Od lat 90. XX w. strefy podmiejskie dużych miast zaczęły wyraźnie zmieniać swój charakter. Mimo że są to wciąż obszary wiejskie, to w ich krajobrazie coraz rzadziej można spotkać typowe wiejskie domy z budynkami gospodarczymi i użytkami rolnymi. Coraz bardziej upodabniają się one do miast. Dlaczego obserwuje się takie zjawiska?

RCv1Zgea9CpB0

Fotografia przedstawiająca domy szeregowe na terenie podmiejskiej wsi. Zwarta zabudowa, domy stoją blisko siebie wzdłuż ulicy. Jeden budynek tworzą połączone cztery identyczne segmenty, na zdjęciu cztery budynki. Na drugim planie podobna zabudowa, na pierwszym planie, tuż przed budynkami, pole uprawne.

Rozwój miast i stref podmiejskich

Z pewnością dostrzegasz, że miasta w naszym kraju nieustannie się rozwijają. Oznacza to, że podnosi się jakość życia ich mieszkańców, powstają nowe miejsca pracy, zwiększa się dostępność usług, podejmowane są nowe inwestycje, a przestrzeń miast staje się coraz lepiej zagospodarowana. Jednakże rozwój miast nie musi oznaczać wzrostu liczby ich ludności. Przeciwnie – liczba ludności wielu dużych miast się zmniejsza. Tylko w niektórych z nich (np. w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu czy Gdańsku) odnotowuje się wzrost liczby mieszkańców związanych z napływem ludności z innych miejsc. Ludzie decydują się przeprowadzać do dużych miast w celu znalezienia pracy, poprawy dotychczasowych warunków życia bądź w związku z edukacją.

Należy jednak pamiętać, że nie można rozpatrywać liczby ludności danego miasta tylko w jego granicach administracyjnych, lecz wraz ze strefą podmiejskąstrefa podmiejskastrefą podmiejską, z którą jest silnie związane. Coraz częściej bowiem ludność danego miasta przenosi się do pobliskich miejscowości, lecz codziennie dojeżdża do niego - tam pracuje, uczy się, robi zakupy, korzysta z instytucji kultury i innych usług. Do stref podmiejskich przenoszona jest także działalność gospodarcza, czyli różne zakłady przemysłowe i usługowe.

Obszary metropolitalne Warszawy i Krakowa

Oddziaływanie społeczno‑gospodarcze Warszawy doprowadziło do ukształtowania się przestrzennie i funkcjonalnie powiązanego ze sobą terytorium – Warszawskiego Obszaru Metropolitalnego (WOM). Obejmuje on 72 gminy z 14 powiatów, wraz z powiatem miasta Warszawa jako miastem‑metropoliąmiasto‑metropoliamiastem‑metropolią. Obszar ten w 2020 r. zamieszkiwało ponad 3,2 mln osób. Z kolei w skład Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (KOM) wchodzi 51 gmin z 9 powiatów, wraz z powiatem miasta Kraków jako miastem‑metropolią. W 2020 r. na całym obszarze mieszkało ponad 1,5 mln osób.

R1S0VWu1YY6rV

Plansza przedstawiająca zasięgi Warszawskiego i Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. Obok siebie umieszczono dwie mapki – z lewej strony prezentującą granice Warszawy i otaczających ją powiatów, a z prawej strony analogiczną mapkę prezentującą powiaty leżące wokół Krakowa. Na mapkach naniesiono nazwy powiatów. Na mapce Warszawskiego Obszaru Metropolitalnego teren Warszawy oznaczono kolorem ciemnobrązowym, a tereny powiatów, które należą do jej Obszaru Metropolitalnego kolorem jasnobrązowym. Kolorem jasnobrązowym w całości należą powiaty takie jak: legionowski, piaseczyński, żyrardowski, grodziski, pruszkowski, warszawski zachodni. Pozostałe powiaty częściowo zaznaczone to: sochaczewski, nowodworski, wyszkowski, wołomiński, miński, otwocki i grójecki. W podobny sposób postąpiono w przypadku Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego – użyte kolory to ciemnofioletowy dla Krakowa i jasnofioletowy dla powiatów należących do omawianego Obszaru Metropolitalnego. Kolorem jasnofioletowym w całości należą powiaty takie jak: myślenicki, wielicki, krakowski. Pozostałe powiaty częściowo zaznaczone to: olkuski, miechowski, proszowicki, bocheński i wadowicki. Obszary te są kilkukrotnie większe od głównych miast znajdujących się w ich centrum. W prawym dolnym rogu planszy pozioma podziałka, na której jeden odcinek to dwadzieścia pięć kilometrów.

Liczba ludności obu obszarów metropolitalnych z roku na rok wzrasta. Jednakże większe tempo wzrostu odnotowuje się w strefach podmiejskich niż miastach‑metropoliach. Jest to widoczne zwłaszcza w przypadku Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego – w 2020 r. liczba ludności Krakowa była niemal taka sama, jak liczba ludności całej strefy podmiejskiej.

Zmiany w strefach podmiejskich Warszawy i Krakowa

W strefach podmiejskich dużych miast zauważyć można zmiany w zaludnieniu, zmiany w strukturze demograficznej ludności oraz zmiany w użytkowaniu i zagospodarowaniu terenu. Zachodzą one głównie w miejscowościach położonych wzdłuż linii komunikacyjnych.

Zmiany w strefach podmiejskich Warszawy i Krakowa – prezentacja multimedialna

Słownik

Podsumowanie

• Krajobraz stref podmiejskich dużych miast nieustannie się zmienia. Obserwuje się mieszaną zabudowę. Zauważyć można zmniejszenie się liczby typowego krajobrazu rolniczego z wiejskimi domami, budynkami gospodarczymi i polami. Na ich miejscu powstają dzielnice domów jednorodzinnych i wielorodzinnych, zakłady przemysłowe i usługowe. 

• Wspomniane zmiany krajobrazu wynikają z napływu do strefy podmiejskiej ludności z danego miasta. Dotyczy to zwłaszcza gmin położonych w jego bliskim sąsiedztwie. Migrują tam przede wszystkim osoby młode, w związkach, z dziećmi (lub planujące je mieć), dobrze wykształcone i o wysokich zarobkach z pracy poza rolnictwem.

• W związku z tym w strefach podmiejskich (szczególnie w bliskim sąsiedztwie dużych miast) obserwuje się większy odsetek osób młodych i mniejszy odsetek osób starszych niż w dużych miastach i obszarach znacznie od nich oddalonych. Zauważalny jest też wzrost odsetka osób pracujących poza rolnictwem.

Ćwiczenia

21

Ćwiczenie 4

Na podstawie ilustracji podaj jedną pozytywną i jedną negatywną konsekwencję w zmianie zagospodarowania terenu w Dobczycach pod Krakowem.

R1Xp1TRNXAoD3

Na zdjęciu kompleks dużych hal magazynowych usytuowanych pod miastem. Dookoła pola.

Na podstawie dostępnych źródeł wiedzy podaj jedną pozytywną i jedną negatywną konsekwencję w zmianie zagospodarowania terenu w Dobczycach pod Krakowem lub w innych strefach podmiejskich.

R1S29B4o6UmX3

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Weź pod uwagę, że zlokalizowano tam zakłady przemysłowe.

Pokaż odpowiedź

Pozytywna: powstanie nowych miejsc pracy dla lokalnych mieszkańców.

Negatywna: obniżenie walorów krajobrazowych.

Notatnik