RGN3DQ6ZZJBPC

Zdjęcie przedstawia ruchliwe skrzyżowanie trzypasmowych ulic, sfotografowane z lotu ptaka na. Wokół znajdują się wieżowce.

Spis treści:

1. Różnorodność obiektów architektonicznych

2. Elementy obiektów architektonicznych

3. Już wiesz

4. Potrafisz

5. Słownik

Architektura, podobnie jak inne dziedziny sztuki, posługuje się swoistym językiem.
Na jego gramatykę składają się m.in.:

• typy budowli,

• stylestylstyle, w jakich zostały zbudowane - charakterystyczne cechy bryły i konstrukcji w poszczególnych epokach

• użyte materiały.

Aby dokonać analizy dzieła architektonicznego trzeba wiedzieć, z jakich elementów składa się dany obiekt. Należy również umieć je rozpoznać w danym obiekcie.

Różnorodność obiektów architektonicznych

W przestrzeni, w której żyjemy znajduje się wiele obiektów architektonicznych pełniących różne funkcje. Z części z nich korzystamy codziennie, inne oglądamy tylko z zewnątrz.
Są takie miejsca w przestrzeni, które bardzo chętnie odwiedzamy lub przeciwnie - unikamy ich.

R17JHDJ92UK6C

Ilustracja jest fotokolażem składającym się z sześciu fotografii w dwóch rzędach, po trzy ilustracje w każdym. W górnym pasie od lewej: widok na miasto z wieloma, blisko siebie położonymi wieżowcami, w dalekiej perspektywie rzeka. Na zdjęciu środkowym znajduje się widok na niewielki plac miejski z ławkamii latarnią oraz kamienicami wokół. Ilustracji po prawej przedstawia zwartą zabudowę kolorowych fasad kamienic podobnej wysokości. W pasie poniżej zdjęcia przedstawiają wnętrza. Od lewej: wnętrze sklepu z ogromnymi szklanymi żyrandolami w nowoczesnej stylistyce falistej formy oraz wielkimi taflami luster zawieszonymi pod ostrym kątem w połowie wysokości jednej ze ścian. W lustrzanych odbiciach pojawiają się widoki czekolady spływającej po olbrzymich rozmiarów szklanych pucharach. We wnętrzu znajduje się porcelanowa figura idącej kobiety, w sukience w intensywnym pomarańczowym kolorze. Posąg ponadnaturalnej wysokości stoi na ladzie sklepowej i sięga az do żyrandoli. We wnętrzu znajdują się ludzie. Środkowa ilustracja przedstawia symetryczne wnętrze obiektu sakralnego: jest to nawa główna kościoła, w której po obu stronach stoją w rzędach krzesła. W oddali znajduje się ołtarz. Fotografia po prawej przedstawia fragment wnętrza domu: z jednej strony znajduje się szklana ściana, za którą znajdują się drzewa. Z drugiej strony wnętrza znajduje ściana z meblami. Na środku stoi szeroki fotel.

Architektura to sztuka kształtowania obiektów przestrzennych o różnym przeznaczeniu: budynki, budowle, tereny zielone, rekreacyjne, sportowe, wnętrza.
Niezależnie od przeznaczenia, wszystkie budynki i budowle wyróżniają się podstawowymi elementami, jakimi są: plan, bryła, konstrukcja i dekoracja.

Aby opowiadać o architekturze dobrze jest poznać nazwy obiektów, wiedzieć jakie jest ich przeznaczenie, jak nazywają się ich poszczególne elementy składowe, których forma świadczy o stylu lub przeznaczeniu budowli.
Przypomnijmy, jak wiele można powiedzieć o obiektach architektonicznych ze względu na ich funkcję:

• mieszkalną (np.: domy jednorodzinne i wielorodzinne: bloki, apartamentowceapartamentowiecapartamentowce),

• sakralną (np.: kaplice, kościoły, cerkwie, synagogi, meczety),

• użytku publicznego (np.: ratusze, szpitale, dworce, banki, mosty i inne),

• rekreacyjną (np.: baseny, siłownie, stadiony,)

• industrialną (np.: fabryki, magazyny),

• komercyjną (np.: galerie handlowe, markety, sklepy).

wróć do spisu treści

Elementy obiektów architektonicznych

Omawiając dzieła architektury powinniśmy przyjrzeć się poszczególnym elementom obiektów architektonicznych, takim jak:

• plan architektoniczny,

• bryła architektoniczna,

• konstrukcja,

• dekoracja elewacjielewacjaelewacji (także dekoracja wnętrza).

Plan architektoniczny

Na początku jest zawsze pomysł, czyli koncepcja architekta, która musi być zrozumiała dla wykonawców - właśnie w tym celu powstaje plan architektoniczny.

R1HUGCXTM7SRE1

Ilustracja przedstawia trzy figury geometryczne: prostokąt, koło, kwadrat. Figury znajdują się obok siebie w podobnej odległości. Mają podobne rozmiary.

Plan architektoniczny - wchodzi w skład projektu architektoniczno‑budowlanego, wraz z rysunkami technicznymi, określeniem materiałów i opisem niezbędnych szczegółów do realizacji projektu.

Plan architektoniczny opiera się na figurach, takich jak np.: na ilustracji obok: prostokącie, kole, kwadracie.

Plan architektoniczny jest bardzo dokładny; określa wielkość i układ pomieszczeń, umiejscowienie okien, schodów na każdym poziomie budynku. Uwzględnia też rozmieszczenie niezbędnych instalacji; elektrycznej, grzewczej, wentylacyjnej i in.
Taki plan może wydawać się bardzo skomplikowany, jak np.: plan parteru w budynku mieszkalnym na ilustracji poniżej.

R14DDOLKCS3D2

Fotografia przedstawia plan architektoniczny parteru wnętrza mieszkalnego. Jest to rysunek techniczny, na którym zaznaczone zostały pomieszczenia takie jak kuchnia, pokoje, łazienka, korytarze, schody. Wszystkie pomieszczenia mają naniesione wymiary, zaznaczone okna, drzwi.

Bryła architektoniczna

Bryła architektoniczna to ogólna forma, kształt budynku.

W architekturze bryła może być statyczna lub dynamiczna, monumentalna lub przysadzista, niska, zwarta, rozbita lub rozczłonkowana.
Może być także lekka lub ciężka, symetryczna lub asymetryczna.
Budowla może składać się z jednej lub wielu brył.

R182OPU5LMDDX1

Ilustracja przedstawia kaplicę św. Mikołaja, w Cieszynie. Zbudowana jest z płaskich ciosów wapiennych na planie koła z apsydą. Kryta jest dachem stożkowym. W murach znajdują się małe okna z glifem, czyli głęboko osadzone i rozszerzające się na zewnątrz. Rotunda położona jest na terenie parku.

W zależności od czasu powstania bryła architektoniczna przybierała różne formy: od surowych, masywnych kształtów, podobnych do brył geometrycznych - jak na ilustracji obok - do strzelistych, rozbudowanych form o dekoracyjnych fasadachfasadafasadach, po współczesne bryły na podobieństwo abstrakcyjnych rzeźb.
To tylko niewielki wycinek z ogromnej różnorodności architektury.

R1TZOX4233L9U

Ilustracja przedstawia najwyższy budynek w Polsce - Sky Tower we Wrocławiu. Budowla składa się z trzech części. U dołu znajduje się czterokondygnacyjny podest, następnie jest dziewiętnastopiętrowa część budynku kształtem przypominająca żagiel oraz pięćdziesięciojedno kondygnacyjna wieża, która góruje nad całym miastem. Wykonana jest z konstrukcji żelbetowej i szkła.

Konstrukcja architektoniczna

Konstrukcja w architekturze to  sposób łączenia elementów budowli w taki sposób, aby budowla była stabilna i bezpieczna dla użytkowników oraz otoczenia.
Jest to również szkielet obiektu, który często dominuje w jego architekturze.
Konstrukcja może przybierać różne formy; od tradycyjnych, takich  jak fundamenty, ściany nośne, filary, belki, stropy, po nowoczesne, lekkie formy.
Poniżej - dwa przykłady konstrukcji w architekturze: w starożytności - świątynia i współczesności - konstrukcja mostu.

RSGR8FX13O6XJ

Ilustracja przedstawia Partenon. Ukazuje otoczoną dorycką kolumnadą budowlę. Świątynia położona jest na podwyższeniu w postaci kilku schodów i pozbawiona dachu, tympanon również się nie zachował. Wyraźnie widoczny jest fryz metopowo‑tryglifowy, czyli ułożone na przemian elementy pionowe z płaskorzeźbami. W tle widnieje błękitne niebo z chmurami.

RHOLFU4EPCH85

Zdjęcie przedstawia most łączący dwa skaliste brzegi rzeki koło Zapory Hoovera w USA. Konstrukcja mostu opiera się na łuku, który za pomocą stalowych pionowych podpór podtrzymuje poziomą część, którą biegnie droga. W dole płynie rzeka, na brzegu której przy skalistych brzegach zostały wybudowane obiekty o bryłach przypominających małe pudełka.

Dekoracja architektoniczna

Dekoracja architektoniczna to zespół elementów zdobiących budowle, głównie jest to dekoracja rzeźbiarska i malarska. Występuje na elewacjielewacjaelewacji budynków, głównie na fasadziefasadafasadzie, oraz w dużej mierze we wnętrzach.
Każdy stylstylstyl w architekturze charakteryzuje się odmiennymi elementami dekoracyjnymi. I każdy z nich posiada odmienną formę i nazwę.

Dekoracja malarska

R18UV1LT7GXGK

Zdjęcie ukazuje dekorację malarską na sklepieniu Bazyliki św. Marka w Wenecji. Malarstwo na złotym tle przedstawia sceny biblijne wzbogacone ornamentami geometrycznymi oraz inskrypcjami, które wypełniają dwie nisze i dwa wnętrza kopuł. Na łuku oddzielającym sklepienia przedstawiona została scena ze św. Krzysztofem, który z małym Jezusem na ramieniu przechodzi przez rzekę.

Dekoracja rzeźbiarska

R1BCR9XL24HGT

Ilustracja przedstawia wnętrze pałacyku Sanssouci w Poczdamie. Ilustracja ukazuje korytarz. Po jednej stronie znajdują się okna, między zbiorami są popiersia na kolumnach. Po prawej stronie, na ścianie wiszą obrazy, między zbiorami są sofy i kolumny. Na kolumnach stoją rzeźby. Sufit pałacu jest bogato zdobiony w ornamenty oraz malowidła.

wróć do spisu treści

Już wiesz

• jakie są podstawowe elementy obiektów architektonicznych;

• jak zdefiniować pojęcia, takie jak: plan, bryła, konstrukcja, dekoracja elewacji i wnętrza;

• jakie funkcje mogą pełnić określone obiekty architektoniczne;

• że dekoracje architektoniczne mogą być malarskie i rzeźbiarskie;

• że bryła architektoniczna, konstrukcja obiektów architektonicznych powiązane są z epoką, w której powstały.

wróć do spisu treści

Potrafisz

• wskazać funkcję, jaką pełni dany obiekt architektoniczny;

• wyjaśnić pojęcia architektoniczne, takie jak: plan, bryła, konstrukcja, dekoracja;

• wymienić i omówić elementy wchodzące w skład obiektu architektonicznego;

• wyjaśnić, że bryła, konstrukcja i materiał obiektów architektonicznych wynika ze stylu epoki, w której powstały;

• ocenić estetykę budowli i jej spójność z otoczeniem.

wróć do spisu treści

Słownik

Źródła

• encyklopedia.pwn.pl

• sjp.pwn.pl

• Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2007

Linki do e‑materiałów

• https://zpe.gov.pl/a/kazda-epoka-ma-swoj-jezyk–czytanie-dziel-architektury/Dr4ICzscL

• https://zpe.gov.pl/a/rzezba-i-architektura-jako-bryla-w-sztukach-wizualnych/D1Bj6SNut

wróć do spisu treści