R1cIgCOq2yPjG

Zdjęcie przedstawia dzieło street art [czytaj: strit art] Banksy'ego [czytaj: banksiego], wykonane za pomocą szablonu na murze. Z lewej strony znajduje się mała dziewczynka, której kontury namalowano czarnym kolorem. Jest ubrana w sukienkę do kolan, lewą rękę wyciągnęła w kierunku uciekającego na prawą stronę czerwonego balonika na sznurku w kształcie serca.

Spis treści:

1. Czym jest dzieło sztuki?

2. Dzieło sztuki dzisiaj

3. Co jest piękne, a co  brzydkie?

4. Odbiorca dzieła sztuki

5. Interpretacja dzieła sztuki

6. Już wiesz

7. Potrafisz

8. Słownik

Czym jest dzieło sztuki?

R1ZG5GOPZ9AHB

Zdjęcie przedstawia fragment multimedialnej wystawy obrazów Vincenta van Gogha [czytaj: wan goga]. Są to projekcje przedstawiające wiele wersji obrazu malarza "Słoneczniki", wyświetlane w dwóch rzędach na czarnej ścianie galerii w Katowicach.

Co sprawia, że pewne ludzkie wytwory uznajemy za estetycznie wartościowe, a innym odmawiamy wartości?
Czy istnieje sztuka wartościowa i bezwartościowa?
To trudne pytania dotyczące oceny dzieł artystycznych, chociaż wydaje się, że dość łatwo potrafimy oceniać to, co widzimy.
Niezależnie jednak od naszego zdania pewne wytwory artystyczne są dziełami sztukidzieło sztukidziełami sztuki i nie przestają nimi być nawet wtedy, gdy nam się nie podobają.

Rj78Zr5JYLIh9

Zdjęcie przedstawia instalację wielkich rozmiarów, zbudowaną ze stalowych części pociągów, torów i kolejowych konstrukcji. Światło przechodzi przez ażurowe elementy, tworząc na podłodze wrażenie świetlnych torów. Pod zawieszoną instalacją znajdują się ogromne zdjęcia ułożone po bokach. Przedstawiają fragmenty dworców kolejowych.

Dzieło sztukdzieło sztukiDzieło sztuki to taki wytwór artystyczny, który został stworzony przez człowieka o określonej wrażliwości, posiadającego odpowiednie umiejętności.
Taki wytwór, aby mógł zostać uznany przez krytyków sztuki za dzieło sztuki powinien być unikatowyunikatowyunikatowy, oryginalny i niepowtarzalny. 
Dzieło sztuki jest efektem działania artystycznego, powstaje w wyniku aktu twórczego.
Dzieła sztuki wpływają na odbiorcę i mogą wywołać u niego określone reakcje, takie jak zachwyt, wzruszenie czy odrazę.

wróć do spisu treści

Dzieło sztuki dzisiaj

R19cbf16seHT7

Grafika komputerowa przedstawia obraz nierzeczywisty. Duża ręka człowieka, znajdująca się z lewej strony zbliża się do małych fotografii ułożonych w okręgu. Fotografii jest bardzo dużo, nie wszystkie są dobrze widoczne. Wyglądają tak, jakby wirowały w powietrzu. Na fotografiach znajdują się ulice miast, fragmenty parków, wysokich bloków, zwierzęta, pomniki, ludzie, niebo, znaki drogowe, zachody słońca, las, łąka, zabawki.

RXumZxBwDclT31

Zdjęcie przedstawia piramidę stworzoną z wypchanych zwierząt. Na koniu stoi pies, na psie kot, na kocie kogut.

Dzieło sztuki przede wszystkim musi mieć sens, znaczenie.
Możemy to rozumieć jako wyrażanie czegoś, zwracanie uwagi na ważny problem, wzruszanie lub inspirowanie.

To właśnie dlatego celem współczesnych artystów nie jest wyłącznie tworzenie dzieł sztuki, których główną cechą jest piękno czy naśladowanie i odtwarzanie rzeczywistości.
Rzeczywistość jest inspiracją artysty, ale jej przetworzenie przez artystę może być zaskakujące, niejednoznaczne, a także niezrozumiałe.
Tak, jak na ilustracji obok - artystka w sposób kontrowersyjny zwraca uwagę na nasze relacje ze zwierzętami.

Pamiętajmy, że dzieło sztuki może się nam podobać lub nie podobać, ale niezależnie od naszych upodobań - pozostanie dziełem sztuki.

wróć do spisu treści

Co jest piękne, a co brzydkie?

RFQtL3lPZtr0w

Fotokolaż składa się z 5 fotografii, które przywołują różne estetyczne wrażenia; odrapana ściana, wnętrze korytarza, zamulona rzeczka są brzydkie, a kwitnące kwiaty, są odbierane jako ładne. Jedno zdjęcie może budzić różne odczucia, to fotomontaż złożony z pociętej w paski fotografii siedzącego chłopca. Trudno je od razu określić, jednemu się spodoba - innemu nie.

wróć do spisu treści

Odbiorca dzieła sztuki

R1amHvJdBPHK9

Zdjęcie przedstawia dziewczynę oglądającą wystawę malarstwa. Dziewczyna jest odwrócona tyłem do nas, ma długie włosy, wpatruje się w obrazy ustawione przed nią na sztalugach. Sztalugi stoją w rzędzie, a obrazy zostały umieszczone na nich po dwa, jeden pod drugim. Nie można dostrzec ich dokładnie, są niewyraźne.

Odbiór dzieła sztuki jest procesem złożonym.
Pierwszym krokiem jest odbiór zmysłem wzroku. Ale warto pójść dalej i przyjrzeć się dziełu nieco dłużej.
Warto zwrócić uwagę na formę i treść dzieła. Zastanowić się - chociaż przez chwilę - nad tym, co mogło mieć wpływ na powstanie dzieła, co dzieło może przedstawiać, dlaczego to zostało tak zrobione, kiedy i gdzie dzieło powstało, kim był artysta, czy środki artystyczne, które zastosował artysta są interesujące?
Na odbiór dzieła duży wpływa ma wyobraźnia, wrażliwość, wiedza.
Każdy może zwrócić uwagę na inne dzieło, inne elementy - dlatego ciekawe może okazać się poznawanie dzieł wspólnie ze znajomymi. 
Odkrywanie dzieła wymaga cierpliwości, zainteresowania i otwartości na nowe przeżycia. 
Odbiór dzieła jest związany z emocjami, dlatego warto wrócić do dzieła, aby przyjrzeć mu się ponownie i być może odkryć je na nowo.

R1Vj4FxPJj3A5

Zdjęcie jest zestawieniem czterech różnych fotografii obrazów. Na górze od lewej obraz przedstawia kompozycję złożoną z kwadratów ułożonych w prostokąt i krzyż. Na prostokącie znajduje się sześć kolorowych kwadratów: pomarańczowy; biały z narysowanym ludzikiem o żółtej głowie, trójkątnej, czerwonej sukience i cienkich nogach oraz rękach; żółty; czarny z beżowymi liniami; niebieski z namalowanymi figurami i w kratkę. Obok znajduje się krzyż złożony z sześciu kwadratów, na dolnym również znajduje się ludzik, ale ma sukienkę żółtą obok, nad nim czerwony kwadrat, następnie niebieski. Prawe ramię krzyża tworzy beżowy kwadrat, a lewe kwadrat w kratkę, na której namalowano białą strzałkę w górę, na samej górze czarny kwadrat z wijącymi się beżowymi liniami. Tło stanowią żółte, beżowe, białe, czerwone plamy i czarno‑beżowe wzory. Mniejszy obraz z prawej strony przestawia wirujące kule na tle spokojnego morza i bezchmurnego nieba. Wśród kul znajdują się beżowe worki do mierzenia siły wiatru, na których namalowano fragmenty twarzy madonny, można wyróżnić oczy, usta i fragment nosa, nad głową umieszczono aureolę w kształcie owalnym. Obraz w lewym dolnym rogu przestawia rodzinę arystokratyczną z XVIII wieku, 14 osób w różnym wieku stoi na tle ściany z dwoma obrazami, przedstawiającymi krajobrazy. Środek grupy zajmuje para, po prawej mąż w czarnym ubraniu z orderami i szarfą przepasaną przez ramię oraz z szablą u boku, obok stoi żona w koronkowej długiej sukni, po lewej stronie przytula się do jej boku dziewczynka ubrana podobnie jak matka, po prawej kobieta trzyma za rękę chłopczyka w czerwonym uniformie. Parę otaczają młodzi ludzie, kobiety i mężczyźni, być może są to ich dorosłe dzieci. Kobieta z prawej strony trzyma na ręku niemowlę. Obraz z prawej strony, u dołu przestawia fragment karuzeli na tle niebieskiego nieba. Na pierwszym planie widać śpiącego na ławce mężczyznę w szarej koszuli i czarnych spodniach. Leży na prawym boku, prawą rękę podłożył pod głowę, po jego prawej stronie stoi obejmująca się para, zwróceni są przodem do karuzeli, której nie widać. W tle widoczne jest tylko jej jedno ramię, na którego końcu znajduje się siedzenie dla dwóch osób. Fotele są żółte, siedzą w nich kobieta i mężczyna.

RrxXy7VMd5tsp1

Zdjęcie przedstawia wana marki volkswagen [czytaj: folkswagen] zwanego ogórkiem, jadącego ulicą. Samochód jest pomalowany ręcznie w kwiaty i motywy roślinne. Nad kwiatami wije się tęcza, po której jedzie wan, przed nim wielkie, żółte słońce, za słońcem kolorowe domki. Na środku malowidła znajdują się trzy postacie ludzi, ukazane do pasa są to idole hippisów między innymi: Jimmy Hendrix [czytaj: dżimi henriks], Janis Joplin [czytaj: dżenis dżoplin] i mężczyzna o siwych włosach i gęstej brodzie. W wanie siedzą ludzie. W tle pokryte zielenią zbocze góry.

Czy można odbierać dzieła sztuki bez odpowiedniego przygotowania, bez specjalistycznej wiedzy?
Tak, ale...
... odkrywanie znaczenia, próba rozumienia dzieła, jest niemożliwa bez pewnego przygotowania - tak jest zarówno teraz, jak też było w przeszłości.
Zrozumienie dzieła sztuki zawsze wymagało odpowiedniej wiedzy i kompetencji. Dzieła, które obecnie są uznane za klasyczne, również tego wymagają, chociaż nie dostrzegamy tych wymagań – wydają się nam one oczywiste.
Oznacza to, że odbioru sztuki można się nauczyć.
Im więcej wiemy, tym więcej znaczeń będziemy mogli wydobyć z danego dzieła.

R1ce7NDc48K80

Zdjęcie przedstawia obraz "Agawa" Eliota Hundlaya [czytaj: eliota handleja]. Jest to klasyczny fotokolaż, w którym autor zastosował zlepek fotografii połączony z malarstwem. Prawa i lewa strona obrazu to wycinki różnych sytuacji w zimnych kolorach, natomiast środek to eksplozja kwiatów (tytułowej agawy) w barwach gorących, umieszczonych od góry do dołu obrazu. Na obrazie znajdują się kwiatki, listki, łodygi, wycięta postać kobiety, fragment rzeźby, maska teatralna, sznurki.

Pomiędzy artystą a odbiorcą

Odbiorca dawniej i dziś

R17RLOK5V3FRL1

Obraz przedstawia wnętrze pracowni malarskiej. Po prawej stoi sztaluga z dużym płótnem. Po lewej przy stole stoi malarz. Trzyma pędzle. Ubrany jest w ciemnoniebieskie szaty przepasane pasem, ma na głowie ciemny kapelusz. Pomieszczenie ma szare ściany oraz drewnianą podłogę.

W dawnych systemach wytwarzania kultury i sztuki rola twórcy i odbiorcy była wyraźnie zdefiniowana: opierała się na monologu.

Artyści byli uważani za tych, którzy mają coś do powiedzenia, natomiast odbiorcy za takich, którzy powinni ich wysłuchać.

W ten sposób mieli okazję wzbogacić  swoje pojęcie o kulturze i sztuce.

R1ZCOSAHMRH8E1

Obraz przedstawia siedzącego w progu wejścia mężczyznę. Ma skrzyżowane nogi, trzyma paletę malarską oraz pędzle. Ubrany jest w ciemny płaszcz, jasne spodnie i skórzane buty. Jest łysy, ma czarny kapelusz na głowie oraz podłużną twarz z brązowymi wąsami oraz bródką. W tle jest fragment budynku oraz zarośla.

Teoretycy sztuki określali, czym jest dzieło oraz jak należy je interpretować, na odpowiedź zwykłego widza nikt nie czekał.

Jeśli odbiorca przyswoił dane dzieło i zrozumiał je zgodnie z zamysłem autora, był uważany za człowieka kulturalnego i zdobywał społeczny szacunek.

Obcowanie ze sztuką należało do zajęć klas uprzywilejowanych, kultura nie była dostępna dla każdego.

Obecnie postrzeganie odbiorcy uległo całkowitej zmianie. Przestaje być uważany za pasywnego, niezdolnego do samodzielnej kontemplacji sztuki.

R1TV9MBGJSXE31

Zdjęcie przedstawia kobietę i mężczyznę w trakcie wykonywania performance'u. Mężczyzna stoi po lewej z uniesionymi rękami, ciągnie nimi za czerwonym sznurek. Sznurek jest owinięty wokół nogi stojącej po prawej kobiety, która ma uniesioną prawą rękę. Mężczyzna ubrany jest w białą koszulę i szare spodnie w paski, ma czarne włosy spięte w kitę. Kobieta ma krótkie włosy, czerwone spodnie i białą koszulkę w jasnoczerwone paski. Za postaciami stoi biała ścianka z napisami.

Dzisiaj odbiorca jest zdolny do prowadzenia dialogu z twórcą, wykorzystuje własne doświadczenia i przemyślenia, konstruuje przekazy, ocenia, wartościuje.

Można powiedzie, że sztuka stała się bardziej otwarta na dialog, zorientowana społecznie. Artyści próbują w pewien sposób wciągać widza do swoich dzieł, uczynić ich aktywnym elementem sztuki (np. perfomanceperformanceperfomance). Kultura dziś jest też bardziej zdigitalizowana, upowszechniona, pozbawiona barier.
Sztukę może tworzyć każdy.

Sztuka w przestrzeni publicznej i jej odbiorca

R1FtxvQUE7pae1

Zdjęcie przedstawia instalację w naturalnej przestrzeni. Jest to drzewo wykonane z pomalowanego metalu i sztucznego tworzywa. Pień i gałęzie są neutralne w kolorze, a na gałęziach zostały umieszczone stojące jakby pąki ze sztucznego tworzywa, w kolorze trawy i liści. Wydaje się to nierealnym zestawieniem w stosunku do otoczenia żywych drzew i naturalnej górskiej roślinności.

Ilja Kabakov, jeden z twórców sztuki publicznej, tak postrzega widza - odbiorcę sztuki i jego rolę:

RZ5HhWvvpqJso1

Zdjęcie ukazuje plac w Rzymie ze sławną Fontanną Di Trevi. Dookoła fontanny zgromadził się tłum turystów. Plac otaczają wysokie, stare kamienice, oświetlone przez palące się uliczne lampy. Jest wczesny wieczór, światła odbijają się w wodzie fontanny.

W przestrzeni publicznej artyści ze swoimi dziełami wychodzą w stronę szerokiego grona odbiorców.

Na ilustracji obok znajduje się fotografia placu w Rzymie z Fontanną Di Trevi [czytaj: di trewi] w Rzymie, która zawsze przyciąga tłumy turystów.

wróć do spisu treści

Interpretacja dzieła sztuki

Interpretowanie jest zadaniem kompleksowym, które można ująć w kilku etapach.
Na początku warto zadać kilka podstawowych pytań:

• Jak dzieło oddziałuje na mnie?

• Co jest jego tematem?

• Jak zostało namalowane/narysowane/stworzone?

• Dlaczego zostało namalowane/narysowane/stworzone właśnie w taki sposób?

• Czy wprowadza coś nowego w stosunku do innych dzieł (np. powstałych wcześniej tego samego artysty lub dzieł innych twórców podejmujących ten sam temat)?

• Jakie znaczenie ma dla mnie?

Polecenie 6

R1FQLPEU8MPN4

Przyjrzyj się grafice zawierającej reprodukcję dzieła Leonarda da Vinci pt. „Mona Lisa” i przeczytaj, jakie informacje są ważne przy opisie obrazu.

RToG4Nz5lnzuL

W centralnej części grafiki znajduje się obraz. Portret przedstawia kobietę siedzącą na balkonie. Jej ciało ustawione jest pod kątem, a twarz zwrócona jest w kierunku widza. Ubrana jest w skromną szatę, na której brak jest oznak pozycji społecznej, majątkowej czy dworskiej. Za nią artysta ustawił wysoki mur, a dalej melancholijny krajobraz pocięty zygzakowatymi liniami ścieżek i wijących się potoków, który po lewej stronie jest inny niż po prawej i nie stanowi jednej całości. Po obu stronach znajdują się fragmenty kolumn. Postać namalowana została z innej perspektywy niż krajobraz: kobieta w perspektywie centralnej, a tło z lotu ptaka. Wokół obrazu znajdują się napisy: Twórcą dzieła jest Leonardo da Vinci, portret powstał między 1503 a 1506 rokiem. Dookoła obrazu są napisy zawierające informacje na jego temat.

Chociaż każde dzieło sztuki jest unikatoweunikatowyunikatowe, można je analizować i interpretować według pewnego wzorca.
Oznacza to również, że korzystania z takiego wzorca można się nauczyć.

Dzięki temu możemy nie tylko patrzeć na dzieło, ale widzieć i dostrzegać to, co w nim jest istotne.
Możemy również swobodniej mówić o dziele, np.: w dziele malarskim zwrócić uwagę na barwę i ją opisać używając odpowiednich pojęć, zwrócić uwagę na sposób, w jaki artysta położył plamę barwną, wskazać tematykę dzieła i omówić treść itd.

wróć do spisu treści

„Czytanie” dzieł malarstwa

Już wiesz:

• czym jest dzieło sztuki;

• jak zdefiniować dzieło sztuki;

• rozróżniać cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych i odnajdywać je w dziełach mistrzów;

• na czym polega interpretacja dzieła sztuki;

• jakie są różnice między odbiorcą sztuki dawniej, a dzisiaj;

• co to jest performanceperformanceperformance;

wróć do spisu treści

Potrafisz:

• rozpoznawać rodzaje nowych form działań artystycznych;

• wyjaśnić co to jest dzieło sztuki;

• interpretować dzieła plastyczne;

• rozpoznawać wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów;

• wyjaśnić, kto był odbiorca sztuki dawniej, a kto jest odbiorcą sztuki współcześnie;

• wymienić role, w jakie może się wcielić współczesny odbiorca sztuki;

• wyjaśnić, na czym polega performance.

wróć do spisu treści

Słownik

wróć do spisu treści

Źródła

• sjp.pwn.pl

• encyklopedia.pwn.pl

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/a/dziela/DLalaaJrkhttps://zpe.gov.pl/a/dziela/DLalaaJrk