Ostatnie lata PRL

W 1986 r. Wojciech Młynarski nagrał piosenkę Róbmy swoje. Chociaż tekst nie atakował władzy komunistycznej wprost, cenzura państwowa często wykreślała ją z programów wydarzeń artystycznych. Gdy piosenkarz udał się do cenzora, żeby bronić swoich praw do wykonywania utworu, usłyszał, że nawołuje do obalenia systemu. Piosenka nabrała szczególnego znaczenia w latach 1988 i 1989, kiedy stała się jednym z nieformalnych hymnów opozycji demokratycznej, która doprowadziła do upadku komunizmu nad Wisłą.

Zmiany w Polsce po stanie wojennym

W 1984 roku jako przeciwwagę dla Solidarności powołano OPZZ z Alfredem Miodowiczem na czele.

W październiku 1985 roku odbyły się w Polsce wybory sejmowe, które nie przyniosły żadnych większych zmian. Z czynnego życia politycznego odszedł dotychczasowy przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński, a zastąpił go Wojciech Jaruzelski, natomiast funkcje premiera objął Zbigniew Messner. W rządzie pojawił się też jako minister do spraw młodzieży Aleksander Kwaśniewski. Mimo apelu Solidarności, żeby zbojkotować wybory, frekwencja wyniosła ponad 70%.

26 kwietnia 1986 roku na terenie ZSRS wydarzyła się katastrofa, której efekty odczuwalne były także w Polsce. Nastąpił wybuch w elektrowni atomowej w Czarnobylu. Informacje o tragedii podano z opóźnieniem, co spowodowało, że reakcja, która mogłaby zminimalizować skutki, była opóźniona. To jednak potwierdziło kolejny raz, że władza nadal kłamie i podaje społeczeństwu tylko te informacje, które są dla niej wygodne.

Rt72AAOvIhhhd

Zdjęcie przedstawia zabudowania elektrowni jądrowej. Nad betonowym budynkiem góruje betonowa konstrukcja w formie walca. To reaktor atomowy.

Rm3XvUqCiOfuL

Zdjęcie przedstawia kilkunastu mężczyzn, stojących na tle zwieńczenia Bramy Brandenburskiej, na której szczycie powiewa niemiecka flaga. Wśród zgormadzonych, kilka osób jest ubranych w garnitury, białe koszule i krawaty, dwóch mężczyzn ma na sobie mundury i wojskowe czapki z daszkiem.

22 lipca 1986 roku w Polsce przeprowadzono kolejną amnestię. Reakcją na nią było ujawnienie działających w podziemiu struktur Solidarności. A we wrześniu 1986 roku Lech Wałęsa powołał Tymczasową Radę NSZZ „Solidarność”, która zaczęła funkcjonować jawnie, ale nadal nielegalnie. Jesienią 1987 roku powołano Krajową Komisję Wykonawczą.

W dniach 8–14 czerwca 1987 roku po raz trzeci przybył do Polski z pielgrzymką Jan Paweł II. Ponownie homilie papieskie przyciągnęły tłumy. I tym razem papież udzielał duchowego wsparcia, dawał nadzieję.

R1K6h31gfMxTH

Zdjęcie przedstawia osoby stojące na płycie lotniska, na tle samolotu. Wśród zebranych starszy mężczyzna w białym stroju papieskim. To Jan Paweł Drugi. Obok niego stoją biskupi, w sutannach w kolorze ciemnego fioletu, jeden ksiądz w czarnej sutannie i kilku mężczyzn w czarnych garniturach.

Rx0u3oJEeVB0X

Zdjęcie przedstawia mężczyznę w średnim wieku, z wąsami i papierosem w ustach, rozdającego autografy zgromadzonym wokół niego ludziom. Mężczyzna ubrany jest w kraciastą koszulę i ciemną marynarkę. W prawej dłoni trzyma długopis, którym podpisuje się na kartkach trzymanych przez stojące wokół niego osoby.

Ważnym akordem zmian po stanie wojennym było pojawienie się w polskim ustroju nowej instytucji, która miała gwarantować przestrzeganie praw obywatelskich. 15 lipca 1987 roku sejm przyjął ustawę o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Trudno nie zauważyć, że instytucja ta stała się niezależna dopiero kilka lat później, ale już wówczas był to sygnał zmian.

Strajki w 1988 roku i geneza Okrągłego Stołu

Na przełomie kwietnia i maja 1988 roku kraj znowu ogarnęła fala strajków. Zastrajkowała m.in. Huta im. Lenina w Krakowie, Huta Stalowa Wola, Stocznia Gdańska. Demonstrowano także na ulicach, żądając przywrócenia działalności związku oraz poprawy sytuacji ekonomicznej czy zwolnienia z więzień aresztowanych. Do pacyfikacji strajkujących i demonstrujących wysłano ZOMO.

W lipcu 1988 roku w Polsce przebywał Michaił Gorbaczow. Wizyta – mimo napiętej sytuacji w kraju – przebiegała w wyjątkowo przyjemnej atmosferze. Gorbaczow zachowywał się inaczej niż jego poprzednicy i zdobywał sympatię otoczenia. Ponadto zdawano sobie sprawę, że w ZSRS ruszył proces zmian. Podczas spotkania z intelektualistami na Zamku Królewskim w Warszawie padło pytanie o „aktualność doktryny Breżniewa”. Gorbaczow nie udzielił jednoznacznej odpowiedzi, niemniej odebrano to jako kres jej funkcjonowania.

RgJx7BLp0cm1k

Zdjęcie przedstawia kobietę i mężczyznę - to małżeństwo Gorbaczow. Kobieta mówi do męża. Ona ma gęste, krótkie włosy, ubrana jest w białą bluzkę i żakiet. On jest łysiejącym mężczyzną, ma krótkie siwe włosy. Na czole ma brązowe znamię. Ubrany jest w garnitur. W tle są mężczyźni w garniturach.

Kolejna fala strajków ogarnęła kraj w sierpniu 1988 roku. Wówczas po raz pierwszy przedstawiciele władz wystąpili z propozycją spotkania tzw. Okrągłego Stołu, przy którym zasiądą przedstawiciele opozycji i strony rządowej. W gremium partyjnym nie brakowało opornych i niechętnych porozumieniu z opozycją, niemniej ostatecznie na VIII Plenum KC PZPR zwyciężyła chęć kompromisu. Warto jednak wspomnieć, że później (a zwłaszcza na X Plenum) tzw. beton partyjny, niechętny liberalizacji, kompromisowi z opozycją i przeobrażeniom gospodarczym, mocno się uaktywnił. W rozmowach sondażowych z rządem uczestniczyli m.in. Władysław Siła‑Nowicki i Andrzej Stelmachowski (działacz Klubu Inteligencji Katolickiej). W szukanie kompromisu zaangażowali się także przedstawiciele Konferencji Episkopatu Polski.

R1cYEk7z8gDDN

Zdjęcie ukazuje tłum ludzi przed bramą Uniwersytetu Warszawskiego. Trzymają różne transparenty z napisami.

31 sierpnia 1988 roku doszło do pierwszego spotkania gen. Czesława Kiszczaka z Lechem Wałęsą. Spotkanie odbyło się w Warszawie. Wałęsa mimo braku konkretnych obietnic ze strony władz zobowiązał się doprowadzić do ugaszenia strajków. Kolejne spotkanie planowano na 16 września. Znowu zaangażował się Episkopat. Mediatorem był ks. Alojzy Orszulik. Tym razem miejscem rozmów była podwarszawska Magdalenka. Ustalono wówczas, że obrady okrągłego stołu odbędą się w połowie października. Jednak terminu nie dotrzymano – zmienił się rząd. Nowym premierem został Mieczysław Rakowski, długoletni redaktor naczelny „Polityki”, uchodzący za zwolennika liberalnego kursu polityki. Pierwsze wypowiedzi nowego premiera, niechętne Okrągłemu Stołowi, a także próba postawienia Stoczni Gdańskiej w stan likwidacji temu przeczyły. Nie bez znaczenia były też tarcia we władzach partyjnych. Niemniej nastąpiło drobne złagodzenie sytuacji w kontaktach ze społeczeństwem.

Obchody jubileuszu odzyskania niepodległości, a także rocznicy wprowadzenia stanu wojennego, tym razem nie spotkały się z takimi represjami jak demonstracje przeprowadzone jeszcze wiosną czy latem. KC PZPR podjął ostatecznie uchwałę o wprowadzeniu w życie pluralizmu politycznego i związkowego. Ostatnim problemem, który blokował podjęcie rozmów, były kwestie personalne: strona rządowa nie chciała początkowo zaakceptować wszystkich zgłoszonych przez opozycję kandydatów do rozmów, ale ostatecznie wyraziła zgodę.

Warto wspomnieć o jeszcze jednym istotnym wydarzeniu, które także miało wpływ na utrzymanie sympatii dla Solidarności. 30 listopada 1988 roku odbyła się debata pomiędzy Alfredem Miodowiczem (szefem „rządowych” związków zawodowych, czyli Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych) i Lechem Wałęsą. Założeniem debaty było skompromitowanie Wałęsy. Uważano, że Miodowicz – długoletni działacz, a ponadto członek Biura Politycznego – pokaże swoją wyższość intelektualną. Debata jednak zakończyła się pełnym sukcesem szefa Solidarności.

Ćwiczenia

RdGNVyURUb7fl

Zdjęcie przedstawia tłum ludzi idących ulicą trzymających flagi narodowe. Wzdłuż ulicy po obydwu jej stronach stoją przypatrujący się tłumowi przechodnie. W tle widać ciąg budynków mieszkalnych z lokalami usługowymi na parterze.

Ćwiczenie 5

RfqYN3TtWjlIR

Zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn stojacych na scenie. Są odwróceni plecami do obiektywu, ale twarzą do publiczności, która tłoczy się pod sceną. Jeden z mężczyzn trzyma gitarę. Jest ogolony na łyso. Drugi mężczyzna, trzyma w ręku mikrofon. Drugą rękę ma wyciągniętą w górę. Głowę ma wygoloną prócz paska włosów przebiegającego mu przez jej środek.

RF82NuBSXaYgo1

zadanie interaktywne

Co decydowało o zainteresowaniu młodzieży takimi imprezami jak festiwal w Jarocinie? Poszukaj informacji np. w internecie.

• W latach 80. festiwal był jedynym miejscem prezentacji niezależnych grup muzycznych.
• Festiwal był jedynym miejscem prezentacji zespołów młodzieżowych w Polsce.
• Na festiwalu często ignorowana była cenzura.
• Było to miejsce, gdzie panowała nieco większa niż zwykle swoboda w ubiorze, zachowaniu oraz wyrażaniu własnych poglądów.
• Można było tu usłyszeć zespoły nieprezentowane w mediach, nieposiadające nagrań studyjnych.
• Festiwal był barometrem popularności: przyjęcie publiczności na festiwalu często decydowało o dalszych losach zespołu, a jej uznanie owocowało ogólnopolską sławą.

Słownik