Napoleon – największy geniusz wojskowy od czasów Aleksandra Macedońskiego?
Napoleon na tronie cesarskim
W celu dalszego wzmocnienia swej władzy i prestiżu Napoleon zorganizował ogólnokrajowy plebiscyt, w wyniku którego 18 maja 1804 roku został ogłoszony cesarzem Francuzów. Do oficjalnej koronacji doszło 2 grudnia 1804 roku. Na ceremonię przybył z Rzymu papież Pius VII i odprawił mszę w katedrze Notre‑Dame w Paryżu. Po papieskim błogosławieństwie, wbrew dotychczasowemu zwyczajowi, Napoleon wziął koronę z rąk papieża i sam nałożył sobie na głowę. Miało to symbolizować pełnię i niezależność jego władzy oraz podkreślić, że wszystko, czego dokonał, zawdzięcza samemu sobie. Uzupełnieniem tej uroczystości była koronacja Napoleona na króla Włoch, która odbyła się 26 maja 1805 roku w katedrze w Mediolanie.
Szkic (powyżej) francuskiego malarza Jacques'a‑Louisa Davida [czyt.: żak lui dawid] z 1806 roku, wykonany w trakcie prac malarza nad obrazem przedstawiającym koronację Napoleona Bonapartego, ukazuje ważną scenę z tego wydarzenia. Koronacja nie przebiegła w tradycyjny sposób. Wyjaśnij, na jakiej podstawie można wysnuć taki wniosek.
Odpowiedz na pytanie co może oznaczać fakt, że Napoleon Bonaparte sam włożył sobie koronę na głowę, w czasie koronacji na cesarza Francuzów, a nie poprosił o to papieża?
Jaki moment koronacji został ukazany na obrazie.
Jednoczenie Europy
koalicja | data | państwa w koalicji antynapoleońskiej |
|---|---|---|
I koalicja | 1793 | Anglia, Austria, Hiszpania, Holandia, Królestwo Neapolu, Parma, Państwo Kościelne, Portugalia, Prusy, Toskania |
„Trójprzymierze” | 1795 | Anglia, Austria, Rosja |
II koalicja | 1798 | Anglia, Austria, Królestwo Neapolu, Portugalia, Rosja, Turcja |
III koalicja | 1805 | Anglia, Austria, Królestwo Neapolu, Rosja, Szwecja |
IV koalicja | 1806 | Anglia, Austria, Królestwo Neapolu, Rosja, Prusy, Szwecja |
V koalicja | 1809 | Anglia, Austria, Hiszpania, Portugalia |
VI koalicja | 1813 | Anglia, Austria, Prusy, Rosja, Szwecja |
Koronacja Napoleona na cesarza otworzyła nową epokę w dziejach Europy. Miał on świadomość swojej wielkości, rozumował w kategoriach imperialnych i temu podporządkowywał swoje polityczne działania. Pod jego rządami dla Francuzów nastał czas wielkich zwycięstw i glorii. Bitwę pod Austerlitz [czyt.: ałsterlic, obecnie w granicach Czech], stoczoną 2 grudnia 1805 roku z armiami dowodzonymi przez dwóch cesarzy – Rosji i Austrii, Napoleon uznawał za swoje najświetniejsze zwycięstwo. Nazwano ją „bitwą trzech cesarzy”. W wyniku tego zwycięstwa Austria stała się krajem częściowo zależnym od Francji i przestała przewodzić Rzeszy Niemieckiej, którą zlikwidowano.
Błyskotliwym zwycięstwem pod Austerlitz Napoleon ugruntował swoją legendę: o genialnym żołnierzu, spadkobiercy rewolucji, który toczył bój o wprowadzenie w życie jej zasad. Napoleon istotnie podważył strukturę feudalnej Europy, wprowadzając w licznych krajach zdobycze rewolucji, w tym swój Kodeks Cywilny, i odwołując się do samostanowienia narodów ponad głowami monarchów. Jednocześnie dławił ruchy społeczne, a także powstania narodów podbitych.
Zwróć uwagę na stroje tych postaci. Czym się różnią?
Zapoznaj się z poniższą animacją i wykonaj kolejne polecenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RFSkXDHy9MWnW
Nagranie filmowe dotyczące bitwy pod Austerlitz, która odbyła się w 1805 roku.
Na podstawie przebiegu bitwy pod Austerlitz opisz taktykę wojskową Napoleona.
Wkrótce los wielu podporządkowanych Napoleonowi państw niemieckich podzieliły też Prusy. W 1806‑1807 Napoleon rozpoczął kampanię przeciw IV koalicji ( w tabeli powyżej). Celem było pokonanie Prus, które wystosowały do Napoleona ultimatum oraz blokada kontynentalna Anglii. W bitwie pod Jeną i Auersteadt (14.10.1806 r.) Francja pokonała wojska pruskie, a pod Friedlandem (14.06.1807) nastąpiła klęska wojsk rosyjskich.
Wskaż właściwe dokończenie zdania.
Traktat pokojowy z 7 lipca 1807 r., zawarty w Tylży z Rosją i z Prusami, postanawiał, że Prusy utraciły na rzecz Francji ziemie na zachód od Łaby (powstało Królestwo Westfalii) oraz ziemie II i III zaboru pruskiego (powstało Księstwo Warszawskie). Rosja uzyskała obwód białostocki, zrzekła się Wysp Jońskich, zdobyczy na terenie Dalmacji. Zobowiązała się zerwać stosunki z Anglią i przyłączyć się do blokady kontynentalnej. Francja stała się mocarstwem wywierającym przemożny wpływ w zachodniej i środkowej części kontynentu. Jego najdalej wysuniętym na wschód przyczółkiem było zamieszkane przez Polaków Księstwo Warszawskie.
16 państewek niemieckich utworzyło Związek Reński, który uznał Napoleona za protektora i 12 lipca 1806 r. oddał swe wojska do jego dyspozycji. Ten ciąg państw niemieckich miał tworzyć strefę buforową między Francją a Prusami. Prusy, jako dotychczasowa główna siła w Europie Środkowej, poczuły się głęboko upokorzone i w roku 1806 przystąpiły do wojny przeciwko Francji.
Omów zmiany na mapie Europy, jakie nastąpiły w epoce napoleońskiej.
W okresie apogeum rządów Napoleona Europa liczyła około 167 milionów mieszkańców, z czego 44 miliony stanowiła ludność Cesarstwa Francuskiego zamieszkała w jego granicach administracyjnych, a 38 milionów – ludzie zamieszkujący kraje, które uznawały władzę Napoleona. Nanieś na wykres odpowiednie dane, a następnie policz, jaki procent ludności Europy stanowili jej mieszkańcy pozostający pod władzą cesarza Francuzów.
- Liczba mieszkańców Europy w epoce napoleońskiej (w milionach) ...............
- Liczba ludności imperium napoleońskiego (w milionach) ...............
- Liczba ludności imperium napoleońskiego stanowiła … procent ludności ówczesnej Europy ...............
W okresie apogeum rządów Napoleona Europa liczyła około 167 milionów mieszkańców, z czego 44 miliony stanowiła ludność Cesarstwa Francuskiego zamieszkała w jego granicach administracyjnych, a 38 milionów – ludzie zamieszkujący kraje, które uznawały władzę Napoleona. Nanieś na wykres odpowiednie dane, a następnie policz, jaki procent ludności Europy stanowili jej mieszkańcy pozostający pod władzą cesarza Francuzów. Jaki procent stanowiła liczba ludności imperium napoleońskiego (Cesarstwo i kraje zależne)?
Czternaście państw niemieckich oddało się pod opiekę Napoleonowi, zawierając z Francją sojusz militarny. Na mocy zawartego 1806 roku układu powołały one...
- Związek Północnoniemiecki.
- Unię Niemiecką.
- Związek Reński.
- Związek Celny.
Kłopotliwa blokada kontynentalna
Hegemonii Francji zagrażała stale Wielka Brytania, która wyłącznie dzięki swojej flocie powstrzymała Napoleona przed planowaną inwazją na Wyspy Brytyjskie. Połączona hiszpańsko‑francuska flota została rozgromiona przez Brytyjczyków pod Trafalgarem w 1805 roku. Po tej bitwie Anglicy umocnili swoje panowanie na morzach. Dążenie do pokonania Anglii skłoniło Napoleona do ustanowienia blokady kontynentalnej w 1806 roku, polegającej na zakazie utrzymywania jakichkolwiek kontaktów handlowych z Brytyjczykami. Miało to wyniszczyć państwo, uzależnione ekonomicznie od zagranicznych rynków. Plan zakładał objęcie blokadą całego kontynentu, dlatego nastąpiły po niej dalsze podboje i restrykcje polityczne. Napoleon zagarnął Portugalię i Hiszpanię (XI 1807 r.), jednak obszary te nigdy nie stały się częścią imperium Napoleona, trwając aż do upadku francuskiego cesarstwa w stanie permanentnej wojny. Cesarz dokonał także aneksji Dalmacji, Holandii i północno‑zachodnich Niemiec. Jak mu się wówczas wydawało, zagwarantował sobie także współpracę Rosji. W 1807 roku w Tylży oba państwa zawarły układ pokojowy, dzielący kontynent europejski na dwie strefy wpływów, a car Aleksander I przystąpił do blokady kontynentalnej. Jednak całkowite odcięcie Wysp Brytyjskich od kontynentu okazało się niemożliwe, chociaż musiało upłynąć trochę czasu, nim Napoleon zdał sobie z tego sprawę.
Taktyka Napoleona
Swoje dalekosiężne plany Napoleon realizował za pomocą armii, tworzonej poprzez powszechny pobór do wojska. Jej rodowód sięga czasów rewolucji francuskiej. W celu sprawniejszego kierowania masami żołnierzy stosowano w niej system dywizji, czyli mniejszych od armii jednostek różnych rodzajów wojsk, zdolnych do samodzielnego operowania. Nie ćwiczono żołnierzy w automatycznym wykonywaniu rozkazów, tylko korzystano z ich inteligencji. Armia była bardziej ruchliwa niż wojska przeciwników. Żywiła się tym, co zdobyła podczas marszu, nie spowalniając go przez transport taborów z zaopatrzeniem. Napoleon rozpraszał swoje dywizje, więc nieprzyjaciel do końca nie znał jego planów. Umiał szybko skoncentrować wojska w miejscu i czasie, które uznał za właściwe. Jego ulubiona taktyka polegała na wbiciu się klinem między wojska nieprzyjaciela (zwykle miał do czynienia z więcej niż jedną armią), skoncentrowaniu sił na jednym odcinku, rozbiciu go, a potem atakowaniu kolejnego. W tym czasie grupy strzelców osłaniały sformowaną w kolumny francuską piechotę. Ważną rolę w armii napoleońskiej odgrywała również artyleria, która silnym ostrzałem zmuszała żołnierzy nieprzyjaciela do ustawienia się w szeregu. Dzięki temu kawaleria francuska mogła ich atakować, a piechota – zbliżyć się do nich. Gdy docierała na odległość strzału z muszkietu, ustawiała się w szereg, aby jej ogień był najskuteczniejszy.
Zapoznaj się z fragmentem opracowania naukowego, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Mocarstwa świata: narodziny, rozkwit, upadekKażdy z tych krajów – jak wieloryb i słoń – był największym stworzeniem na swoim obszarze działania. Panowanie Brytyjczyków nad szlakami morskimi nie mogło jednak samo przez się zlikwidować hegemonii Francji w Europie, podobnie jak mistrzostwo wojenne Napoleona nie mogło zmusić wyspiarzy do kapitulacji. Co więcej, Francja swymi zdobyczami terytorialnymi i zmuszaniem do uległości sąsiadów wywołała znaczną do siebie niechęć. Rząd paryski nigdy nie miał pewności, czy inne państwa kontynentu będą się wiecznie godzić z istnieniem francuskiego imperium, skoro istnieje niezależna Wielka Brytania, mogąca dostarczyć subsydiów, broni, a nawet żołnierzy. Taki był najwyraźniej punkt widzenia Napoleona, kiedy w 1797 roku argumentował: „Skoncentrujmy nasze siły na budowie floty i zniszczeniu Anglii. Jeśli tego dokonamy, będziemy mieli Europę u swych stóp”. Francuzi mogli to jednak osiągnąć jedynie, stosując przeciwko Wielkiej Brytanii skuteczną strategię morską i handlową, ponieważ sukcesy militarne na lądzie do tego nie wystarczały. Dopóki jedna ze stron miała przewagę na lądzie, a druga na morzu, dopóty każda z nich czuła się zagrożona i niepewna, a więc każda rozglądała się za nowymi środkami i nowymi sojusznikami, by przechylić szalę na swoją stronę.
Źródło: Paul Kennedy, Mocarstwa świata: narodziny, rozkwit, upadek, Warszawa 1994, s. 132.
Jakie były wady i zalety położenia geopolitycznego Francji i Wielkiej Brytanii? Które z poniższych sformułowań są poprawne?
Niezależność Wielkiej Brytanii ośmielała inne państwa kontynentu europejskiego do stawiania oporu Napoleonowi., Dopóki jedna ze stron miała przewagę na lądzie, a druga na morzu, każda ze stron czuła się zabezpieczona., Mistrzostwo wojenne Napoleona zmusiło Wielką Brytanię do kapitulacji., Francja miała przewagę na lądzie, a Wielka Brytania na morzu., Zdobycze terytorialne Francji budziły aprobatę jej sąsiadów.
| Prawda | |
|---|---|
| Fałsz |
Angielskie niańki straszyły swoich podopiecznych na początku XIX wieku słowami jak będziesz niegrzeczny, to cię Boney złapie. Był to skrót od nazwiska Bonaparte. Groźbę inwazji Napoleona na Wyspy Brytyjskie traktowano tam wówczas bardzo serio.
Ćwiczenia
Przyjrzyj się ilustracjom i odpowiedz na pytanie.
Uzupełnij rubryki tabeli, przeciągając odpowiednie pojęcie.
W bitwie pod Austerlitz Napoleon pokonał...
- połączone siły prusko-rosyjskie, wskutek czego Prusy stały się krajem zależnym od Francji.
- połączone siły brytyjsko-rosyjskie, wskutek czego Rosja stała się krajem zależnym od Francji.
- połączone siły austriacko-rosyjskie, wskutek czego Austria stała się krajem zależnym od Francji.
- połączone siły hiszpańsko-portugalskie, wskutek czego Portugalia stała się krajem zależnym od Francji.
Klęska pod Trafalgarem sprawiła, że...
- Napoleon zrezygnował z ataku na Wyspy i skupił swoje siły na froncie środkowoeuropejskim.
- Brytyjczycy zrezygnowali z dalszego budowania koalicji antynapoleońskich.
- Anglicy utracili swoją przewagę na morzach.
- Hiszpanie, sojusznicy Napoleona, zrezygnowali z ataku na Wyspy i skupili swoje siły na froncie środkowoeuropejskim.
Blokada kontynentalna rozpoczęta dekretem podpisanym 1806 roku była skierowana przeciwko...
- Rosji.
- Stanom Zjednoczonym.
- Anglii.
- Hiszpanii.
Wskaż właściwe dokończenie zdania.
Dopasuj opisy do wydarzeń.
Słownik
podpisanie przez Napoleona I w 1806 r. dekretu berlińskiego, na mocy którego wprowadzono rygor ekonomiczny dla Wielkiej Brytanii, m.in. zakaz handlu z Francją
fr. Code Napoléon, Code civil, francuski kodeks cywilny z 1804 r., opracowany za konsulatu Napoleona Bonapartego; ten ostatni sam uczestniczył w pracach nad regulacjami prawnymi; kodeks wprowadzał wiele nowoczesnych rozwiązań, jednak zachowywał też elementy poprzedniego systemu prawnego, o jego nowoczesności decydowało natomiast gwarantowanie męskim obywatelom wolności, własności i równości wobec prawa, a także oddzielenie Kościoła od państwa i stworzenie podstaw prawnych dla wolnego rynku
zwane w skrócie cesarstwem lub Pierwszą Rzeszą, pojęcie określające państwo będące ideologicznie kontynuatorem tradycji cesarstwa zachodniorzymskiego powstałe w wyniku rozpadu państwa Franków w IX w. jako Królestwo Franków Wschodnich. Jego rdzeniem było Królestwo Niemieckie, należały też do niego ziemie Włoch i Burgundii, na jego czele stał cesarz, który miał być najwyższym, uniwersalnym władcą świeckim. Po klęsce pod Austerlitz Franciszek II został przymuszony przez Francuzów do zrzeczenia się godności cesarza rzymskiego i króla niemieckiego (abdykował 6 sierpnia 1806 r.) oraz do zwolnienia swoich wasali ze zobowiązań wobec cesarstwa.
fr. Grande Armée, nazwa nadawana kolejnym armiom Napoleona w czasie jego licznych wypraw wojennych w latach 1805–1808 i 1811–1814 (początkowo składała się z żołnierzy francuskich, później stała się wielonarodowa); została ukształtowana w obozie wojskowym w Boulogne w latach1803‑1805; mottem formacji było Valeur et Discipline (męstwo i dyscyplina)
koalicja antyfrancuska istniejąca w latach 1806‑1807; uczestniczyły w niej: Zjednoczone Królestwo, Imperium Rosyjskie i Prusy