Zdjęcie przedstawia dzieło Alastaira MacLennana [czyt. alistera meklenena] „Performance [czyt. performans] artystyczny”. Na chodniku, przy ulicy stoi stolik przykryty białym obrusem. Na stoliku stoją cztery talerze, dwie filiżanki i dwie szklanki. Naczynia wypełnione są czarną ziemią. Przy stoliku, na krześle siedzi mężczyzna ubrany na czarno. Na głowę ma założony czarny materiał, który całkowicie zasłania jego twarz i ramiona. Dodatkowo na czubku głowy leży biały sportowy but.
Źródło: fot. Rolf Broberg 2006, wikimedia.org, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1
R1GZoYrIrfvK1
Sprawdź swoją wiedzę. Zastanów się, które pojęcia, spośród podanych poniżej, znasz, a które są Ci nieznane. Dopasuj je do odpowiednich miejsc. Uwaga! Podczas pracy z materiałem zwróć szczególną uwagę na te określenia/terminy, które znalazły się w rubryce NIE WIEM.
Sprawdź swoją wiedzę. Zastanów się, które pojęcia, spośród podanych poniżej, znasz, a które są Ci nieznane. Dopasuj je do odpowiednich miejsc. Uwaga! Podczas pracy z materiałem zwróć szczególną uwagę na te określenia/terminy, które znalazły się w rubryce NIE WIEM.
Zdjęcie przedstawia planszę z napisem wykonanym ręcznie w języku angielskim: "To jest happening". Planszę trzyma człowiek, którego zza niej nie widać. Jednak z tyłu można zauważyć rzędy numerowanych siedzeń, a to oznacza, że happening został zainicjowany w miejscu, gdzie jest widownia.
"To jest happening"- informacja dla przypadkowych uczestników zdarzenia
Źródło: dostępny w internecie: wikipedia.pl, licencja: CC BY 3.0.
HappeninghappeningHappening - oznacza dzianie się, zdarzenie.
Jest to zorganizowane wydarzenie o charakterze artystycznym. Cechuje się swobodną formułą, wprowadza akcję rozgrywającą się w czasie, może angażować publiczność, łączyć akcję z miejscem, przedmiotami. Dla wielu dziedzin sztuki happening stał się ożywczą inspiracją rozszerzającą ich wąskie specjalności.
RM1wkUTW3pW4m
Na starym czarno białym zdjęciu ukazana jest scena rozgrywająca się nad brzegiem morza. W płytkiej wodzie postawiono drabinę, na której stoi ubrany na czarno mężczyzna. Z prawej strony drabiny dryfuje łódka, w której siedzą dwaj mężczyźni trzymający w dłoniach wiosła. Trzeci mężczyzna stoi obok rufy łodzi. Na brzegu ustawiono osiem leżaków, w których siedzą ludzie. Za leżakami przechadza się mężczyzna ubrany w szlafrok w pionowe paski; w dłoni trzyma megafon.
Tadeusz Kantor, „Koncert morski (Panoramiczny happening morski)”, 1967 r., digitizing‑ideas.org, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu), fotografia: Eustachy Kossakowski
Źródło: Tadeusz Kantor, Eustachy Kossakowski, Koncert morski (Panoramiczny happening morski), happening, dostępny w internecie: https://digitizing-ideas.org/pl/wpis/16971 [dostęp 7.10.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Happening zaczął rozwijać się w połowie XX wieku jako forma artystycznego działania w sytuacjach życia codziennego (np. na ulicy).
Zakłada uczestnictwo publiczności, najczęściej przypadkowych przechodniów. Twórca happeningu - artysta, jest jego reżyserem i w pewnym stopniu panuje nad przebiegiem zdarzenia. Dużą rolę odgrywa tu spontaniczność, gdyż trudno przewidzieć, jak w danej sytuacji zareagują ludzie.
RdhWEK7vLUNwo
Zdjęcie przedstawia młodych mężczyzn przechodzących rzędem przez ulicę Żywca‑Zdroju. Mężczyźni ubrani są w długie płaszcze , na czapkach zamontowane mają stylizowane gałęzie drzew liściastych i iglastych, niosą planszę: "Bądź po stronie natury". To happening ekologiczny, który namawia w ten sposób do ochrony przyrody.
"Po stronie natury", Happening Ekologiczny w Żywcu Zdroju, 2011r.
Źródło: wikipedia.pl, licencja: CC BY 3.0.
Celem artysty jest wyrażenie przez uczestników happeningu pewnej idei, niekiedy nawet w sposób prowokacyjny. Wykorzystuje do tego celu różne dziedziny sztuki; teatr, muzykę, sztuki plastyczne.
RY7zSNng6DQvZ
Zdjęcie przedstawia happening muzyczny, który odbywa się w czeskim Brnie. Troje młodych muzyków gra na instrumentach dętych, zbierając fundusze na wsparcie uliczki Vaclava Havla. Pod kamienicą postawiona została postać dżentelmena w cylindrze z książki autora.
Happening na wsparcie ulicy Vaclava Havla w Brnie, Czechy, 2013 r.
Źródło: fot. Ben Skala Benfoto wikipedia.pl, licencja: CC BY 3.0.
Happening może być formą artystycznej manifestacji poglądów i angażować ludzi do walki o wspólne dobro. Na zdjęciu - skierowany do producentów opakowań z plastiku.
R6Q1PJxgFoH7q
Ilustracja interaktywna przedstawia: Artystka Marta Minujín i jej happening o nazwie „Reading the news”( czytanie wiadomości). Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Powstały też nowe obszary sztuki, które chętnie korzystają z innych dziedzin (tak samo, jak film czy musical). W XX wieku zaistniały takie zjawiska, jak happening, performance czy komiks oraz wideoklip. W każdym z nich można odnaleźć połączenie czy przenikanie się istniejących wcześniej dziedzin sztuki - na przykład wideoklip łączy obraz oraz dźwięk, natomiast happening często korzysta z elementów teatru oraz plastyki. W przypadku niektórych dzieł trudno wymienić, co dokładnie wchodzi w ich skład oraz z czego korzystał artysta. Niektóre występy, jak happeningi czy performance, jeśli nie są zarejestrowane, to nie są później możliwe do odtworzenia. To wszystko pokazuje, jak mocno zintegrowane są różne dziedziny sztuki we współczesnym świecie. Fotografia przedstawia osobę, która ma całe ubranie zrobione z czarno‑białych gazet. Również nakrycie głowy, z którego wystaje tylko nos. Cała twarz jest zasłonięta.
Ilustracja interaktywna przedstawia: Artystka Marta Minujín i jej happening o nazwie „Reading the news”( czytanie wiadomości). Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Powstały też nowe obszary sztuki, które chętnie korzystają z innych dziedzin (tak samo, jak film czy musical). W XX wieku zaistniały takie zjawiska, jak happening, performance czy komiks oraz wideoklip. W każdym z nich można odnaleźć połączenie czy przenikanie się istniejących wcześniej dziedzin sztuki - na przykład wideoklip łączy obraz oraz dźwięk, natomiast happening często korzysta z elementów teatru oraz plastyki. W przypadku niektórych dzieł trudno wymienić, co dokładnie wchodzi w ich skład oraz z czego korzystał artysta. Niektóre występy, jak happeningi czy performance, jeśli nie są zarejestrowane, to nie są później możliwe do odtworzenia. To wszystko pokazuje, jak mocno zintegrowane są różne dziedziny sztuki we współczesnym świecie. Fotografia przedstawia osobę, która ma całe ubranie zrobione z czarno‑białych gazet. Również nakrycie głowy, z którego wystaje tylko nos. Cała twarz jest zasłonięta.
Artystka Marta Minujín i jej happening o nazwie „Reading the news”[czytaj: ridin de nius] (czytanie wiadomości)
Źródło: wikipedia.org, domena publiczna.
R1d0MnP2H4BDD
Na Placu Zamkowym w Warszawie odbywa się happening ekologiczny. 11 młodych działaczy Greenpeace (czyt.grinpis) stoi w półokręgu, skrajne osoby trzymają plansze z napisem; "Mamy dość waszego Plastiku!", pozostali trzymają plansze ze zdjęciami. Za nimi bryła Zamku Królewskiego w Warszawie i kamienice starego miasta.
Happening młodych działaczy Greenpeace[ czytaj: grinpis] (Międzynarodowa organizacja podejmująca problemy związane z ochroną środowiska), Warszawa, 2019 r.
Źródło: fot. Agata Grzybowska flickr [czytaj: flike], licencja: CC BY 3.0.
Pierwszy happening muzyczny
\ukryjopisRX4MVjflgS1541
Ilustracja przedstawia fotografię Johna Cage'a. Mężczyzna ukazany w pozycji siedzącej, frontalnej. Postać ma ułożone ręce na oparciu krzesła. Kompozytor ma dłuższe, siwiejące włosy i brodę. Ubrany jest w niezapiętą pod szyją - koszulę. W tle widoczne są rośliny oraz obrazy.
John Cage
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
W muzyce zaistniały zjawiska nie związane z muzyką. W sztuce określa się to jako happening (ang. happen - zdarzenie). Taką nie‑muzyczną kategorią może być np. niezwykły sposób zachowania się artystów na estradzie. Świetnym przykładem jest utwór Cage'a zatytułowany Tacet4'33” (Cisza, 1962), który polega na tym, że instrumentalista lub orkiestra wraz z dyrygentem spędzają nad instrumentami określony w tytule czas - w skupieniu i ciszy.
Polecenie 2
R14NU63FEVAFB
Przeczytaj tekst umieszczony pod poleceniem, a następnie wysłuchaj wykonania utworu Tacet 4'33'' Johna Cage'a. Zwróć uwagę na użyte środki przekazu, oraz zachowanie publiczności.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
R347GME72QEKK
Zapoznaj się z tekstem dotyczącym utworu Tacet 4'33'' Johna Cage'a. Na podstawie użytych środków przekazu i zachowania publiczności zastanów się, i odpowiedz, na czym polegała jego wyjątkowość?
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Marek Dusza
„4' 33''” jest najsłynniejszym, wręcz rewolucyjnym utworem Johna Cage'a. Pracował nad nim pięć lat. Dlaczego tak długo? Bo za partyturą, w której napisane jest, że „żaden z instrumentów nie gra żadnej nuty”, stoją głębokie przemyślenia twórcy i idea, którą skwitował zdaniem: „Cisza nie istnieje – wszystko jest muzyką”.
Prapremiera „Four minutes, thirty‑three seconds” odbyła się w piątek 29 sierpnia 1952 r. w Maverick Concert Hall w Woodstock w stanie Nowy Jork. (…) Nie obyło się bez skandalu, bo publiczność nie była przygotowana na „ciszę” w utworze, który miał partyturę. Pianista zasiadł do fortepianu, rozłożył manuskrypt (który później zaginął) i wyjął stoper, by dokładnie odmierzać części kompozycji. Opuścił pokrywę klawiatury i siedział bez ruchu 30 sekund. Sygnalizując koniec pierwszej części, podniósł pokrywę, by po chwili znowu ją opuścić. I tak we wszystkich trzech częściach utworu. Kiedy Tudor zakończył i wstał, publiczność była tak zirytowana, że zamiast oklasków wszczęła wrzawę i żywe dyskusje. - Nie zrozumieli przesłania - wspominał potem John Cage nazywając swe dzieło „Cztery, trzydzieści trzy”. - Nie istnieje nic takiego, jak cisza. Sądzili, że to cisza, bo nie potrafili słuchać, a przestrzeń była pełna niespodziewanych dźwięków. W pierwszej części można było usłyszeć szum wiatru dochodzący spoza budynku. W części drugiej krople deszczu zaczęły bębnić po dachu, a w trzeciej sama publiczność zaczęła wydawać różne interesujące dźwięki kręcąc się na siedzeniach, szepcząc, a nawet wychodząc.
bib_01 Źródło: Marek Dusza, „Rzeczpospolita”, domena publiczna Dostępny w internecie: https://www.rp.pl/kultura/art13515971-jedna-z-najslynniejszych-kompozycji-muzyki-wspolczesnej-jest-cisza (dostęp 04.06.2024 r.).
RC1pS9oyUmYqY
Nagranie utworu Tecet 4’33’’ Johna Cage. Na nagraniu odgłosy sali koncertowej. W pierwszych sekundach nagrania słychać otwarcie fortepianu i włączenie stopera. Potem jest cisza, od czasu do czasu słychać chrząkanie, przesuwanie krzesła i podobne odgłosy.
Nagranie utworu Tecet 4’33’’ Johna Cage. Na nagraniu odgłosy sali koncertowej. W pierwszych sekundach nagrania słychać otwarcie fortepianu i włączenie stopera. Potem jest cisza, od czasu do czasu słychać chrząkanie, przesuwanie krzesła i podobne odgłosy.
Tacet 4'33”, autorstwa Johna Cage'aWykonawca: William Marx
Tacet 4'33”, autorstwa Johna Cage'aWykonawca: William Marx
Nagranie utworu Tecet 4’33’’ Johna Cage. Na nagraniu odgłosy sali koncertowej. W pierwszych sekundach nagrania słychać otwarcie fortepianu i włączenie stopera. Potem jest cisza, od czasu do czasu słychać chrząkanie, przesuwanie krzesła i podobne odgłosy.
Drogowska ze strzałką skierowaną w lewo, z napisem: Performance.
Drogowskaz
Źródło: picpedia.org, licencja: CC BY 3.0.
Do nowych środków wyrazu artystycznego zaliczany jest również performanceperformanceperformance . To bezpośrednie wystąpienie artysty o charakterze teatralnym. Może być prezentowany na żywo, lub rejestrowany za pomocą video - jest więc także przykładem sztuki multimedialnej.
W odróżnieniu od happeningu nie angażuje bezpośrednio widzów do wzięcia udziału w akcji, chodź artysta może nawiązywać z nimi kontakt.
Tematem działania performance może być każde dowolne zagadnienie, które zainteresuje artystę. Cechami charakterystycznymi tego działania artystycznego są
jednorazowość,
ulotność,
angażowanie zmysłów
osobiste zaangażowanie artysty
Pomysł i wykonanie należy wyłącznie do artysty, który jest twórcą i narzędziem. Eksponuje swoje ciało, ruch, mimikę, jeśli jest potrzeba - gestykuluje lub używa rekwizytów. Istotne bywa też miejsce i czas.
Poniżej, fotografie z akcji performance „Głód uwagi” Doroty Chilińskiej.
R1M13LABUKVSZ
Na ilustracji widać ciemną ścianę, na której za szybą umieszczony jest tablet. Na tablecie wyświetlana jest twarz kobiety przyciskającej policzek do szyby.
Dorota Chilińska, „Głód uwagi”, video, 2015 r.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
„Głód uwagi” to rodzaj performance'u do kamery. Główna postać, trochę jak małe dziecko, próbuje skupić na sobie uwagę widza. Robi głupie miny, przykleja się do szyby, a kiedy nie znajduje uwagi – macha, zniechęca się i złości. Tablet wyświetlający wideo został celowo zabezpieczony grubą szybą ochronną, nawiązując w ten sposób do cennych prac muzealnych, zabezpieczanych w taki sposób.
R1P9653UC8LZ1
Ilustracja przedstawia performans do kamery Doroty Chilińskiej pt. „Głód uwagi”. Na fotografii znajduje się głowa kobiety, która przykleja twarz do szyby. Obraz widoczny jest na tablecie wyświetlającym wideo.
Dorota Chilińska, „Głód uwagi”, video, 2015 r.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Trudno jednoznacznie określić performance, ponieważ charakteryzuje się dużą dowolnością zarówno w doborze tematyki, jak i sposobu przedstawienia. Dwa zdjęcia poniżej przedstawiają chwilę spotkania z trwającego 75 dni bez przerwy zdarzenia artystycznego.
R19XezGNDvAX4
Sztuka nowoczesna Mariny Abramovic „Artystka obecna”. Zdjęcie przedstawia dwie kobiety siedzące na krzesłach przy kwadratowym stole. Zarówno krzesła, jak i stół są wykonane z jasnego drewna. Kobieta siedząca po lewej stronie ubrana jest w długą, czerwoną suknię. Ma ciemne długie włosy upięte w warkocz. Kobieta siedząca po prawej stronie ubrana jest w czarne skórzane spodnie i jasną kurtkę. Ma długie, ciemne, rozpuszczone włosy. Kobiety siedzą w przestronnym wnętrzu galerii sztuki, w którym przy ścianach zgromadzeni są widzowie.
„Artystka obecna” performanceMariny Abramovic
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 2.0.
RYwNuWrdhKcEF
Zdjęcie performansu Mariny Abramović "Artystka obecna" z innej perspektywy - z góry. Przedstawia wymowę tego działania: jeden do jednego, artysta - drugi człowiek siedzą przy stoliku naprzeciw siebie. Nikogo nie ma dokoła, tylko oni dwoje.
"Artystka obecna", performanceMariny Abramowić w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, 2010 r.
Źródło: fot. Rory flickr [czytaj: flike], licencja: CC BY 3.0.
Dwa źródła działań performance
Performance jest gatunkiem artystycznym, który ma podwójne korzenie. Z teatru wywodzi się jego widowiskowy charakter. Drugim źródłem są sztuki plastyczne, w których akcent przesunięty jest z efektu na sam proces twórczy.
RWkAXL8zU3T09
Czarno‑białe zdjęcie spektaklu baletowego wykonane przez fotografa André Cros. Na zdjęciu widoczna jest scena, na której czterej mężczyźni w obcisłych strojach wykonują akrobacje. Po prawej stronie sceny stoi mężczyzna, na którego ramionach stoi kolejny z rękoma wzniesionymi ku górze. Tworzą pewnego rodzaju wieżę. Dwaj pozostali znajdują się po lewej stronie sceny, jeden stoi, drugi klęczy. Obaj wznoszą ręce w kierunku mężczyzny znajdującego się na górze.
Spektakl baletowy, Théâtre du Capitole, 1968 r., Tuluza, Francja
Źródło: fot. André Cros wikimedia.org, licencja: CC BY 4.0.
R1cJoaSJTr32X
Zdjęcie przedstawia Jacksona Pollocka w czasie pracy nad swoim dziełem. Płachta materiału leży na podłodze. Obok stoją liczne puszki farby z włożonymi do nich pędzlami. Malarz stoi obok płótna, na którym robi kolorowe smugi machając pędzlem umoczonym w farbie.
Jackson Pollock w czasie pracy nad swoim dziełem, kolekcja Peggy Guggenheim
Źródło: inferno-magazine.com, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
RHJZS2O668C4E
Wybierz te dziedziny kultury, z których wywodzi się performance. Możliwe odpowiedzi: 1. sztuki plastyczne, 2. teatr, 3. muzyka
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Wróć do podrozdziału „Dwa źródła działań performance”.
teatr i sztuki plastyczne
W Polsce po raz pierwszy użyto terminu performanceperformanceperformance podczas festiwalu zorganizowanego w studenckiej Galerii Riwiera–Remont w Warszawie w 1978 roku. Najbardziej znanymi przedstawicielami performance'u w Polsce są: Zbigniew Werpachowski, Ewa Partum, Jerzy Bereś i Oskar Dawicki.
RKqWcnGN41O5f
Czarno‑biała ilustracja przedstawia nagiego mężczyznę o długich włosach, z brodą. Mężczyzna siedzi i w dłoniach trzyma rybę, karpia. Ryba skierowana jest w stronę jego twarzy. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W 1971 roku wykonał pierwszy z serii performance z rybą. Artysta rozdał widzom szklanki z wodą, a na planszy podpisanej hasłem „woda” położył żywą rybę. Działanie miało kontekst poetycki. Kolejnym działaniem z rybą był Dialog z rybą oraz Autopsja. Czarno‑biała ilustracja przedstawia wypatroszoną rybę, której wnętrzności leżą poukładane obok ryby. 2. Czarno‑biała ilustracja, na której ten sam mężczyzna całuje rybę. 3. Czarno‑biała ilustracja, na której mężczyzna zbliża rybę w kierunku swoich otwartych ust.
Czarno‑biała ilustracja przedstawia nagiego mężczyznę o długich włosach, z brodą. Mężczyzna siedzi i w dłoniach trzyma rybę, karpia. Ryba skierowana jest w stronę jego twarzy. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. W 1971 roku wykonał pierwszy z serii performance z rybą. Artysta rozdał widzom szklanki z wodą, a na planszy podpisanej hasłem „woda” położył żywą rybę. Działanie miało kontekst poetycki. Kolejnym działaniem z rybą był Dialog z rybą oraz Autopsja. Czarno‑biała ilustracja przedstawia wypatroszoną rybę, której wnętrzności leżą poukładane obok ryby. 2. Czarno‑biała ilustracja, na której ten sam mężczyzna całuje rybę. 3. Czarno‑biała ilustracja, na której mężczyzna zbliża rybę w kierunku swoich otwartych ust.
"Dialog z rybą" - performance Zbigniewa Werpachowskiego.
Źródło: edycja: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RQ7PPLC573CTU
Czarno‑biała fotografia przedstawia nagiego mężczyznę idącego drogą. Mężczyzna na biodrach ma przewieszoną kartkę z napisem CIAŁO ARTYSTY. W jednej ręce trzyma dwa kije, do których przymocowany jest niewielki walec. Mężczyzna ciągnie walec za sobą. W drugiej ręce, przewieszony przez ramię trzyma długi kij, na którego końcu umieszczony jest kawałek materiału z napisem DUCH ARTYSTY. Za mężczyzna idzie kobieta ubrana w długie spodnie, koszulę i kurtkę. W tle widoczne jest pole o fragment zabudowań.
Jerzy Bereś, "Pomnik artysty", 1978 r., za: Ablucje. Jerzy Bereś, Katalog wystawy, red. Dorota Grubba‑Thiede, Miłosz Thiede, Sopot 2014.
Źródło: fot. I. Wojtkiewicz online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Obejrzyj galerię z interaktywnymi zdjęciami, po kliknięciu w nie - poznasz działania wybranych artystów sztuki performance i happeningu.
Czarno‑białe zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Ma podłużną twarz ze zmarszczkami, prosty nos i krótkie, ciemne włosy. Patrzy na wprost. Przed mężczyzną znajdują się rozwieszone białe sznurki. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Marcel DuchampMarcel Duchamp, kojarzony przede wszystkim z ruchem dada, zapoczątkował wyraźne zmiany w rozumieniu twórczości i roli artysty. Zasłynął także jako prekursor happeningu i performance. 2. Marcel Duchamp Dane są: 1. bieżąca woda, 2. oświetlenie gazowe. MD 1966.
Dzieło to było w istocie niewielkim pomieszczeniem w pracowni artysty, oddzielonym od reszty wnętrza nieotwieralnymi drzwiami starej chaty. Przez wywiercone w nich otwory widz mógł podglądać zaaranżowaną wewnątrz scenę. Jego oczom ukazywał się pełnoplastyczny leżący akt kobiecy (manekin obciągnięty zwierzęcą skórą), trzymający w ręce lampkę naftową. Całość osadzona była w pejzażu z potokiem, który imitowała autentycznie płynąca woda. Oczywiście można uznać, że dzieło to przed śmiercią artysty ktoś jeszcze widział. Informacja o nim nie przedostała się jednak do opinii publicznej, zwłaszcza że Duchamp skutecznie uśpił czujność odbiorców, obstając przy tym, że zajmują go jedynie szachy. Dzieło to odkryto dopiero po śmierci artysty i do dziś trudno rozstrzygnąć, czy była to zagadka, kpina, czy pułapka zastawiona na krytykę. Być może wszystko naraz. Wiadomo bowiem, że Duchamp umiejętnie zwodził świat sztuki i skutecznie obnażał jego zasady. Zadawał trudne pytania o rolę artysty, o naturę sztuki, ale nigdy nie bagatelizował odbiorcy. Zdawał sobie sprawę z tego, że odbiorca współtworzy dzieło sztuki. Całą jego drogę artystyczną znamionuje potrzeba interakcji z widzem, niezależnie od techniki, jaką stosował. To specyficzne spotkanie artysty i odbiorcy, które staje się możliwe dzięki obecności dzieła, jest niezbędnym warunkiem jego „stawania się”. Duchamp cały czas angażuje widza w proces twórczy. Jeśli spotkanie widza z obiektem nie dojdzie do skutku, to oba te elementy pozostaną poza polem sztuki: obiekt będzie zwykłym przedmiotem, jednym z wielu, podobnie będzie z widzem. Istotą spotkania jest jego indywidualny charakter. Dzieło sztuki współdziała z każdym widzem z osobna i każde takie spotkanie ma osobisty, niepowtarzalny charakter. Indeks dolny Źródło: Bogna Kietlińska, Znaczenie kompetencji kulturowych i artystycznych w odbiorze sztuki, w: Co z tym odbiorcą? Wokół zagadnienia odbioru sztuki, pod red. M. Kędziory W. Nowaka J. Ryczka, Poznań 2012, s. 98–99.
Czarno‑białe zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Ma podłużną twarz ze zmarszczkami, prosty nos i krótkie, ciemne włosy. Patrzy na wprost. Przed mężczyzną znajdują się rozwieszone białe sznurki. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Marcel DuchampMarcel Duchamp, kojarzony przede wszystkim z ruchem dada, zapoczątkował wyraźne zmiany w rozumieniu twórczości i roli artysty. Zasłynął także jako prekursor happeningu i performance. 2. Marcel Duchamp Dane są: 1. bieżąca woda, 2. oświetlenie gazowe. MD 1966.
Dzieło to było w istocie niewielkim pomieszczeniem w pracowni artysty, oddzielonym od reszty wnętrza nieotwieralnymi drzwiami starej chaty. Przez wywiercone w nich otwory widz mógł podglądać zaaranżowaną wewnątrz scenę. Jego oczom ukazywał się pełnoplastyczny leżący akt kobiecy (manekin obciągnięty zwierzęcą skórą), trzymający w ręce lampkę naftową. Całość osadzona była w pejzażu z potokiem, który imitowała autentycznie płynąca woda. Oczywiście można uznać, że dzieło to przed śmiercią artysty ktoś jeszcze widział. Informacja o nim nie przedostała się jednak do opinii publicznej, zwłaszcza że Duchamp skutecznie uśpił czujność odbiorców, obstając przy tym, że zajmują go jedynie szachy. Dzieło to odkryto dopiero po śmierci artysty i do dziś trudno rozstrzygnąć, czy była to zagadka, kpina, czy pułapka zastawiona na krytykę. Być może wszystko naraz. Wiadomo bowiem, że Duchamp umiejętnie zwodził świat sztuki i skutecznie obnażał jego zasady. Zadawał trudne pytania o rolę artysty, o naturę sztuki, ale nigdy nie bagatelizował odbiorcy. Zdawał sobie sprawę z tego, że odbiorca współtworzy dzieło sztuki. Całą jego drogę artystyczną znamionuje potrzeba interakcji z widzem, niezależnie od techniki, jaką stosował. To specyficzne spotkanie artysty i odbiorcy, które staje się możliwe dzięki obecności dzieła, jest niezbędnym warunkiem jego „stawania się”. Duchamp cały czas angażuje widza w proces twórczy. Jeśli spotkanie widza z obiektem nie dojdzie do skutku, to oba te elementy pozostaną poza polem sztuki: obiekt będzie zwykłym przedmiotem, jednym z wielu, podobnie będzie z widzem. Istotą spotkania jest jego indywidualny charakter. Dzieło sztuki współdziała z każdym widzem z osobna i każde takie spotkanie ma osobisty, niepowtarzalny charakter. Indeks dolny Źródło: Bogna Kietlińska, Znaczenie kompetencji kulturowych i artystycznych w odbiorze sztuki, w: Co z tym odbiorcą? Wokół zagadnienia odbioru sztuki, pod red. M. Kędziory W. Nowaka J. Ryczka, Poznań 2012, s. 98–99.
Marcel Duchamp, 1942 r.
Źródło: fot. Arnold Newman, Flickr, licencja: CC BY 2.0.
Zakładka 240
R1EN7HXMH2TCH
Zdjęcie przedstawia dojrzałą kobietę. Ma spięte, czarne włosy z przedziałkiem po środku i ciemny cień nałożony na powieki. Ma lekko otwarte usta. Ubrana jest w czarny strój z zawieszonym medalem na szyi. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Marina Abramović. Zdjęcie przedstawia drewniany stół, przy którym siedzą naprzeciwko siebie dwie postaci. Po lewej jest to kobieta w długiej, czerwonej sukni z czarnymi włosami. Po prawej jest to mężczyzna w czarnym stroju z siwymi włosami, brodą i w okularach. W tle stoi grupa ludzi, część z nich obserwuje scenę. Indeks dolny Marina Abramović, The Artist is Present / Artystka obecna, 2010, Museum of Modern Art, Nowy Jork
The Artist is Present / Artystka obecna
W 2010 roku podczas mojej wystawy retrospektywnej w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku (MoMA), przedstawiłam performans, podczas którego nieporuszona i niema siedziałam na krześle. Widzowie mogli siadać na krześle ustawionym naprzeciw mnie i patrzeć na mnie tak długo, jak mieli ochotę. Performans trwał 736 godzin, nawiązałam w tym czasie kontakt wzrokowy z 1675 osobami. (...) [performans] uosabia moją bezbronność i otwartość w kontakcie z publicznością. Indeks dolny Źródło: Marina Abramović, Do czysta / The Cleaner. Katalog wystawy w języku polskim, Toruń 2019.
Publiczność ustawiała się w długich kolejkach, żeby móc usiąść naprzeciwko artystki i spojrzeć jej w oczy. Niektórzy z uczestników performance otwierali się przed artystką, płakali, uśmiechali się, patrzyli na nią gniewnym, sceptycznym wzrokiem lub przeciwnie – kokietowali ją, próbowali ją uwieść. Ładunek emocjonalny tych „spotkań” był ogromny. 2. Marina Abramović. Zdjęcie przedstawia biały blat, na którym są umieszczone przedmioty. Są to między innymi noże, paski, łańcuchy, nożyczki, gwoździe, sznurek. Indeks dolny Marina Abramović, Rhytm 0 / Rytm 0,
Najbardziej drastyczną instalacją artystki był performanceRhytm 0 / Rytm 0, opis:
Na stole znajdują się 72 przedmioty, których można użyć wobec mnie według własnego uznania. Jestem przedmiotem. Wszystko dzieje się wyłącznie na moją odpowiedzialność. Indeks dolny Źródło: Marina Abramović, Do czysta / The Cleaner. Katalog wystawy w języku polskim, Toruń 2019.
Czas trwania: 6 godzin. Miejsce: Studio Morra, Neapol 1974 przykładowe przedmioty: broń, nabój, niebieska farba, grzebień, dzwonek, szminka, nóż kieszonkowy, widelec, perfumy, łyżka, bawełna, kwiaty, zapałki, róża, świeca, woda, szklanka, zdjęcie, gwoździe, agrafka, bandaż, książka, chusteczka, piła, kawałek drewna, buty, krzesło, flet, sól, cukier, mydło, siarka. Publiczność podchodziła do artystki, wkładała jej w dłoń przedmioty, wieszała na niej łańcuch, ale także okaleczała ją.
Zdjęcie przedstawia dojrzałą kobietę. Ma spięte, czarne włosy z przedziałkiem po środku i ciemny cień nałożony na powieki. Ma lekko otwarte usta. Ubrana jest w czarny strój z zawieszonym medalem na szyi. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Marina Abramović. Zdjęcie przedstawia drewniany stół, przy którym siedzą naprzeciwko siebie dwie postaci. Po lewej jest to kobieta w długiej, czerwonej sukni z czarnymi włosami. Po prawej jest to mężczyzna w czarnym stroju z siwymi włosami, brodą i w okularach. W tle stoi grupa ludzi, część z nich obserwuje scenę. Indeks dolny Marina Abramović, The Artist is Present / Artystka obecna, 2010, Museum of Modern Art, Nowy Jork
The Artist is Present / Artystka obecna
W 2010 roku podczas mojej wystawy retrospektywnej w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku (MoMA), przedstawiłam performans, podczas którego nieporuszona i niema siedziałam na krześle. Widzowie mogli siadać na krześle ustawionym naprzeciw mnie i patrzeć na mnie tak długo, jak mieli ochotę. Performans trwał 736 godzin, nawiązałam w tym czasie kontakt wzrokowy z 1675 osobami. (...) [performans] uosabia moją bezbronność i otwartość w kontakcie z publicznością. Indeks dolny Źródło: Marina Abramović, Do czysta / The Cleaner. Katalog wystawy w języku polskim, Toruń 2019.
Publiczność ustawiała się w długich kolejkach, żeby móc usiąść naprzeciwko artystki i spojrzeć jej w oczy. Niektórzy z uczestników performance otwierali się przed artystką, płakali, uśmiechali się, patrzyli na nią gniewnym, sceptycznym wzrokiem lub przeciwnie – kokietowali ją, próbowali ją uwieść. Ładunek emocjonalny tych „spotkań” był ogromny. 2. Marina Abramović. Zdjęcie przedstawia biały blat, na którym są umieszczone przedmioty. Są to między innymi noże, paski, łańcuchy, nożyczki, gwoździe, sznurek. Indeks dolny Marina Abramović, Rhytm 0 / Rytm 0,
Najbardziej drastyczną instalacją artystki był performanceRhytm 0 / Rytm 0, opis:
Na stole znajdują się 72 przedmioty, których można użyć wobec mnie według własnego uznania. Jestem przedmiotem. Wszystko dzieje się wyłącznie na moją odpowiedzialność. Indeks dolny Źródło: Marina Abramović, Do czysta / The Cleaner. Katalog wystawy w języku polskim, Toruń 2019.
Czas trwania: 6 godzin. Miejsce: Studio Morra, Neapol 1974 przykładowe przedmioty: broń, nabój, niebieska farba, grzebień, dzwonek, szminka, nóż kieszonkowy, widelec, perfumy, łyżka, bawełna, kwiaty, zapałki, róża, świeca, woda, szklanka, zdjęcie, gwoździe, agrafka, bandaż, książka, chusteczka, piła, kawałek drewna, buty, krzesło, flet, sól, cukier, mydło, siarka. Publiczność podchodziła do artystki, wkładała jej w dłoń przedmioty, wieszała na niej łańcuch, ale także okaleczała ją.
Marina Abramović, 2012 r.
Źródło: Manfred Werner / Tsui - File:Marina Abramović - The Artist Is Present - Viennale 2012.jpg, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Zakładka 3
R19FTO8DR79LG
Czarno‑białe zdjęcie przedstawia siedzącego na krześle dojrzałego mężczyznę. Ukazany jest jego prawy półprofil. Trzyma się za ręce. Ma podłużną twarz ze zmarszczkami, lekko garbaty nos i potargane, krótkie włosy. Ubrany jest w jasną koszulę i ciemną marynarkę. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Tadeusz Kantor Pierwszy happening Tadeusza Kantora – Cricotage – odbył się w 1965 roku w Warszawie. Polegał na wykonywaniu prostych codziennych czynności jak golenie się, jedzenie, lecz w sposób absurdalny. Przykładowo Mariusz Tchorek czytał przygotowane przez siebie teksty, a Kantor owijał Marię Stangret papierem i liczył czas, oznajmiając, ile minut minęło. Anna Ptaszowska wstawała i siadała na krześle mówiąc: „ja siedzę”. Na inną kobietę w rogu sali wysypywano węgiel, dwie inne osoby jadły makaron z walizki… 2. Tadeusz Kantor Panoramiczny happening morski odbył się w sierpniu w 1967 roku. W pierwszej części zatytułowanej Koncert morski, artysta Edward Krasiński zanurzony w wodzie w czarnym fraku dyrygował falami. W kolejnej części happeningu pt. Barbujaż erotyczny kobiety tarzały się w piasku z dodatkiem oleju i sosu pomidorowego, by następnie gonić osoby z tłumu i zostawiać na nich ślady. W tym czasie dokonano też Zatopienia – wrzucono do morza skrzynię, która miała zawierać dokumentację Galerii Foskal – niekomercyjnej galerii sztuki współczesnej. Następna część – Kultura agrarna na piasku – polegała na sadzeniu w piasku gazet pod nadzorem instruktorów. Wywoływało to polityczne skojarzenia np. zakopywanie gazety, narzędzia propagandy w piasku ośmieszało PRL‑owską ideologię i język nowomowy. Na koniec parodystycznie zrekonstruowano scenę z obrazu Tratwa meduzy, w której oceniani przez jury przypadkowi turyści oraz zaproszeni goście przybierali dramatyczne pozy i wygłaszali referaty. Kantor natomiast w szlafroku i kapeluszu koordynował wydarzenie, krzycząc przez tubę.
Czarno‑białe zdjęcie przedstawia siedzącego na krześle dojrzałego mężczyznę. Ukazany jest jego prawy półprofil. Trzyma się za ręce. Ma podłużną twarz ze zmarszczkami, lekko garbaty nos i potargane, krótkie włosy. Ubrany jest w jasną koszulę i ciemną marynarkę. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Tadeusz Kantor Pierwszy happening Tadeusza Kantora – Cricotage – odbył się w 1965 roku w Warszawie. Polegał na wykonywaniu prostych codziennych czynności jak golenie się, jedzenie, lecz w sposób absurdalny. Przykładowo Mariusz Tchorek czytał przygotowane przez siebie teksty, a Kantor owijał Marię Stangret papierem i liczył czas, oznajmiając, ile minut minęło. Anna Ptaszowska wstawała i siadała na krześle mówiąc: „ja siedzę”. Na inną kobietę w rogu sali wysypywano węgiel, dwie inne osoby jadły makaron z walizki… 2. Tadeusz Kantor Panoramiczny happening morski odbył się w sierpniu w 1967 roku. W pierwszej części zatytułowanej Koncert morski, artysta Edward Krasiński zanurzony w wodzie w czarnym fraku dyrygował falami. W kolejnej części happeningu pt. Barbujaż erotyczny kobiety tarzały się w piasku z dodatkiem oleju i sosu pomidorowego, by następnie gonić osoby z tłumu i zostawiać na nich ślady. W tym czasie dokonano też Zatopienia – wrzucono do morza skrzynię, która miała zawierać dokumentację Galerii Foskal – niekomercyjnej galerii sztuki współczesnej. Następna część – Kultura agrarna na piasku – polegała na sadzeniu w piasku gazet pod nadzorem instruktorów. Wywoływało to polityczne skojarzenia np. zakopywanie gazety, narzędzia propagandy w piasku ośmieszało PRL‑owską ideologię i język nowomowy. Na koniec parodystycznie zrekonstruowano scenę z obrazu Tratwa meduzy, w której oceniani przez jury przypadkowi turyści oraz zaproszeni goście przybierali dramatyczne pozy i wygłaszali referaty. Kantor natomiast w szlafroku i kapeluszu koordynował wydarzenie, krzycząc przez tubę.
Tadeusz Kantor
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Zakładka 4
R18MKRS14E8AO
Czarno‑białe zdjęcie przedstawia kobietę. Ma długie, proste włosy z przedziałkiem po środku i owalną twarz z mocno pomalowanymi rzęsami. Trzyma przy zamkniętych ustach palec wskazujący. Ubrana jest w sweter w gwiazdki. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Ewa Partum Legalność przestrzeni
W 1971 r. Ewa Partum umieściła na Placu Wolności w Łodzi absurdalne znaki i transparenty z napisami: „Zabrania się zabraniać”, „Zabrania się pozwalać”, „Konsumpcja wzbroniona”. Pośród nich znajdowały się także rzeczywiste znaki drogowe, należące do miejskiego systemu informacyjnego. Tematem pracy miała być – jak pisze Anda Rottenberg – „semantyka wizualna przestrzeni społecznej, zawłaszczonej przez komunistyczne władze”. Prezentacji towarzyszyły teksty zakazu wygłaszane przez artystkę z samochodu krążącego po placu. Partum wypełniła przestrzeń na trzy dni. Przez ten czas instalacja była strzeżona przez milicję. Głównie dlatego, że część użytych znaków została wypożyczona z wydziału komunikacji miejskiej. Paradoksalnie więc negatywny komentarz do komunistycznej rzeczywistości był przez nią ochraniany. Istotne dla tej pracy było to, że zaistniała ona na powierzchni oznaczonej nazwą Plac Wolności. Artystce udało się więc wpłynąć na jej znaczenie. Pokazuje to konflikt między znaczonym a znaczącym. Poprzez ingerencję artystyczną przestrzeń przestaje współgrać z nadaną jej nazwą, jest ograniczona i nieprzyjazna. Opresyjność pozornie otwartej miejskiej przestrzeni podkreślało użycie znaków zakazu. Należy także zwrócić uwagę na tytuł instalacji, w którym pojawia się słowo „legalność”. Przestrzeń pracy jest przestrzenią wymuszonych zachowań. Jej legalność opiera się więc na kontroli kształtującej właściwe postawy. Poprzez zawładnięcie istniejącymi znakami neutralnymi ideologicznie Partum sprawiła, że zaczęły one reprezentować władzę. Zamęt ogarnął ich pragmatyczne znaczenie, odwołujące się do instytucjonalnego porządku. Tym samym artystka wskazała na procesy kreowania jednostki przez ustroje totalitarne. Indeks dolny Anna Sienkiewicz, Ingerencja artysty w systemy informacji i komunikatów przestrzeni miejskiej oraz jej wpływ na odbiorcę, w: Co z tym odbiorcą? Wokół zagadnienia odbioru sztuki, pod red. M. Kędziory, W. Nowaka, J. Ryczek, Poznań 2012, s. 136–137.
Czarno‑białe zdjęcie przedstawia kobietę. Ma długie, proste włosy z przedziałkiem po środku i owalną twarz z mocno pomalowanymi rzęsami. Trzyma przy zamkniętych ustach palec wskazujący. Ubrana jest w sweter w gwiazdki. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Ewa Partum Legalność przestrzeni
W 1971 r. Ewa Partum umieściła na Placu Wolności w Łodzi absurdalne znaki i transparenty z napisami: „Zabrania się zabraniać”, „Zabrania się pozwalać”, „Konsumpcja wzbroniona”. Pośród nich znajdowały się także rzeczywiste znaki drogowe, należące do miejskiego systemu informacyjnego. Tematem pracy miała być – jak pisze Anda Rottenberg – „semantyka wizualna przestrzeni społecznej, zawłaszczonej przez komunistyczne władze”. Prezentacji towarzyszyły teksty zakazu wygłaszane przez artystkę z samochodu krążącego po placu. Partum wypełniła przestrzeń na trzy dni. Przez ten czas instalacja była strzeżona przez milicję. Głównie dlatego, że część użytych znaków została wypożyczona z wydziału komunikacji miejskiej. Paradoksalnie więc negatywny komentarz do komunistycznej rzeczywistości był przez nią ochraniany. Istotne dla tej pracy było to, że zaistniała ona na powierzchni oznaczonej nazwą Plac Wolności. Artystce udało się więc wpłynąć na jej znaczenie. Pokazuje to konflikt między znaczonym a znaczącym. Poprzez ingerencję artystyczną przestrzeń przestaje współgrać z nadaną jej nazwą, jest ograniczona i nieprzyjazna. Opresyjność pozornie otwartej miejskiej przestrzeni podkreślało użycie znaków zakazu. Należy także zwrócić uwagę na tytuł instalacji, w którym pojawia się słowo „legalność”. Przestrzeń pracy jest przestrzenią wymuszonych zachowań. Jej legalność opiera się więc na kontroli kształtującej właściwe postawy. Poprzez zawładnięcie istniejącymi znakami neutralnymi ideologicznie Partum sprawiła, że zaczęły one reprezentować władzę. Zamęt ogarnął ich pragmatyczne znaczenie, odwołujące się do instytucjonalnego porządku. Tym samym artystka wskazała na procesy kreowania jednostki przez ustroje totalitarne. Indeks dolny Anna Sienkiewicz, Ingerencja artysty w systemy informacji i komunikatów przestrzeni miejskiej oraz jej wpływ na odbiorcę, w: Co z tym odbiorcą? Wokół zagadnienia odbioru sztuki, pod red. M. Kędziory, W. Nowaka, J. Ryczek, Poznań 2012, s. 136–137.
Ewa Partum
Źródło: Ewa Partum - http://foto-medium-art.com/, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.
Zakładka 5
R1QOQ422F9NTS
Czarno‑białe zdjęcie przedstawia siedzącą na podłodze kobietę o azjatyckich rysach twarzy. Ma długie, ciemne włosy z przedziałkiem po środku. Ubrana jest w ciemny sweter i spodnie. Trzyma się za ręce. Obok leży but. Za kobietą stoi podłużny mebel pokryty materiałem. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Yoko Ono. Niezależna artystka kojarzona przede wszystkim jako żona Johna Lenona, działała także na rzecz pokoju na świecie i ekologii, wspierała kampanie prokobiece. W swoich dziełach często akcentowała kobiece ciało i seksualność. 2. Yoko Ono. Czarno‑białe zdjęcie przedstawia siedzącą na scenie młodą kobietę o azjatyckich rysach twarzy. Jest częściowo naga, zakrywa ciało kawałkiem ubrania. Obok leżą nożyczki. W tle jest kurtyna. Indeks dolny Fragment performanceCut Piece
Cut Piece / Utnij kawałek, MoMA 1964 Początkowo ubrana artystka siedziała na podłodze, przed nią leżały nożyczki. Publiczność otrzymała instrukcję, że może odciąć fragment jej ubrania i zabrać ze sobą.
Czarno‑białe zdjęcie przedstawia siedzącą na podłodze kobietę o azjatyckich rysach twarzy. Ma długie, ciemne włosy z przedziałkiem po środku. Ubrana jest w ciemny sweter i spodnie. Trzyma się za ręce. Obok leży but. Za kobietą stoi podłużny mebel pokryty materiałem. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Yoko Ono. Niezależna artystka kojarzona przede wszystkim jako żona Johna Lenona, działała także na rzecz pokoju na świecie i ekologii, wspierała kampanie prokobiece. W swoich dziełach często akcentowała kobiece ciało i seksualność. 2. Yoko Ono. Czarno‑białe zdjęcie przedstawia siedzącą na scenie młodą kobietę o azjatyckich rysach twarzy. Jest częściowo naga, zakrywa ciało kawałkiem ubrania. Obok leżą nożyczki. W tle jest kurtyna. Indeks dolny Fragment performanceCut Piece
Cut Piece / Utnij kawałek, MoMA 1964 Początkowo ubrana artystka siedziała na podłodze, przed nią leżały nożyczki. Publiczność otrzymała instrukcję, że może odciąć fragment jej ubrania i zabrać ze sobą.
Yoko Ono, 1967 r.
Źródło: rocor, Flickr, licencja: CC BY-NC 2.0.
Zakładka 6
R66M7V6HZT63U
Zdjęcie przedstawia mężczyznę. Patrzy na wprost. Ma krótkie włosy, zmarszczone czoło i lekko zarysowany zarost. Ubrany jest w czarną koszulkę. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Roman Ondak. Zdjęcie przedstawia stojącego pod ścianą mężczyznę, którego wysokość odmierza i zapisuje na ścianie drugi mężczyzna. Na białych ścianach znajduje się ciąg czarnych kresek i podpisów. Indeks dolny Mesuring the Universe / Pomiar wszechświata
Roman Ondak, wykorzystując aktywny udział odbiorców, stworzył Pomiar wszechświata. Happening polegał na tym, że artysta przygotował pustą białą galerię, a następnie zaprosił do niej ludzi i poprosił, aby oznaczyli na ścianie swój wzrost, dopisując przy nim datę wizyty oraz swoje imię. Sam Ondak zmierzył się jako pierwszy. Po niespełna trzech miesiącach napływu spontanicznych uczestników nagromadzone pomiary utworzyły grubą, czarną obwódkę na ścianach galerii. Pomysł ten artysta zaczerpnął z życia codziennego – rodzice mierzą swoje dzieci, często pozostawiając ślady pomiaru na ścianach lub belkach. Zwyczaj został przetransformowany przez Ondaka w sztukę. Artysta zachęca do refleksji nad doświadczeniem upływu czasu i do pomiaru wszechświata swoją własną skalą.
Zdjęcie przedstawia mężczyznę. Patrzy na wprost. Ma krótkie włosy, zmarszczone czoło i lekko zarysowany zarost. Ubrany jest w czarną koszulkę. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Roman Ondak. Zdjęcie przedstawia stojącego pod ścianą mężczyznę, którego wysokość odmierza i zapisuje na ścianie drugi mężczyzna. Na białych ścianach znajduje się ciąg czarnych kresek i podpisów. Indeks dolny Mesuring the Universe / Pomiar wszechświata
Roman Ondak, wykorzystując aktywny udział odbiorców, stworzył Pomiar wszechświata. Happening polegał na tym, że artysta przygotował pustą białą galerię, a następnie zaprosił do niej ludzi i poprosił, aby oznaczyli na ścianie swój wzrost, dopisując przy nim datę wizyty oraz swoje imię. Sam Ondak zmierzył się jako pierwszy. Po niespełna trzech miesiącach napływu spontanicznych uczestników nagromadzone pomiary utworzyły grubą, czarną obwódkę na ścianach galerii. Pomysł ten artysta zaczerpnął z życia codziennego – rodzice mierzą swoje dzieci, często pozostawiając ślady pomiaru na ścianach lub belkach. Zwyczaj został przetransformowany przez Ondaka w sztukę. Artysta zachęca do refleksji nad doświadczeniem upływu czasu i do pomiaru wszechświata swoją własną skalą.
Roman Ondak
Źródło: Roman Ondak, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Zakładka 7
R1NDD9F2JHKT9
Ilustracja przedstawia głowę, która składa się z wielu różnokolorowych plam. Dominuje ciemna kolorystyka oraz czerwień na twarzy. Postać ma bujne włosy. Tło ilustracji jest ciemne. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. William Pope.L, Artysta tworzył różne happeningi i performance w przestrzeni miejskiej. Zorganizował na przykład wyścig zatytułowany Conquest (ang. podbój), podczas którego 140 uczestników czołgało się po chodnikach w stylu sztafety przez pięć godzin. Kilka lat wcześniej sam Pope.L ubrany w biznesowy garnitur czołgał się przez rynsztok w Tompkins Square Park w Nowym Jorku, popychając jedną ręką kwiat doniczkowy. Innym jego dokonaniem artystycznym było przymocowanie się ośmiometrową włoską kiełbasą do drzwi banku na Manhattanie, mając na sobie tylko buty i spódnicę wykonaną z banknotów dolarowych. 2. William Pope.L, Sztuka Pope.L skupia się na kwestiach konsumpcji, klasowości społeczeństwa i męskości w kontekście wyścigu. W swojej biografii pisze:
Podobnie jak afrykański szaman, który przeżuwa nasiona pieprzu i siedmiokrotnie pluje w powietrze, wierzę, że sztuka zmienia codzienność, aby odsłonić coś świeżego w naszym życiu. To odkrycie jest witalnością i mocą, która zmienia świat. Indeks dolny Źródło: https://mcachicago.org/About/Who‑We‑Are/Artists/William‑Pope‑L
Ilustracja przedstawia głowę, która składa się z wielu różnokolorowych plam. Dominuje ciemna kolorystyka oraz czerwień na twarzy. Postać ma bujne włosy. Tło ilustracji jest ciemne. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. William Pope.L, Artysta tworzył różne happeningi i performance w przestrzeni miejskiej. Zorganizował na przykład wyścig zatytułowany Conquest (ang. podbój), podczas którego 140 uczestników czołgało się po chodnikach w stylu sztafety przez pięć godzin. Kilka lat wcześniej sam Pope.L ubrany w biznesowy garnitur czołgał się przez rynsztok w Tompkins Square Park w Nowym Jorku, popychając jedną ręką kwiat doniczkowy. Innym jego dokonaniem artystycznym było przymocowanie się ośmiometrową włoską kiełbasą do drzwi banku na Manhattanie, mając na sobie tylko buty i spódnicę wykonaną z banknotów dolarowych. 2. William Pope.L, Sztuka Pope.L skupia się na kwestiach konsumpcji, klasowości społeczeństwa i męskości w kontekście wyścigu. W swojej biografii pisze:
Podobnie jak afrykański szaman, który przeżuwa nasiona pieprzu i siedmiokrotnie pluje w powietrze, wierzę, że sztuka zmienia codzienność, aby odsłonić coś świeżego w naszym życiu. To odkrycie jest witalnością i mocą, która zmienia świat. Indeks dolny Źródło: https://mcachicago.org/About/Who‑We‑Are/Artists/William‑Pope‑L
Natalia Duritskaya, William Pope.L (fragment), 2013
Źródło: N. Duritskaya, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 2
RE8PH1J2Z98M9
Wybierz nazwy tych działań artystycznych, których nie zalicza się do tradycyjnych wypowiedzi i dyscyplin sztuki Możliwe odpowiedzi: 1. rzeźba, 2. performance, 3. happening
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Do tradycyjnych dyscyplin sztuki należą malarstwo, grafika, rysunek, rzeźba, architektura
Performance i happening.
Twórca happeningu
RDMPBSOurC5ig1
Zdjęcie przedstawia siedzącego mężczyznę. Jest to Allan Kaprow, prekursor happeningu
Allan Kaprow, prekursor happeningu
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Autorem terminu happening i twórcą pierwszych happeningów był Allan Kaprow [czytaj: alan kaproł] – amerykański artysta i teoretyk sztuki.
Kliknij na poniższą ilustrację interaktywną, dokumentującą jedną z jego artystycznych akcji i zapoznaj się z opisem happeninguhappeninghappeningu pt.: „Fluids”[czytaj: flued] czyli „Płyny”, który odbył się w 1967 roku w Stanach Zjednoczonych.
RczMJE6q6kSw4
lustracja interaktywna przedstawia instalację artystyczną Kaprowa "Fluids". Składa się z dwóch fotografii. Pierwsza przedstawia grupę osób budujących mur z lodowych brył. Na ilustracji stoją trzy drabiny. Pomiędzy drabinami po lewej stronie położona jest deska, na której stoi mężczyzna i kobieta i z lodu układają mur. Kobieta przed nimi donosi im budulec. Inna kobieta stoi bokiem na drabinie po prawej. Drugie zdjęcie to gotowy mur ułożony z lodowych kawałków. Plac przed nim jest mokry i znajduje się na nim jedna bryła lodu. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Ten happening Kaprowa zatytułowany jest Fluids. Pierwsza akcja odbyła się w 1967 r. w mieście Pasadena w Stanach Zjednoczonych Ameryki, potem była jeszcze kilkakrotnie powtarzana. Artysta werbował mieszkańców lub studentów do budowy z bloków lodu dużych przestrzennych struktur. Efekty ich działania były wyświetlane na billboardach w całym mieście. Po zakończeniu pracy struktura była pozostawiana do stopienia – stopniowo zapadała się, aż do całkowitego zniknięcia. Idea zbiorowego działania, skutkująca nieuchronnym topnieniem jego efektów stała się symbolem natury ludzkiej pracy – produkcji towarów i ich konsumpcji.
lustracja interaktywna przedstawia instalację artystyczną Kaprowa "Fluids". Składa się z dwóch fotografii. Pierwsza przedstawia grupę osób budujących mur z lodowych brył. Na ilustracji stoją trzy drabiny. Pomiędzy drabinami po lewej stronie położona jest deska, na której stoi mężczyzna i kobieta i z lodu układają mur. Kobieta przed nimi donosi im budulec. Inna kobieta stoi bokiem na drabinie po prawej. Drugie zdjęcie to gotowy mur ułożony z lodowych kawałków. Plac przed nim jest mokry i znajduje się na nim jedna bryła lodu. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: Ten happening Kaprowa zatytułowany jest Fluids. Pierwsza akcja odbyła się w 1967 r. w mieście Pasadena w Stanach Zjednoczonych Ameryki, potem była jeszcze kilkakrotnie powtarzana. Artysta werbował mieszkańców lub studentów do budowy z bloków lodu dużych przestrzennych struktur. Efekty ich działania były wyświetlane na billboardach w całym mieście. Po zakończeniu pracy struktura była pozostawiana do stopienia – stopniowo zapadała się, aż do całkowitego zniknięcia. Idea zbiorowego działania, skutkująca nieuchronnym topnieniem jego efektów stała się symbolem natury ludzkiej pracy – produkcji towarów i ich konsumpcji.
Instalacja artystyczna Kaprowa "Fluids"
Źródło: edycja: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Takich lodowych budowli wg pomysłu Kaprowa powstało wiele. Każda z nich symbolicznie obrazuje również przemijanie i kruchość ludzkiego wysiłku.
Polecenie 3
RLLTSMEDF5ZL5
Zastanów się i spróbuj wymyślić własny happening. Może to być zupełnie niewielkie zdarzenie, które umieścisz w dowolnej przestrzeni; szkole, na ulicy, w domu. Pamiętaj, celem happeningu jest wyrażenie pewnej idei, zwrócenie uwagi na jakiś problem. Zanotuj swoje pomysły.
Źródło: ore, licencja: CC BY 3.0.
Poniżej - kolejna realizacja Allana Kaprowa pt. „Dziedziniec”. Autor wypełnił podłogę setkami zużytych opon samochodowych, namawiając ludzi, aby po nich chodzili. Takie działanie artystyczne, w którym artysta tworzy specjalną przestrzeń, włączając do niej zastane otoczenie wraz z widzem, określamy jako environmentenvironmentenvironment. [czytaj: inwajronment].
RLMR2MD22HJE6
W wielkiej hali z filarami i łukowymi sklepieniami artysta Allan Kaprow umieścił na posadzce setki zużytych opon. Z góry małymi okienkami sączy się światło, z boku niewielka grupa ludzi stara się przejść. Akcja nosiła tytuł „Yard” („Dziedziniec”), 1961/2012 i miała miejsce w Bordeaux we Francji.
Allan Kaprow, „Yard” („Dziedziniec”), 1961/2012, Bordeaux, Francja
Źródło: flickr [czytaj: flike], licencja: CC BY-ND 2.0.
Odpowiedz na pytanie. Jaką nazwę nosi działanie artystyczne Kaprowa „Yard”, w którym artysta tworzy sztukę w specyficznej, specjalnie wytworzonej przestrzeni, włączając do niej zastane otoczenie wraz z widzem? Możliwe odpowiedzi: 1. environment, 2. performance, 3. street art.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Zapoznaj się z fotografią przedstawiającą to działanie artystyczne (powyżej) i jej opisem.
Współcześnie coraz większą popularność w malarstwie zyskuje zastosowanie mediów cyfrowych. Podstawowymi narzędziami są komputer lub tablet graficzny oraz oprogramowanie. Artysta zazwyczaj łączy techniki rysunkowe z malarskimi, korzystając z rysika oraz cyfrowych pędzli lub innych dostępnych narzędzi oferowanych przez programy. Malarstwo z wykorzystaniem mediów cyfrowych pozwala na eksperymentowanie z tradycyjnymi technikami, a ciekawym rozwiązaniem jest wybór podobraziapodobraziepodobrazia, czyli podłoża, np.: podobnego do płótna, faktury deski, ściany, papieru. Zasadniczą różnicą pomiędzy technikami tradycyjnymi w malarstwie a malarstwem powstałym cyfrowo jest możliwość reprodukowania powstałych obrazów, a podczas pracy powielania elementów, używania fotografii, nakładania warstw, cofania wykonywanych czynności.
Artystą tworzącym swoje dzieła jako media cyfrowe jest Amerykanin Joseph Nechvatal (czytaj: dżozef nekwatal). W autorskiej pracowni komputerowej wykonywał obrazy, w których wykorzystał samodzielnie opracowane narzędzia oraz wirtualne roboty. Jednym z jego prac jest „Narodziny viractualviractualviractual”, wspomagany komputerowo robotem akryl na płótnie.
podobrazie
powierzchnia, na której artysta tworzy swoje dzieło malarskie – czyli podłoże malarskie. Może być wykonane z różnych materiałów, takich jak płótno, drewno, papier, metal czy ceramika.
viractual
czytaj: wiratual
R17AMuEyf0SJD
Obraz wykonany jest w sposób cyfrowy. Składa się z układu szerokich, poziomych i wielowymiarowych pasów. Nałożone na siebie warstwy pasów przenikają się i tworzą wrażenie głębi. Warstwy naniesione niżej prześwitują przez warstwy nałożone wyżej. Na obrazie można wyróżnić kształty figur geometrycznych. Na dole obrazu wyróżnia się pas koloru czerwonego. Na obrazie użyto zmieszanych odcieni koloru żółtego, zielonego, brązowego i złotego.
Joseph Nechvatal [czytaj: dżosef neczwetl] "Narodziny", malarstwo cyfrowe
Źródło: https://josephnechvatal.files.wordpress.com/2019/12/the-birth-of-the-viractual-200170x70in-joseph-nechvatal.jpg, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Malowanie cyfrowe jest popularne zarówno wśród hobbystów, jak i profesjonalnych artystów. Jest szczególnie rozpowszechnione w komercyjnychkomercyjnykomercyjnych studiach produkcyjnych, które tworzą gry, programy telewizyjne, animacje i filmy, a także jako narzędzie w sztuce użytkowej.
RXFbtf8g1AQvt
Ilustracja przedstawia fragment molo. Niżej znajduje się tafla wody. Na brzegu stoją domy, a za nimi góry. Na niebie umieszczono półprzeźroczystą grafikę, przypominającą falującą wodę. Cała ilustracja ma nienaturalne kolory, jakby przejaskrawione.
Pejzaż Santa Barbara w Kalifornii, USA, malarstwo cyfrowe
Współczesne kierunki, tak różnorodne w tematyce, formie i technikach sprawiają, że artyści starają się poprzez swoją pracę odkrywać samego siebie. Chcą także odzwierciedlić złożone problemy współczesnego świata.
nazwa pochodzi z j. angielskiego i oznacza otoczenie. Jest to jednocześnie działanie i dzieło. Artysta stwarza nową sytuację w przestrzeni, a widz zostaje zmuszony do kontaktu z dziełem i nowo powstałą przestrzenią.
happening
happening
zorganizowane wydarzenie o charakterze artystycznym, aktywizujące publiczność; często odbywa się w przestrzeni publicznej; w przeciwieństwie do performance’u nie skupia się na cielesności i przeżyciach wewnętrznych artysty, dotyka często zagadnień społecznych
komercyjny
komercyjny
nastawiony na osiągnięcie zysków
performance
performance
sytuacja artystyczna kreowana przez artystę przy udziale publiczności bądź przed kamerą; performer wykonuje pewne działania według przygotowanego schematu, wykorzystując swoje ciało jako narzędzie, czasami stosując różnego rodzaju rekwizyty jako uzupełnienie
pionier
pionier
inaczej prekursor - ten, kto toruje nowe drogi w jakiejś dziedzinie
![Zdjęcie przedstawia dzieło Alastaira MacLennana [czyt. alistera meklenena] „Performance [czyt. performans] artystyczny”. Na chodniku, przy ulicy stoi stolik przykryty białym obrusem. Na stoliku stoją cztery talerze, dwie filiżanki i dwie szklanki. Naczynia wypełnione są czarną ziemią. Przy stoliku, na krześle siedzi mężczyzna ubrany na czarno. Na głowę ma założony czarny materiał, który całkowicie zasłania jego twarz i ramiona. Dodatkowo na czubku głowy leży biały sportowy but.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/Rpxqh5WRX9LuI/1729497886/2gWpruQfq1Mch5QB5VNTV1ysFzRp9Ua4.jpg)
