RiRSVdQCL0p2o
Budynki mieszkalne w Andorze, 2022 r., fot. krata
Źródło: zbiory prywatne, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 1
R1NR939PNRJ9V
Sprawdź swoją wiedzę. Zastanów się, które pojęcia, spośród podanych poniżej, znasz, a które są Ci nieznane. Dopasuj je do odpowiednich miejsc.
Uwaga! Podczas pracy z materiałem zwróć szczególną uwagę na te pojęcia/terminy, które znalazły się w rubryce NIE WIEM.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
spis

Spis treści:

  1. Czym jest bryła?

  2. Miejsce bryły w przestrzeni

  3. Rola bryły w architekturze

  4. Już wiesz

  5. Potrafisz

  6. Słownik

RzeźbarzeźbaRzeźbaarchitekturaarchitekturaarchitektura są dziedzinami sztuki, których wytworami są trójwymiarowe bryły w przestrzeni. Bryła rzeźby i  bryła architektoniczna określa ich kształt oraz formę.

Forma zmieniała się w zależności od czasów, w jakich powstawała.
Każda epoka wykształciła swoje odrębne, charakterystyczne style kształtowania bryły, zarówno w rzeźbie, jak i w architekturze.

architektura
rzeźba

Czym jest bryła?

Aby wyobrazić sobie figurę przestrzenną lub rozpoznać ją, często wystarczą jej widoki z trzech stron: z góry, z przodu i z boku.

RjgFVSd7ZkWL6
Bryły geometryczne
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Dowolny kształt płaski jest dwuwymiarowy. Ma tylko szerokość i długość.

Bryła nie mieści się na płaszczyźnie i ma jeszcze jeden wymiar – głębokość. Jest trójwymiarowa.
Warto wiedzieć, że słowem „głębokość” określa się nie tylko odległość od dna, ale także pomiędzy przednią i tylną ścianą budynku, szafy, skrzyni - czyli obiektu przestrzennego.

Wokół nas jest wiele obiektów trójwymiarowych, które są bryłami geometrycznymi lub je przypominają. Ćwiczenie znajdujące się poniżej pomoże Ci w odszukaniu takich związków.

Ćwiczenie 1
R1D5VLVGDNSCK
Połącz w pary obiekty z odpowiadającą im nazwą bryły. kostka Rubika Możliwe odpowiedzi: 1. sześcian, 2. stożek, 3. walec, 4. kula, 5. prostopadłościan, 6. ostrosłup sopel lodu Możliwe odpowiedzi: 1. sześcian, 2. stożek, 3. walec, 4. kula, 5. prostopadłościan, 6. ostrosłup rolka ręcznika kuchennego Możliwe odpowiedzi: 1. sześcian, 2. stożek, 3. walec, 4. kula, 5. prostopadłościan, 6. ostrosłup piramida Możliwe odpowiedzi: 1. sześcian, 2. stożek, 3. walec, 4. kula, 5. prostopadłościan, 6. ostrosłup podręcznik do matematyki Możliwe odpowiedzi: 1. sześcian, 2. stożek, 3. walec, 4. kula, 5. prostopadłościan, 6. ostrosłup bombka choinkowa Możliwe odpowiedzi: 1. sześcian, 2. stożek, 3. walec, 4. kula, 5. prostopadłościan, 6. ostrosłup
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
R14DECyNxekKn
Wyszukaj w swoim otoczeniu przedmioty o kształtach zbliżonych do prostych brył geometrycznych; walca, sześcianu, prostopadłościanu.
Za pomocą zmysłu dotyku przekonaj się o ich regularnej formie.
Spróbuj zestawić je obok siebie i wyobrazić, jak mogłaby wyglądać taka budowla i z jakiego materiału mogłaby powstać?
Wnioski ze swoich doświadczeń zapisz poniżej.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ro2W34wly8KeW
Bryły geometryczne i prostokąt
Źródło: Adobe Spark [czytaj: adobi spaark], licencja: CC BY 3.0.

BryłabryłaBryła – określa formę przedmiotu, budynku. Może być jednorodna lub składać się z różnych form, które mogą być również bryłami geometrycznymi.
Najprostszą bryłą jest prostopadłościan (sześcian również jest prostopadłościanem).

R19B5J9H58VMJ11
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Ludzie od najdawniejszych czasów tworzyli budowle o geometrycznych kształtach. Kiedy szukamy najbardziej znanych przykładów zastosowania brył w architekturze - są to egipskie piramidy jako gigantyczne ostrosłupy.
W dawnym Egipcie powstały: Wielka Piramida Cheopsa, Piramida Chefrena i Piramida Mykerinosa oraz kilka mniejszych. Piramida Cheopsa została zaliczona do siedmiu cudów świata.

Powstało wiele budynków i obiektów mających kształt zbliżony do piramid.
Nie nazwiemy ich piramidami, ponieważ podstawami nie zawsze są kwadraty, lecz na przykład: trójkąt, sześciokąt lub inne wielokąty.
Jeżeli pozostałe ściany są w kształcie trójkąta, to mówimy, że budynki i obiekty mają kształt ostrosłupa.

RHMEP9SL2TP291
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1HQRG5U12FR2
Określ, jak inaczej nazywa się kształt, forma trójwymiarowa w architekturze i rzeźbie. Masz do wyboru trzy odpowiedzi. Odpowiedź pierwsza to faktura. Odpowiedź druga to tworzywo. Odpowiedź trzecia to bryła.
P‑130‑Z2
Źródło: online-skills.
Warto wiedzieć

Pojęcia bryły używamy także, mając na myśli opis całego obiektu: np. bryła zwarta, masywna, rozczłonkowana, itp.

RQCC4RHORSFP41
Źródło: online skills.
Ćwiczenie 3
R12Z227514RNK
Dopasuj do każdej świecy nazwę bryły, w kształcie której jest ta świeca.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1N5ST2PCVZZP
Połącz w pary bryłę z jej opisem. Bryła obrotowa, która składa się z podstawy w kształcie koła oraz powierzchni bocznej. Możliwe odpowiedzi: 1. Kula, 2. Walec, 3. Stożek Bryła obrotowa, która składa się z dwóch podstaw w kształcie koła oraz powierzchni bocznej. Możliwe odpowiedzi: 1. Kula, 2. Walec, 3. Stożek Bryła obrotowa, która powstaje po obrocie koła wokół średnicy tego koła. Możliwe odpowiedzi: 1. Kula, 2. Walec, 3. Stożek
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4

wróć do spisu treści

link2

Miejsce bryły w przestrzeni

Bryła budynku zawsze musi być dopasowana do miejsca, w którym powstanie budynek, ale ważniejsza od wyglądu jest jego funkcjonalność.
W projektowanych budynkach ktoś przecież będzie mieszkał, pracował, lub je zwiedzał. Ale budowle również potrafią cieszyć nasze oczy i zaspokajać potrzebę piękna.

Mistrzem dopasowania bryły budowli do miejsca był architekt, Frank L. Wright,[czytaj: frank lojd rajt], który zaprojektował m.in.:  dom położony bezpośrednio nad wodospadem- ilustracja poniżej.

R1BOMDURCTF4M1
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

wróć do spisu treści

link3

Rola bryły w architekturze

W architekturze bryła może być statyczna lub dynamiczna, monumentalna lub przysadzista, niska, zwarta lub rozczłonkowana. Może być także lekka lub ciężka, symetryczna lub asymetryczna. Budowla może składać się z jednej lub wielu brył. Kształt budowli zależy w bardzo dużej mierze od planu, na jakim została wykonana: podłużnym, centralnym czy nieregularnym oraz od jej elementów konstrukcyjnych.

W galerii ilustracji możesz zapoznać się z rodzajami planów i brył wybranych czterech obiektów architektonicznych.

Dla zainteresowanych

Podobnie jak w architekturze o wielu cechach bryły można mówić w podobny sposób w odniesieniu do rzeźby.  Wyobraź sobie rzeźbę i budowlę o podobnych cechach, np. zwarta, statyczna lub dynamiczna, lekka.

Ćwiczenie 4
R194PC7MBRJDH
Polecenie do zadania brzmi: Przyjrzyj się wybranym ilustracjom i dopasuj do nich najbardziej adekwatny opis bryły. Poniżej polecenia, w dwóch kolumnach, znajdują się elementy z odpowiedziami. Należy je tak przesunąć, aby dobrać parami pasujące do siebie odpowiedzi. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania. Lewa kolumna to pięć zdjęć. Jedno ze zdjęć przedstawia kaplicę Donate Bramante, Tempietto. Kaplica jest okrągła, a u podstaw znajduje się kilka małych schodów. Centralny korpus, celle zawierającą relikwiarz, wieńczy kopuła i otacza pierścień kolumn. Korpus otaczają toskańskie kolumny. Kolejne zdjęcie to masywna budowla z białą elewacją i ciemnym nieregularnym dachem. Budynek ma wiele bardzo małych otworów okiennych. Kolejne zdjęcie to budowla kościelna o znacznej wysokości i wyglądająca na masywną. Zbudowana jest z cegły. Na pierwszym planie dwie wieże przylegające do budynku, stojące na jego krańcach. Jedna jest w prostokątna, zakończona zielonym dachem w kształcie ostrosłupa. Na jej szczycie umieszczony jest krzyż. Druga wieża jest okrągła, zakończona zielonym daszkiem w kształcie stożka. Na dalszym planie długi budynek, który w górnej części ma ciąg okien. Kościół zakończony półokrągłą absydą. Zakończony jest spadzistym zielonkawym dachem. Przed obiektem znajduje się pas trawy i wybrukowana droga. W tle po lewej i prawej stronie widać fragmenty drzew, a tłem jest niebieskie niebo z małymi białymi chmurami. Kolejne zdjęcie to rzeźba przypominająca kobietę o dość znacznej posturze w kolorze pomarańczowego piasku. Kobieta jest naga. Rzeźba jest zwarta, bez wyraźnych szczegółów. Nie widać elementów twarzy. Kolejne zdjęcie to rzeźba postaci o nieproporcjonalnie długich i cienkich nogach. Postać wydaje się jakby była w ruchu, ręce ma opuszczone wzdłuż tułowia. Prawa noga stawia krok, a lewa jest z tyłu.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 4
RFyJApbAg4udB
Opowiedz, jak wyobrażasz sobie budowlę o następujących cechach: dynamiczna, oparta na skosach, o zróżnicowanej fakturze.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R1QZA1LB9NNUE
Jaki przedmiot codziennego użytku składa się jednocześnie z kuli, walca i stożka? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. szpilka, 2. igła, 3. słuchawki, 4. ołówek
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

wróć do spisu treści

link4

Już wiesz

  • jakie są rodzaje brył: walec, sześcian, prostopadłościan, ostrosłup, stożek;

  • jak zdefiniować pojęcie bryły architektonicznej;

  • jakie są cechy różnych brył architektonicznych;

  • jak odnaleźć formy brył w obiektach trójwymiarowych o różnym przeznaczeniu;

  • że określenia bryły architektury i rzeźby są podobne, mają ze sobą wiele wspólnych cech;

  • że architekt najczęściej projektuje budowlę w odniesieniu do konkretnego miejsca w przestrzeni.

wróć do spisu treści

link5

Potrafisz

  • omawiać bryłę budynku; jej usytuowanie w przestrzeni, rozmiar, kształt, proporcje i elementy;

  • rozróżniać bryły architektoniczne; statyczne od dynamicznych, zwarte od rozczłonkowanych, ciężkie od lekkich, ażurowych;

  • rozpoznać rodzaj bryły architektonicznej na podstawie fotografii obiektu;

  • wyrażać opinię o estetyce bryły architektonicznej i ją uzasadnić;

  • wskazać rodzaj bryły, do jakiej nawiązuje obiekt trójwymiarowy, np.: budynek, przedmioty codziennego użytku, elementy przyrody.

wróć do spisu treści

link6

Słownik

architekt
architekt

specjalista w dziedzinie projektowania i wznoszenia budowli

architektura
architektura

sztuka projektowania, wznoszenia i artystycznego kształtowania budowli

bryła
bryła

kształt przestrzenny w architekturze i rzeźbie

budowla
budowla

nieruchome, trwale połączone z gruntem dzieło rąk ludzkich; każdy obiekt budowlany (na przykład most, zapora, droga, kanał) nie będący budynkiem lub obiektem małej architektury

budynek
budynek

obiekt, które są powiązany z gruntem; ze względu na przeznaczenie mogą być nimi budynki zarówno mieszkalne jak i niemieszkalne – przemysłowe, handlowe, biurowe, związane z kulturą, religią, oświatą

sztuki wizualne
sztuki wizualne

termin na określenie różnych dziedzin twórczości artystycznej odbieranych wzrokowo; obejmuje architekturę, rzeźbę, malarstwo, grafikę, rzemiosło artystyczne, a także nowe zjawiska w sztuce, np. instalacja, performance

trójwymiarowy
trójwymiarowy

mający trzy wymiary: długość, szerokość i wysokość

wróć do spisu treści

Źródła

  • sjp.pwn.pl

  • encyklopedia.pwn.pl

Linki do e‑materiałów