Podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym

W celu zrozumienia poniższego materiału dowiedz się jakie miejsce w systemie bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej zajmuje podsystem kierowania oraz jakie inne podsystemy wyróżniamy. Informacje na ten temat znajdziesz w e‑materiale pt. System bezpieczeństwa narodowego - ogólna charakterystyka.P1BhgMtcnSystem bezpieczeństwa narodowego - ogólna charakterystyka.

1. Ogólna charakterystyka

Podsystem kierowania jest podstawowym i zasadniczym elementem systemu bezpieczeństwa narodowego. W jego skład wchodzą instytucje władzy publicznej i kierownicy jednostek organizacyjnych, którzy wykonują zadania związane z bezpieczeństwem narodowym, wraz z organami doradczymi, aparatem administracyjnym oraz procedurami i stosowną infrastrukturą. Podstawą jego funkcjonowania są trwałe zasady ustrojowe. Szczególną rolę w podsystemie kierowania bezpieczeństwem narodowym pełnią: Parlament RP, Prezydent RP 
i Rada Ministrów.

R16YECYOiuUnB

Kolorowe zdjęcie przedstawia salę Sejmu RP. Zdjęcie z góry. Sala w kształcie półokręgu. Po prawej stronie wysoka ściana. Na środku, w pionie, zawieszony materiał z zakładkami (flaga Polski). Po lewej stronie kolor biały, po prawej kolor czerwony. Na materiale zawieszone duże godło Polski. Biały orzeł w koronie na czerwonym tle. Przed ścianą z godłem długi rząd ławek równolegle do ściany. Pozostała część sali w kształcie półokręgu. Siedzenia ułożone w formie ławek, w kształcie półokręgów. Osoby biorące udział w posiedzeniu stoją przed swoimi krzesłami. W centralnej części sali, w środku półokręgu, mównica. Za mównicą Prezydium, gdzie siedzą marszałek i sekretarze. Przed mównicą miejsce dla pracowników kancelarii. Wokół sali balkon. Balkon dzielą kolumny. Na balkonie obserwatorzy posiedzenia Sejmu.

Podsystem kierowania ma fundamentalne znaczenie dla całego systemu bezpieczeństwa narodowego w czasie pokoju, kryzysu i w czasie wojny. Zapewnia 
on uzyskiwanie informacji o zagrożeniach i ich analizę, planowanie przygotowania i działania pozostałych podsystemów oraz zarządzanie (dowodzenie) nimi w trakcie działań.

W związku z tym, można zidentyfikować 4 strategiczne obszary zadań podsystemu kierowania:

• monitorowanie zagrożeń (z uwzględnieniem ich skali, rodzaju i miejsca występowania),

• zapobieganie powstawaniu zagrożeń, zarówno na terytorium kraju, jak i poza jego granicami),

• działania związane z usuwaniem skutków katastrof (gdy nie udało się im zapobiec),

• kierowanie obroną państwa w razie bezpośredniej agresji militarnej.

2. Obowiązki i kompetencje najwyższych 
władz RP w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego

Konstytucyjna zasada podziału i równowagi władz stanowi, że władzę ustawodawczą pełnią w Polsce Sejm i Senat, władzę wykonawczą sprawują Prezydent RP i Rada Ministrów, zaś władzę sądowniczą – niezależne i niezawisłe sądy oraz trybunały. Podstawowe znaczenie w kwestii kształtowania rozwiązań w systemie bezpieczeństwa mają organy władzy ustawodawczej i wykonawczej.

2.1. Sejm

Kompetencje Sejmu w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego wynikają z funkcji pełnionych przez ten organ w systemie politycznym RP (ustawodawczej, kontrolnej i kreacyjnej). Najważniejsze z nich prezentuje poniższa grafika interaktywna.

R1X8cNxTmrbJD

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1mITVdn0

Aplikacja składa się z kół ułożonych wokół środkowego przycisku, który ją uruchamia - znajduje się na nim napis 'Funkcje Sejmu w systemie bezpieczeństwa narodowego'. Po kliknięciu na kolejne z kół, jest odczytywany komunikat. W celu zatrzymania odtwarzania należy kliknąć ponownie i wybrać następne koło.

Kolejne komunikaty:

1. Ustanawianie prawa w szeroko pojmowanej dziedzinie bezpieczeństwa narodowego.

2. Kształtowanie (np. poprzez działalność różnego rodzaju komisji) polityki bezpieczeństwa, w tym procedur decyzyjnych.

3. Określanie w ustawie zasad ograniczania praw i wolności człowieka i obywatela.

4. Decydowanie w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i zawarciu pokoju.

5. Akceptacja lub uchylenie rozporządzenia Prezydenta o wprowadzeniu lub uchyleniu stanu wyjątkowego lub wojennego.

6. Wyrażanie zgody na przedłużenie stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej.

7. Nadzór na podsystemami operacyjnymi systemu bezpieczeństwa narodowego (Siłami Zbrojnymi, Policją, Służbami Specjalnymi i innymi służbami).

8. Upoważnianie Prezydenta, w drodze ustawy, do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych.

9. Korzystanie z możliwości powoływania komisji śledczych.

2.2. Senat RP

Podobnie jak w przypadku Sejmu, kompetencje Senatu w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego wynikają z funkcji pełnionych przez ten organ w systemie politycznym RP. Są one tożsame z funkcjami Sejmu i dotyczą aktywności ustawodawczej, kontrolnej i kreacyjnej.

Wypełniając funkcję ustawodawczą, Senat RP ma możliwość wpływania na ustrój państwa i dokonywania zmian w obowiązującej konstytucji. Nie uchwala on jednak ustaw, lecz jedynie inicjuje proces ustawodawczy i opiniuje ustawy uchwalone przez Sejm. Ponadto Senat RP wyraża zgodę na zarządzenie przez prezydenta referendów ogólnokrajowych w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, które mogą dotyczyć również kwestii związanych z bezpieczeństwem narodowym.

Funkcja kontrolna Senatu nie ma charakteru bezpośredniego. Może on wykonywać czynności sprawdzające lub też formułować wnioski na temat uchybień i potrzebnych zmian. W tym zakresie marszałek Senatu lub 30 senatorów mogą wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie), zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami oraz zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

RrJqgCOQfSQbv

Kolorowe zdjęcie sali Senatu RP. Po prawej stronie biała ściana z zawieszonym godłem Polski. Biały orzeł w koronie na czerwonym tle. Pod godłem trzy zajęte miejsce oraz zajęta mównica z mikrofonami. Naprzeciw godła 4 rzędy ławek z miejscami dla członków senatu. Ławy w kształcie elipsy. W głębi duże okrągłe lustro. Członkowie senatu zasiadają w swoich miejscach. Na pulpitach białe kartki. Członkowie senatu ubrani w eleganckie stroje. Mężczyźni w garnitury, a kobiety w garsonki. Każdy ma przed sobą stolik oraz urządzenia. Na stoliku dokumenty i telefony.

Pełniąc funkcję kreacyjną, Senat RP uczestniczy w powoływaniu i ewentualnie odwoływaniu organów państwa, stojących na straży praw i wolności obywatelskich oraz dbających o inne istotne sfery bezpieczeństwa. Należą do nich: Rzecznik Praw Obywatelskich, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Dziecka, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej oraz Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Ponadto Senat powołuje jednego członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, dwóch senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa oraz trzech członków Rady Polityki Pieniężnej.

2.3. Prezydent RP

Pozycję Prezydenta w systemie bezpieczeństwa narodowego określają przepisy Konstytucji RP, zgodnie z którymi:

• pełni on funkcję głowy państwa, będąc najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej,

• czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji RP,

• stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Większość kompetencji głowy państwa jest ściśle związana z Radą Ministrów, która wnioskuje o podjęcie konkretnych czynności przez prezydenta. Funkcje i kompetencje Prezydenta RP w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego zostały ujęte poniżej.

RHWglCmHcnKC4

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1mITVdn0

Aplikacja prezentująca funkcje i kompetencje Prezydenta RP w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego. Aplikacja składa się ośmiu kół ułożonych wokół środkowego koła, znajduje się na nim napis 'Funkcje i kompetencje Prezydenta RP w odniesieniu do systemu bezpieczeństwa narodowego'.

Kolejno wyświetlane i odczytywane komunikaty:

1. Stoi na straży podstawowych wartości państwa, jakimi są: suwerenność, integralność terytorialna i bezpieczeństwo wewnętrzne.

2. Jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Zatwierdza na wniosek Prezesa Rady Ministrów, Strategię Bezpieczeństwa Narodowego RP.

4. Na wniosek Prezesa Rady Ministrów wydaje (w drodze postanowienia) Polityczno‑Strategiczną Dyrektywę Obronną RP.

5. Na wniosek Ministra Obrony Narodowej określa główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych RP oraz ich przygotowań do obrony państwa.

6. Na wniosek Rady Ministrów wydaje postanowienia o użyciu polskich kontyngentów wojskowych w operacjach poza granicami kraju.

7. Wprowadza stan wojenny.

8. Wprowadza stan wyjątkowy.

Organem doradczym Prezydenta RP w sprawach wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Pełni ona funkcje doradcze, zatem nie ma prawa podejmowania jakichkolwiek decyzji. Jednak w zakresie swoich kompetencji może rozpatrywać i opiniować założenia polityki zagranicznej, strategicznych problemów bezpieczeństwa narodowego i projektów jego strategii, doktryny obronnej, kierunki rozwoju sił zbrojnych, a także problemy pozamilitarne dotyczące przygotowania systemu bezpieczeństwa narodowego.

R25263DKALyqj

Kolorowe zdjęcie portretowe Prezydenta Polski Andrzeja Dudy. Na zdjęciu mężczyzna w wieku około 45 lat. Zwrócony przodem do obserwatora. Twarz okrągła, z lekkim zarostem. Włosy ciemne, gładko zaczesane na bok. Czoło gładkie, wysokie. Oczy małe. Nos duży. Usta wąskie. Uszy przylegające. Ubrany w czarną marynarkę, błękitną koszulę i niebieski krawat.

2.4. Rada Ministrów

Zdecydowanie najważniejszą funkcję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełni Rada Ministrów, która jest liderem administracji publicznej i kieruje jej działalnością. Taką szczególna pozycję nadają Radzie Ministrów przepisy Konstytucji, zgodnie z którymi odpowiada ona za prowadzenie polityki wewnętrznej i zagranicznej kraju. Zgodnie z ustawą zasadniczą Rada Ministrów w zakresie bezpieczeństwa państwa:

• zapewnia wewnętrzne bezpieczeństwo państwa oraz porządek publiczny,

• zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju,

• określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej.

W Radzie Ministrów szczególną pozycję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełnią minister obrony narodowej i minister spraw wewnętrznych i administracji. Pierwszy z nich stoi na czele Ministerstwa Obrony Narodowej (które zapewnia jego obsługę), a jego główne zadania zostały przedstawione poniżej.

R14SUfsvlFtBn

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1mITVdn0

Animacja prezentująca główne zadania ministra obrony narodowej. Aplikacja składa się z ośmiu kół ułożonych wokół środkowego, znajduje się na nim napis 'Główne zadania ministra obrony narodowej'.

Kolejno wyświetlane komunikaty odchodzące od środkowego koła:

1. Tworzenie organizacji i kierowanie działalnością wojskowych przedstawicielstw za granicą oraz utrzymywanie kontaktów z resortami obrony innych państw, a także z wojskowymi organizacjami międzynarodowymi.

2. Kierowanie w czasie pokoju całokształtem działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Zawieranie umów międzynarodowych wynikających z decyzji Rady Ministrów dotyczących udziału polskich kontyngentów wojskowych w międzynarodowych misjach wojskowych i akcjach humanitarnych oraz ćwiczeń wojskowych prowadzonych wspólnie z innymi państwami lub organizacjami międzynarodowymi,

4. Sprawowanie ogólnego kierownictwa w sprawach wykonywania powszechnego obowiązku obrony.

5. Sprawowanie ogólnego nadzoru nad realizacją zadań obronnych przez organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego, instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne podmioty.

6. Realizowanie generalnych założeń, decyzji, postanowień i wytycznych Rady Ministrów w zakresie obrony państwa i koordynowanie realizacji wynikających z nich zadań.

7. Przygotowywanie założeń obronnych państwa, w tym propozycji dotyczących rozwoju i struktury Sił Zbrojnych.

8. Zapewnianie odpowiednich warunków materialnych oraz zasobów osobowych niezbędnych Siłom Zbrojnym w ich działalności oraz realizacji zadań.

Zgodnie z przepisami ustawy o działach administracji rządowej, dział kierowany przez ministra spraw wewnętrznych i administracji obejmuje m.in. sprawy:

• ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego,

• ochrony granicy państwa, kontroli ruchu granicznego i cudzoziemców oraz koordynacji działań związanych z polityką migracyjną państwa,

• zarządzania kryzysowego,

• obrony cywilnej,

• ochrony przeciwpożarowej,

• nadzoru nad ratownictwem górskim i wodnym.

Ponadto organami podległymi ministrowi spraw wewnętrznych lub nadzorowanymi przez niego są:

• Dyrektor Zakładu Emerytalno‑Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji,

• Komendant Główny Policji,

• Komendant Główny Straży Granicznej,

• Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej,

• Szef Obrony Cywilnej Kraju (którym jest komendant główny Państwowej Straży Pożarnej,

• Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

3. Podsumowanie

• Podsystem kierowania bezpieczeństwem narodowym ma duże znaczenie dla całego systemu bezpieczeństwa narodowego w czasie pokoju, kryzysu i wojny.

• Podsystem kierowania zapewnia uzyskiwanie informacji o zagrożeniach oraz ich analizę, planowanie przygotowania i działania podsystemów operacyjnych oraz wsparcia, a także zarządzanie (dowodzenie) nimi w trakcie działań.

• Szczególna rola w kierowaniu bezpieczeństwem narodowym przypada Parlamentowi RP, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Radzie Ministrów.

• Pozycję Prezydenta RP w systemie bezpieczeństwa narodowego określają przepisy Konstytucji RP, zgodnie z którymi pełni on funkcję głowy państwa, będąc najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Czuwa również nad przestrzeganiem Konstytucji RP, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

• Najważniejszą funkcję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełni Rada Ministrów, która w systemie politycznym RP jest liderem administracji publicznej i kieruje jej działalnością.

• Szczególną pozycję w systemie bezpieczeństwa narodowego pełnią minister obrony narodowej oraz minister spraw wewnętrznych i administracji.

4. Praca domowa

5. Słownik

6. Zadania