RyE4ZUtu9AFyv
Fotografia interaktywna przedstawia stodołę, która znajduje się w Wielkopolskim Parku Etnograficznym w Dziekanowicach. To drewniany obiekt kryty strzechą. Przed stodołą stoi żuraw z kamienną studnią. Dookoła rośnie trawa. Obok stodoły stoi drewniany wychodek. Po lewej stronie obiektu rośnie duże drzewo. Do fotografii dołączony został interaktywny punkt z informacją: Szczególnym rodzajem muzeum jest muzeum na wolnym powietrzu zwane skansenem. Można w nim zobaczyć oryginalne budynki, przede wszystkim chaty, wraz z całym wyposażeniem i wystrojem, sprzętami, strojami, które umieszcza się w kontekście jak najbardziej zbliżonym do tego, z jakiego zostały wyjęte. Ekspozycja taka pokazuje wygląd dawnej wsi, przybliżając życie jej mieszkańców. Jedne z najobszerniej udokumentowanych zbiorów sztuki ludowej stworzył Oskar Kolberg, który całe życie poświęcił badaniom polskiego folkloru.
Stodoła i studnia z tzw. żurawiem w Wielkopolskim Parku Etnograficznym (skansenie) w Dziekanowicach.
Źródło: wikipedia.pl, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1
R3SdKRXInmdjy
Sprawdź swoją wiedzę. Zastanów się, które pojęcia, spośród podanych poniżej, znasz, a które są Ci nieznane. Dopasuj je do odpowiednich miejsc.
Uwaga! Podczas pracy z materiałem zwróć szczególną uwagę na te określenia/terminy, które znalazły się w rubryce NIE WIEM.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
spis

Spis treści:

  1. Czym jest dziedzictwo kulturowe?

  2. Zwyczaje i obrzędy

  3. Tańce ludowe

  4. Gwara

  5. Już wiesz

  6. Potrafisz

  7. Słownik

Dziedzictwo kulturowe wywodzi się od podstawowego pojęcia, jakim jest kultura. Samych definicji kultury jest ponad 100, oto jedna z nich:

Kultura to całość dorobku ludzkości, czyli przedmioty materialne, język, tradycje, religie i wiele, wiele innych elementów. Swoją kulturę mają poszczególne kraje, ale też regiony (...). Indeks dolny („Kultura polska jako kultura europejska”, ZPE) Indeks dolny koniec

link1

Czym jest dziedzictwo kulturowe?

Dziedzictwo kulturowe - to dorobek kultury minionych pokoleń. Zalicza się do niego:

  • język,

  • tradycje,

  • obyczaje,

  • religie,

  • zamki, pałace, obiekty sakralne,

  • muzea i skanseny,

  • rezerwaty archeologiczne,

  • obiekty historyczne

  • miejsca martyrologii.

Dziedzictwo kulturowe łączy ludzi, pozwala utożsamiać sięutożsamiać sięutożsamiać się ze swoim narodem (jestem Polką/Polakiem) lub mniejszością etniczną (jestem Tatarką/Tatarem, Kaszubką/Kaszubem, Ślązaczką/Ślązakiem, itd).

Właściwie każdy region ma własną kulturę, a jej istnienie jest silnie związane z miejscowymi warunkami, w tym z wydarzeniami historycznymi i pochodzeniem jego mieszkańców. Istotną cechą kultury regionalnej jest jej odmienność względem kultur innych regionów, ukazuje to zwłaszcza kultura ludowa.

RQ5PVH9LDZQGU
Wykonywanie plecionki z włóczki w czasie 45. Międzynarodowych Targów Sztuki Ludowej w Krakowie.
Źródło: Michał Lepecki, fotografia, dostępny w internecie: http://krakow.travel/en/40094-krakow-45-international-folk-art-fair [dostęp 12.01.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Ćwiczenie 1
RTEPAV6EAOCNX
Z jakim rodzajem kultury wiąże się przedstawiona poniżej fotografia?
Odpowiedź zapisz w notatniku.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
RyvjqxA1CzKME
Tradycyjny korowód przebierańców, tzw. Cymper w Łomnicy - lokalna tradycja.
Źródło: Etheanna, Tradycja karnawałowa w Łomnicy, licencja: CC BY-SA 4.0.
RPHA52MKFT7ZM
Zapoznaj się z opisem zdjęcia i odpowiedz na pytanie:
Z jakim rodzajem kultury wiąże się przedstawiona fotografia?
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Dla zainteresowanych

Fotografia w ćwiczeniu 1 przedstawia obrzędową tradycję, tzw. „Cymper”.

„Cymper” obchodzony jest każdego roku, w ostatnią niedzielę karnawału w gminie Zbąszyń (województwo wielkopolskie). Wówczas ulicami wiosek, przy dźwiękach muzyki koźlarskiej maszerują korowody przebierańców. Dla lokalnych mieszkańców „Cymper” kojarzy się z zakończeniem karnawału i rozpoczęciem postu. W korowodzie uczestniczą: najczęściej ksiądz, zakonnica, policjant, leśniczy, Cygan, para młoda, niedźwiedź, koń, i wiele innych barwnych postaci. Towarzyszą im postacie abstrakcyjne, jak np.: chochołchochołchochoł oraz figury szachowe tzw. „biały” lub „czarny laufer” (goniec) posługujący się biczami lub sadzą naznaczając napotkanych przechodniów.

chochoł

Kulturą ludową różnych narodowości i grup etnicznychgrupy etnicznegrup etnicznych zajmuje się nauka zwana etnografią. Na mapce Polski umieszczone zostały regiony oraz ludność, która je zamieszkuje. Zapoznaj się z mapą i rozwiąż ćwiczenie znajdujące się poniżej.

grupy etniczne
R1NzrYBbvxzvh1
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
R11BKLKDR6SRK
Wykonaj zgodnie z poleceniem.
Źródło: edycja: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
R3TQECE8T5ZOX
Czy znasz nazwę regionu, w którym mieszkasz? Odpowiedz na pytanie: jak się nazywa twój region i w jakiej części Polski się znajduje? Odpowiedź zapisz w notatniku.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R3XFTFVH7NPBA
Dziewczynka w stroju ludowym. Na głowie ma wianek z kwiatów polnych, ubrana w biała koszulę, kolorowy serdak, czerwoną spódnicę. Na spódnicy biały koronkowy fartuszek. Na szyi czerwone korale. Na nogach czerwone trzewiki do kostki.
Dziewczyna w krakowskim stroju ludowym.
Źródło: flickr [czytaj: flike], dostępny w internecie: https://www.flickr.com/photos/iks_berto/6231174230, domena publiczna.
Ćwiczenie 2
RDlZu3NU5EN1R
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Dla zainteresowanych

Jeśli zainteresowały cię polskie stroje ludowe - spróbuj  je skompletować na kolejnych stronach gry edukacyjnej, ta zabawa okaże się również pouczająca.
Powodzenia!

Alternatywa gry edukacyjnej

Poniżej przedstawiono alternatywę gry edukacyjnej.

RQ0G5KrHDYYP1
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Region kujawsko‑pomorski.
RVhYYMvVOVfKc
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Region lubelski.
R1ZJddGiPbdS4
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Region małopolski.
RSrHFjGQUybfG
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Region mazowiecki.
R1HZqLyb0XZPj
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: Region wielkopolski.
Test sprawdzający wiedzę z zakresu strojów ludowych81050Brawo! Test został zaliczony.Niestety, test nie został zaliczony. Spróbuj ponownie.
Test

Test sprawdzający wiedzę z zakresu strojów ludowych

Liczba pytań:
8
Limit czasu:
10 min
Twój ostatni wynik:
-

Gra edukacyjna - stroje ludowe

Poniżej znajduje się gra edukacyjna, w której poprzez zabawę poznasz 24 stroje ludowe z różnych regionów Polski. Zadanie urozmaicają animacje przedstawiające legendy oraz informacje o regionalnych atrakcjach.

Stroje ludowe występujące w prezentacji:

  • strój pyrzycki

  • strój kaszubski

  • strój warmiński

  • strój mazurski

  • strój kurpiowski (Puszcza Zielona)

  • strój kurpiowski (Puszcza Biała)

  • strój kujawski

  • strój szamotulski

  • strój lubuski

  • strój dolnośląski

  • strój opolski

  • strój sieradzki

  • strój łowicki

  • strój opoczyński

  • strój podlaski

  • strój włodawski

  • strój kszczonowski

  • strój biłgorajski

  • strój krakowski

  • strój żywiecki

  • strój istebniański

  • strój podhalański

  • strój Lachów Sądeckich

  • strój rzeszowski

R163KDL5K96GV
Gra edukacyjna - stroje ludowe
Gra edukacyjna - stroje ludowe, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Gra edukacyjna - stroje ludowe, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
R1BFDJ5C29R1F
(uzupełnij)
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4
R1GX1H865VFGH
(uzupełnij)
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 5
RM4V3M5CBCE3T
(uzupełnij)
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

wróć do spisu treści

link2

Zwyczaje i obrzędy

Mieszkańcy niektórych regionów do dziś zachowali swoją odrębność poprzez lokalny folklorfolklorfolklor.

Częścią folkloru są tradycyjne obrzędyobrzędyobrzędyzwyczajezwyczajezwyczaje. Dotyczą one momentów ważnych, przełomowych w życiu człowieka, wynikają z szacunku do sił nadprzyrodzonych – Boga oraz otaczającej nas przyrody.

Poczta Polska wydała serię znaczków pt. Polskie zwyczaje ludowe, natomiast Mennica Polska wybiła monety z serii Polski Rok Obrzędowy. Zapoznaj się z ich ilustracjami zamieszczonymi w poniższej galerii, zwracając uwagę na to, które zwyczaje i obrzędy ludowe upamiętniają.

RgpBbTfyd1jX6
Ilustracja interaktywna przedstawia monetę okolicznościową „Śmigus dyngus”. Na tle ozdobnej firanki znajduje się godło Rzeczypospolitej Polskiej oraz półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA w kolorze złotym. U dołu baranek, pisanki wykonane farbami w kolorach: niebieskim, złotym, zielonym i czerwonym oraz gałązki wierzbowe. Z lewej strony oznaczenie roku emisji: 2003, z prawej strony napis: 20 ZŁ. Na rewersie znajduje się scena, przedstawiająca dziewczęta i chłopców. W tle stoją studnia, chaty i fragment kościoła. U dołu napis: ŚMIGUS‑DYNGUS. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: Awers monety przedstawia baranka wielkanocnego, który stoi w wiklinowym koszyku. Pod barankiem widoczne są kolorowe jajka z widocznymi zdobieniami. Górna część monety przedstawia serwetkę zrobioną na szydełku. Punkt 2: Rewers monety przedstawia tradycyjny zwyczaj – Śmigus dyngus, który polega na polewaniu drugiej osoby wodą. Przedstawiona na rewersie scena przedstawia dzieci polewające się wodą.
Moneta okolicznościowa z serii Polski Rok Obrzędowy przedstawiająca zwyczaje wielkanocne.
Źródło: Mennica Polska, dostępny w internecie: Mennica Polska, Monety z serii Polski Rok Obrzędowy, domena publiczna., domena publiczna.
RZQU1JyZvR0hK
Ilustracja przedstawia monetę okolicznościową „Dożynki”. Awers ukazuje kobiety i mężczyzn w strojach ludowych ustawionych w parach. Pierwsza para niesie chleb oraz kłosy zbóż. Rewers przedstawia godło Rzeczpospolitej Polskiej wewnątrz wieńca ze zboża, przewiązanego biało‑czerwoną wstęgą. U góry znajduje się napis RZECZPOSPOLITA POLSKA, a u dołu liczba 20. Na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty z informacjami: Punkt 1: Rewers monety przedstawia orszak dożynkowy. Na pierwszym planie widoczna jest para niosąca chleb - nieodłączny element dożynek, oraz ścięte zboże. Na drugim planie widoczni są ludzie, niosący kosy z szarfami. Punkt 2: Awers monety jest kolorowy. Posiada czerwony akcent - szarfę przy wieńcu, pod którą znajduje się orzeł. Na dole monety widoczne są owoce, i warzywa, oraz nominał – 20zł.
Moneta okolicznościowa z serii Polski Rok Obrzędowy przedstawiająca zwyczaje dożynkowe.
Źródło: Mennica Polska, dostępny w internecie: Mennica Polska, Monety z serii Polski Rok Obrzędowy, domena publiczna, domena publiczna.
R1BAndy0kKr4b
Moneta okolicznościowa z serii Polski Rok Obrzędowy przedstawiająca zwyczaje nocy świętojańskiej.
Źródło: Mennica Polska, dostępny w internecie: Mennica Polska, Monety z serii Polski Rok Obrzędowy, domena publiczna., domena publiczna.
Ćwiczenie 3
R1ZU7VDNXLFQD
Przyjrzyj się niżej zamieszczonej reprodukcji i odpowiedz na pytanie: Który ze zwyczajów ludowych zilustrował polski malarz – Julian Fałat? Odpowiedź zapisz w notatniku poniżej.
R172DG1LFJ99N
Zwyczaj ludowy, ilustracja do zadania
Źródło: wikipedia.org, domena publiczna.
Polecenie 6
R1AXMFR94KM4S
Opowiedz o jednym ze zwyczajów lub obrzędów, które odbywają się w twojej okolicy. Jeśli nie spotkałeś/-aś się osobiście z żadnym zwyczajem - zapytaj rodziców, albo dziadków. Wpisz w notatniku jego nazwę lub krótki opis.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.

Polskie obrzędy i zwyczaje ludowe wielu ludziom są wciąż bliskie dzięki temu, że przekazywane są z pokolenia na pokolenie, a także utrwalane w ekspozycjach muzealnych, na zdjęciach, filmach, rycinach i obrazach. Poniżej, obrazy przedstawiające życie dawnej wsi.

Ćwiczenie 4
R1LKK7F7LB318
Pięć fotografii przedstawiających różne przedmioty obrzędowe, takie jak: Marzanna w barwnym stroju, osadzona na drewnianej tyczce; wieńce z plonów w postaci dwóch dużych bel słomy, przystrojonych tak, że imitują postacie ludzkie; kilkanaście wysokich palm wielkanocnych; wiele zapalonych zniczy, choinkę przystrojoną lampkami i bombkami.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RAVSMT31Q1OXP
Połącz w pary. Do każdego motywu obrzędowego dobierz nazwę właściwego święta.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RjuXPE8DkPfwv1
Okresem wprowadzającym w rok obrzędowy jest wczesna zima. Spróbuj uporządkować wymienione polskie obrzędy doroczne, zachowując porządek chronologiczny – od zimy do jesieni. Obrzędy do uporządkowania: 1. Dożynki, 2. Pierwszy dzień wiosny, 3. Zaduszki, 4. Niedziela Palmowa, 5. Wigilia Bożego Narodzenia.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R1FZXU7O7OBUR
Cztery fotografie przedstawiające zwyczaje i obrzędy związane są z okresem Bożego Narodzenia: Kolędowanie, Orszak Trzech Króli, Stajenkę Betlejemską, Szopkę Krakowską.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
RMA18K2H82PQ2
Wskaż, które zwyczaje i obrzędy związane są z okresem Bożego Narodzenia.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
R1217BDXVEQMQ
Znaczki pocztowe i monety (awers i rewers każdej monety) przedstawiające obrzędy i zwyczaje oraz tradycje religijne takie jak: Wielkanoc, Noc Świętojańska, Dożynki.
Źródło: UMK, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 6
RPX1GJ57LPHSF
Zastanów się, które ze zwyczajów i obrzędów są nadal kontynuowane w Twojej okolicy - zapisz je w notatniku.
Źródło: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
R15cChX3E0DFH
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. zdejmowanie welonu podczas wesela, 2. krótsza nazwa nocy świętojańskiej, 3. dzień, gdy sypie się głowę popiołem, 4. jej topienie przywołuje wiosnę, 5. nazwa dnia tygodnia, gdy zajada się pączkami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

wróć do spisu treści

link3

Tańce ludowe

Każdy region posiada cechy, po których możemy go rozpoznać. Charakterystyczne dla tych regionów są również tańce ludowe, które mają swoje nazwy, wyróżniają się melodią i tempem.

R1SRNCZ9UOD58
Ilustracja interaktywna przedstawia trzy pary tańczące przed chatą. Przygrywają im siedzący na przyzbie muzykanci. Postacie mają na sobie odświętne ubrania, kobiety noszą wianki ze wstążkami, mężczyźni białe koszule. Cała scena namalowana została właściwie z użyciem tylko trzech barw – bieli, brązu i czerwieni. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Przedstawiona na obrazie ludność pochodzi z tzw. chłopstwa, o czym mogą świadczyć charakterystyczne stroje. Kobiety tańczą boso obok chaty krytej strzechą. Pod ścianą siedzi grupa osób grających na instrumentach. Tytułowa Kołomyjka jest tańcem ludowym, którego cechą charakterystyczną jest rosnące tempo.
Teodor Axentowicz, "Kołomyjka", obraz olejny.
Źródło: wikipedia.pl, domena publiczna.
REMX8JS6OSFQC
Ludowa rzeźba przedstawiająca muzykantów, Muzeum Regionalne, Łuków.
Źródło: muzeum.lukow.pl, dostępny w internecie: http://muzeum.lukow.pl/lukowski-osrodek-rzezby-ludowej/ [dostęp 12.01.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Inne polskie tańce ludowe - to walczyk lub oberek, ale jest ich naprawdę duża różnorodność.

Walczyk lubelskibiłgorak – najbardziej liryczny, wdzięczny, o dużej płynności ruchów taniec lubelski. Często tańczono go pod koniec wesela, by wprowadzić poczucie nostalgii. Taniec poprzedzony jest przyśpiewką: Nie wydumas nic jenacy, jeno co ci sam Bóg przeznacy... . Wysłuchaj nagrania. **

R2wXYYRCeJvcP1
Utwór muzyczny: Walc Lubelski - Świeć miesiączku. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się tajemniczym charakterem.

Oberek - to wesoły, skoczny taniec weselny, polegający na szybkim wirowaniu tańczących par. Wysłuchaj oberka na przykładzie melodii utworu „Cebulka”.

R123Dz09axvIJ
Nagranie tańca ludowego „Cebulka". Żywy i wesoły utwór, w metrum trójdzielnym, wykonywany przez kapelę w składzie: klarnet, skrzypce, akordeon.

Melodie ludowe bywają niekiedy inspiracją dla współczesnych artystów. Wysłuchaj oberka w muzyce artystycznej – Grażyna Bacewicz „Oberek na skrzypce i fortepian”.

RWHl2GftR17JF
Nagranie dźwiękowe. Bardzo szybki, ognisty utwór, wykonywany przez skrzypka i pianistę. Utwór rozpoczyna pianista, grając akompaniament w rytmie i charakterze oberka. Partia skrzypiec robi wrażenie bardzo trudnej technicznie. Skrzypek gra, używając różnych technik: gra smyczkiem, pizzicato, używa flażoletów.

wróć do spisu treści

link4

Gwara

Do najbardziej charakterystycznych elementów odróżniających przedstawicieli jednych regionów od innych należy ich sposób mówienia, czyli gwaragwaragwara.

Poszukaj w Internecie i wysłuchaj brzmienia różnych gwar, np.:

  • gwary podhalańskiej,

  • gwary śląskiej,

  • gwary kaszubskiej.

wróć do spisu treści

link5

Już wiesz:

  • co oznaczają pojęcia: kultura, dziedzictwo kulturowe, tożsamość;

  • jak rozpoznać polskie zwyczaje i obrzędy ludowe;

  • czym wyróżniają się i jaką nazwę noszą polskie się tańce ludowe;

  • rozumiesz, że należy chronić dziedzictwo kulturowe dla przyszłych pokoleń.

wróć do spisu treści

link6

Potrafisz:

  • rozpoznać główne regiony geograficzno‑kulturowe Polski;

  • wymienić składniki dziedzictwa kulturowego (język, tradycje, zwyczaje, religie, zabytki, muzea i skanseny, rezerwaty);

  • nazywać zwyczaje i obrzędy ludowe;

  • opisać wybrane stroje ludowe, nazwać  elementy tych strojów;

  • rozpoznać melodię walczyka i oberka;

  • opowiedzieć o zwyczajach swojego regionu.

wróć do spisu treści

link7

Słownik

dziedzictwo kulturowe
dziedzictwo kulturowe

dorobek kultury minionych pokoleń; język, tradycje, obyczaje, religie, zabytki architektury, muzea i skanseny, rezerwaty archeologiczne, obiekty historyczne, miejsca martyrologii

dożynki
dożynki

inaczej: Święto Plonów, Wieńce – ludowe święto, połączone z obrzędami dziękczynnymi za ukończenie żniw i prac polowych

etnografia
etnografia

dyscyplina naukowa zajmująca się opisem i analizą kultury ludowej różnych społeczności i grup etnicznych

folklor
folklor

dziedzina, która odzwierciedla twórczość ludową i jest charakterystyczna dla społeczności zamieszkujących określone regiony; obejmuje również obrzędy, zwyczaje, muzykę, taniec, mowę, stroje i rękodzieło

gwara
gwara

sposób mówienia ludności danego obszaru, odrębny od języka, którym posługuje się większość mieszkańców kraju; charakteryzuje się specyficznymi wyrażeniami i akcentem, np. gwara śląska, podhalańska, albo gwara wiejska

kolędowanie
kolędowanie

nazywane też chodzeniem po kolędzie – obchód domów przez grupę kolędników. Kolędnicy odgrywają różne scenki, stąd towarzyszą im rekwizyty, takie jak: gwiazda, turoń – rogate, włochate zwierzę z kłapiącą paszczą, kosa – atrybut śmierci. Jest praktykowany w okresie tzw. Godów (od Wigilii Bożego Narodzenia do Trzech Króli) oraz w okolicach Ostatków i Wielkanocy

kultura
kultura

to całość dorobku ludzkości, zarówno materialnego, jak i duchowego. Na kulturę składają się dzieła literackie, sztuka, obyczaje, język, tradycje, religia i wiele innych elementów; swoją kulturę mają poszczególne kraje, ale też regiony (np. Tatry, Kaszuby)

niedziela palmowa
niedziela palmowa

to chrześcijańskie święto rozpoczynające Wielki Tydzień, przypadające w ostatnią niedzielę przed Wielkanocą; obchodzone jest na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy; w tym dniu w kościołach święci się palmy i organizuje procesje

noc świętojańska
noc świętojańska

najkrótsza noc w roku przypadająca między 23 a 24 czerwca, tuż przed dniem św. Jana, świętowana w krajach słowiańskich, również w Polsce; związana z dawnymi wierzeniami w siły natury, wody i ognia, obecnie jest okazją do zabaw, tańców i rozpalania ognisk

oberek
oberek

polski taniec ludowy „obracany w koło” w metrum 3/8, w bardzo żywym tempie, o charakterze skocznym i wesołym

obrzędy
obrzędy

wierzenia, wyobrażenia, czynności i zachowania przekazywane z pokolenia na pokolenie, przyjmujące formę rytuału społecznego i sakralnego

orszak trzech króli
orszak trzech króli

uliczne jasełka, czyli przedstawienia nawiązujące treścią do Bożego Narodzenia, podczas których wspólnemu przejściu setek osób ulicami danej miejscowości towarzyszy głośne, radosne śpiewanie kolęd

popielec
popielec

inaczej: Środa Popielcowa; w tradycji chrześcijańskiej dzień rozpoczynający okres Wielkiego Postu, przypadający w środę, gdy w świątyniach posypuje się popiołem głowy wiernych

szopka bożonarodzeniowa
szopka bożonarodzeniowa

zwyczaj budowania stajenki betlejemskiej ze żłóbkiem i figurkami, będących miniaturami lub konstrukcjami rzeczywistej wielkości; w Polsce szczególnie znane są bogato zdobione szopki krakowskie nawiązujące swą architekturą do zabytków Krakowa

śmigus- dyngus
śmigus- dyngus

inaczej: lany poniedziałek; zwyczaj polewania się wodą w Poniedziałek Wielkanocny

tłusty czwartek
tłusty czwartek

znany także jako zapusty, mięsopust, karnawał; tłusty czwartek rozpoczyna ostatni tydzień karnawału, jest to ostatni czwartek przed wielkim postem (czyli 52 dni przed Wielkanocą) w kalendarzu chrześcijańskim

topienie marzanny
topienie marzanny

zwyczaj topienia słomianej kukły, ubranej i przystrojonej w kolorowe wstążki,  którą w rytualny sposób palono bądź topiono, aby przywołać wiosnę; zwyczaj ten ma swoje korzenie w obrzędach ofiarnych i miał zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku

tradycja
tradycja

ogół obyczajów, norm, poglądów, zachowań, itp. właściwych jakiejś grupie społecznej, przekazywanych z pokolenia na pokolenie

utożsamiać się
utożsamiać się

utożsamiać się z narodem czy kulturą oznacza, że czujemy się częścią tego narodu, tej kultury, a jej wartości, tradycje i historia są nam bliskie

walczyk lubelski
walczyk lubelski

inaczej: biłgorak – najbardziej liryczny, wdzięczny, o dużej płynności ruchów taniec lubelski; często tańczono go pod koniec wesela, by wprowadzić poczucie nostalgii; taniec poprzedzony jest przyśpiewką: „Nie wydumas nic jenacy, jeno co ci sam Bóg przeznacy...”

walory kulturowe
walory kulturowe

muzea i rezerwaty archeologiczne, zabytki architektury i budownictwa, obiekty unikatowe i muzea specjalistyczne, obiekty historyczno‑wojskowe, miejsca i muzea martyrologii, współczesne imprezy kulturowe, miejsca pielgrzymkowe

wigilia Bożego Narodzenia
wigilia Bożego Narodzenia

w tradycji chrześcijańskiej dzień poprzedzający Boże Narodzenie, kończący okres adwentu; wg tradycji wieczorem rozpoczyna się wieczerza wigilijna wraz z „pierwszą gwiazdką na niebie” - symbolicznie nawiązująca do Gwiazdy Betlejemskiej, która zwiastowała narodziny Jezusa; podczas wieczerzy uczestnicy przełamują się opłatkiem, składając sobie życzenia; to także czas śpiewania kolęd i umieszczania prezentów pod choinką

zaduszki
zaduszki

inaczej: Dzień Zaduszny, przypada w tradycji kościoła łacińskiego 2 listopada i jest czasem, kiedy wspominamy naszych zmarłych, modlimy się za nich i odwiedzamy ich groby; w kościele wschodnim podobne obchody odbywają się kilkukrotnie w ciągu roku

zwyczaje
zwyczaje

wprowadzone kulturowo zachowanie się ludzi, wynikające z uznanych w danej społeczności tradycyjnych wzorów

Źródła

  • encyklopedia.pwn.pl

  • sjp.pwn.pl

  • Atlas polskich strojów ludowych. Stroje ludowe jako fenomen kulturowy, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, (2013)

  • https://polalech.pl/index.html

Linki do materiałów

wróć do spisu treści

link8