadów i osadów atmosferycznych;
jak samodzielnie dokonać pomiaru i oceny pogody.
opisywać zmiany pogody w swoim miejscu zamieszkania o różnych porach roku;
wyjaśniać związek pomiędzy sezonowymi zmianami pogody a wysokością Słońca nad horyzontem i długością dnia.
1. Pory roku w Polsce
Podstawą zmian pogody na Ziemi są różnice w nasłonecznieniu, czyli ilości energii jaka dociera do powierzchni Ziemi w określonym czasie. Dobowa zmienność temperatury wiąże się z występowaniem zjawiska dnia i nocy i położeniem Słońca nad horyzontem.
Temperatury zmieniają się też cyklicznie w ciągu roku. Zjawisko to nazywamy sezonową zmiennością temperaturysezonową zmiennością temperatury. Jej skutkiem jest występowanie pór rokupór roku. W Polsce wyróżnia się cztery kalendarzowe pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. Latem, gdy Słońce świeci najdłużej i znajduje się najwyżej nad widnokręgiem, ogrzewa nas silnie, a dni są długie. Odwrotnie jest zimą – Słońce świeci krócej, a w czasie górowania znajduje się nisko nad horyzontem.
Oprócz kalendarzowych istnieją też termiczne pory roku. Wyróżnia się je na podstawie średnich temperatur powietrza w ciągu doby. W przeciwieństwie do pór kalendarzowych nie rozpoczynają się zawsze w tym samym momencie. Na przykład termiczne lato zaczyna się, gdy średnie dobowe temperatury przekroczą 15°C. Może się to zdarzyć nawet w maju.
Wiosna | Lato | Jesień | Zima | |
Początek kalendarzowej pory roku | 21 marca | 22 czerwca | 23 września | 22 grudnia |
Nazwa pierwszego dnia pory roku | równonoc wiosenna | przesilenie letnie | równonoc jesienna | przesilenie zimowe |
Długość dnia i nocy | w okresie równonocy dzień i noc trwają po 12 godzin, potem długość dnia rośnie | w dniu przesilenia dzień jest najdłuższy, potem długość dnia maleje | w okresie równonocy dzień i noc trwają po 12 godzin, potem długość dnia maleje | w dniu przesilenia dzień jest najkrótszy, potem długość dnia rośnie |
Wschód Słońca | dokładnie na wschodzie | na północnym wschodzie | dokładnie na wschodzie | na południowym wschodzie |
Zachód Słońca | dokładnie na zachodzie | na północnym zachodzie | dokładnie na zachodzie | na południowym zachodzie |
Temperatury powietrza | coraz wyższe, początkowo nocami zdarzają się przymrozki | wysokie | coraz niższe, pod koniec nocami pojawiają się przymrozki | niskie, często ujemne |
Przypomnij sobie, a następnie zanotuj w zeszycie zmiany, jakie zachodzą w okolicy twojego miejsca zamieszkania w kolejnych porach roku. Weź pod uwagę rodzaje opadów i osadów, średnią temperaturę powietrza, jak zmieniają się rośliny, jakie zwierzęta możesz zaobserwować. Czy w dniach przesileń i w okresach równonocy twoja okolica wygląda podobnie jak na ilustracji?
Z powodu innej wysokości Słońca nad horyzontem długość dnia i nocy na południu i północy Polski nieco się różni. Najdłuższy dzień lata jest o ponad godzinę dłuższy na północy niż na południu Polski. Z kolei najkrótszy dzień zimy jest o ponad godzinę krótszy na północy Polski. Jedynie w okresie równonocy dni mają jednakową długość w całym kraju.
2. Masy powietrza kształtujące pogodę
Usłonecznienie wpływa na temperaturę powietrza, a ta na zmiany jego ciśnienia. Sprzyja to zmianom pogody. Przykładowo, nasuwający się nad Polskę niż baryczny pochodzący znad Oceanu Atlantyckiego latem przynosi spadek temperatury, burze z deszczem lub gradem oraz wichury. Zimą natomiast sprawia, że temperatura rośnie i nierzadko rozpoczyna się odwilż. Podczas nasuwania się wyżów barycznychwyżów barycznych znad Europy Wschodniej pojawiają się suche masy powietrza. Latem przynoszą one długotrwałe upały, a zimą ostre mrozy.
Podsumowanie
Dobowa różnica temperatur spowodowana jest zróżnicowanym dopływem promieniowania słonecznego do powierzchni ziemi wskutek występowania dnia i nocy.
Roczna różnica temperatur związana jest ze zmianami oświetlenia w cyklu rocznym.
W Polsce mamy cztery kalendarzowe pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. Wyróżnia się też termiczne pory roku na podstawie średnich temperatur dobowych.
W poszczegółnych porach roku zmieniają się miejsca wschodu i zachodu Słońca oraz wysokość jego górowania.
Zastanów się i odpowiedz, dlaczego termiczne pory roku nie zawsze rozpoczynają się w tym samym czasie.
Poszukaj w dostępnych źródłach i dowiedz się, co to jest anomalia pogodowa.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Jak mierzymy składniki pogody?
Słowniczek
różnica pomiędzy temperaturą najwyższą i najniższą (amplituda) w ciągu doby
obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, w którym najniższe ciśnienie powietrza znajduje się w centrum układu i wzrasta na zewnątrz
okresy klimatyczne związane ze zmieniającą się wysokością Słońca nad horyzontem
różnica między temperaturą najniższą i najwyższą (amplituda) w ciągu roku
obszar wysokiego ciśnienia atmosferycznego, w którym najwyższe ciśnienie powietrza panuje w centrum układu i obniża się na zewnątrz
Zadania
Uzupełnij puste miejsca, wybierając brakujące elementy z listy.
tak samo długa, jak zimą, następowanie dnia i nocy, nisko, jest prostopadła, wysoko, cieplejsza niż dzień, dłuższa niż zimą, blisko, sezonowa zmienność temperatur, jest nachylona, zmiana czasu, dobowa zmienność temperatur, krótsza niż zimą, nie jest nachylona, jest równoległa, daleko
Oś obrotu ziemskiego .............................................................. względem płaszczyzny orbity Ziemi. W ciągu roku zmienia się więc wysokość Słońca nad horyzontem, czego skutkiem jest ............................................................... Zimą Słońce znajduje się .............................................................. nad horyzontem. Noc latem jest ...............................................................
Wskaż nazwy kalendarzowych pór roku występujących w Polsce.
- wiosna
- jesień
- przedzimie
- zima
- lato
Zimą dni są
- krótsze niż latem.
- dłuższe niż wiosną.
- takie same jak wiosną.
Masy powietrza z północnego zachodu nasuwające się nad Polskę zimą przynoszą z sobą
- siarczyste mrozy.
- nadejście zimy.
- odwilż.
- suche powietrze.
Wskaż, które z poniższych opisów dotyczą równonocy jesiennej.
- ostatni dzień jesieni
- moment w roku, kiedy dzień jest najkrótszy
- pierwszy dzień jesieni
- moment w roku, kiedy dzień i noc są tej samej długości
Przesilenie letnie to
- najcieplejszy dzień w roku.
- najdłuższy dzień w roku.
- najkrótszy dzień w roku.
- dzień w połowie lata.