Napoleon – największy geniusz wojskowy od czasów Aleksandra Macedońskiego?
Kodeks Napoleona
Napoleon Bonaparte to jedna z najbardziej znanych postaci historycznych. Jego dokonania i posunięcia strategiczne na polach bitew na trwałe zapisały się w świadomości zbiorowej. Mimo że wiele z jego osiągnięć przeminęło, są też takie, z których korzystamy do dziś. Do takich pomników pamięci Napoleona zaliczamy uchwalony z jego polecenia Kodeks cywilny Francuzów, zwany potocznie Kodeksem Napoleona.
Uchwalenie Kodeksu cywilnego Francuzów
Ostateczna wersja kodeksu została zebrana w 36 ustawach i uchwalona 30 ventose’a roku XII według kalendarza rewolucyjnego (21 marca 1804 roku) jako Kodeks cywilny Francuzów (Le Code civil des Français). Od 1807 roku został on przemianowany na Kodeks Napoleona. W ten sposób cesarz Napoleon Bonaparte chciał dać jasny przekaz poddanym, komu zawdzięczają to uregulowanie prawne. Pod taką nazwą obowiązywał on między innymi na ziemiach polskich – w Księstwie Warszawskim. We Francji nazwa kodeksu ulegała wielu zmianom i ostatecznie powrócono do nazwy Kodeks cywilny (Code civil).
Kodeks Napoleona – pochwała wolności
Kodeks Napoleona składał się z 2281 artykułów, które zostały ułożone w trzech księgach.
Księga I
O osobach (Des personnes) – zawierała m.in. przepisy o nabywaniu i utracie praw cywilnych, prawie małżeńskim osobowym, władzy ojcowskiej, adopcji, kurateli i opiece.
Księga II
O majątkach i różnych rodzajach własności (Des biens et des différentes modifications de la propriété) – zawierała przepisy o własności, użytkowaniu i służebności.
Księga III
O różnych sposobach nabywania własności (Des différentes manières dont on acquiert la propriété) – zawierała zapisy poświęcone prawu spadkowemu, zobowiązaniom, prawu majątkowemu małżeńskiemu.
Taki układ treści formalnie nawiązywał do trójpodziału Instytucji Justyniana, jednak jego twórcy usankcjonowali w ten sposób trzy podstawowe wolności:
wolność osobistą;
wolność własności prywatnej;
wolność zawierania umów.
Należy zaznaczyć, że centralnym pojęciem w kodeksie była instytucja wolności.
Znaczenie Kodeksu Napoleona
Kodeks Napoleona miał charakter antyfeudalny, opierał się na zasadach indywidualizmu i liberalizmu. W dużej mierze nawiązywał jednak do dawnego prawa francuskiego. Był połączeniem norm zaczerpniętych z prawa zwyczajowego Francji północnej, prawa rzymskiego oraz prawa okresu rewolucji. To ostatnie było szczególnie widoczne w zapisach dotyczących prawa majątkowego. Kodeks został napisany językiem zwięzłym, prostym i jasnym, co ułatwiało jego stosowanie i zrozumienie. Zawarte w nim sformułowania były dość elastyczne i umożliwiały sędziom twórczą ich interpretację w orzecznictwie. To zadecydowało o tym, że jego zapisy przetrwały do dziś.
Nawiązania do Kodeksu Napoleona
Zasięg Kodeksu Napoleona był bardzo duży, powiązany z prowadzonymi przez cesarza wojnami. Władca wprowadził go w każdym podbitym kraju jako symbol nowego porządku politycznego i prawnego. Stał się on wzorem dla kodeksu rumuńskiego z lat 1864–1865, pierwszego kodeksu włoskiego z 1865 roku, portugalskiego z 1867 roku i hiszpańskiego z 1889 roku. Na Code civil wzoruje się też wiele kodeksów z Afryki Północnej, Ameryki Południowej i Północnej oraz Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
Sam kodeks do lat sześćdziesiątych XIX wieku nie podlegał większym zmianom. Na przełomie XIX i XX wieku dokonano wielu nowelizacji w dziedzinie prawa osobowego i rodzinnego, a od 1945 roku działała we Francji komisja reformy kodeksu prawa cywilnego. Miała ona za zadanie opracowanie jednolitego kodeksu prawa prywatnego, obejmującego prawo cywilne i handlowe. Mimo tych zmian, trwałość Kodeksu Napoleona pokazuje jego ponadczasową wartość.
Zapoznaj się z animacją i wykonaj ćwiczenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R17QHlvkyjOiI
Film nawiązujący do treści materiału
Wskaż przyczyny obaw mieszkańców Księstwa Warszawskiego wobec wprowadzonego Kodeksu Napoleona.
Zastanów się, co było przyczyną trwałości zapisów zawartych w Kodeksie Napoleona, że pozostawiono je bez większych zmian w Królestwie Polskim.
Ćwiczenia
Zaznacz odpowiedź najbliższą swojej.
- 25 czerwca 1805 roku
- 21 lipca 1815 roku
- 14 lipca 1789 roku
- 21 marca 1804 roku
Zdecyduj, które stwierdzenia na temat Kodeksu Napoleona są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Kodeks Napoleona składał się z 2281 artykułów, które zostały ułożone w dwóch księgach. | □ | □ |
| Kodeks cywilny Francuzów w 1807 roku został przemianowany na Kodeks Napoleona. | □ | □ |
| Kodeks Napoleona był uważany za arcydzieło sztuki legislacyjnej. | □ | □ |
| Kodeks Napoleona stał się wzorem dla kodeksu rumuńskiego z lat 1864–1865. | □ | □ |
Korzystając z ilustracji rozwiąż ćwiczenie.
Korzystając z opisu ilustracji rozwiąż ćwiczenie.
Zapoznaj się z artykułem i wykonaj ćwiczenie.
Kodeks Napoleona. O ogłaszaniu, skutkach i stosowaniu praw w ogólnościArt. 2. Prawo obowiązuje tylko na przyszłość, nie ma mocy wstecznej.
Źródło: Kodeks Napoleona. O ogłaszaniu, skutkach i stosowaniu praw w ogólności, 29.12.2019, dostępny w internecie: pwsz.legnica.edu.pl [dostęp 28.02.2020].
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Kodeks Napoleona. O ogłaszaniu, skutkach i stosowaniu praw w ogólnościArt. 4. Sędzia odmawiający wyrokowania, pod pozorem że prawo milczy, że jest ciemne, albo niedostateczne, może być pociągniętym jako winny odmówienia sprawiedliwości.
Źródło: Kodeks Napoleona. O ogłaszaniu, skutkach i stosowaniu praw w ogólności, 29.12.2019, dostępny w internecie: pwsz.legnica.edu.pl [dostęp 28.02.2020].
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.
Z dziejów europejskiej kultury prawnej. Kodeks NapoleonaDlaczego wprowadzono Code civil? Spójrzmy na przedrewolucyjną Francję oczami Voltaire: »Czyż nie jest absurdem i rzeczą niespotykaną, że to co jest zgodne z prawem w jednej miejscowości, w innej jest przestępstwem? Jakimż barbarzyństwem jest fakt, że obywatele jednego kraju muszą stosować się do odmiennych praw! Podróżując po tym państwie, systemy prawne zmienia się tak często jak rozstawne konie«. Kiedy wybuchła rewolucja, we Francji obowiązywało ponad 360 różnych ustaw. Wynikało to z uwarunkowań historycznych. Na północy kraju źródłem prawa było teutońskie prawo zwyczajowe, a na południu obowiązywało jeszcze prawo rzymskie. Jeżeli dodamy do tego wpływy feudalne i prawo kanoniczne Kościoła Katolickiego, możemy wyobrazić sobie panujący tam chaos.
Źródło: Aleksandra Rzepa‑Balderas, Z dziejów europejskiej kultury prawnej. Kodeks Napoleona, 6.06.2014, dostępny w internecie: elc4u.org [dostęp 28.02.2020].
Słownik
(z łac. feodum lub feudum – lenno); nazwa określająca ustrój społeczno‑gospodarczo‑polityczny rozpowszechniony w średniowiecznej Europie, trwający do rewolucji francuskiej, uznany za metodę rządzenia opierającą się na systemie hierarchicznej zależności jednostek, z podziałem społeczeństwa na trzy stany: duchowieństwo, rycerstwo i chłopstwo
Kodeks cywilny Królestwa Polskiego – w Warszawie dnia 1 (13) czerwca 1825 r.; ustawa obowiązująca w Królestwie Kongresowym od 1 stycznia 1826 roku w miejsce Tytułu Wstępnego, Księgi I i Tytułu V Księgi III Kodeksu Napoleona
(z fr. Code Napoléon, Code civil des Français); zespół przepisów i norm prawnych prawa cywilnego wprowadzony we Francji w 1804 roku przez Napoleona Bonaparte; pierwsza wielka kodyfikacja prawa francuskiego po upadku ancien regime'u w wyniku rewolucji francuskiej
terminowi można przypisać kilka znaczeń: ogólne, prawnicze oraz lingwistyczne; w rozumieniu ogólnym oznacza on zebranie lub ujęcie czegoś w spójny system określonych norm; jako termin prawniczy określa on proces jednorazowego połączenia dużego zespołu przepisów prawnych w jednolity, usystematyzowany zbiór, na podstawie którego można interpretować podstawowe normy danej gałęzi prawa; zadaniem kodyfikacji jest uporządkowanie wszystkich norm tworzących daną gałąź prawa