Sojusze i wzajemna pomoc ponad podziałami. Japonia, Włochy, Niemcy, Hiszpania
Droga do wojny. Współpraca Berlin- Rzym- Tokio
W 1933 r. z Ligi Narodów wystąpiły Japonia i III Rzesza. Cesarstwo Japońskie prowadziło już wtedy działania wojenne na Dalekim Wschodzie, a Niemcy pod rządami Adolfa Hitlera przygotowywały się do ekspansji w Europie. W 1937 r. z Ligii Narodów wystąpiły również Włochy Benita Mussoliniego. Opuszczenie jej struktur było wyraźnym sygnałem, że państwa te będą starały się podważyć porządek wersalski. Oznaczało to zagrożenie dla pokoju na świecie.
Jednym z elementów, który przyspieszył wybuch wojny w Europie w 1939 roku, był kryzys demokracji. Ideologia faszystowska, która zdominowała życie polityczne w Niemczech i we Włoszech, znalazła naśladowców również w innych krajach europejskich, m.in. w Hiszpanii, Portugalii i na Słowacji. W wielu państwach zapanowały rządy autorytarne. Zagrożeniem dla pokoju okazał się także militaryzm japoński.
Militaryzm japoński
Japonia była jednym z tych krajów, które wyjątkowo dotkliwie odczuły kryzys gospodarczy. Od połowy XIX wieku kraj rozwijał się gospodarczo, cywilizacyjnie, umacniała się demokracja. Jednym z efektów rozwoju był ogromny przyrost demograficzny. Liczba ludności wzrosła ponad trzykrotnie. Japonia poważnie uzależniła się od importu światowego i po krachu na nowojorskiej giełdzie jej społeczeństwo wyraźnie odczuło kryzys.
Podupadł handel i przemysł, zubożeli rolnicy. To spowodowało, że w Japonii coraz większy wpływ na politykę miała generalicja, dążąca do polityki podbojów. Wzmocnił się militaryzm japoński głoszący hasło: „Azja dla Azjatów”.
Również cesarz okazał się uległy wobec dążeń mających na celu rozwiązanie problemów japońskich poprzez podbój nowych terenów, co miało w efekcie zapewnić Japonii dostęp do bazy surowcowej.
W 1931 roku doszło do ataku na Chiny pod pretekstem rzekomych prześladowań mniejszości japońskiej. Efektem było oderwanie od Państwa Środka zasobnej w surowce Mandżurii i utworzenie na jej terenie zależnego od Japonii państwa Mandżukuo.
Polityka wojenna Japonii
Liga Narodów potępiła Japonię za agresję na Mandżurię, dlatego Japończycy wystąpili z organizacji w 1933 roku.
W lipcu 1937 roku Japonia kolejny raz uderzyła na Chiny. Zajęła wówczas Pekin, Szanghaj, Nankin i Kanton.
Wbrew oczekiwaniom Japończyków, liczących na szybki sukces, konflikt z Chinami przedłużał się. Warto zauważyć, że wsparcia Chińczykom udzielał ZSRS, wysyłając m.in. broń i instruktorów wojskowych. Stalin przyjął tę wojnę z dużym zadowoleniem, ponieważ zaangażowanie Japonii w Chinach gwarantowało, że nie rozpocznie ona ekspansji w kierunku dalekowschodnich obszarów ZSRS.
Formowanie się sojuszu trzech agresorów
Agresja na Chiny i wcześniejsze sukcesy państw faszystowskich spowodowały naturalne zbliżenie się trzech państw: Japonii, Włoch i Niemiec. Kraje zdecydowały się na podpisanie wspólnych układów, m.in. paktu antykominternowskiego – układu mającego na celu walkę ze zorganizowaną działalnością komunistów.
Hitler starał się zawierać sojusze, które mogły pomóc mu w tworzeniu „przestrzeni życiowej” dla Niemców oraz w dokonaniu podbojów, pozwalających na zaspokojenie braków surowcowych i wspierających niedomagającą gospodarkę niemiecką. Układy te miały umożliwiać dalsze zwiększanie budżetu na cele zbrojne. W 1936 roku podczas wizyty ministra spraw zagranicznych Włoch Galeazzo Ciano [czyt.: galeacco cziano] w Berlinie podpisano wiele umów, zgodnie z którymi strony włoska i niemiecka zadeklarowały ścisłą współpracę polityczną i ekonomiczną. Jej efektem było między innymi zajęcie wspólnego stanowiska w sprawie wojny domowej w Hiszpanii i udzielenie wsparcia gen. Francisco Franco [czyt.: fransisko franko]. W listopadzie tego samego roku doszło do zbliżenia japońsko‑niemieckiego o charakterze antykomunistycznym.
Poszukaj informacji i napisz, w jakim mieście podpisano porozumienie japońsko‑niemieckie.
W 1937 roku do paktu antykominternowskiego przyłączyły się Włochy.
Mimo nacisku na kwestie ideologiczne w założeniach sojuszu to nie ideologia była czynnikiem łączącym te trzy kraje, lecz chęć uzyskania nowych terenów, które z jednej strony miały zaspokoić aspiracje mocarstwowe uczestników układu, a z drugiej – dostarczyć potrzebnych do rozwoju bogactw.
Hitler próbował też obu sojuszników zachęcić do podpisania paktu przeciwko państwom zachodnim. Zdawał sobie bowiem sprawę, że Włochy i Japonia mogły im zagrozić, w przypadku wojny z Francją i Wielką Brytanią, w obszarze Morza Śródziemnego, Bliskiego Wschodu, Azji Wschodniej i Południowo‑Wschodniej czy w Afryce Północnej. Włochy po dużych wahaniach i negocjacjach przystąpiły do przymierza z Niemcami o charakterze zaczepno‑odpornym. Sojusz podpisano w maju 1939 roku podczas wizyty w Berlinie ministra spraw zagranicznych Włoch Galeazzo Ciano.
Porozumienie uzyskało miano „paktu stalowego”. Strony zobowiązywały się w nim udzielić natychmiastowej pomocy i wsparcia wszystkimi siłami w wypadku zaistnienia konfliktu z jednym lub kilkoma mocarstwami. Włochy i Niemcy deklarowały także pogłębienie współpracy militarnej w dziedzinie „gospodarki wojennej”. Zobowiązały się również nie zgłaszać żadnych pretensji do wspólnej granicy. Niemniej kiedy Hitler podjął ostateczną decyzję o ataku na Polskę i sondował możliwość przystąpienia Włoch do wojny, Mussolini odpowiedział, że jego państwo będzie do działań zbrojnych przygotowane… za trzy lata.
Japonia była natomiast zainteresowana tylko sojuszem przeciwko ZSRS, a nie państwom zachodnim. Mimo że Włochy i Niemcy poparły japońską politykę w Chinach, m.in. utworzenie Mandżukuo, Japonia nie zdecydowała się dołączyć do antyzachodniego układu włosko‑niemieckiego. Jeszcze w lutym 1939 roku do paktu antykominternowskiego przystąpiły Węgry, a w marcu Hiszpania.
Mimo aneksji Kłajpedy Litwa z większymi obawami spoglądała na ZSRS niż na Niemcy. Również Łotwa, Estonia czy Finlandia traktowały Niemcy jako mniej groźne niż ZSRS. Po kryzysie monachijskim także Rumunia uznała, że jej sojusz z Paryżem może być niewiele wart, i postanowiła, za cenę ustępstw, zapewnić sobie sympatię Niemiec. W niemiecko‑rumuńskim porozumieniu gospodarczym Bukareszt gwarantował Niemcom możliwość korzystania z rumuńskiej ropy naftowej i zboża.
Ćwiczenia
Na podstawie mapy wpisz do tabeli nazwy państw demokratycznych, autorytarnych i totalitarnych.
Związek Radziecki, Bułgaria, Irlandia, Belgia, Łotwa, Węgry, Szwecja, Estonia, Jugosławia, Monako, Norwegia, Finlandia, Liechtenstein, Grecja, Włochy, Niemcy, Dania, Czechosłowacja, Luksemburg, Rumunia, Szwajcaria, Hiszpania, Francja, Holandia, Albania, Turcja, Austria, San Marino, Wielka Brytania, Polska, Portugalia, Litwa
| Państwa demokratyczne | |
|---|---|
| Państwa autorytarne | |
| Państwa totalitarne |
Isoroku Yamamoto był głównym dowódcą japońskiej floty morskiej, wiceministrem marynarki wojennej, doskonałym strategiem. Które zdanie jest prawdziwe: Isoroku Yamamoto przed II wojną światową
- rozpoczął rozbudowę infrastruktury lotnictwa morskiego i naciskał na rozbudowę ciężkich pancerników; opracował plan ataku na Pearl Harbor.
- był przeciwnikiem militaryzmu japońskiego, namawiał cesarza do prowadzenia polityki pokojowej.
- był zwolennikiem zawarcia sojuszu z USA i rozbudowy gospodarki Japonii za pomocą amerykańskiego potencjału gospodarczego.
Wskaż właściwe dokończenia zdań:
- świadczyło o skuteczności działań podejmowanych przez Ligę Narodów.
- potwierdzało bezsilność Ligi Narodów w rozwiązywaniu konfliktów międzynarodowych.
- było świadectwem przestrzegania prawa międzynarodowego przez Japonię.
Japonia podjęła też kroki łamiące postanowienia dotyczące parytetu wyporności floty, ustalone na
- konferencji waszyngtońskiej.
- konferencji paryskiej.
- podczas posiedzenia Ligi Narodów.
Na podstawie ilustracji oceń „politykę wojenną” stosowaną przez Japończyków. Który z dwóch poniższych komentarzy można uznać za zasadny?
- Japończycy liczyli, że prowadząc w taki sposób działania, szybciej złamią opór Chińczyków.
- W każdym konflikcie wojennym giną ludzie.
Wskaż właściwe dokończenie zdania: Określenie „pakt antykominternowski”
- nawiązuje do międzynarodowej organizacji komunistycznej powstałej w 1919 roku z inicjatywy Lwa Trockiego w celu nadzorowania światowego ruchu komunistycznego.
- pochodzi od negowania dotychczasowych stosunków międzynarodowych (anty-internationale).
- nawiązuje do terminologii używanej w dyplomacji krajów faszystowskich.
Z poniższych fragmentów przemówień wybierz ten, który odnosi się do słów wypowiedzianych przez Józefa Becka...
- Pokój jest rzeczą cenną i pożądaną. Nasza generacja, skrwawiona w wojnach, na pewno na pokój zasługuje. Ale pokój, jak prawie wszystkie sprawy tego świata, ma swoją cenę, wysoką, ale wymierną. My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę. Jest tylko jedna rzecz w życiu ludzi, narodów i państw, która jest bezcenną. Tą rzeczą jest honor.
- Polska nigdy nie uległa germańskiemu najeźdźcy. Zawsze z honorem broniliśmy naszych granic, więc również i dziś stawimy zacięty opór. Nasi przodkowie wielokrotnie w przeszłości dawali przykład bohaterstwa i patriotyzmu. My pójdziemy za ich przykładem.
- Żądania niemieckie godzą w integralność terytorialną i suwerenność państwa polskiego. Nie pozwolimy odebrać sobie niedawno uzyskanej niepodległości. Jeśli zaistnieje taka potrzeba, z honorem będziemy bronić granic swojej Ojczyzny.
Pakt TrzechRządy Niemiec, Włoch i Japonii uważają za warunek wstępny trwałego pokoju, aby każdy naród na świecie otrzymał przestrzeń, jaka mu się należy. Postanowiły one przeto pomagać sobie wzajemnie i współdziałać ze sobą w swoich dążeniach. Jeśli chodzi o Japonię, odpowiednio w Wielkiej Azji Wschodniej, a jeśli chodzi o Niemcy i Włochy – w rejonach europejskich. Ich podstawowym celem w tym względzie jest ustanowienie i utrzymanie nowego ładu, który przyczyni się do wzajemnej pomyślności i dobrobytu zainteresowanych narodów. Ponadto trzy rządy pragną objęcia tą współpracą narodów w innych strefach świata, które skłonne są rozwijać swe wysiłki w kierunku analogicznym do ich własnego, aby urzeczywistnić swój ostateczny cel – pokój światowy. Stosownie do powyższego Rządy Niemiec, Włoch i Japonii zgodziły się na to, co następuje:
Art. 1. Japonia uznaje i respektuje przywództwo Niemiec i Włoch w ustanowieniu nowego ładu w Europie.
Art. 2. Niemcy i Włochy uznają i respektują przywództwo Japonii w ustanawianiu nowego ładu w Wielkiej Azji Wschodniej.
Art. 3. Niemcy, Włochy i Japonia zgadzają się współpracować ze sobą w swych dążeniach opartych na ustalonych powyżej zasadach. Zobowiązują się one następnie pomagać sobie wszystkimi środkami politycznymi, gospodarczymi i wojskowymi, jeśli jedno z trzech umawiających się mocarstw zostanie zaatakowane przez mocarstwo niebiorące obecnie udziału w wojnie w Europie lub w konflikcie chińsko‑japońskim.
Źródło: Pakt trzech., dostępny w internecie: http://pthlodz.uni.lodz.pl/dydaktyka/zrodla/zrodlo10b.pdf.
Co zakładał pakt trzech?
- Współpracę Włoch, Japonii i Niemiec w realizacji wzajemnych dążeń.
- Wykluczenie współpracy Włoch, Japonii i Niemiec z innymi narodami.
- Zainteresowanie Japonii tworzeniem „nowego ładu w Azji Wschodniej”, a Niemców i Włochów w Europie.
- Pomoc w przypadku agresji na jedno z trzech państw konkretnego wroga.
Słownik
układ z 25 listopada 1936 r. zawarty między Niemcami i Japonią, którego celem było zwalczanie działań partii komunistycznych
umowa sojusznicza zawarta 22 maja 1939 r. przez III Rzeszę i Włochy, wymierzona przeciw państwom zachodnim
państwa należące do bloku militarnego walczącego z aliantami podczas II wojny światowej; nazwa pochodzi od zwyczajowej nazwy nadanej sojuszowi III Rzeszy, Włoch i Japonii
(ros. Kommunisticzeskij Internacjonał – Międzynarodówka Komunistyczna; III Międzynarodówka) międzynarodowa organizacja partii komunistycznej działająca w latach 1919–1943; powstała z inicjatywy Włodzimierza Lenina w Moskwie w marcu 1919 r.; celem organizacji było propagowanie idei komunistycznych i przygotowanie do światowej rewolucji