Ziemia w Układzie Słonecznym
Ziemia jest dla nas idealnym miejscem zamieszkania. Odległość od Słońca, w jakiej się znajduje sprawia, że panują na niej temperatury umożliwiające nam przeżycie. Jednak Ziemia nie jest jedyną planetą krążącą dookoła Słońca. Część z tych planet to prawdziwe giganty – Ziemia, która wydaje nam się ogromna, jest w porównaniu z nimi karzełkiem.
jakie są rozmiary i kształt Ziemi;
na czym polega ruch obrotowy (wirowy) i ruch obiegowy Ziemi.
opiszesz Ziemię jako jedną z planet Układu Słonecznego;
omówisz zmiany poglądów na miejsce Ziemi we Wszechświecie;
wymienisz planety Układu Słonecznego i podasz ich najważniejsze cechy.
1. Jak wygląda Układ Słoneczny?
Przez większą część dziejów ludzie uważali, że wszystkie widoczne na niebie ciała niebieskieciała niebieskie krążą dookoła Ziemi. Tak przecież wydaje się, kiedy patrzymy na niebo. Taki sposób myślenia nazywamy dzisiaj teorią geocentrycznąteorią geocentryczną. Głosiła ona, że Ziemia jest centrum Wszechświata, a Słońce, Księżyc, planety i gwiazdy krążą dookoła niej. Teorię tę opisał Klaudiusz Ptolemeusz.
Dopiero badania, obserwacje i pomiary polskiego astronoma Mikołaja KopernikaMikołaja Kopernika dowiodły, że Ziemia oraz inne planety okrążają Słońce. Obecnie nie ma już wątpliwości, że stworzona przez uczonego teoria heliocentrycznateoria heliocentryczna jest prawdziwa. Tym samym okazało się, że Ziemia nie jest środkiem Wszechświata, a jedynie jednym z wielu obiektów, które się w nim znajdują. W rzeczywistości Układ SłonecznyUkład Słoneczny jest zbudowany w taki sposób, że w jego centrum znajduje się Słońce, a dookoła niego krążą planety, w tym również Ziemia. 99,87% masy Układu Słonecznego stanowi Słońce. Pozostałą masę stanowi reszta związana z nim grawitacyjnie ciała niebieskie oraz materia pyłowa i gazowa, która wypełnia przestrzeń międzyplanetarną.
Słońce występujące w centrum układu słonecznego jest okrążane przez Ziemię. Można to zaobserwować przy użyciu narzędzia zwanego teleskopem. Zastanów się i odpowiedz, w jaki sposób można bez użycia teleskopu dostrzec efekty tego typu ruchu Ziemi. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Niektórzy greccy uczeni blisko 2300 lat temu uważali, że to Ziemia krąży wokół Słońca, a nie odwrotnie. Nie poparli swoich odkryć obliczeniami i dowodami, dlatego ich teoria nie spotkała się z uznaniem. Trzeba było aż osiemnastu stuleci, by udało się udowodnić, że teoria heliocentryczna jest prawdziwa.
Fakt, że teoria geocentryczna była uznawana za prawdziwą przez tysiące lat dowodzi, że w nauce możliwe są błędne teorie i zawsze istnieje możliwość, że zostaną uzupełnione, poprawione albo nawet całkowicie odrzucone.
2. Planety Układu Słonecznego
W czasach Kopernika znano tylko pięć planet oprócz Ziemi. Dzięki ciągłemu doskonaleniu przyrządów obserwacyjnych odkryto kolejne. Dzisiaj w Układzie Słonecznym wyróżniamy osiem planet. Cztery pierwsze, licząc od Słońca, czyli Merkury, Wenus, Ziemia i Mars są niewielkie i mają skalną powierzchnię. Ze względu na bliskość względem Słońca nazywane są planetami wewnętrznymi (typu skalnego). Cztery dalsze, czyli Jowisz, Saturn, Uran i Neptun są znacznie większe, a ich powierzchnia jest gazowa z domieszką drobnych kryształów lodu. Nazywane są planetami zewnętrznymi (planety olbrzymy).
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1ehhwdgcJG4C
Animacja przedstawienia krótką charakterystykę planet Układu Słonecznego.
Pierścienie Saturna mają średnicę aż 250 000 km. Są szersze niż cztery kule ziemskie! Mimo ogromnych rozmiarów mają w najgrubszym miejscu zaledwie 30 km grubości.
3. Co jeszcze znajdziemy w Układzie Słonecznym?
Część planet ma swoje naturalne satelity, czyli duże, najczęściej również kuliste obiekty, które krążą dookoła nich. Naturalnym satelitą Ziemi jest Księżyc. Mars ma dwa, Jowisz – aż 79, Saturn – 62, Uran – 27, a Neptun – 14. Merkury i Wenus nie mają satelitów.
Wokół Słońca krążą również komety – twory zbudowane z zamrożonych gazów i okruchów skalnych. Kiedy zbliżają się do Słońca, zaczynają topnieć i parować. Dzięki temu można obserwować tzw. warkocz komety, jest on zawsze zwrócony w kierunku przeciwnym do Słońca (ze względu na oddziaływanie wiatru słonecznego). W przestrzeni kosmicznej znajduje się też wiele asteroidasteroid – czasami drobnych (mierzących kilka metrów), a czasem ogromnych skał (wielkości powyżej 1000 km!). Jeśli meteor zbliży się do Ziemi, może wpaść do atmosfery, gdzie gwałtownie się spala. Jeśli asteroida nie spali się całkowicie, spada na ziemię jako meteoryt.
Niektóre z satelitów Jowisza i Saturna mają wielkości małych planet. Nie są do nich zaliczane dlatego, że nie krążą wokół Słońca samodzielnie, lecz wokół innych planet. Inne, np. księżyce Marsa, są niezwykle małe i niewiele różnią się od zwykłych, choć ogromnych skał.
Na pewno znany ci jest termin „sztuczny satelita”. Stosuje się go wobec obiektów zbudowanych przez ludzi dla odróżnienia od satelitów naturalnych, które krążą wokół planet.
Podsumowanie
Teoria geocentryczna powstała na podstawie obserwacji pozornych ruchów Słońca i innych ciał niebieskich, ale okazała się niezgodna z prawdą.
Teoria heliocentryczna stworzona przez polskiego astronoma Mikołaja Kopernika prawidłowo wyjaśnia budowę Układu Słonecznego i miejsce Ziemi we wszechświecie.
Układ Słoneczny składa się z centralnej gwiazdy Słońca, ośmiu planet krążących wokół niego i ogromnej liczby mniejszych obiektów.
Praca domowa
Korzystając z dostępnych źródeł informacji, dowiedz się, jakie warunki panują na powierzchni innych planet. Oceń, czy na którejś z nich człowiek mógłby przeżyć. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Słownik
ciało niebieskie o niewielkich rozmiarach zbudowane ze skał lub lodu
dowolny obiekt znajdujący się w kosmosie (gwiazda, planeta, naturalny satelita, kometa)
teoria zakładająca, że Ziemia znajduje się w centrum wszechświata, a wokół niej krążą inne obiekty kosmiczne, czyli Słońce, Księżyc, planety i gwiazdy
uznawana obecnie teoria zakładająca, że centralną częścią naszego układu jest Słońce, a planety wraz z Ziemią krążą wokół niego
układ składający się ze Słońca i okrążających go ośmiu planet, ich satelitów i innych obiektów takich, jak komety czy asteroidy
Mikołaj Kopernik
Łacińska wersja jego nazwiska to Nicolaus Copernicus [wymowa: Nikolaus Kopernikus]; polski astronom, twórca teorii heliocentrycznej. Wyniki swoich badań opublikował w rewolucyjnym dziele „O obrotach sfer niebieskich”, ogłoszonym w 1543 roku.
Zadania
Wskaż nazwę teorii, która zakłada, że Ziemia jest centrum Wszechświata.
- Teoria geocentryczna
- Teoria heliocentryczna
- Teoria Kopernika
- Teoria Ziemska
- Teoria Środka Ziemi
Wskaż nazwy planet, które nie posiadają ani jednego naturalnego satelity.
- Merkury
- Wenus
- Mars
- Jowisz
- Saturn
- Uran
- Neptun
Połącz w pary nazwy planet z liczbami wskazującymi na ilość posiadanych przez nie księżyców.
Mars, Ziemia, Jowisz, Wenus
| 1 | |
| 2 | |
| 67 | |
| 0 |
Uporządkuj planety Układu Słonecznego od najmniejszej do największej.
- Neptun
- Wenus
- Ziemia
- Mars
- Jowisz
- Merkury
- Uran
- Saturn
Uporządkuj planety Układu Słonecznego według odległości od Słońca, zaczynając od najbliższej.
- Uran
- Saturn
- Jowisz
- Mars
- Neptun
- Ziemia
- Merkury
- Wenus