Płazińce - wyspecjalizowane pasożyty zwierząt i człowieka

Pasożyt to organizm, który wykorzystuje ciało innego organizmu, tzw. żywicielażywicielżywiciela, jako środowisko życia i źródło pożywienia – odżywia się strawionym przez niego pokarmem. Przebywając wewnątrz ciała gospodarza, zatruwa go swoimi produktami przemiany materii. Gdy pasożyty występują masowo, mogą doprowadzić do wyniszczenia, a nawet śmierci żywiciela. Płazińce, które nazywane są również robakami płaskimi są w większości pasożytami wewnętrznymipasożyt wewnętrznypasożytami wewnętrznymi.  Pasożytniczymi płazińcami są tasiemce i przywry.

Nieliczne płazińce prowadzą wolny tryb życia. Należą do nich  wypławki. Zwierzęta te żyją w wodach słodkich i są drapieżnikami.

R1VtTxlDNSFFW

Fotografia przedstawia na szarym tle beżowe, podłużne zwierzę w wodzie. Pod nim czarny cień. Część głowowa jest skierowana ukosem w prawo. Znajdują się na niej dwa czarne oczka. To wypławek biały.

R1BWoC4kd1rkg

Zdjęcie przedstawia wypławka alpejskiego. Posiada podłużne, brązowo‑zielone ciało, o tępo zakończonym przodzie.

Ciało wszystkich płazińców jest robakowate i silnie spłaszczone

Płazińce mają wydłużone ciało ze słabo wyodrębnioną częścią głowową.  Jest ono spłaszczone i ma symetrię dwubocznąsymetria dwubocznasymetrię dwuboczną.

Część głowowa zawiera zwoje nerwowe i narządy zmysłu chemicznego. U form wolnożyjących występują również oczy proste.

Ciało płazińców okrywa wór powłokowo‑mięśniowy zbudowany z jednowarstwowego nabłonka i kilku warstw mięśni. Najbardziej zewnętrzną warstwą ciała płazińców pasożytniczych jest nabłonek, który chroni ciało przed szkodliwym wpływem czynników środowiskowych. Płazińce wolno żyjące, wypławki, mają rzęski pomagające w poruszaniu.

Tasiemce posiadają wiele przystosowań do pasożytniczego trybu życia

Tasiemce są pasożytami żyjącymi w jelitach zwierząt kręgowych. Ich ciało składa się z główki, szyjki oraz członów. Szyjka jest miejscem, w którym powstają człony. W każdym członie znajduje się komplet narządów rozrodczych żeńskich i męskich.

Tasiemce wykształciły szereg cech, które są przystosowaniami do pasożytniczego trybu życia.

RLqppuQnSzLq5

Zdjęcie mikroskopowe główki tasiemca uzbrojonego. U góry widoczne są czarne haczyki, poniżej w rzędzie ustawione cztery przyssawki.

RDilHuaIjdYba

Zdjęcie mikroskopowe przedstawia dwa człony tasiemca. Wewnątrz członów ciemniejsze elementy to układ macica wypełniona jajami.

1

Ćwiczenie 2

R10ghyaKNJWmV

Ilustracja przedstawia trzy schematyczne rysunki tasiemców w kolorze beżowym. Z lewej przednia część ciała tasiemca nieuzbrojonego, w środku uzbrojonego, po prawej fragment długiego, spiralnego ciała tasiemca uzbrojonego. Poszczególne części ciała tasiemców są podpisane ze wskazaniem podobieństw i różnic. Zarówno ciało tasiemca nieuzbrojonego, jak i uzbrojonego, składa się z płaskich, podłużnych, prostokątnych członów, długiej, wąskiej szyjki, okrągłej główki i okrągłych, brązowych przyssawek. Główka tasiemca uzbrojonego dodatkowo zawiera czarne, podłużne haczyki. Po prawej stronie widoczny jest tasiemiec uzbrojony z długim, segmentowanym, płaskim, dojrzałym członem. Niedojrzałe człony znajdujące się przy główce mają kształt wąskich prostokątów, które im dalej od główki przybierają co raz to bardziej kwadratowy kształt dojrzałego członu.

Na podstawie powyższych ilustracji wykaż związek budowy ciała tasiemca nieuzbrojonego i uzbrojonego do trybu życia.

R4PA69aLfnRQQ

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Przypomnij sobie, gdzie żyją tasiemce. Co jest im potrzebne do przetrwania?

Pokaż odpowiedź

Na główce znajdują się narządy czepne: przyssawki, a u tasiemca uzbrojonego także haczyki. Dzięki nim tasiemiec przyczepia się do jelita żywiciela. Tuż za główką leży krótki odcinek zwany szyjką.  Im dalej od szyjki tym człony są starsze.

Żywicielem ostatecznym tasiemca uzbrojonego i nieuzbrojonego jest człowiek

Płazińce są najczęściej obojnakami – zwierzętami obupłciowymi, które wytwarzają zarówno komórki jajowe, jak i plemniki. Zwykle przechodzą rozwój złożonyrozwój złożonyrozwój złożony, w którym występuje kilka różnych larwlarwalarw. Do rozwoju potrzebują kilku żywicieli. Larwy żyją w żywicielach pośrednichżywiciel pośredniżywicielach pośrednich, a osobniki dorosłe rozmnażające się płciowo w ciele żywiciela ostatecznegożywiciel ostatecznyżywiciela ostatecznego.

Do najbardziej znanych gatunków tasiemców należą: tasiemiec uzbrojony i tasiemiec nieuzbrojony.

• Tasiemce wywołują chorobę zwaną tasiemczycą.

• W przypadku tasiemca uzbrojonego i nieuzbrojonego żywicielem ostatecznym jest człowiek.

• Żywicielami pośrednimi są dla tasiemca uzbrojonego – świnia, a dla nieuzbrojonego – krowa.

• Zapłodnienie ma miejsce w jelicie człowieka. Człony tasiemca zawierające zapłodnione komórki jajowe wydalane są wraz z kałem.

• Po dostaniu się do organizmu żywiciela pośredniego, zapłodnione jaja osadzają się mięśniach, gdzie rozwija się z nich larwa nazywana wągremwągierwągrem.

• Po zjedzeniu przez człowieka surowego lub niedogotowanego mięsa z wągrami, w jelicie rozwija się postać dorosła pasożyta, która rozmnaża się płciowo.

1

Ćwiczenie 4

R1Y0R1obiP5cK

Ilustracja przedstawia cykl rozwojowy tasiemca uzbrojonego. Rysunki rozmieszczono na błękitnym pierścieniu. Strzałki wskazują kolejne stadia rozwojowe tasiemca u jego żywicieli. Dorosły, żółty tasiemiec z wydłużonym, płaskim ciałem i okrągłą główką, bytuje w jelicie człowieka. Jego dojrzałe, prostokątne, z widocznym układem rozrodczym, człony zostają usunięte wraz z kałem żywiciela. Okrągłe, żółte, jaja tasiemca zostają zjedzone przez różową, niewielką świnię, która jest żywicielem pośrednim. W organizmie świni z jaj wykluwają się cienkie, podłużne, brązowe larwy z okrągłego jaja, które wędrują do czerwonych, pociągłych mięśni i przekształcają się w podłużne wągry. Surowe czerwono‑brązowe mięso zostaje zjedzone przez człowieka, którego widoczny jest model z układem pokarmowym, który jest żywicielem ostatecznym. Z wągra rozwija się tasiemiec.

Na podstawie powyższej grafiki opisz jak przebiega rozwój tasiemca uzbrojonego. W odpowiedzi zaznacz, kto jest żywicielem pośrednim i ostatecznym.

R1cfdzHZvusfy

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Podążaj zgodnie ze strzałkami. Zwróć uwagę, w jakim organizmie występuje larwa tasiemca, a w jakim dorosła postać pasożyta.

Pokaż odpowiedź

Do zapłodnienia dochodzi w jelicie człowieka . Po oderwaniu się od reszty ciała tasiemca człony z zapłodnionymi jajami trafiają wraz z kałem do środowiska zewnętrznego. Żywiciel pośredni zaraża się poprzez spożycie zanieczyszczonej wody lub trawy.
W ciele żywiciela pośredniego z jaja wykluwa się larwa, która przedostaje się z jelita do naczyń krwionośnych, płynie nimi do mięśni, gdzie osiada i przekształca się w wągier. 
Człowiek zaraża się poprzez zjedzenie surowego lub niedogotowanego mięsa z wągrami. W  jelicie człowieka z wągra rozwijają się tasiemce, które osiągają tam dojrzałość i zdolność do rozrodu płciowego. 

R98VIRu8DPDb8

Fotografia mikroskopowa przedstawia ciemnoczerwony fragment mięśnia świni. Na nim białymi kółkami zaznaczono umiejscowienie trzech larw tasiemca uzbrojonego. U dołu podziałka centymetrowa wskazuje wielkość wągrów.

Płazińce są ważne w przyrodzie...

Płazińce

• drapieżne polują na inne organizmy bezkręgowe lub jaja ryb;

• pasożytnicze powodują choroby u innych zwierząt, co je osłabia i może doprowadzić do śmierci.

... i dla człowieka

Płazińce pasożytnicze

• u człowieka wywołują wiele różnych chorób, a niektóre mogą doprowadzić do śmierci;

• wywołują choroby u zwierząt hodowlanych, co powoduje straty finansowe.

To ważne!

• Płazińce są organizmami o wydłużonym, płaskim ciele, zwykle członowanym. Większość z nich to pasożyty wewnętrzne zwierząt (np. tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony), niektóre są gatunkami wolno żyjącymi (np. wypławek).

• Płazińce pasożytnicze bytują w układzie pokarmowym żywiciela, natomiast płazińce wolno żyjące zamieszkują środowiska wodne i wilgotne.

• Przystosowania pasożytów wewnętrznych do ich trybu życia polegają m.in. na bardzo dużej rozrodczości, odporności na działanie soków trawiennych i zdolności do oddychania beztlenowego.

• Płazińce przechodzą rozwój złożony przebiegający ze zmianą żywiciela. Larwy bytują w ciele żywiciela pośredniego, a dorosłe formy pasożytów – w ciele żywiciela ostatecznego.

Na pożegnanie

Ćwiczenie 10

RTSYoMU7xhbte

Ilustracja przedstawia tasiemca uzbrojonego. Numerem 1 zaznaczono jego głowę, numerem 2 środkową część jego ciała, a numerem 3 końcową część jego ciała.

RkenqdD4fVaSZ

Na ilustracji przedstawiono budowę zewnętrzną tasiemca uzbrojonego. Które z zaznaczonych cyframi części jego ciała mogą się znajdować w odbytnicy zarażonego człowieka? Możliwe odpowiedzi: 1. tylko 4, 2. wszystkie, 3. 2, 3 i 4, 4. tylko 3 i 4