Jak trawiony jest pokarm?

R1NyZHcw7jJs3

Ilustracja przedstawia białą miskę z rosołem. W rosole widoczne: kawałki mięsa, makaron, pokrojony szczypiorek, dwa plasterki marchewki oraz natka pietruszki.

W przewodzie pokarmowym pokarm jest trawiony i wchłaniany do krwi

W przewodzie pokarmowym pożywienie jest trawione do postaci przyswajalnej przez komórki, a następnie wchłaniane.

Wyróżnia się trawienie mechanicznetrawienie mechanicznemechaniczne i chemicznetrawienie chemicznechemiczne. Trawienie mechaniczne rozpoczyna się w jamie ustnej i polega na rozdrabnianiu pokarmu. Trawienie chemiczne to enzymatyczny rozkład składników pokarmu do związków prostych. Enzymy trawienne są wydzielane przez komórki wydzielnicze:

• ślinianek,

• żołądka,

• trzustki,

• jelita cienkiego.

W wyniku trawienia z pokarmu uwolnione zostają aminokwasy, cukry proste i kwasy tłuszczowekwasy tłuszczowekwasy tłuszczowe, które są wchłaniane do naczyń krwionośnych i limfatycznych jelita cienkiego. Za ich pośrednictwem docierają one do wątroby, a następnie do wszystkich tkanek ciała. Niestrawione resztki pokarmu są wydalane na zewnątrz w formie kału. Układ pokarmowy współdziała podczas trawienia z innymi układami w organizmie.

RjM7hCgtS1nDG

Schemat blokowy. W środku zapis pobieranie i żucie pokarmu, od którego odchodzą 4 strzałki. Prowadzą one do napisów: rozpoznawanie rodzaju i jakości pokarmu za pomocą receptorów smaku i węchu należących do układu nerwowego; żucie kęsów realizowane przez mięśnie twarzy i żuchwę będącą częścią układu ruchu; pobieranie pokarmu jako odruch (ssanie) i świadoma decyzja kierowane przez układ nerwowy; unieszkodliwienie niektórych czynników chorobotwórczych znajdujących się w pokarmie przez komórki układu odpornościowego.

Trawienie chemiczne różnych substancji pokarmowych zachodzi w różnych częściach przewodu pokarmowego

Trawienie w jamie ustnej

W jamie ustnej rozpoczyna się rozkład cukrów złożonych (skrobiaskrobiaskrobia, glikogenglikogenglikogen) do cukrów prostych. Dzieje się to za sprawą zawartego w ślinie enzymu – amylazy ślinowejamylaza ślinowaamylazy ślinowej. Ponieważ czas jej odziaływania z pokarmem jest krótki, więc cukry nie ulegają tu całkowitemu rozkładowi.

Skrobia jest ważnym składnikiem pożywienia człowieka

Skrobia to cukier złożony będący materiałem zapasowym roślin.

Produkty spożywcze bogate w skrobię:

• zboża (np. ryż, pszenica, owies, jęczmień, żyto) – produkty zbożowe zawierające skrobię to np.: pieczywo, płatki śniadaniowe, dania mączne, takie jak pizza, pierogi, naleśniki;

• ziemniaki (np. ziemniaki z wody, frytki, kluski śląskie, chipsy);

• niektóre owoce i warzywa (np. banany, bataty, buraki).

R1U4TBlb6avEy

Zdjęcie mikroskopowe prezentuje mniejsze i większe okrągłe struktury. Mają fioletowe otoczki. Niektóre mają zabarwione na fioletowo również środki.

Jak wykryć skrobię?

Skrobię można wykryć stosując próbę jodową, która polega na nakropieniu trzech kropel płynu Lugolapłyn Lugolapłynu Lugola na analizowany produkt. Jeśli w produkcie w miejscu nakropienia płynu obserwuje się zmianę zabarwienia na granatową, oznacza to, że zawiera on skrobię.

R1JC37rnYUXym

Zdjęcie mikroskopie przedstawia półprzezroczyste wielokąty, wewnątrz których widoczne są ciemnofioletowe, owale i okręgi formy skrobi zapasowej.

Jaki jest wpływ substancji zawartych w ślinie na trawienie skrobi?

Trawienie skrobi rozpoczyna się już w jamie ustnej, pod wpływem zawartej w ślinie amylazy ślinowej. Enzym ten rozkłada skrobię na cukry o małych cząsteczkach.

Trawienie w żołądku

Komórki ścian żołądka wydzielają sok żołądkowy, który oprócz kwasu solnego zawiera enzym trawiący białka – pepsynępepsynapepsynę. Rezultatem jego działania jest pocięcie długich łańcuchów białkowych na mniejsze fragmenty.

Trawienie w dwunastnicy i dalszej części jelita

W dwunastnicy, która jest częścią jelita cienkiego, trawione są białka, cukry i tłuszcze. Trawienie to zachodzi z udziałem enzymów, które doprowadzane są do dwunastnicy w soku trzustkowym wydzielanym przez trzustkę.

Trzustka wydziela do dwunastnicy następujące enzymy:

• amylazę trzustkowąamylaza trzustkowaamylazę trzustkową - rozkładającą cukry złożone na cukry proste,

• lipazęlipazalipazę trzustkową - rozkładającą tłuszcze na glicerolglicerolglicerol i kwasy tłuszczowe,

• trypsynętrypsynatrypsynę -  która tnie łańcuchy białek na krótsze peptydy, a potem inne enzymy w dalszej części jelita cienkiego trawią je, dzieląc na pojedyncze aminokwasy.

Trawienie tłuszczy ułatwia żółćżółćżółć. Jest ona wytwarzana w wątrobie i magazynowana w woreczku żółciowym skąd dostaje się do dwunastnicy.  Żółć działa jak detergent: rozbija duże krople tłuszczu na mniejsze ułatwiając enzymom trawiennym dostęp do pojedynczych cząsteczek. Proces ten nazywany jest emulgacją.

Wchłanianie, wykorzystywanie i magazynowanie składników pokarmowych

Pokarm przebywa w dwunastnicy wystarczająco długo, by większość związków o dużych cząsteczkach została ostatecznie strawiona do cukrów prostych, aminokwasów, glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Ri3z7nSubMlDX

Schemat przedstawiający trawienie chemiczne w przewodzie pokarmowym. Schemat rozpoczyna się od jamy ustnej, od napisu cukry złożone prowadzi strzałka, nad którą znajduje się napis ślina, do napisu cukry proste. Od jamy ustnej strzałka prowadzi do żołądka. Od napisu białka (długie łańcuchy) prowadzi strzałka do napisu białka (krótkie łańcuchy). Od żołądka strzałka prowadzi do jelita cienkiego. Pod napisem wątroba znajduje się napis duże krople tłuszczu, od którego poprowadzono strzałkę z napisem żółć do napisu drobne krople tłuszczu. Poniżej znajduje się napis trzustka, pod którym znajduje się napis cukry złożone, białka, tłuszcze od którego poprowadzono strzałkę do napisu cukry proste, aminokwasy, kwasy tłuszczowe, glicerol. Nad strzałką znajduje się napis sok trzustkowy. Od napisu cukry proste, aminokwasy, kwasy tłuszczowe, glicerol strzałka prowadzi do owalu z napisem wchłanianie strawionego pokarmu. Od jelita cienkiego strzałka prowadzi do jelita grubego. Od napisu niestrawione resztki pokarmu prowadzi strzałka do napisu masy kałowe. Nad strzałką znajduje się napis mikroorganizmy, pod nią napis fermentacja. Od jelita grubego strzałka prowadzi do napisu wydalanie kału.

Płynna treść pokarmowa trafia do dalszej części jelita cienkiego, która opleciona jest bardzo gęstą siecią naczyń krwionośnych i limfatycznych. Tam produkty trawienia są wchłaniane przez ścianę jelita i ściany naczyń do krwi i limfy.

RMEXg6Dg6Tbip

Ilustracja przedstawia schematycznie drogę strawionego pokarmu do komórek ciała. Na tle trzech szarych kół narządy człowieka. Od lewej kosmki jelitowe w przekroju. Tu do żył i naczyń limfatycznych wchłaniane są składniki pokarmowe. Od kosmka błękitna żyłka biegnie do wątroby, podpisana jako żyła wrotna. Z wątroby żyłami krew dociera do serca. Różowe strzałki nad łukiem aorty wskazują, że składniki pokarmowe wchłonięte w jelitach trafiają do komórek ciała.

Wydalanie niestrawionych resztek

Enzymy trawienne nie potrafią rozłożyć niektórych składników pokarmu. Należy do nich na przykład błonnikbłonnikbłonnik, składnik pokarmów roślinnych. Takie niestrawione resztki pokarmowe zostają przesunięte do jelita grubego. Zasiedla je wiele gatunków bakterii, które żywią się resztkami i rozkładają je w procesach fermentacjifermentacjafermentacji. Bakterie stanowią znaczną część masy kału wydalanego na zewnątrz przez odbyt. W jelicie grubym z płynnej masy odzyskiwana jest woda, sole mineralne, witaminy.

To ważne!

• W przewodzie pokarmowym zachodzi trawienie mechaniczne i chemiczne oraz wchłanianie.

• Enzymy trawienne umożliwiają rozkład złożonych związków chemicznych (cukrów złożonych, tłuszczy i białek) na prostsze cząsteczki.

• W jamie ustnej zachodzi wstępne trawienie chemiczne cukrów złożonych.

• Amylazy odpowiadają za proces rozkładu cukrów złożonych do cukrów prostych.

• W kwaśnym środowisku żołądka zapoczątkowany zostaje proces trawienia białek.

• Sok żołądkowy wydzielany przez komórki ścian żołądka zawiera m.in. pepsynę, która rozkłada białka na krótsze łańcuchy.

• W dwunastnicy będącej częścią jelita cienkiego zachodzi intensywne trawienie cukrów, białek oraz tłuszczów.

• Trzustka wydziela sok trzustkowy odpowiadający za końcowy rozkład składników pokarmowych.

• Wydzielana przez wątrobę żółć rozbija tłuszcz na mniejsze krople łatwiej dostępne dla enzymów rozkładających tłuszcze – lipaz.

• Produkty trawienia cukrów, białek i tłuszczów są wchłaniane w jelicie cienkim.

• W jelicie grubym zachodzi intensywne wchłanianie wody i zagęszczanie mas kałowych.

• Niestrawione składniki pokarmowe usuwane są z organizmu w postaci kału.

• Krew transportuje z jelita cienkiego składniki pokarmowe i dostarcza je do komórek ciała.

Na pożegnanie

Tekst do ćwiczeń 13 i 14

Przeprowadzono doświadczenie sprawdzające trawienie skrobi przez ślinę.

W probówkach 1 i 2 umieszczono 5 ml roztworu skrobi. Do probówki 1 dodano 0,5 ml wodnego roztworu śliny, który wcześniej zagotowano, a następnie ostudzono. Do probówki 2 dodano 0,5 ml wodnego roztworu śliny. Obie probówki trzymano przez 10 min w temperaturze 37°C, a następnie dodano do nich po 0,5 ml płynu Lugola.