Od nadziei do nadziei – Polska w latach 1981‑1989
Podsumowanie
Życie w Polskiej Rerzeczypospolitej Ludowej, wg ówczesnej władzy było szczęśliwe. Państwo socjalistyczne dzięki propagandzie przekonywało, że robi wszystko, aby zapewnić wygodny byt swoim obywatelom. Niektórzy „przystosowali się” do rzeczywistości, aktywnie też działali w budowie nowego ustroju i im – z reguły – żyło się w PRL lepiej. Większość odczuwała jednak uciążliwość dnia codziennego i przykre konsekwencje życia w państwie rządzonym przez komunistów. Często jedynym ratunkiem było trywializowanie problemów i żart – bo choć taka postawa nie zmieniała rzeczywistości, to jednak odrobinę wpływała na jej obraz.
Zapoznaj się z filmami i wykonaj kolejne polecenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1Wpg0Pya0xYc
Film opowiadający o ocenie PRL‑u w polskiej historiografii.
System totalitarny czy autorytarny? Do jakiej tezy opisującej okres Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej się skłaniasz? Uzasadnij odpowiedź, podając także argumenty niewymienione przez eksperta.
Oceń, w jakim stopniu istotne dla oceny PRL‑u jest analizowanie rozwoju gospodarczego państwa. Czy z tego punktu widzenia oceniasz PRL pozytywnie, czy negatywnie? Uzasadnij odpowiedź.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RoClZ1bAYuA3r
Film opowiadający o ocenie PRL‑u w polskiej historiografii.
Podaj, jakie płaszczyzny sporu o ocenę PRL‑u wymienia ekspert. Z czego może wynikać fakt, że właśnie one stanowią przedmiot dyskusji?
Ćwiczenia 1
Zapoznaj się z poniższymi fragmentami dotyczącymi różnych aspektów sporu między historykami na temat dziedzictwa PRL‑u. W sporze dominują trzy główne płaszczyzny oceny: a) czy PRL był państwem suwerennym, b) czy PRL był państwem totalitarnym; c) czy w czasach PRL‑u dokonał się postęp społeczno‑gospodarczy. Poniższe fragmenty dopasuj do właściwej opcji.
Fragment 1
Profesor Jerzy Holzer mówi, że po przełomie lat 1955/1956 zakres swobody własnych decyzji władz PRL „stał się większy niż w państwach kolaboranckich. Najbardziej porównywalny do sytuacji Polski w tym okresie był właśnie status państw satelitarnych III Rzeszy. Abstrahuję tu zupełnie od polityki wewnętrznej, biorę pod uwagę tylko swobodę tych państw w stosunku do metropolii”. Jerzy Eisler zauważa, że po 1956 r. pojawiły się elementy partnerstwa między przywódcami PRL a ZSRR, o czym wcześniej nie mogło być mowy. Wiesław Władyka stwierdza, że wiele strategicznych decyzji – na przykład marcowe 1968, gospodarcze Edwarda Gierka, polityczne z sierpnia 1980 (zgoda na powstanie wolnych związków zawodowych) – było „zaaranżowanych nad Wisłą i nie da się ani ich wytłumaczyć, ani usprawiedliwić zewnętrznym przymusem.Źródło: s. 17.
Fragment 2
Janusz Kaliński, autor wielu prac poświęconych dziejom powojennej gospodarki, stwierdza: „Ukształtowana w latach pięćdziesiątych struktura gospodarcza nawiązywała do kierunków rozwojowych ZSRR przed II wojną światową. Nie uwzględniała, poza sektorem zbrojeniowym, współczesnych tendencji w gospodarce światowej, inspirowanych rewolucją naukowo‑techniczną. Podobnie jak w systemie radzieckim, w bardzo małym stopniu wychodziła naprzeciw potrzebom konsumpcyjnym społeczeństwa.Źródło: s. 25.
Fragment 3
Zachowania funkcjonariuszy partii stalinowskiej na różnych szczeblach były bowiem zróżnicowane. Dla lokalnych administratorów sprzeczność między dyrektywami płynącymi „z centrali” a oporem społecznej materii była szczególnie widoczna. „W tej sytuacji katalog możliwych zachowań władzy zawierał się między rygorystycznym wypełnianiem poleceń zwierzchników z powiatu, województwa czy Warszawy a różnymi formami ich osłabiania aż do form sabotowania włącznie.Źródło: s. 22.
Indeks dolny Źródło fragmentów: Andrzej Friszke, Spór o PRL w III Rzeczypospolitej (1989–2001), dostępny w internecie: polska1918‑89.pl. Indeks dolny koniecŹródło fragmentów: Andrzej Friszke, Spór o PRL w III Rzeczypospolitej (1989–2001), dostępny w internecie: polska1918‑89.pl.
Zapoznaj się z dwoma zdjęciami przedstawiającymi okładki książek historycznych dotyczących dziejów najnowszych Polski. Są to okładki tej samej książki, z tym że pierwsze zdjęcie przedstawia wydanie z roku 1987, a drugie z 2003. Wskaż różnice między nimi i odpowiedz, z czego mogły one wynikać.
Przeanalizuj dwa poniższe plakaty dotyczące dwóch różnych aspektów dziedzictwa PRL‑u. Napisz komentarz do obu, do pierwszego z perspektywy przeciwnika okresu PRL‑u, a drugi – jego zwolennika.
Jakie podejmowano działania, by zafałszować wyniki głosowania?
{Działania, które podejmowano przed wyborami}Podczas kampanii oddziały Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Urzędu Bezpieczeństwa oraz Milicji Obywatelskiej (MO) rozbijały wiece przedwyborcze Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL), terroryzując ich uczestników. Dokonywano aresztowań zwolenników, a nawet kandydatów tej partii na posłów. W okresie kampanii przedwyborczej skrytobójczo zamordowano około 140 działaczy PSL, aresztowano mniej więcej 10 tys. osób. W 10 okręgach, stanowiących około 1/4 obszaru Polski, w których przewaga stronnictwa Mikołajczyka była ogromna, listy PSL unieważniono.{/Działania, które podejmowano przed wyborami} {Działania, które podejmowano w trakcie wyborów}Samo głosowanie odbyło się 19 stycznia 1947 roku pod ogromną presją władzy. Zdarzało się, że służby mundurowe pilnujące lokali wyborczych nie wpuszczały głosujących, którzy nie pokazali karty z właściwym numerem listy wyborczej. W wojsku głosowanie odbywało się w sposób jawny i na rozkaz. Kilkadziesiąt tysięcy poborowych zmuszonych zostało więc do poparcia PPR i PPS.{/Działania, które podejmowano w trakcie wyborów}
{Działania, które podejmowano w trakcie wyborów}Bierut wraz z kierownictwem PPR zarządził jednocześnie zamianę urn wyborczych w niektórych obwodach, podrzucanie do urn kart do głosowania, a w wielu komisjach, w których nie było mężów zaufania z partii Mikołajczyka, polecił przygotować dwa egzemplarze protokołu, ale w jednym z nich miało nie być danych liczbowych.{/Działania, które podejmowano w trakcie wyborów} {Działania, które podejmowano po głosowaniu}Protokół bez liczb mieli otrzymać działacze PPR w celu wpisania odpowiednich danych – zupełnie innych niż wyniki głosowania.{/Działania, które podejmowano po głosowaniu}
Na podstawie: W. Roszkowski dla Polskiego Radia, http://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/765120,Wybory-1947-%E2%80%93-cud-na-urna; Maciej Korkuć, Wybory 1947 – mit założycielski komunizmu, Biuletyn IPN 1–2/2007, http://ipn.gov.pl/archiwalia/sfalszowane-wybory-19-stycznia-1947-roku/pelna-tresc-artykulu.
Dopasuj ilustracje do poszczególnych form uzależnienia.
Mapa Polski po 1945, Nowa Huta, Konstanty Rokossowski, Pałac Kultury, Konstytucja PRL
| Wpływ na obsadę ważnych stanowisk w państwie. | |
| Zależność gospodarcza. | |
| Kształtowanie kultury, w tym architektury. | |
| Gwarancja nienaruszalności granicy zachodniej. | |
| Decydujący głos w sprawach politycznych. |
Sztandarowym przykładem budownictwa lat pięćdziesiątych w Polsce jest robotnicza Nowa Huta.
Piosenka o Nowej HucieNad Wisłą, nad Wisłą szeroką
Murarzy rozgwarzył się śpiew
I płynie piosenka murarska wysoko,
I płynie przez noce i dnie.
I płynie piosenka murarska wysoko,
I płynie przez noce i dnie.O Nowej to Hucie piosenka,
O Nowej to Hucie melodia,
Jest taka jest prosta i piękna
I taka najmilsza z melodii.
O Nowej to Hucie piosenka,
O Nowej to Hucie są słowa,
Jest taka prosta i piękna
I nowa jak Huta jest Nowa.Sto domów wyrosło nad Wisłą
I tysiąc dróg do nich na wprost.
Piosenka murarska wyrosła na przyszłość
I łączy dwa brzegi jak most.
Piosenka murarska wyrosła na przyszłość
I łączy dwa brzegi jak most.O Nowej to Hucie piosenka,
O Nowej to Hucie melodia,
Jest taka jest prosta i piękna
I taka najmilsza z melodii.
O Nowej to Hucie piosenka,
O Nowej to Hucie są słowa,
Jest taka prosta i piękna
I nowa jak Huta jest Nowa.Źródło: Stanisław Chruślicki, Piosenka o Nowej Hucie, 1974.
Przy jakim zakładzie przemysłowym powstała dzielnica Nowa Huta?
- przy kombinacie metalurgicznym
- przy walcowni
- przy kopalni
- przy koksowni
- przy stoczni
Dzisiaj Nowa Huta jest częścią dużego miasta. Wskaż jego nazwę.
- Warszawa
- Kraków
- Gdańsk
- Poznań
- Wrocław
- Stalowa Wola
Jakie słowa o pozytywnym przesłaniu słyszymy w refrenie piosenki? Nagromadzenie takich słów miało wzbudzić sympatię słuchaczy do obiektu, o którym mowa.
- nowa
- prosta
- piękna
- melodia
- piosenka
- huta
Kombinat hutniczy w Nowej Hucie powstał w latach 1949–1954. Była to jedna z największych inwestycji w przemyśle ciężkim okresu Polski Ludowej. W latach 1972–1978 trwał pierwszy etap budowy innej wielkiej huty, Huty Katowice.
Podaj, w którym wieku zbudowano Nową Hutę. W której połowie?
Napisz, jaki wpływ na środowisko naturalne mają takie inwestycje.
Napisz, co produkuje się w hutach. Z jakiego surowca?
Do czego można wykorzystać produkty wytwarzane w hucie?
- szyny kolejowe
- obuwie
- części maszyn
- sprzęt elektroniczny
- broń
- odzież
- komputery
- książki
W XIX wieku ilość wyprodukowanej stali była wyznacznikiem poziomu gospodarczego państw. W XX wieku większe znaczenie miał przemysł, który wykorzystywał ową stal do produkcji bardziej zaawansowanych technologicznie wyrobów, głównie elektronicznych. Zatem polskie inwestycje w hutnictwo były raczej spóźnione, choć prezentowano je jako wielkie osiągnięcia gospodarcze PRL.
Odbudowa zniszczeń wojennych
Napisz, która fotografia pochodzi sprzed wojny, która z czasów wojny, a która z czasów współczesnych. Podaj co najmniej trzy elementy, które pozwoliły Ci to określić.
Napisz, która fotografia pochodzi sprzed wojny, która z czasów wojny, a która z czasów współczesnych. Podaj co najmniej trzy elementy, które pozwoliły Ci to określić.
Porównując fotografię pierwszą z ostatnią, oceń staranność odbudowy zamku po II wojnie światowej.
Porównując opisy fotografii pierwszej z ostatnią, oceń staranność odbudowy zamku po II wojnie światowej.
Wiele miejscowości w Polsce bardzo ucierpiało w wyniku działań wojennych. Niektóre ulice przypominały sterty gruzów. Szczególnie zniszczona była Warszawa. Mimo to władze podjęły decyzję, że miasto to pozostanie stolicą Polski, i przeniosły tam swoją siedzibę z Lublina. Zdecydowały też o odbudowie stolicy. Akcja odbudowy spotykała się z pozytywnym odbiorem warszawiaków, którzy sami podejmowali się odgruzowywania i porządkowania domów, ulic, placów.
Warszawa stała się oczkiem w głowie władz. Przyjeżdżali tam ludzie z całej Polski, by pomóc w pracach. Do Warszawy zwożono też z całego kraju materiały na odbudowę starych i budowę nowych gmachów. Czasami bezmyślnie niszczono przy tym istniejące zabudowania, zwłaszcza na Ziemiach Zachodnich i Północnych (traktowanych jako łupy wojenne zdobyte na Niemcach). Nowe warszawskie budynki wznoszono najczęściej w monumentalnym stylu socrealistycznym, wzorowanym na architekturze sowieckiej.
Wzrost liczby ludności i długości życia
W rozwijających się społeczeństwach liczba ludności w poszczególnych przedziałach wieku – od najmłodszych do najstarszych – maleje. Na wykresie dane liczbowe tworzą piramidę wieku ludności Meksyku.
Jak widać, w Meksyku najwięcej jest ludzi młodych, a z wiekiem ich liczba sukcesywnie się zmniejsza. Natomiast struktura ludności Polski niezupełnie przypomina tę piramidę.
Wskaż na piramidach pokolenie, które w momencie wybuchu II wojny światowej miało 20–25 lat. Wskazówka: w jakich latach się urodzili? Ile średnio lat przedstawiciele tego pokolenia mieli w 1975 roku, a ile w 1980?
Napisz, czy znasz kogoś - bliską ci osobę lub znajomego - który był świadkiem wydarzeń II wojny światowej. Napisz, kto nim jest.
To te roczniki stanowiły podstawę polskiego wojska i ruchu oporu – co dobrze widać na piramidzie wieku. Zauważ, że również ich dzieci i wnuków jest mniej niż dzieci i wnuków osób od nich trochę starszych i trochę młodszych
Pokolenie wojenne już prawie zupełnie wymarło. W piramidzie wciąż jednak widać jego ślady. Wskaż je.
Napisz, jakie skutki dla powojennego społeczeństwa miał fakt, że podczas wojny zginęło tak wielu ludzi z jednego pokolenia.
Taką samą liczbę ludności jak przed wojną Polska osiągnęła ponownie pod koniec lat siedemdziesiątych. Stało się tak za sprawą wyżu demograficznego (dużej liczby urodzin) oraz zwiększonej średniej długości życia (dzięki poprawie warunków sanitarnych i lepszej opiece zdrowotnej).
Najwięcej ludności (ponad 38,5 miliona) Polska liczyła pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Obecnie liczba ta spadła poniżej 38 milionów z powodu mniejszej liczby urodzeń oraz znacznej emigracji.
Problemy gospodarcze PRL
Były też takie aspekty życia, którymi władze PRL niekoniecznie chciały się chwalić. Należały do nich przede wszystkim kwestie gospodarcze.
Kolejki
Co chcą kupić stojący w kolejce ludzie? Wybierz dwie listy zakupów, z którymi mogli tu przyjść.
Listy zakupów:
A
1 kg mięsa mielonego
30 dag parówek
musztarda
masło
bułki
pomidory
sałata
C
1 kg filetów z kurczaka
2 kg wieprzowiny
0,5 kg wołowiny
1,5 kg kiełbasy
duża główka kapusty
1 kg pieczarek
0,5 kg cebuli
B
mleko
kefir
śmietana
cukier
sól
mąka
proszek do pieczenia
D
lody
maliny
truskawki
banany
ciasteczka
bita śmietana
Dopasuj listy zakupów do dań, które można z nich przyrządzić.
C, B, D, A
| racuchy | |
| bigos | |
| hamburgery i hot dogi | |
| deser |
Ile co najmniej osób stoi w kolejce?
- 10
- 40
- 70
Czy dziś też można spotkać tak duże kolejki do sklepów? Jeżeli tak, to napisz w jakim okresie? Do jakich sklepów?
Zwróć uwagę, że nie widać, ile osób stoi w sklepie. Jeśli każda osoba przeznacza na kupowanie około 5 minut, to ile czasu (co najmniej) spędzi w kolejce ostatnia pani? W obliczeniach pomiń osoby uprzywilejowane – widzisz je pośrodku, przy wejściu: o lasce, z wózkami dziecięcymi, z dziećmi na rękach. Teoretycznie powinny były być obsłużone bez kolejki. W praktyce jednak bywało ich tak wiele, że tworzyły osobną kolejkę, obsługiwaną na zmianę ze „zwykłą” kolejką, w której czas stania wydłużał się jeszcze dwukrotnie. Tu wpisz wynik obliczeń.
Zwróć uwagę, że z opisu zdjęcia nie widać, ile osób stoi w sklepie. Jeśli każda osoba przeznacza na kupowanie około 5 minut, to ile czasu (co najmniej) spędzi w kolejce ostatnia pani? W obliczeniach pomiń osoby uprzywilejowane – stoją pośrodku, przy wejściu: o lasce, z wózkami dziecięcymi, z dziećmi na rękach. Teoretycznie powinny były być obsłużone bez kolejki. W praktyce jednak bywało ich tak wiele, że tworzyły osobną kolejkę, obsługiwaną na zmianę ze „zwykłą” kolejką, w której czas stania wydłużał się jeszcze dwukrotnie. Tu wpisz wynik obliczeń:
Co robią ludzie, by zagospodarować czas stania w kolejce? Co mogliby robić? Podaj dwie propozycje.
Strategie radzenia sobie z kolejkami dobrze oddaje gra planszowa „Kolejka”.
Czego jeszcze można się dowiedzieć o realiach życia w PRL na podstawie fotografii? Zapisz dwa spostrzeżenia.
Czego jeszcze można się dowiedzieć o realiach życia w PRL na podstawie opisu fotografii? Zapisz dwa spostrzeżenia.
Warunki życia w PRL
Swoją młodość w PRL opisał w książce Piękni dwudziestoletni Marek Hłasko (1934–1969).
Na jakie trudności wskazuje autor? Pokoloruj fragmenty tekstu według podanego klucza.
„Skończyłem wtedy szesnaście lat i ustawowo, jako nie uczący się, musiałem zacząć pracować. Pracowałem jako pomocnik szofera w PPB; potem w firmie „Paged”, w bazie Bystrzyca Kłodzka. Napisałem o tym książkę; wiele lat później Krzysztof Toeplitz, w swym artykule Święci młodziankowie, napisał, że jest to opowieść o ludziach, jak to sobie wyobraża mały Mareczek. Pytano mnie wielokrotnie, czy rzeczywiście było tam tak, jak o tym napisałem. Nie, nie było tak. {bardzo długi czas pracy}Było o wiele gorzej: wstawaliśmy rano o czwartej, a o dziesiątej wieczór kończyliśmy rozładunek na stacji; potem jechało się jeszcze czterdzieści kilometrów do domu, co przy samochodzie typu GMC z przyczepą, po górskich drogach, zabierało około dwóch godzin. Potem jeszcze gotowaliśmy sobie jeść, a potem dopiero kładliśmy się spać. Niedziel i świąt nie było;{/bardzo długi czas pracy} {wygórowane normy}pod koniec miesiąca kierownik bazy w Bystrzycy Kłodzkiej oświadczał nam, że wyrobiliśmy około czterdziestu, czasami około czterdziestu pięciu procent normy.{/wygórowane normy} Pracowałem tam stosunkowo niedługo; odszedłem, gdyż groziło mi więzienie za sabotaż i jeden wypadek złamania kręgosłupa; zresztą ten też zdaje się umarł już w szpitalu, gdyż nie byliśmy w stanie odtransportować go natychmiast; nasze samochody przystosowane były do wozu kłonic, więc nie można go było położyć. […] {bardzo długi czas pracy}Pracując po czternaście godzin dziennie, włącznie z niedzielami i świętami{/bardzo długi czas pracy},{niskie zarobki} zarabiałem około siedmiuset złotych miesięcznie.{/niskie zarobki} {problemy mieszkaniowe}Nie miałem mieszkania, mieszkałem na korytarzu.{/problemy mieszkaniowe} Pierwsze ubranie sprawiłem sobie mając dwadzieścia dwa lata.
(Źródło: M. Hłasko, Piękni dwudziestoletni, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1988)
Wypisz na jakie trudności trafił autor tekstu:
„Skończyłem wtedy szesnaście lat i ustawowo, jako nie uczący się, musiałem zacząć pracować. Pracowałem jako pomocnik szofera w PPB; potem w firmie „Paged”, w bazie Bystrzyca Kłodzka. Napisałem o tym książkę; wiele lat później Krzysztof Toeplitz, w swym artykule Święci młodziankowie, napisał, że jest to opowieść o ludziach, jak to sobie wyobraża mały Mareczek.
Pytano mnie wielokrotnie, czy rzeczywiście było tam tak, jak o tym napisałem. Nie, nie było tak. Było o wiele gorzej: wstawaliśmy rano o czwartej, a o dziesiątej wieczór kończyliśmy rozładunek na stacji; potem jechało się jeszcze czterdzieści kilometrów do domu, co przy samochodzie typu GMC z przyczepą, po górskich drogach, zabierało około dwóch godzin. Potem jeszcze gotowaliśmy sobie jeść, a potem dopiero kładliśmy się spać. Niedziel i świąt nie było pod koniec miesiąca kierownik bazy w Bystrzycy Kłodzkiej oświadczał nam, że wyrobiliśmy około czterdziestu, czasami około czterdziestu pięciu procent normy. Pracowałem tam stosunkowo niedługo; odszedłem, gdyż groziło mi więzienie za sabotaż i jeden wypadek złamania kręgosłupa; zresztą ten też zdaje się umarł już w szpitalu, gdyż nie byliśmy w stanie odtransportować go natychmiast; nasze samochody przystosowane były do wozu kłonic, więc nie można go było położyć. […]. Pracując po czternaście godzin dziennie, włącznie z niedzielami i świętami, zarabiałem około siedmiuset złotych miesięcznie. Nie miałem mieszkania, mieszkałem na korytarzu. Pierwsze ubranie sprawiłem sobie mając dwadzieścia dwa lata.
(Źródło: M. Hłasko, Piękni dwudziestoletni, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1988)
Napisz, w którym roku miały miejsce opisywane zdarzenia.
Napisz, w jaki sposób opisywane realia stoją w sprzeczności z oficjalnymi deklaracjami władz PRL, że w Polsce jako państwie robotników i chłopów przestrzegane jest prawo pracy, a robotnicy mają zagwarantowane liczne przywileje i świadczenia socjalne?
Kartki
Zdarzało się, że w sklepie takim, jak ten na fotografii, zabrakło towaru, zanim ostatni stojący w kolejce zdążyli dotrzeć do lady. Wyobraź sobie rozczarowanie i frustrację osób, które spędziły w kolejce kilka godzin i odeszły z kwitkiem. Braki w zaopatrzeniu były ciągłą bolączką handlu w PRL. Aby im chociaż częściowo zaradzić, wprowadzano tzw. reglamentację, czyli sprzedaż tylko określonej liczby towarów na osobę. Czasem sprzedawca decydował, że na przykład każda osoba z kolejki może kupić jedynie dwie paczki kawy. W latach siedemdziesiątych wprowadzono kartki na cukier, a w osiemdziesiątych – na wiele innych wyrobów. Kartki określały miesięczny przydział danego towaru na osobę. Gdy ktoś kupił dany towar, sprzedawczyni odcinała odpowiedni kupon z jego kartki.
Zapisz, ile miesięcznie przypadało na osobę:
kilogramów mięsa?
dekagramów czekolady?
kilogramów mąki?
kilogramów cukru?
Oblicz, na którą listę zakupów, z wcześniejszego zadania o daniach, nie wystarczyłoby miesięcznego przydziału z jednej kartki.
- racuchy
- bigos
- hamburgery i hot dogi
- deser
Zapytaj rodziców, ile dzisiaj takich artykułów spożywczych zużywa miesięcznie twoja rodzina.
Jakie wyroby podlegały reglamentacji?
- cukierki
- kasza manna
- płatki owsiane
- herbata
- dżem
- masło
- śmietana
- koniak
- proszek do prania
- mydło
- pasta do zębów
- szampon
- papierosy
Przyczyny trudności gospodarczych
Jaki przemysł władze komunistyczne uważały za najważniejszy?
- spożywczy
- ciężki
- lekki (np. tekstylny)
- komputerowy
- samochodowy
Produkcja artykułów codziennego użytku nie była aż tak ważna dla władz PRL. Czy to władze muszą decydować o hodowli bydła czy wyrobie kiełbasy, szyciu ubrań albo produkcji pomocy szkolnych? W gospodarce socjalistycznej, która panowała w Polsce – tak. Obowiązywało centralne planowanie i wszelkie decyzje gospodarcze zapadały na najwyższym szczeblu. Decydujący głos miała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, czyli partia komunistyczna. Rząd jedynie wykonywał jej zalecenia. Taki układ można nazwać dyktaturą partii komunistycznej.
Decydując o tym, jakie gałęzie gospodarki rozwijać i w jaki sposób, uwzględniano przede wszystkim czynniki polityczne i ideologiczne, a nie na przykład opłacalność gospodarczą albo potrzeby społeczne. Dlatego inwestowano w przemysł ciężki, co było zgodne z ideologią komunistyczną i oczekiwaniami sowieckimi – nawet gdy okazywało się to bardzo kosztowne i nie przynosiło wielkich korzyści gospodarczych. Pracownicy nie byli zachęcani do wysiłku wyższymi zarobkami – wszyscy zarabiali mniej więcej tyle samo. Gaże artystów nie zależały od tego, ile osób chciało oglądać ich występy. Zarobki pracowników handlu nie przekładały się na wysokość sprzedaży. Mówiono: „Czy się stoi, czy się leży, dwa tysiące się należy”, a wysokość wynagrodzeń ustalały władze.
Zaproponuj kilka zasad, które mogłyby usprawnić gospodarkę PRL.
Niestety, władze PRL nie uwzględniłyby Twoich propozycji. Nie chciały one bowiem słuchać niezależnych ekonomistów. Uważały, że gospodarka powinna być planowana centralnie i podlegać dyktaturze PZPR. Cenzura dbała o to, by odmienne poglądy nie przedostawały się do opinii publicznej. Tych zaś, którzy jednak krytykowali system gospodarczy i polityczny, czekały represje (więcej o nich w następnym rozdziale).
Słownik
okres w dziejach państwa polskiego umownie trwający od 1945 do 1989 r., kiedy przewodnią rolę odgrywała partia komunistyczna, a kraj znajdował się w strefie wpływów Związku Sowieckiego
związek zawodowy powstały w 1980 r. pod przywództwem Lecha Wałęsy, później ruch społeczny dążący do zmiany systemu
urząd państwowy powołany w 1999 r., zajmujący się działalnością badawczą, edukacyjną, archiwalną oraz prowadzący śledztwa i lustracje