Społeczność lokalna, czyli jak funkcjonuje moja gmina
Organy stanowiące i wykonawcze w gminie
wymieniać organy stanowiące i wykonawcze w gminie;
przedstawiać, jak są wybierane i jak mogą zostać odwołane organy gminy;
charakteryzować uprawnienia organów gminy.
ABC poradnik dla samorządu terytorialnego. Poradnik nie tylko dla radnychPojęcie „gmina”, „powiat” czy „województwo” należy rozumieć zawsze dwojako: jako pewien obszar i jako wspólnotę mieszkańców zamieszkujących ten obszar. Stwierdzają to ustawy o samorządzie terytorialnym. [...]
Samorządność oznacza, że lokalna wspólnota podejmuje wszystkie decyzje we własnym interesie, ale i na własną odpowiedzialność. To nierozerwalne połączenie praw i odpowiedzialności stanowi klucz do zrozumienia istoty samorządu. Trzeba zawsze pamiętać, że mając prawo do podejmowania decyzji, ponosi się zawsze odpowiedzialność za ich skutki. [...]
Samorząd terytorialny jest instytucją publiczną, do której wszyscy członkowie wspólnoty należą obowiązkowo. Decyzje władz samorządowych obowiązują wszystkich mieszkańców. Tym różni się samorząd od dobrowolnych stowarzyszeń. Samorząd stanowi władzę publiczną, której wszyscy muszą się podporządkować. Nikt nie może się „wypisać” z gminy albo powiatu.
Samorządy działają w ramach państwa. Państwo jest tą organizacją wszystkich obywateli, która odpowiada za ich bezpieczeństwo – w najszerszym znaczeniu tego słowa – oraz za stworzenie możliwości rozwoju. Działalność samorządów dotyczy więc tylko pewnych fragmentów spraw publicznych i musi być podporządkowana ogólnokrajowemu prawu i interesom obywateli państwa jako całości. Dlatego tylko część spraw jest przekazywana samorządom jako zadania własne, za które w pełni ponoszą odpowiedzialność. Natomiast zawsze w gestii administracji rządowej pozostaną te sprawy, które muszą być regulowane w jednakowy sposób na terenie całego kraju w imię równości wszystkich obywateli. W gestii administracji rządowej muszą też pozostać wszystkie instytucje kontrolne odpowiedzialne za przestrzeganie prawa.
Źródło: ABC poradnik dla samorządu terytorialnego. Poradnik nie tylko dla radnych, dostępny w internecie: https://frdl.org.pl/static/upload/store/import/pliki/frdl/document/publikacjeFRDL/Poradnik_dla_radnych_ABC_samorzadu.pdf [dostęp 15.05.2022].
Na podstawie tekstu źródłowego pt.: „ABC samorządu terytorialnego”, wyjaśnij różnicę między samorządem terytorialnym a organizacją pozarządową.
Na podstawie tekstu źródłowego pt.: „ABC samorządu terytorialnego”, oceń system podziału zadań między władzami samorządowymi a administracją państwową.
Podział administracyjny Polski po 1998 roku
Współczesny podział administracyjny państwa ukształtował się na mocy Ustawy o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa z dnia 24 lipca 1998 roku. Zgodnie z nią terytorium Polski z dniem 1 stycznia 1999 roku zostało podzielone na województwa, następnie na powiaty (w tym gminy mające status miast na prawach powiatu) oraz gminy.
Wprowadzony w 1999 roku podział obejmował:
16 województw,
308 powiatów i 65 miast na prawach powiatu,
2489 gmin (w tym 11 gmin m.st. Warszawy).
Mapa interaktywna pt. Mapa administracyjna Polski Mapa przedstawia granice współczesnej Polski i częściowo granice sąsiednich państw. Mapa składa się z warstwy bazowej i 3 warstw dodatkowych. Opis warstwy bazowej: Mapa fizyczna Polski z zaznaczonymi granicami państwowymi. Warstwy dodatkowe: ● Warstwa 1 - Województwa. Mapa przedstawia granice państwa polskiego oraz granice wszystkich województw. Na mapie są podane nazwy każdego z województw. Każde województwo jest oznaczone kolorem czerwonym. Na warstwie 1 znajduje się 16 punktów z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - Województwo pomorskie. Obszar: 18 310 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Gdańsk. Główny ośrodek: Trójmiasto (Gdańsk, Gdynia, Sopot). Inne główne miasta: Słupsk, Tczew, Wejherowo, Starogard Gdański. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa pomorskiego. Na tarczy herbowej w kolorze złotym jest umieszczony czarny rysunek gryfa. Jest to mityczne zwierzę z ciałem lwa oraz skrzydłami i głową orła. Z dzioba gryfa wystaje zakręcony do góry czerwony język. ► Punkt 2 - Województwo zachodniopomorskie. Obszar: 22 892 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Szczecin. Inne główne miasta: Koszalin, Stargard, Kołobrzeg, Świnoujście, Szczecinek, Police, Wałcz, Białogard, Goleniów, Gryfino. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa kujawsko‑pomorskiego. Na tarczy herbowej w kolorze srebrnym po lewej z perspektywy patrzącego znajduje się połowa orła czerwonego o dziobie, języku i pazurach złotych, a po prawej połowa lwa czarnego o języku czerwonym i pazurach czarnych, na głowach obu zwierząt znajduje się złota korona z umieszczonymi w niej klejnotami w kolorze czerwonym. ► Punkt 3 - Województwo warmińsko‑mazurskie. Obszar: 24 173,17 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Olsztyn Inne główne miasta: Elbląg, Ełk, Iława, Ostróda, Giżycko. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa warmińsko‑mazurskiego. Tarcza w kolorze czerwonym jest podzielona na trzy pola, jedno obejmuje górną połowę tarczy, a pozostałe dwa dzielą dolną połowę na dwie równe części. W polu u góry jest umieszczony orzeł biały w koronie, ze złotym dziobem, złotą przepaską na skrzydłach i złotymi szponami. W dolnym lewym polu znajduje się baranek Boży w kolorze białym ze złotą otoczką wokół głowy i z czerwonym krzyżem wewnątrz. Z ciała baranka do stojącego niżej złotego kielicha wypływają krople krwi. Baranek prawą przednią nogą podtrzymuje złoty drzewiec zakończony złotym krzyżem. Na drzewcu powiewa biała chorągiew z czerwonym krzyżem. W dolnym prawym polu znajduje się czarny orzeł ze złotym dziobem, złotą przepaską na skrzydłach i złotymi szponami oraz ze złotą koroną na szyi i złotą literą S na piersi. ► Punkt 4 - Województwo lubuskie. Obszar: 13 988 km². Siedziba wojewody: Gorzów Wielkopolski. Siedziba władz samorządu wojewódzkiego: Zielona Góra. Inne główne miasta: Nowa Sól, Żary, Żagań. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa lubuskiego. Tarcza herbowa podzielona jest na dwie części wzdłuż osi pionowej. Po lewej tarcza ma czerwone tło, na którym widnieje połowa białego orła ze złotym dziobem, połową złotej korony i złotym szponem. Po prawej tarcza ma zielone tło, na którym rozmieszczone są jedna pod drugą dwie złote sześcioramienne gwiazdy. ► Punkt 5 - Województwo wielkopolskie. Obszar: 29 826 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Poznań. Inne główne miasta: Kalisz, Konin, Leszno, Piła, Ostrów Wielkopolski, Gniezno, Września Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa wielkopolskiego. Na tarczy herbowej w kolorze czerwonym przedstawiony jest biały orzeł z głową wzniesioną ku górze, ze złotym dziobem, złotymi szponami i złotym klejnotem spinającym ogon. ► Punkt 6 - Województwo kujawsko‑pomorskie. Obszar: 17 972 km². Siedziba wojewody: Bydgoszcz. Siedziba władz samorządu wojewódzkiego: Toruń. Inne główne miasta: Włocławek, Grudziądz, Inowrocław. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa kujawsko‑pomorskiego. Na tarczy herbowej w kolorze srebrnym znajduje się po lewej pół orła czerwonego o złotym dziobie, złotym języku i złotych pazurach, a po prawej pół czarnego lwa o czerwonym języku i czarnych pazurach. Na głowach obu zwierząt znajduje się jedna wspólna złota korona z umieszczonymi w niej klejnotami w kolorze czerwonym. ► Punkt 7 - Województwo mazowieckie. Obszar: 35 558 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Warszawa. Inne główne miasta: Radom, Płock, Siedlce, Pruszków, Ostrołęka. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa mazowieckiego. Na tarczy herbowej w kolorze czerwonym przedstawiony jest biały orzeł z głową skierowaną z punktu widzenia obserwatora w lewo, ze złotym dziobem, złotym wyciągniętym językiem i złotymi szponami. ► Punkt 8 - Województwo podlaskie. Obszar: 20 187 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Białystok. Inne główne miasta: Suwałki, Łomża, Augustów, Bielsk Podlaski, Grajewo. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa podlaskiego. Tarcza herbowa w kolorze czerwonym jest podzielona na dwie części wzdłuż osi poziomej. W górnej części znajduje się biały orzeł ze złotym dziobem, złotymi łapami i złotą koroną na głowie. W dolnej części znajduje się rycerz na srebrnym koniu, w srebrnej zbroi i w srebrnym szyszaku, z wzniesionym w prawej ręce srebrnym mieczem o złotej rękojeści. Na lewym ramieniu rycerz trzyma błękitną tarczę z podwójnym złotym krzyżem na błękitnym polu. Ostroga rycerza i uprząż końska są złote, a siodło i czaprak koński błękitne. ► Punkt 9 - Województwo dolnośląskie. Obszar: 19 947 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Wrocław. Inne główne miasta: Wałbrzych, Legnica, Jelenia Góra, Świdnica, Bolesławiec, Dzierżoniów. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa dolnośląskiego. Na tarczy herbowej w kolorze złotym widnieje czarny orzeł z białą przepaską na piersi. Przepaska ma kształt półksiężyca i jest zwieńczona białym równoramiennym krzyżem. ► Punkt 10 - Województwo opolskie. Obszar: 9 412 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Opole. Inne główne miasta: Nysa, Kędzierzyn‑Koźle, Gogolin, Krapkowice. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa opolskiego. Na tarczy herbowej w kolorze błękitnym znajduje się złoty orzeł z koroną i wyciągniętym na zewnątrz językiem. Głowa orła skierowana jest z punktu widzenia obserwatora w lewo. ► Punkt 11 - Województwo śląskie. Obszar: 12 333 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Katowice. Inne główne miasta: Bielsko‑Biała, Bytom, Chorzów, Częstochowa, Gliwice. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa śląskiego. Na tarczy herbowej w kolorze błękitnym znajduje się złoty orzeł z wyciągniętym na zewnątrz językiem. Głowa orła skierowana jest z punktu widzenia obserwatora w lewo. Białko oka orła jest w kolorze białym. ► Punkt 12 - Województwo łódzkie. Obszar: 18 219 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Łódź. Inne główne miasta: Bełchatów, Pabianice, Piotrków Trybunalski, Skierniewice, Tomaszów Mazowiecki, Zgierz. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa łódzkiego. Tarcza herbu jest podzielona pionowo na trzy nierówne części. Pole prawe i lewe ma tło złote, a szersze pole środkowe ma tło czerwone. W polu po lewej i po prawej u góry umieszczone są dwie połowy czerwonego lwa, a w środkowym polu złotym dwie zwrócone ku sobie połowy orła, z czego lewa połowa ma kolor srebrny, a prawa kolor czarny. Na głowach obu złączonych połów lwów i orłów znajdują się złote korony. W dolnej części tarczy na złotym polu znajduje się czarny orzeł bez korony ze złotą literą R na piersi. Z dzioba orła wystaje czerwony język. Szpony i dzioby wszystkich orłów są złote, a języki lwów czerwone. ► Punkt 13 - Województwo małopolskie. Obszar: 15 183 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Kraków. Inne główne miasta: Tarnów, Nowy Sącz, Oświęcim, Chrzanów, Olkusz, Nowy Targ, Bochnia, Gorlice, Zakopane, Skawina, Wieliczka, Andrychów, Trzebinia, Wadowice. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa małopolskiego. Na tarczy herbowej w kolorze czerwonym czerwonym znajduje się biały orzeł ze złotą koroną, złotą przepaską na skrzydłach zakończoną trójliściem, złotym dziobem, złotym językiem i złotymi szponami. ► Punkt 14 - Województwo lubelskie. Obszar: 25 122 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Lublin. Inne główne miasta: Chełm, Zamość, Biała Podlaska, Puławy, Świdnik. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa lubelskiego. Na tarczy herbowej w kolorze czerwonym znajduje się biały jeleń w trakcie wykonywanego skoku ze złotą koroną na szyi. Jeleń skacze z punktu widzenia obserwatora w lewo. ► Punkt 15 - Województwo świętokrzyskie. Obszar: 11 711 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Kielce. Inne główne miasta: Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice, Skarżysko Kamienna, Sandomierz, Końskie. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa świętokrzyskiego. Tarcza herbowa podzielona jest na cztery równe części. W górnym lewym polu na błękitnym tle znajduje się złoty krzyż z jedną belką pionową i dwiema poziomymi, z których górna jest krótsza, a dolna dłuższa. W górnym prawym polu na czerwonym tle znajduje się biały orzeł ze złotą koroną, złotym dziobem, złotymi szponami i złotym klejnotem spinającym ogon. W dolnym lewym polu znajduje się osiem czerwonych i srebrnych pasów ułożonych na przemian. W dolnym prawym polu na błękitnym znaduje się w trzech rzędach osiem sześcioramiennym złotych gwiazd. W dwóch górnych rzędach są trzy gwiazdy, w dolnym rzędzie są dwie gwiazdy. ► Punkt 16 - Województwo podkarpackie. Obszar: 17 845 km². Siedziba wojewody i władz samorządu wojewódzkiego: Rzeszów. Inne główne miasta: Przemyśl, Stalowa Wola, Mielec, Tarnobrzeg, Krosno, Dębica. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Ilustracja przedstawia herb województwa podkarpackiego. tarcza herbowa podzielona jest na dwie równe części wzdłuż osi pionowej. Po lewej w dolnej części tarczy na czerwonym tle znajduje się srebrny gryf ze złotą koroną, złotym dziobem i językiem oraz złotymi pazurami. Po prawej w dolnej części tarczy na błękitnym tle znajduje się złoty lew w koronie z wysuniętym czerwonym językiem. Ponad lwem i gryfem w górnej części tarczy umieszczony jest centralnie srebrny krzyż równoramienny, którego ramiona rozszerzają się od środka i są rozwidlone na końcu. ● Warstwa 2 - Powiaty. Mapa przedstawia granice państwa polskiego oraz granice wszystkich województw. Na terenie każdego z województw są zaznaczone granice wszystkich powiatów oraz lokalizacje miast na prawie powiatów. Na warstwie 2 znajduje się 16 punktów z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - Powiaty w województwie pomorskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie pomorskim znajduje się 16 powiatów: bytowski, chojnicki, człuchowski, gdański, kartuski, kościerski, kwidzyński, lęborski, malborski, nowodworski, pucki, słupski, starogardzki, sztumski, tczewski, wejherowski oraz 4 miasta na prawach powiatu: Gdańsk, Gdynia, Słupsk, Sopot. ► Punkt 2 - Powiaty w województwie zachodniopomorskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie zachodniopomorskim znajduje się 18 powiatów: białogardzki, choszczeński, drawski, goleniowski, gryficki, gryfiński, kamieński, kołobrzeski, koszaliński, łobeski, myśliborski, policki, pyrzycki, sławieński, stargardzki, szczecinecki, świdwiński, wałecki oraz 3 miasta na prawach powiatu: Koszalin, Szczecin, Świnoujście. ► Punkt 3 - Powiaty w województwie warmińsko‑mazurskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie warmińsko‑mazurskim znajduje się 19 powiatów: bartoszycki, braniewski, działdowski, elbląski, ełcki, giżycki, gołdapski, iławski, kętrzyński, lidzbarski, mrągowski, nidzicki, nowomiejski, olecki, olsztyński, ostródzki, piski, szczycieński, węgorzewski oraz 2 miasta na prawach powiatu: Elbląg, Olsztyn. ► Punkt 4 - Powiaty w województwie lubuskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie lubuskim znajduje się 12 powiatów: gorzowski, krośnieński, międzyrzecki, nowosolski, słubicki, strzelecko‑drezdenecki, sulęciński, świebodziński, wschowski, zielonogórski, żagański, żarski oraz 2 miasta na prawach powiatu: Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra. ► Punkt 5 - Powiaty w województwie wielkopolskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie wielkopolskim znajduje się 31 powiatów: chodzieski, czarnkowsko‑trzcianecki, gnieźnieński, gostyński, grodziski, jarociński, kaliski, kępiński, kolski, koniński, kościański, krotoszyński, leszczyński, międzychodzki, nowotomyski, obornicki, ostrowski, ostrzeszowski, pilski, pleszewski, poznański, rawicki, słupecki, szamotulski, średzki, śremski, turecki, wągrowiecki, wolsztyński, wrzesiński, złotowski oraz 4 miasta na prawach powiatu: Kalisz, Konin, Leszno, Poznań. ► Punkt 6 - Powiaty w województwie kujawsko‑pomorskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie kujawsko‑pomorskim znajduje się 19 powiatów: aleksandrowski, brodnicki, bydgoski, chełmiński, golubsko‑dobrzyński, grudziądzki, inowrocławski, lipnowski, mogileński, nakielski, radziejowski, rypiński, sępoleński, świecki, toruński, tucholski, wąbrzeski, włocławski, żniński oraz 4 miasta na prawach powiatu: Bydgoszcz, Grudziądz, Toruń, Włocławek. ► Punkt 7 - Powiaty w województwie mazowieckim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie mazowieckim znajduje się 37 powiatów: białobrzeski, ciechanowski, garwoliński, gostyniński, grodziski, grójecki, kozienicki, legionowski, lipski, łosicki, makowski, miński, mławski, nowodworski, ostrołęcki, ostrowski, otwocki, piaseczyński, płocki, płoński, pruszkowski, przasnyski, przysuski, pułtuski, radomski, siedlecki, sierpecki, sochaczewski, sokołowski, szydłowiecki, warszawski zachodni, węgrowski, wołomiński, wyszkowski, zwoleński, żuromiński, żyrardowski oraz 5 miast na prawach powiatu: Ostrołęka, Płock, Radom, Siedlce, Warszawa. ► Punkt 8 - Powiaty w województwie podlaskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie podlaskim znajduje się 14 powiatów: augustowski, białostocki, bielski, grajewski, hajnowski, kolneński, łomżyński, moniecki, sejneński, siemiatycki, sokólski, suwalski, wysokomazowiecki, zambrowski oraz 3 miasta na prawach powiatu: Białystok, Łomża, Suwałki. ► Punkt 9 - Powiaty w województwie dolnośląskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie dolnośląskim znajduje się 26 powiatów: bolesławiecki, dzierżoniowski, głogowski, górowski, jaworski, kamiennogórski, karkonoski, kłodzki, legnicki, lubański, lubiński, lwówecki, milicki, oleśnicki, oławski, polkowicki, strzeliński, średzki, świdnicki, trzebnicki, wałbrzyski, wołowski, wrocławski, ząbkowicki, zgorzelecki, złotoryjski oraz 4 miasta na prawach powiatu: Jelenia Góra, Legnica, Wałbrzych, Wrocław. ► Punkt 10 - Powiaty w województwie opolskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie opolskim znajduje się 11 powiatów: brzeski, głubczycki, kędzierzyńsko‑kozielski, kluczborski, krapkowicki, namysłowski, nyski, oleski, opolski, prudnicki, strzelecki oraz 1 miasto na prawach powiatu: Opole. ► Punkt 11 - Powiaty w województwie śląskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie śląskim znajduje się 17 powiatów: będziński, bielski, bieruńsko‑lędziński, cieszyński, częstochowski, gliwicki, kłobucki, lubliniecki, mikołowski, myszkowski, pszczyński, raciborski, rybnicki, tarnogórski, wodzisławski, zawierciański, żywiecki, oraz 19 miast na prawach powiatu: Bielsko‑Biała, Bytom, Chorzów, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jastrzębie‑Zdrój, Jaworzno, Katowice, Mysłowice, Piekary Śląskie, Ruda Śląska, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy, Zabrze, Żory. ► Punkt 12 - Powiaty w województwie łódzkim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie łódzkim znajduje się 21 powiatów: bełchatowski, brzeziński, kutnowski, łaski, łęczycki, łowicki, łódzki wschodni, opoczyński, pabianicki, pajęczański, piotrkowski, poddębicki, radomszczański, rawski, sieradzki, skierniewicki, tomaszowski, wieluński, wieruszowski, zduńskowolski, zgierski oraz 3 miasta na prawach powiatu: Łódź, Piotrków Trybunalski, Skierniewice. ► Punkt 13 - Powiaty w województwie małopolskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie małopolskim znajduje się 19 powiatów: bocheński, brzeski, chrzanowski, dąbrowski, gorlicki, krakowski, limanowski, miechowski, myślenicki, nowosądecki, nowotarski, olkuski, oświęcimski, proszowicki, suski, tarnowski, tatrzański, wadowicki, wielicki oraz 3 miasta na prawach powiatu: Kraków, Nowy Sącz, Tarnów. ► Punkt 14 - Powiaty w województwie lubelskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie lubelskim znajduje się 20 powiatów: bialski, biłgorajski, chełmski, hrubieszowski, janowski, krasnostawski, kraśnicki, lubartowski, lubelski, łęczyński, łukowski, opolski, parczewski, puławski, radzyński, rycki, świdnicki, tomaszowski, włodawski, zamojski oraz 4 miasta na prawach powiatu: Biała Podlaska, Chełm, Lublin, Zamość. ► Punkt 15 - Powiaty w województwie świętokrzyskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie świętokrzyskim znajduje się 13 powiatów: buski, jędrzejowski, kazimierski, kielecki, konecki, opatowski, ostrowiecki, pińczowski, sandomierski, skarżyski, starachowicki, staszowski, włoszczowski oraz 1 miasto na prawach powiatu: Kielce. ► Punkt 16 - Powiaty w województwie podkarpackim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie podkarpackim znajduje się 21 powiatów: bieszczadzki, brzozowski, dębicki, jarosławski, jasielski, kolbuszowski, krośnieński, leski, leżajski, lubaczowski, łańcucki, mielecki, niżański, przemyski, przeworski, ropczycko‑sędziszowski, rzeszowski, sanocki, stalowowolski, strzyżowski, tarnobrzeski oraz 4 miasta na prawach powiatu: Krosno, Przemyśl, Rzeszów, Tarnobrzeg. ● Warstwa 3 - Gminy. Mapa przedstawia granice państwa polskiego oraz granice wszystkich województw i powiatów. Na terenie każdego z powiatów zaznaczone są również granice wszystkich gmin. Gminy są podzielone kolorystycznie na gminy miejskie, gminy miejsko‑wiejskie i gminy wiejskie. Na warstwie 3 znajduje się 16 punktów z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - Gminy w województwie pomorskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie pomorskim znajdują się 123 gminy, w tym 22 gminy miejskich,20 gmin miejsko‑wiejskich, 81 gmin wiejskich. ► Punkt 2 - Gminy w województwie zachodniopomorskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie zachodniopomorskim znajduje się 113 gmin, w tym 11 gmin miejskich, 55 gmin miejsko‑wiejskich, 47 gmin wiejskich. ► Punkt 3 - Gminy w województwie warmińsko‑mazurskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie warmińsko‑mazurskim znajduje się 117 gmin, w tym 16 gmin miejskich, 34 gminy miejsko‑wiejskie,66 gmin wiejskich. ► Punkt 4 - Gminy w województwie lubuskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie lubuskim znajdują się 82 gminy, w tym 9 gmin miejskich, 34 gminy miejsko‑wiejskie,39 gmin wiejskich. ► Punkt 5 - Gminy w województwie wielkopolskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie wielkopolskim znajduje się 226 gmin, w tym 19 gmin miejskich, 97 gmin miejsko‑wiejskich, 110 gmin wiejskich. ► Punkt 6 - Gminy w województwie kujawsko‑pomorskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie wielkopolskim znajduje się 226 gmin, w tym 19 gmin miejskich, 97 gmin miejsko‑wiejskich, 110 gmin wiejskich. ► Punkt 7 - Gminy w województwie mazowieckim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie mazowieckim znajduje się 314 gmin, w tym 35 gmin miejskich, 60 gmin miejsko‑wiejskich, 219 gmin wiejskich. ► Punkt 8 - Gminy w województwie podlaskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie podlaskim znajduje się 118 gmin, w tym 13 gmin miejskich, 27 gmin miejsko‑wiejskich, 78 gmin wiejskich. ► Punkt 9 - Gminy w województwie dolnośląskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie dolnośląskim znajduje się 169 gmin, w tym 35 gmin miejskich, 57 gmin miejsko‑wiejskich, 77 gmin wiejskich. ► Punkt 10 - Gminy w województwie opolskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie opolskim znajduje się 71 gmin, w tym 3 gminy miejskie, 33 gminy miejsko‑wiejskie, 35 gmin wiejskich. ► Punkt 11 - Gminy w województwie śląskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie śląskim znajduje się 167 gmin, w tym 49 gmin miejskich, 23 gminy miejsko‑wiejskie, 95 gmin wiejskich. ► Punkt 12 - Gminy w województwie łódzkim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie łódzkim znajduje się 177 gmin, w tym 18 gmin miejskich, 30 gmin miejsko‑wiejskich, 129 gmin wiejskich. ► Punkt 13 - Gminy w województwie małopolskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie małopolskim znajdują się 182 gminy, w tym 14 gmin miejskich, 48 gmin miejsko‑wiejskich, 120 gmin wiejskich. ► Punkt 14 - Gminy w województwie lubelskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie lubelskim znajduje się 213 gmin, w tym 20 gmin miejskich, 31 gmin miejsko‑wiejskich, 162 gminy wiejskie. ► Punkt 15 - Gminy w województwie świętokrzyskim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie świętokrzyskim znajduje się 102 gminy, w tym 5 gmin miejskich, 41 gmin miejsko‑wiejskich, 56 gmin wiejskich. ► Punkt 16 - Gminy w województwie podkarpackim (stan na 01. 01. 2022 r.). W województwie podkarpackim znajduje się 160 gmin, w tym 16 gmin miejskich, 36 gmin miejsko‑wiejskich, 108 gmin wiejskich.
Gminy
Gminy są jednostkami administracyjnymi najniższego rzędu. Funkcjonowanie gmin opiera się na Ustawie o samorządzie gminnym. Gmina może być:
wiejska, gdy obejmuje wyłącznie tereny wiejskie,
miejsko‑wiejska, gdy na swoim terytorium ma zarówno wsie jak i miasta,
miejska, gdy obejmuje tylko miasta.
Część gmin miejskich jest równocześnie miastami na prawach powiatu.
Gmina to podstawowa, posiadająca osobowość prawną jednostka podziału administracyjnego Polski, która wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Organami gminy są rada gminy i wójt (burmistrz lub prezydent miasta).
Prezydent jest organem władzy wykonawczej w gminie miejskiej liczącej więcej niż 100 tys. mieszkańców, w miastach na prawach powiatu oraz w miastach, które w wyniku reformy administracyjnej z 1999 rokiem utraciły status stolicy województwa. Burmistrz pełni taką samą rolę w pozostałych gminach miejskich oraz w gminie miejsko‑wiejskiej, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy. Wójt pełni rolę organu wykonawczego w gminie wiejskiej.
Miasto na prawach powiatu - gmina miejska wykonująca zadania powiatu.
Powiat grodzki - duże miasto mające uprawnienia powiatu.
Gmina wiejska - na jej obszarze znajdują się same wsie, nie ma żadnego miasta.
Gmina miejsko‑wiejska - w skład wchodzi jedno miasto okaz okoliczne wsie.
Gmina miejska - obejmuje wyłącznie jedno większe miasto.
Organ stanowiący gminy
W każdej jednostce samorządu terytorialnego mamy do czynienia z organem stanowiącym, składającym się z radnych, który pełni funkcje prawodawcze i kontrolne. W gminie jest to rada gminy a jej odpowiednikiem w gminach miejskich jest rada miasta.
Czynne oraz bierne prawo wyborcze w wyborach do rady gminy przysługuje obywatelom polskim oraz obywatelom Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat oraz stale zamieszkują na obszarze tej gminy.
Liczba radnych w radzie gminy zależy od liczby mieszkańców danej gminy. W gminach:
do 20 tys. mieszkańców - 15 radnych;
do 50 tys. mieszkańców rada gminy - 21 radnych;
do 100 tys. mieszkańców - 23 radnych;
do 200 tys. mieszkańców - 25 radnych oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100 tys. mieszkańców (nie więcej jednak niż 45 radnych). Wyjątek stanowi Rada m. st. Warszawy, która liczy 60 radnych.
Organ wykonawczy gminy
Organem wykonawczym gminy wiejskiej jest wójt. W gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy, organem wykonawczym jest burmistrz. Z kolei w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta.
Kandydować na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) może obywatel polski mający prawo wybierania oraz w dniu głosowania musi mieć ukończy 25 r. ż (co ważne, kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje).
W 2018 roku prezydent Polski Andrzej Duda, podjął decyzję o podpisaniu przyjętej ustawy, która wprowadziła m.in. nowelizację Kodeksu wyborczego i ustaw o samorządach, dwukadencyjność wójtów, burmistrzów i prezydentów - licząc pierwszą kadencję od 2018 roku. Wydłuża kadencję organów samorządowych z 4 do 5 lat.
Organy wykonawcze gminy/miasta mogą zostać odwołane w wyniku referendumreferendum.
Zadania organów gminy
Konstytucja RP wskazuje, że jednostki samorządu terytorialnego wykonują tzw. zadania własne, czyli zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Ponadto, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych, jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa. Mamy wtedy do czynienia z tzw. zadaniami zleconymi (np. prowadzenie ewidencji działalności gospodarczej, wydawanie dowodów osobistych, meldowanie na pobyt stały i tymczasowy), wykonywanymi na koszt budżetu państwa i pod kontrolą organów administracji rządowej.
Jeśli chodzi o najważniejsze kompetencje gminy, dotyczą one zaspokajania potrzeb zbiorowych mieszkańców.
Mapa myśli.
Elementy należące do kategorii ORGANY GMINY I ICH ZADANIA.
Nazwa kategorii: ZADANIA WÓJTA/ BURMISTRZA/ PREZYDENTA MISTA Nazwa kategorii: RADA GMINY / MIASTA.
Koniec elementów należących do kategorii ORGANY GMINY I ICH ZADANIA. Elementy należące do kategorii RADA GMINY / MIASTA.
Nazwa kategorii: ORGANY GMINY I ICH ZADANIA.
Nazwa kategorii: uprawnienia rady 1. Nazwa kategorii: uprawnienia rady 2. Nazwa kategorii: uprawnienia rady 3. Nazwa kategorii: uprawnienia rady 4. Nazwa kategorii: uprawnienia rady 5. Nazwa kategorii: uprawnienia rady 6. Nazwa kategorii: uprawnienia rady 7. Nazwa kategorii: uprawnienia rady 8. Koniec elementów należących do kategorii RADA GMINY / MIASTA.
Elementy należące do kategorii ZADANIA WÓJTA/ BURMISTRZA/ PREZYDENTA MISTA. Nazwa kategorii: ORGANY GMINY I ICH ZADANIA. Nazwa kategorii: Zadanie 1. Nazwa kategorii: Zadanie 2. Nazwa kategorii: Zadanie 3. Nazwa kategorii: Zadanie 6. Nazwa kategorii: Zadanie 7. Nazwa kategorii: Zadanie 8. Nazwa kategorii: Zadanie 9. Nazwa kategorii: Zadanie 10. Nazwa kategorii: Zadanie 11. Nazwa kategorii: Zadanie 12. Nazwa kategorii: Zadanie 4. Nazwa kategorii: Zadanie 5.
Podaj nazwę organu stanowiącego gminy miejskiej.
Podaj nazwę organu, który uchwala budżet gminy oraz rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu.
Wymień organy, które zajmują się wskazanymi poniżej sprawami.
A) podejmowanie uchwał w sprawach herbu gminy, nazw ulic i placów będących drogami publicznymi;
B) zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
Podsumowanie
Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce trójszczeblowa struktura samorządu terytorialnego: samorząd gminny, samorząd powiatowy, samorząd województwa. Istnienie samorządu terytorialnego jest przejawem decentralizacjidecentralizacji władzy publicznej. Wychodząc z założenia, że lokalne wspólnoty mieszkańców najlepiej znają swoje potrzeby, organy centralne powierzyły samorządom realizację niektórych zadań.
GMINA | |
|---|---|
władza wykonawcza | władza stanowiąco‑kontrolna |
wójt (gmina wiejska) | rada gminy |
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Zadania administracji publicznej w terenie realizują organy pochodzące z wyborów członków wspólnot samorządowych. | □ | □ |
| Organy wykonawcze na szczeblu gminy są wieloosobowe. | □ | □ |
| Powiat grodzki to miasto, którego organy samorządowe mają strukturę samorządu powiatowego. | □ | □ |
Zaznacz odpowiedź najbliższą swojej.
- 15 marca 1991 r.
- 17 października 1991 r.
- 6 lutego 1989 r.
- 8 marca 1990 r.
Przyporządkuj zadania do podanych rodzajów dochodów jednostek samorządowych.
rejestracja narodzin, ślubów i zgonów, utrzymanie dróg, pomoc socjalna dla mieszkańców, wydawanie dowodów osobistych, rejestracja pojazdów, prowadzenie szkół
| dochody własne | |
|---|---|
| dotacje celowe |
Sporządź, na podstawie materiałów dostępnych na stronie internetowej twojej gminy, listę spraw, którymi zajmowała się rada gminy (miasta) w ciągu ostatnich 3 miesięcy.
Podaj kolejno imiona i nazwiska osób pełniących aktualnie te funkcje w samorządzie terytorialnym w twoim miejscu zamieszkania.
Wójta/prezydenta miasta/burmistrza
Przewodniczącego rady gminy/miasta.
Słownik
forma głosowania o charakterze powszechnym, w której udział mogą brać wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania; w czasie referendum obywatele całego państwa lub jego części wyrażają swoją opinię w kwestii poddawanej głosowaniu
przekazanie przez organy centralne zadań i kompetencji jednostkom administracji publicznej niższego stopnia
stanowi część mienia jednostek samorządu terytorialnego; „komunalne” nakazuje odnosić to pojęcie wyłącznie do jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego; mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw