R4tuBpOz1W3i5
Na obrazie na ogromnej pustyni przed ogromną rzeźbą Sfinksa, czyli mitologicznego stworzenia o ciele lwa ze skrzydłami i głową kobiety, stoi koń, na nim siedzi mężczyzna w mundurze i patrzy się na głowę Sfinksa.

Napoleon – największy geniusz wojskowy od czasów Aleksandra Macedońskiego?

Napoleon przed Sfinksem
Źródło: Jean-Léon Gérôme, Napoleon przed Sfinksem, domena publiczna.

Wyprawa Wielkiej Armii na Moskwę

Pod presją Napoleona Aleksander I przystąpił do blokady kontynentalnej, ale było to dla cara rozwiązanie mało satysfakcjonujące. Mogło bowiem być odebrane jako pogodzenie się władcy Rosji z tym, że cesarz Francuzów, uznawany przez monarchów Europy za zuchwałego uzurpatora, podporządkował sobie większość kontynentu. Prestiż Rosji jako mocarstwa kontynentalnego mocno ucierpiał, bo współpraca z Francją stanowiła oczywiste następstwo jej militarnych niepowodzeń. W tej sytuacji odrzucenie przez nią blokady było tylko kwestią czasu. Napoleonowi nie pozostało nic innego, jak zaatakować.

R12mm8Ho8JJDy
Oś czasu – tyran albo geniusz. Imperium Napoleona. 1796 - 1797 Napoleon Bonaparte dowódcą armii francuskiej we Włoszech. 1799 zamach stanu Napoleona Napoleon pierwszym konsulem. 1804 koronacja Napoleona Bonaparte na cesarza Francuzów Kodeks cywilny Napoleona. 1805 zwycięstwo Napoleona w bitwie pod Austerlitz. 1807 pokój w Tylży. 1812 nieudana wyprawa Napoleona I na Rosję. 1814 abdykacja Napoleona I. 1815 powtórne rządy Napoleona I zakończone kolejną abdykacją
Oś czasu – tyran albo geniusz. Imperium Napoleona
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W 1812 roku podjął wyprawę na Rosję, wystawiając przeciwko niej Wielką Armię złożoną z 600 tysięcy ludzi.  Bezpośrednio na Rosję poszło ponad 400 tysięcy żołnierzy.

R1DwLsm1HAvKz
Klęska Napoleona (1812–1815)
Źródło: Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0.
RwqtzW5eMzxHU1
Napoleon Bonaparte i książę Józef Poniatowski pod Smoleńskiem 17 sierpnia 1812 roku. Obraz Jean‑Charlesa Langlois. Polskie oddziały walczyły zaciekle i bohatersko i to one jako pierwsze wkroczyły do Smoleńska. Siłom Napoleona udało się pokonać Rosjan i zdobyć miasto, jednak Polacy okupili to zwycięstwo okupili dużymi stratami. Zginęło 18 polskich oficerów i ok. 500 żołnierzy.
Wyjaśnij, dlaczego starcie pod Smoleńskiem jest często nazywane „polską bitwą”.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ciekawostka

Piotr Czajkowski i jego Rok 1812

RKV2ACd925EqB1
Piotr Czajkowski, utwór instrumentalny

Utwór wybitnego rosyjskiego kompozytora Piotra Czajkowskiego został napisany w 1880 roku dla upamiętnienia obrony Moskwy przed atakiem wojsk Napoleona Bonapartego. Prawykonanie dzieła odbyło się w sierpniu 1882 roku w Moskwie. W kilka lat później, podczas wizyty Czajkowskiego w Stanach Zjednoczonych w
1891 roku utwór uświetnił otwarcie Carnegie Hall w Nowym Jorku. Od tej pory, mimo że nie ma on żadnego związku z historią Stanów Zjednoczonych, jest często wykonywany z okazji amerykańskiego święta Dnia Niepodległości.

Żołnierze rosyjscy na rozkaz dowództwa unikali rozstrzygającego starcia, a znalazłszy się w krytycznym położeniu, jak podczas stoczonej we wrześniu bitwy pod Borodino, nie dali się rozbić.

R1QLDYmee1xGq1
Napoleon pod Borodino, malował Wasilij Wierieszczagin. Wygrana Wielkiej Armii pod Borodino otworzyła jej drogę na Moskwę.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Także zajęcie Moskwy przez armię Napoleona odbyło się bez walki, bo została ona opuszczona przed nadejściem armii francuskiej. Nie osłabiło to oporu strony rosyjskiej, a cesarz Francuzów czekał bezskutecznie na możliwość wydania bitwy i rozstrzygnięcia kampanii. W końcu zmuszony był zarządzić odwrót Wielkiej Armii. Przeprowadzony w niezmiernie trudnych, jesienno‑zimowych warunkach, stał się główną przyczyną klęski Napoleona, gdyż jego armia uległa całkowitej zagładzie. Wojska rosyjskie, postępując za wycofującymi się resztkami wojsk napoleońskich, zagarnęły Księstwo Warszawskie, a następnie uwolniły Prusy od uzależnienia od Francji.

R1HAKkgBskUQo
Wojciech Kossak, Artyleria w odwrocie, szkic do panoramy Berezyna, 1896. Co wskazuje na to, że na obrazie przedstawione zostały pobite i przetrzebione wojska napoleońskie?
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R1OePj37ryS9U1
Francuski odwrót z Rosji w 1812.
Opisz warunki, w jakich przebiegał odwrót żołnierzy napoleońskich.
Źródło: Iłłarion Prianisznikow, 1874, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Rt3LEPbPWejNl
Rosyjscy artylerzyści, 1812‑1814. Czym na pierwszy rzut oka różniło się umundurowanie Rosjan od umundurowania wojsk Napoleona?
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

W 1813 roku do koalicji antyfrancuskiej dołączyli niedawni sojusznicy Francji – Prusy i Austria. Cesarz, mimo odniesienia kilku zwycięstw wkrótce utracił także wpływy w Niemczech. Kampanię rozstrzygnęła klęska Napoleona w „bitwie narodów” pod Lipskiem (16‑19.10.1813).

Ra9SjSGy9UU93
Wyprawa na Moskwę
Źródło: Krystian Chariza i zespół, Wyprawa na Moskwę w 1812 roku, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
RDOYMZfQaYAr81
Zadanie interaktywne polegające na sprawdzeniu na schemacie odpowiednich danych i dopasowanie haseł w odpowiednie miejsca.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Zapoznaj się z animacją i wykonaj kolejne polecenia.

RboFZ2pBj5fEw
Film na temat wyprawy Napoleona na Moskwę w 1812 roku.
Polecenie 2

Wymień przyczyny wyprawy Napoleona na Moskwę.

RvCoJOQLsukRQ
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Opisz taktykę Rosjan. Wyjaśnij, na ile przyczyniła się ona do wygranej rosyjskiej armii.

R12SC4UOvBd7J
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 2

Wskaż właściwe dokończenie zdania.

RoiPQlybtWgA6
Pierwszym miastem zajętym przez Napoleona w wojnie z Rosją 1812 roku Możliwe odpowiedzi: 1. był Witebsk., 2. było Wilno., 3. był Smoleńsk., 4. było Borodino.
1
Ćwiczenie 3

Przyjrzyj się uważnie twarzy cesarza i górze munduru. Co one symbolizują?

R1G9aJRPTuRFk
Triumf roku 1813. Niemcom na nowy rok, karykatura niemiecka z 1813 roku.
Źródło: British Library Board, tylko do użytku edukacyjnego.
R1FwGxEDhLYlE
Przyjrzyj się uważnie twarzy cesarza i górze munduru. Co one symbolizują? (Uzupełnij).
Ćwiczenie 3
R1d5jnGuQHe9l
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
11
Ćwiczenie 4

Zapoznaj się z podanym źródłem i wykonaj polecenia.

R12VAHqJH7H04
Obraz Jerzego Kossaka.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R1BoCxHdc3ctp
Rozstrzygnij, czy obraz przedstawia czas ofensywy czy czas odwrotu armii Napoleona w 1812–1813 roku. Możliwe odpowiedzi: 1. czas ofensywy, 2. czas odwrotu
RJJd6ZgHEGvf6
Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do treści źródła oraz własnej wiedzy. (Uzupełnij).

Słownik

Wielka Armia
Wielka Armia

(fr. Grande Armée) określenie armii francuskiej podczas wojen napoleońskich, powstałej w 1803 r.

wojna ojczyźniana
wojna ojczyźniana

wojna 1812 roku w historiografii rosyjskiej nazywana jest wojną ojczyźnianą

wojna podjazdowa
wojna podjazdowa

unikanie przez słabszą stronę generalnych bitew i zwalczanie przeciwnika niespodziewanymi napadami niewielkich oddziałów wojska

taktyka spalonej ziemi
taktyka spalonej ziemi

sposób prowadzenia działań wojennych polegający na niszczeniu wszystkiego, co może być przydatne stronie przeciwnej.