R1ES24XHWv4Uc

Czarno - biały rysunek sławnego ilustratora książek dla dzieci - Jana Marcina Szancera. Jest to ilustracja do wiersza Jana Brzechwy "Tydzień". Przedstawia starszego pana w kapeluszu i sukmanie, przewiązanej grubym pasem w otoczeniu swoich siedmiorga dzieci, czterech chłopców i trzech dziewczynek w wieku przedszkolnym. Mężczyzna jest bardzo zatroskany, patrzy z niedowierzaniem na dzieci. Z lewej strony chłopczyk wyciąga czarnego kota z worka, obok niego w prawo chłopczyk w kapelusiku tłumaczy coś dziewczynce, wymachując rękami. Dziewczynka słucha z uwagą, ma na głowie chustkę, a w ręce koszyk. Za ojcem siedzi na komodzie chłopczyk odwrócony tyłem i trzyma lasso, przed komodą chłopiec z niegrzeczną miną biegnie w prawą stronę, obok niego stoi dziewczynka bardzo zasmucona, ma złożone ręce. Obok niej w prawym rogu siedzi dziewczynka z długim warkoczem, w chustce na głowie. Ręce położyła na kolanach i patrzy na siostrę.

Spis treści:

1. O rysowaniu i narzędziach rysunkowych

2. Rysunek ołówkiem

3. Nietypowe narzędzia rysunkowe

4. Rysunek piórkiem i tuszem

5. Rysunek węglem

6. Rysunek sangwiną

7. Już wiesz

8. Potrafisz

9. Słownik

O rysowaniu i narzędziach rysunkowych

Narzędziem rysunkowym jest wszystko, co pozostawia ślad na płaszczyźnie. W plastyce do najbardziej znanych należą: 
ołówek, węgiel, kredka, pastel, sepia, sangwina, piórko, tusz rozprowadzany patykiem lub suchym pędzlem**, mazak, marker, kreda, gumka..**

Rysować można różnymi narzędziami, również palcami. Techniki rysunkowe biorą swoją nazwę od używanych narzędzi np. ołówek, węgiel, rysunek pędzlem, rysunek patykiem itp. Każde ze stosowanych narzędzi pozostawia inny ślad na papierze, tekturze, płótnie, ścianie.

wróć do spisu treści

Rysunek ołówkiem

RGQ5JpsaIroQi1

Rysunek ołówkiem przedstawia tkaninę udrapowaną na dwóch kołkach na ścianie. Draperia - to pofałdowany materiał, odpowiednio ułożony lub powieszony tak, aby widać było zagięcia materiału i padający cień. Draperie są często stosowane przez malarzy martwej natury. Są bardzo trudne do rysowania ze względu na miękkie przejścia między światłem a cieniem fałdów materiału.

Najbardziej powszechnym narzędziem rysunkowym jest ołówek. W zależności od stopnia twardości pozostawia on kreskę różnej grubości i porowatości. Twarde ołówki oznaczone są H (ang. hard - twardy) i są odpowiednie do wykonywania szkiców technicznych i pisania. Cyfra przed literą H oznacza stopień twardości, najtwardszy jest ołówek 9H. Miękkie ołówki oznaczone są literą B (ang. blackblackblack - czarny) i są odpowiednie do uzyskiwania ciemnej, niemalże czarnej kreski. Najbardziej miękki jest ołówek 9B. Literami HB oznacza się ołówki o pośredniej twardości. Umiejętnie zagęszczając kreskę można uzyskać przejścia walorowe i efekty światłocieniowe delikatne lub mocne i wyraziste.

Rh0TJflFjutFT

Ilustracja przedstawia szkic trzech dłoni ołówkiem w kilku układach i wykonujących różne czynności. Dwie prawe dłonie na górze rysunku trzymają widelec. Dłoń na dole rysunku ma palce ułożone w pięść. Dłonie są naszkicowane grubym pociągnięciem ołówka i wycieniowane.

RtEKpKzBQQe9c1

Ilustracja przedstawia rysunek „Portret żony”, autorstwa Stanisława Wyspiańskiego wykonany na brązowo‑pomarańczowym papierze. Młoda kobieta jest narysowana swobodną kreską. Ma zamknięte oczy i rozchylone wargi, na głowie ma chustę. Na ramionach zwisają dwa ciemne warkocze. Głowa postaci lekko przechyla się w lewą stronę. Twarz wyraża zmęczenie. Artysta nie dba o detal, przy pomocy lekkich linii ołówka stara się oddać jedynie nastrój ukazanej sceny.

Na ilustracji obok znajduje się rysunek ołówkiem wykonany wprawną ręką artysty tworzącego w wielu dziedzinach i technikach (m.in.: ołówek, pastele, projekty witraży) - Stanisława Wyspiańskiego.
Pomimo szkicowej formy, autor zaznaczył kontrasty walorowekontrasty walorowekontrasty walorowe i światłocieńświatłocieńświatłocień.
Portret ukazuje charakter zmęczonej pracą kobiety.
Rysunek jest także notatką do późniejszego, malarskiego portretu żony artysty.

wróć do spisu treści

Nietypowe narzędzia rysunkowe

Zapoznaj się ze zdjęciami znajdującymi się poniżej, jak młodzi artyści wykorzystują miotłę do tworzenia prac plastycznych.

R15Y7VbE2Lgfj

Ilustracja przedstawia cztery zdjęcia ukazujące studentów wykonujących rysunki miotłami na białych arkuszach papieru. Ćwiczenia odbywają się na długim korytarzu, a papier rozciągnięty jest na podłodze. Miotły maczane są w czarnej farbie, a następnie sporządzane są nimi prace. Ostatnia fotografia jest zbliżeniem na ślady pozostawione przez miotłę.

W celu stworzenia nowych, oryginalnych jakości plastycznych, artyści często eksperymentują, tworząc narzędzia pozwalające na uzyskanie interesujących efektów wizualnych. Ten sposób tworzenia jest szczególnie charakterystyczny dla sztuki współczesnej.

Przyjrzyj się zdjęciom przedstawiającym to, w jaki sposób można wzbogacić tradycyjne akcesoria rysunkowe. Jak z pospolite, codzienne obiekty mogą stać się  narzędziami rysunkowymi i jakie ślady mogą pozostawiać.

R1CsOFB8D6jQe

Czarno - biała ilustracja przedstawia różne narzędzia rysunkowe ułożone pionowo jedno obok drugiego. Od lewej: gąbka na patyku, pędzel płaski do kaloryferów, pędzel płaski, pędzel okrągły, pędzel okrągły o połowę mniejszy od poprzedniego, bardzo mały pędzelek okrągły na cienkim patyczku, kilka ołówków zawiązanych razem na patyku, piórka zamontowane na cienkich gałązkach.

R1547p3PwXoqQ

Ilustracja przedstawia nietypowe narzędzie rysunkowe. Zdjęcie po lewej stronie przedstawia kuchenny widelec - szpikulec do mięsa, na który założone zostały rysiki ołówka. Ilustracja po prawej to kreski wykonane tym narzędziem. Kreska jest cienka, prowadzona z góry na dół.

R1Hz4jcpEED50

Ilustracja przedstawia nietypowe narzędzie rysunkowe. Po lewej stronie znajduje się okrągła podstawa z nabitymi gwoździami. Po prawej stronie na kartce umieszczone są ślady pozostawione przez to narzędzie, którego gwoździe zostały zanurzone w tuszu lub farbie. Śladami są krótkie i urywane linie.

R10i56N2nIyT3

Ilustracja przedstawia nietypowe narzędzie rysunkowe. Po lewej stronie znajduje się szpachla, do której przymocowane zostały wkłady długopisu. Po prawej stronie jest kartka papieru, na której zostały narysowane tym narzędziem linie. Nachodzą one jedna na drugą, zostały poprowadzone w różnych kierunkach - ruchami kolistymi, pionowo, poziomo i po skosie. Ślady są cienkie.

R1IoV2xrsP2kn

Ilustracja przedstawia nietypowe narzędzie rysunkowe. Sporządzone zostało poprzez przyklejenie kawałków węgli do płaskiego uchwytu od spodu mającego kształt koła. Po prawej stronie znajduje się kartka ze śladami pozostawionymi przez to narzędzie. Są to krótkie, urywane i nieregularne kreski, prowadzone w różnych kierunkach.

Pamiętaj, rysować można palcami, dłońmi i całym ciałem. Zamaszyste gesty dłonią umoczoną w farbie czy też ślady stóp, to tylko przykłady sposobów tworzenia intrygujących znaków plastycznych na płaszczyźnie.
Gest postaci, w tym dynamiczne ruchy wykonywane w celu uzyskania odbicia na dowolnym podłożu stają się również sposobem na wyrażenie myśli, uczuć i emocji.
Zapoznaj się ze zdjęciami, które dokumentują proces powstawania takich prac.

R1KVJHK4545B3

Ilustracja przedstawia fotografię ludzi tworzących rysunki własnym ciałem. Na zdjęciach znajdują się postacie na dużych arkuszach papieru, wykonujące rysunki rękoma lub węglem, wokół własnego ciała. W powstałych rysunkach dominują kształty koliste, powstałe poprzez nachodzące na siebie cienkie linie.

Twórz tradycyjnie!

RVRjR9pxAXNwX

Zdjęcie przedstawia przybory plastyczne; z prawej strony w dużym zbliżeniu znajdują się kredki ułożone obok siebie od zimnych do gorących kolorów. Po drugiej stronie - rozłożony komplet farb akwarelowych i a nad nim dwie ręce. Jedna wskazuje palcem farby, druga nabiera je pędzelkiem. Z brzegu wychyla się kilka pędzli w kubku. Na górnej krawędzi zdjęcia zostały dodane spływające do dołu farby, częściowo zasłaniające obraz.

wróć do spisu treści

Rysunek piórkiem i tuszem

R1GJZKCNL38X91

Ilustracja przedstawia rysunek tuszem „Notatka z podróży”, autorstwa Tadeusza Kulisiewicza. Na pożółkłym tle papieru ukazana jest, narysowana szybką kreską, postać kobiety w chuście z małym dzieckiem na rękach. Praca ma charakter szybkiego szkicu. Artysta nie dba o detal, oszczędnymi środkami wyrazu stara się oddać jedynie nastrój ukazanej sceny. Niepokój rysujący się w dużych oczach matki, spoglądającej na odbiorcę, kontrastuje ze spokojnym, niemal obojętnym wyrazem twarzy dziecka przyglądającego się kobiecie.

Piórko, to w plastyce nazwa stalówki umocowanej na obsadce, którą namacza się w tuszu i rysuje na papierze.

Kreska jest delikatna, często przerywana, bardzo wrażeniowa i nosi wszelkie znamiona szkicu.

Na ilustracjo obok znajduje się rysunek polskiego artysty,  Tadeusza Kulisiewicza.

wróć do spisu treści

Rysunek węglem

RVbg7IEWzJQ9L1

Ilustracja przedstawia rysunek węglem „Portret Ireny Solskiej z mężczyzną”, autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza. Na jasno‑beżowym tle papieru ukazana jest, narysowana swobodną, miękką kreską, para małżonków. W centralnej części pracy lekko po lewej stronie znajduje się portret uśmiechniętej kobiety o przymrużonych, wąskich oczach i gęstych, ciemnych włosach, uczesanych z przedziałkiem pośrodku głowy. Umieszczony po prawej stronie kompozycji mężczyzna z czarnym wąsem i jasnymi, dużymi oczami również się uśmiecha. Czarne, lekko dłuższe włosy delikatnie opadają mu na czoło. Wychyla się spoza kadru, jakby lekko zawstydzony. Ramiona postaci oraz tło zostały potraktowane szeroką plamą za pomocą przetarć węgla. Artysta skupił się głównie na twarzach małżonków. Mimo swobodnej, uproszczonej kreski udało mu się oddać indywidualne cechy charakteru obu postaci.

Na ilustracji obok przedstawiony jest portret podwójny, poniżej - pejzaż.
Wykonanie  rysunków węglem pozwoliło artystom podkreślić silne kontrasty światłocieniowe. 
W pozornie statycznym podwójnym portrecie dostrzegamy silną ekspresję kreski, podkreśloną wymowę oczu.
Dzięki mocnym kontrastom, cała uwaga skupia się na  twarzach portretowanych osób.

Z kolei w pejzażu rysunek węglem jest wykonany o podobnej intensywności modelunku światłocieniowego.

wróć do spisu treści

Rysunek sangwiną i rysunek sepią

R104E5GE2qMhc1

Ilustracja przedstawia rysunek sangwiną z widniejącymi na nim licznymi śladami przebarwień. Autoportret wykonany jest czerwoną kredką, przedstawia brodatego, łysiejącego mężczyznę w starszym wieku. Postać ukazana jest z półprofilu. Na twarzy widoczny jest smutek, oczy spoglądają w dół. Artysta przy pomocy cienkich linii oraz cieniowania, z dużą precyzją i dbałością o detal ukazał charakterystyczne cechy portretowanej postaci: długi, prosty nos, wąskie, zaciśnięte usta, duże podkrążone oczy z opadającymi na nie, krzaczastymi brwiami, łysiejące pomarszczone czoło, pofalowane włosy brody. Autoportret tchnie powagą i skupieniem.

Sangwina to kolor czerwono‑brązowy, inaczej kolor ciepłego brązu, jaśniejszy od sepii. Nazwa pochodzi od łacińskiego określenia krwi (sanguis, -inis).

Może rozpoznajesz ten portret i jego autora? Jeśli nie - warto zapamiętać tą kreskę i wizerunek. To autoportret wykonany sangwinąsangwinasangwiną ręką mistrza renesansu Leonarda da VinciLeonarda da VinciLeonarda da Vinci. Delikatna, wrażliwa kreska idealnie odwzorowuje rysy modela, będąc niemal niezauważalnym konturem, to znów cieniem na twarzy, kiedy tworzy walor.

W galerii znajdują się rysunki wykonane różnymi technikami. Zapoznaj się z pracami i spróbuj rozpoznać techniki rysunkowe, a potem sprawdź podpisy.

R1MmTD0lTLKCg

Rysunek przedstawia dwa duże, pękate dzbany. Jeden stoi, drugi leży obok, odwrócony do nas bokiem. Obydwa mają brzuśce zbliżone do kuli, krótkie, wąskie szyjki oraz ucha. Rysunek wykonany jest techniką sepii, miękka kredka pozwala ukazać przestrzenną formę przedmiotów. Tło jest białe.

R1MMBK8XrTbtK

Rysunek niebieską kredką przedstawia trawy, liście pąki kwiatów i kwiaty. Otaczają one oczy znajdujące się na środku rysunku.

RGS6NguFnjmFE

Rysunek węglem przedstawia wazon i 2 jabłka. Na rysunku obok jabłek leży węgiel, którym był wykonany rysunek, a na wazonie dwa ołówki, jeden grubszy od drugiego. Węgiel pozostawia miękki kontur, który roztarty tworzy płaszczyznę stołu i bryły przedmiotów. Na stole pojawia się cień jabłek i wazonu, a pociągnięcia gumki są jak muśnięcia światła.

R3kJ7a1fvnopP

Zdjęcie przedstawia małą dziewczynkę o długich włosach, związanych pomarańczową tasiemką. Nosi bladoniebieską sukienkę z krótkimi rękawami. Stoi przodem do szkolnej tablicy i prawą ręką rysuje wielkie słońce z promykami, palmę i pięć lecących ptaków. Rysunek jest bardzo duży.

R1QhSddXz5hB3

Zdjęcie przedstawia ukośne, cienkie kreski narysowane olejnymi pastelami. Kreski nachodzą na siebie, tworząc jednolitą, jakby chropowatą płaszczyznę.

RAOaimAgVVUxR

Rysunek cienkopisem wypełnia całą kartkę kwiatowym ornamentem złożonym ze słabo rozwiniętych róż. Kwiaty ułożone są obok siebie w różnych kierunkach, jedne są małe, inne duże, jedne bardziej rozkwitnięte, inne mniej. Kreska jest cienka, równej grubości, finezyjna, łącząca wszystkie elementy w jedną całość.

wróć do spisu treści

Już wiesz:

• jak zdefiniować pojęcia: rysunek, kreska, ołówek, węgiel, sangwina, sepia;

• jakie są tradycyjne techniki rysunku;

• jakie są rysunkowe techniki eksperymentalne;

• że rysunek może wyrażać uczucia, a jego ekspresja zależy od narzędzi rysunkowych i rodzaju kreski;

• że narzędziem rysunkowym mogą być również dłonie czy stopy człowieka;

• że rysunek tego samego obiektu zmienia się w zależności od użytego narzędzia.

wróć do spisu treści

Potrafisz:

• rozróżniać i nazywać wybrane techniki rysunkowe: jak tusz, sangwina, sepia, węgiel, ołówek, kredka, pastel;

• wykonać samodzielną pracę rysunkową w dowolnej technice na wybrany temat;

• wykonać pracę plastyczną przy użyciu nietypowych narzędzi rysunkowych;

• wykorzystać różne rodzaje linii w rysunku jako środka ekspresji plastycznej;

• posługując się narzędziami programu graficznego narysować dowolną kompozycję;

• dostosować różnorodne narzędzia do wykonania rysunku;

• dostosować rodzaj linii do wyrażenia konkretnej emocji.

wróć do spisu treści

Słownik

wróć do spisu treści

Źródła

• sjp.pwn.pl

• encyklopedia.pwn.pl

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/b/rysunek–od-szkicu-do-samodzielnego-dziela/PkjGj5AlR

• https://zpe.gov.pl/a/kresle-szkicuje-rysuje-materialy-rysunkowe-i-sposob-ich-wykorzystania/Dd5JxK2V8