„Władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy” – Polska w obozie „demoludów”. Terytorium, ludzie i oblicza systemu
Odbudowa kraju po wojnie
W 1945 r. zakończyła się II wojna światowa – największy i najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Państwa biorące w nim udział musiały stawić czoło nowej rzeczywistości. Polska była jednym z tych krajów, które najbardziej ucierpiały w wyniku działań wojennych. W rezultacie postanowień Wielkiej Trójki (USA, ZSRS i Wielkiej Brytanii) zmienione zostały granice nowego kraju, co wiązało się z akcją przesiedlania ludności. Polacy stanęli też przed zadaniem odbudowy gospodarki i kultury, którą za wszelką cenę chciał zniszczyć Hitler.
Komuniści przejmują władzę
Po zakończeniu II wojny światowej, w wyniku postanowień konferencji w Jałcie, Polska dostała się w sowiecką strefę wpływów. Istniały dwa niezależne od siebie polskie rządy: jeden z siedzibą w Londynie (uznawany przez kraje zachodnie), drugi podporządkowany Związkowi Sowieckiemu. W czerwcu 1945 r. powstał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, Miał on za zadanie przeprowadzić pierwsze wolne wybory, łączące opcję emigracyjną z komunistyczną. Tak przedstawiał perspektywę współpracy Władysław Gomułka, wicepremier w komunistycznym Rządzie Tymczasowym:
Przemówienie Władysława Gomułki na posiedzeniu Rządu Tymczasowego w Moskwie 18 czerwca 1945 rokuDwukrotnie odbywały się spotkania w Moskwie z p. Mikołajczykiem jako premierem ówczesnego rządu emigracyjnego i przedstawicielami PKWN. Wówczas to dla dobra Polski i narodu, dla wykazania naszej najlepszej woli do porozumienia, dla zmobilizowania całego narodu do walki z okupantem, ofiarowaliśmy p. Mikołajczykowi tekę premiera w Rządzie Krajowym. I on wówczas nasze propozycje odrzucił. […] Nie obrażajcie się panowie, że my wam tylko ofiarujemy miejsce w Rządzie takie, jakie sami uznajemy za możliwe. Myśmy bowiem gospodarze. Wy zaś możecie się stać współgospodarzami Polski, jeśli zrozumiecie wasze błędy i pójdziecie po drodze, którą idzie Rząd Tymczasowy. Porozumienia chcemy z całego serca. Lecz nie myślcie, że jest to warunek naszego istnienia, władzy raz zdobytej nie oddamy nigdy.
Indeks górny Kto zgodnie z tekstem miał być główną siłą polityczną w TRJN? Jakie słowa Gomułki o tym świadczą? Indeks górny koniecKto zgodnie z tekstem miał być główną siłą polityczną w TRJN? Jakie słowa Gomułki o tym świadczą?
Źródło: Przemówienie Władysława Gomułki na posiedzeniu Rządu Tymczasowego w Moskwie 18 czerwca 1945 roku, [w:] Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku, t. 5, Lata 1945–1956, oprac. A. Koseski, J.R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2003, s. 11.
Komuniści przeprowadzili 30 czerwca 1946 r. referendum, które miało pokazać, na jakie poparcie mogą liczyć. Konieczność sfałszowania wyników udowodniła, że nie dysponowali większością. Gdy 19 stycznia 1947 r. odbyły się wybory parlamentarne, ponownie doszło do fałszerstw; oficjalnie wygrali je komuniści i tym samym utrwalili swoją władzę w Polsce.
Po wojnie zmianie uległy również granice Polski. Utraciła ona na rzecz Związku Sowieckiego Kresy Wschodnie, a w zamian uzyskała Warmię i Mazury, Dolny Śląsk i Pomorze Zachodnie (te ostatnie nazywane Ziemiami Odzyskanymi).
Wymień miasta, które przed wojną nie należały do Polski, a zostały do niej przyłączone w 1945 r.
Polskie społeczeństwo po wojnie
W wyniku działań wojennych, represji okupantów oraz zmian granic zdecydowanie zmniejszyła się populacja Polski. Liczba ludności zmalała z prawie 35 mln przed wojną do 24 mln po jej zakończeniu. Sytuację pogarszały liczne epidemie, choroby oraz spadek liczby urodzeń. Grupą, która ze względu na represje nazistowskie poniosła największe straty ludnościowe, byli Żydzi. Z 3,5 mln polskich obywateli wyznania mojżeszowego śmierć poniosło aż 2,7 mln.
Po wojnie doszło do zakrojonych na szeroką skalę migracji ludności związanych z akcją przesiedleńczą. Część Niemców zamieszkujących tereny przyłączone do Polski uciekła w trakcie odwrotu wojsk niemieckich, część została przymusowo wysiedlona. Do kraju przesiedlono zaś Polaków zamieszkujących terytoria wcielone do ZSRS oraz tych, którzy przebywali na robotach przymusowych w III Rzeszy. Granice Polski opuścili również zamieszkujący je wcześniej Białorusini oraz Ukraińcy. Ogółem akcja repatriacji objęła ok. 7 mln osób różnych narodowości. W wyniku przesiedleń zmieniła się struktura narodowościowa Polski.
- polska; Wartość: 69,2; Udział procentowy: 69,13%
- ukraińska; Wartość: 14,3; Udział procentowy: 14,29%
- białoruska; Wartość: 3,9; Udział procentowy: 3,9%
- niemiecka; Wartość: 3,9; Udział procentowy: 3,9%
- żydowska; Wartość: 7,9; Udział procentowy: 7,89%
- inna i niewiadoma; Wartość: 0,9; Udział procentowy: 0,9%
-
Label : polska
Value : 69,1%
-
Label : ukraińska
Value : 14,3%
-
Label : białoruska
Value : 3,9%
-
Label : niemiecka
Value : 3,9%
-
Label : żydowska
Value : 7,9%
-
Label : inna i niewiadoma
Value : 0,9%
- polska; Wartość: 85,8; Udział procentowy: 86,84%
- ukraińska i niemiecka; Wartość: 9,6; Udział procentowy: 9,72%
- inna i niewiadoma; Wartość: 3,4; Udział procentowy: 3,44%
-
Label : polska
Value : 86,8%
-
Label : ukraińska i niemiecka
Value : 9,7%
-
Label : inna i niewiadoma
Value : 3,4%
Na wykresach przedstawiono strukturę narodowościową społeczeństwa polskiego przed II wojną światową i po niej. Zdecyduj, w którym przypadku można mówić o bardziej jednolitym składzie narodowościowym. Jakie korzyści i jakie wady mogą wynikać z takiej struktury społecznej?
Szkody w polskim dziedzictwie kulturowym
Polska poniosła największe straty materialne spośród wszystkich państw biorących udział w II wojnie światowej. Zniszczona została również znaczna część dorobku kulturowego państwa polskiego. W wyniku m.in. bombardowań w wielu miastach zburzona została zabytkowa zabudowa. Dobrym przykładem może być Warszawa, która straciła prawie 90 proc. swojej przedwojennej zabudowy.
Jak myślisz, dlaczego Polacy zdecydowali się odbudować Zamek Królewski?
Polskie zabytki były równane z ziemią nie tylko na skutek działań wojennych. Polityka III Rzeszy zakładała rujnowanie kultury polskiej w ramach planu unicestwienia narodu polskiego. Kierując się słowami Hitlera: „Żaden naród nie żyje dłużej niż dokumenty jego kultury”, Niemcy przystąpili do celowego niszczenia dorobku Polaków. Przykłady działań okupantów przedstawia poniższa galeria.
Galeria wybranych pomników zniszczonych przez Niemców w czasie II wojny światowej
Wyjaśnij, dlaczego okupanci niszczyli tego typu obiekty kultury?
Oszacowano, że podczas II wojny światowej Polska straciła ok. 516 tys. dzieł sztuki z różnych dziedzin. Odbudowa kultury po wojnie była niezwykle trudna, ponieważ w wyniku akcji wyniszczenia inteligencji polskiej (przeprowadzanych zarówno przez III Rzeszę, jak i przez ZSRS) śmierć poniosło ogromne grono przedstawicieli polskiej elity intelektualnej.
Gospodarka po wojnie
Olbrzymie straty ludnościowe i materialne spowodowane wojną doprowadziły gospodarkę państwa do opłakanego stanu. Jednym z czynników pogłębiających kryzys była zmiana granic i związana z tym konieczność zaludnienia i odbudowy ziem przyłączonych do Polski. Sytuację gospodarczą pogarszał fakt, iż stacjonująca na polskim terytorium Armia Czerwona prowadziła politykę rabunkową i wywoziła wszelkie urządzenia i maszyny przemysłowe, które Sowieci uznali za przydatne w ZSRS. Akcję wywozu zakończono co prawda w połowie 1945 r., ale do tego czasu Rosjanie zdążyli już wykraść większość wartościowych przedmiotów i wyposażenia.
Ciężką sytuację w kraju częściowo ratowała pomoc organizacji UNRRA. W ramach międzynarodowego wsparcia kraje zniszczone przez działania wojenne otrzymywały różnego rodzaju towary niezbędne do życia i rozwoju gospodarczego. Do Polski przywożono, głównie ze Stanów Zjednoczonych, m.in. odzież, zboże, zwierzęta hodowlane, artykuły spożywcze, maszyny budowlane i rolnicze, parowozy, samochody ciężarowe. Mimo niewątpliwych zalet, jakie niosło korzystanie ze wsparcia UNRRA, władze komunistyczne w 1946 r. pod naciskiem ZSRS wycofały zgodę na działalność tej organizacji w Polsce.
Pierwsze lata po wojnie to również moment wprowadzania przez komunistów podstaw gospodarki centralnie planowanej. Dążyli oni do upaństwowienia przemysłu i walczyli z prywatnymi przedsiębiorcami. Przeprowadzono reformę rolną, w wyniku której większe majątki ziemskie zostały rozdzielone między najuboższych rolników w zamian za odpowiednią opłatę.
Wobec gigantycznych zniszczeń społeczeństwo po zakończeniu działań wojennych bezzwłocznie przystąpiło do odbudowy zakładów przemysłowych i infrastruktury. Dotychczasowi pracownicy samorzutnie i z własnej inicjatywy odbudowywali budynki fabryczne i uruchamiali produkcję. Początkowo fabryki były kierowane przez komitety fabryczne i robotnicze rady zakładowe, ale stopniowo przechodziły pod tymczasowy zarząd państwowy – tymczasowy, ponieważ władze deklarowały, że z czasem zostaną one zwrócone prawowitym właścicielom.
Tabela: Dochód narodowy w latach 1945‑1948 (w porównaniu ze stanem z 1938 r.)
Lata | Dochód narodowy ogółem, | Dochód narodowy ogółem |
|---|---|---|
1945 | 38,4 | 6,8 |
1946 | 48,0 | 8,5 |
1947 | 83,0 | 14,7 |
1948 | 107,9 | 19,1 |
Indeks górny Dane za: Historia Polski w liczbach, t. 2, Gospodarka, Warszawa 2006, tab. 251 (586), s. 642. Indeks górny koniecDane za: Historia Polski w liczbach, t. 2, Gospodarka, Warszawa 2006, tab. 251 (586), s. 642.
Bardzo wolno przebiegała odbudowa rolnictwa. Brakowało rąk do pracy, inwentarza, sprzętu, nasion siewnych i nawozów. W rejonach intensywnych działań wojennych część gruntów była zdewastowana, a uprawę części z nich trzeba było odłożyć do czasu likwidacji pól minowych. W mozolnym procesie odbudowy rolnictwa w latach 1945–1947 ogromną rolę odegrała pomoc zewnętrzna organizowana w ramach działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych przez Administrację Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy – UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration). Dzięki tej pomocy do Polski docierały lekarstwa, żywność, narzędzia, zwierzęta gospodarcze i nasiona pod zasiew – całość o łącznej wartości 476 mln dolarów. O skali tej pomocy niech świadczy fakt, że np. w roku 1946 pomoc o wartości 306 mln dolarów stanowiła aż 22 proc. dochodu narodowego.
Przygotowaniem odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych zajmował się utworzony 10 listopada 1945 r. Centralny Urząd Planowania (CUP). CUP opracowywał plany rozwoju gospodarczego i nadzorował ich wykonanie. Przygotował m.in. Plan Odbudowy Gospodarczej, zwany planem trzyletnim, realizowany w latach 1947‑1949. Założenia planu trzyletniego przewidywały podniesienie stopy życiowej społeczeństwa powyżej poziomu przedwojennego, likwidację bezrobocia, zmniejszenie przeludnienia na wsi i modernizację kraju. W tym celu środki inwestycyjne przeznaczono w pierwszej kolejności na odbudowę najmniej zniszczonych przedsiębiorstw oraz odtworzenie przemysłu pracującego na potrzeby ludności. Warto podkreślić, że plan trzyletni zakładał równoprawną rolę w gospodarce wszystkich trzech sektorów: państwowego, spółdzielczego i prywatnego.
Reforma rolna
Komuniści, którzy przejęli władzę na obszarze między Wisłą a Bugiem, mieli świadomość nikłego poparcia społecznego. Dlatego podjęli starania o pozyskanie chłopów. Miało temu służyć bezzwłoczne przeprowadzenie reformy rolnej. W tym celu już 6 września 1944 r. PKWN wydał dekret o reformie rolnej, przewidujący przymusową i nieodpłatną parcelację majątków o areale powyżej 50 hektarów użytków rolnych lub 100 hektarów powierzchni ogólnej, a w województwach poznańskim, pomorskim i śląskim – powyżej 100 hektarów powierzchni ogólnej. Parcelacji miały również podlegać, bez względu na wielkość, gospodarstwa Niemców oraz kolaborantów i osób uchylających się od służby wojskowej. Wywłaszczona ziemia miała zostać podzielona na małe, ok. 5‑hektarowe gospodarstwa, które mieli otrzymać bezrolni i małorolni. Nabywcy musieli za ziemię zapłacić równowartość jednorocznych zbiorów, ale opłata ta mogła być rozłożona na 10‑20 rocznych rat.
Dekret PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnejArt. 2. (1) Na cele reformy rolnej przeznaczone będą nieruchomości ziemskie o charakterze rolniczym:
a) stanowiące własność Skarbu Państwa z jakiegokolwiek tytułu;
b) będące własnością obywateli Rzeszy Niemieckiej i obywateli polskich narodowości niemieckiej;
c) będące własnością osób skazanych prawomocnie za zdradę stanu, za pomoc udzieloną okupantom ze szkodą dla Państwa lub miejscowej ludności, względnie za inne przestępstwa, przewidziane w dekrecie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 12 września 1944 r. (Dz. U. R. P. Nr 4, paź. 16)
d) skonfiskowane z jakichkolwiek innych prawnych przyczyn;
e) stanowiące własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekracza bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych, a na terenie województw poznańskiego, pomorskiego i śląskiego, jeśli ich rozmiar łączny przekracza 100 ha powierzchni ogólnej, niezależnie od wielkości użytków rolnych tej powierzchni.
O położeniu prawnym nieruchomości ziemskich, należących do kościoła katolickiego lub gmin wyznaniowych innych wyznań, orzeknie Sejm Ustawodawczy.
Indeks dolny Wyjaśnij, w jaki sposób cytowana ustawa zmieniała stosunki własnościowe na wsi. Indeks dolny koniecWyjaśnij, w jaki sposób cytowana ustawa zmieniała stosunki własnościowe na wsi.
Źródło: Dekret PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Wyzwolenie Polski i budowa Państwa Ludowego 1944–1945, t. 61, oprac. W. Góra, R. Halaba, N. Kołomiejczyk, Warszawa 1959, s. 18–19.
Dekret o reformie rolnej spotkał się ze sprzeciwem Kościoła i organizacji Polski Podziemnej, również tych, które w swoich programach przewidywały głęboką przebudowę stosunków gospodarczych na wsi. Zastrzeżenia budziło przede wszystkim przeprowadzenie reformy z pominięciem władzy ustawodawczej i na podstawie dekretu organu, który formalnie nie miał nawet statusu rządu. Opór budził też brak odszkodowań dla prawowitych właścicieli. Sama realizacja reformy przebiegała opornie, ponieważ opieszale działały realizujące ją urzędy ziemskie, a chłopi nie wierzyli w trwałość własności nadanej im w takim trybie.
Realizacja reformy rolnej przyspieszyła dopiero po zastosowaniu środków przymusu, np. dekret PKWN o ochronie państwa z 30 października 1944 r. za udaremnianie reformy przewidywał nawet karę śmierci. Do końca grudnia 1945 r. na terenach Polski Lubelskiej przejęto 320 tys. hektarów, z czego rozparcelowano 212 (resztę upaństwowiono) i przekazano ponad 100 tys. chłopom. Po zakończeniu wojny reformę rolną przeprowadzono według dotychczasowych zasad również w przedwojennych województwach zachodnich. Natomiast na Ziemiach Odzyskanych powstające gospodarstwa miały przeciętnie od 7 do 15 hektarów. Tutaj również więcej ziemi pozostawiono w rękach państwa i utworzono z nich Państwowe Gospodarstwa Rolne.
Nacjonalizacja przemysłu banków i handlu
Na początku 1946 r. komuniści wykonali następny krok w drodze do pełnej sowietyzacji polskiej gospodarki. 3 stycznia 1946 r. Krajowa Rada Narodowa uchwaliła ustawę o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej. Uchwalenie tej ustawy poprzedził spór o jej zakres, w którym uczestniczył z jednej strony Stanisław Mikołajczyk i jego Polskie Stronnictwo Ludowe, a z drugiej reprezentujący w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej PPR minister przemysłu Hilary Minc. Mikołajczyk był zwolennikiem nacjonalizacji wielkiego przemysłu z zachowaniem prywatnych zakładów małej i średniej wielkości, natomiast Minc dążył do bardzo głębokiej nacjonalizacji, prowadzącej do maksymalnego ograniczenia własności prywatnej w przemyśle oraz szybkiego przejścia do gospodarki planowej. Na podstawie ustawy z 3 stycznia 1946 r. znacjonalizowane miały zostać wszystkie zakłady przemysłowe i banki należące do III Rzeszy i jej obywateli. Za odszkodowaniem dla dotychczasowych właścicieli państwo miało przejąć cały przemysł wydobywczy i hutniczy oraz włókienniczy, poligraficzny i przetwórstwa rolno‑spożywczego, a z pozostałych gałęzi przemysłu wszystkie zakłady zatrudniające powyżej 50 robotników na jedną zmianę.
Tabela: Płace i ceny w pierwszych latach po wojnie
– | 1945 | 1946 | 1947 | 1948 | 1949 |
|---|---|---|---|---|---|
Płace | |||||
Dniówka robotnika rolnego | – | – | 318 zł | 557 zł | 650 zł |
Przeciętna płaca w gospodarce uspołecznionej | – | – | – | – | 11 000 zł |
Ceny | |||||
Chleb żytni (1 kg) | 35 zł | 35 zł | 51 zł | 39 zł | 35 zł |
Ziemniaki (1 kg) | 6,4 zł | 8,8 zł | 13,1 zł | 11,3 zł | 20 zł |
Masło (1 kg) | 441 zł | 332 zł | 378 zł | 422 zł | 684 zł |
Cukier (1 kg) | 183 zł | 204 zł | 181 zł | 176 zł | 176 zł |
Koszula męska | – | – | 583 zł | – | 940 zł |
Pończochy ze sztucznego jedwabiu | – | – | 292 zł | 292 zł | 292 zł |
Półbuty męskie | – | – | 7126 zł | – | 7000 zł |
Stół kuchenny | – | – | 2535 zł | – | 3740 zł |
Indeks dolny Oceń siłę nabywczą wynagrodzenia robotników polskich w pierwszych latach powojennych.
Źródło: Wojciech Morawski, Dzieje gospodarcze Polski, Warszawa 2010, s. 246. Indeks dolny koniecOceń siłę nabywczą wynagrodzenia robotników polskich w pierwszych latach powojennych.
Źródło: Wojciech Morawski, Dzieje gospodarcze Polski, Warszawa 2010, s. 246.
Większość polskich banków prywatnych nie podjęła działalności po zakończeniu wojny. Uległy one zniszczeniu i nie miały dostatecznych środków finansowych. Przetrwały jedynie banki państwowe, komunalne i spółdzielcze oraz nieliczne banki akcyjne, które wcześniej przeszły na własność państwa. Wzmocnieniu uległa pozycja Narodowego Banku Polskiego, który otrzymał prawo do bezpośredniego kredytowania przedsiębiorstw. Trudności z zaopatrzeniem, będące skutkiem zniszczeń wojennych, stały się pretekstem do ograniczenia prywatnej własności w handlu. Wiosną z inicjatywy Hilarego Minca władze przystąpiły do tzw. bitwy o handel. Polegała ona na propagandowym zmiażdżeniu prywatnej przedsiębiorczości, a następnie przejęciu przez państwo najpierw handlu hurtowego, a następnie w dużym stopniu również detalicznego. W trakcie „bitwy o handel” liczba prywatnych sklepów obniżyła się z ponad 134 tys. w 1947 r. do ok. 78 tys. w 1949 r. Postępująca likwidacja prywatnych placówek spowodowała ogromne trudności w zaopatrzeniu ludności w towary codziennego użytku.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RiigOtNzJ7E1H
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Skutki polityczne, demograficzne, kulturowe i ekonomiczne II wojny światowej dla Polski — część 1.
Wymień skutki polityczne II wojny św. dla Polski.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RUv0kLXywAc9U
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Skutki polityczne, demograficzne, kulturowe i ekonomiczne II wojny światowej dla Polski — część 2.
Przeanalizuj, czy zmiany terytorialne i struktury narodowościowej Polski, do których doszło po wojnie, były korzystne czy niekorzystne dla naszego państwa. Uzasadnij odpowiedź.
Ćwiczenia
Podziel wymienione skutki II wojny światowej dla Polski na demograficzne, polityczne, gospodarcze i kulturowe.
zniszczenie Zamku Królewskiego w Warszawie, przejęcie władzy w Polsce przez komunistów, zniszczenie polskich dzieł sztuki</strong></strong></strong></strong>, ujednolicenie struktury narodowościowej Polski, wywiezienie maszyn produkcyjnych z Polski do ZSRS przez Armię Czerwoną, przymusowe migracje do i z Polski, włączenie do Polski Pomorza Zachodniego i Dolnego Śląska, początek wprowadzania gospodarki centralnie planowanej w Polsce
| Skutki demograficzne | |
|---|---|
| Skutki polityczne | |
| Skutki gospodarcze | |
| Skutki kulturowe |
Uzupełnij mapę, przeciągając podane nazwy w odpowiednie miejsca.
Przeczytaj tekst źródłowy i wykonaj polecenie.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj polecenie.
Komunikat władz radzieckich o uzgodnieniu sprawy reorganizacji Tymczasowego Rządu Polskiego, 13 czerwca 1945Komisarz ludowy spraw zagranicznych ZSRR W. Mołotow, amb. W. Brytanii sir Archibald Clark Kerr i amb. Stanów Zjednoczonych p. W. Harriman, działając na podstawie pełnomocnictwa Konferencji Krymskiej trzech mocarstw sojuszniczych do przeprowadzenia konsultacji z członkami Tymczasowego Rządu Polskiego na szerszej podstawie demokratycznej z włączeniem demokratycznych działaczy z samej Polski i z przedstawicieli Polaków za granicą oraz w sprawie stworzenia polskiego Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, doszli do porozumienia co do tego, że dla wyżej wymienionych konsultacji, przewidzianych w układach krymskich w sprawie Polski, należy zaprosić następujące osoby:
Przedstawicieli Tymczasowego Rządu Polskiego. Według otrzymanego z Warszawy zawiadomienia jako przedstawiciele Tymczasowego Rządu Polskiego wyznaczeni zostali: Bolesław Bierut, Edward Osóbka‑Morawski, Władysław Kowalski i Władysław Gomułka.
Demokratycznych działaczy z Polski: Wincentego Witosa, Zygmunta Żuławskiego, Stanisława Kutrzebę, Adama Krzyżanowskiego i Henryka Kołodziejskiego.
Demokratycznych działaczy z zagranicy: Stanisława Mikołajczyka, Jana Stańczyka i Juliana Żarkowskiego
Wszystkie wyżej wymienione osoby zostały zaproszone do przybycia do Moskwy na dzień 15 czerwca.
Źródło: Komunikat władz radzieckich o uzgodnieniu sprawy reorganizacji Tymczasowego Rządu Polskiego, 13 czerwca 1945, [w:] Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku, t. 5, Lata 1945–1956, oprac. A. Koseski, J.R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2003, s. 10–11.
Przeczytaj przytoczony fragment wspomnień i na jego podstawie wykonaj polecenia.
Zapoznaj się z przytoczonym fragmentem wspomnień i na jego podstawie wykonaj polecenia.
Pan Stanisław dowiedział się przez znajomych ludzi, że w okolicę zostaną przysłane zwierzęta w związku z akcją organizacji […] zajmującej się pomocą państwom zniszczonym przez działania wojenne. Mężczyzna przyszedł w wyznaczone miejsce. Wkrótce przybył pociąg, z którego wypuszczono bydło i ogłoszono, że każdy może zabrać zwierzę, które uda mu się złapać. Pan Stanisław zapomniał zabrać powróz, na który mógłby uwiązać krowę. Wpadł jednak na pewien pomysł. Nie zastanawiając się długo wyjął ze spodni pasek, obwiązał go wokół rogów największej krowy i zaprowadził ją na tym „powrozie” do swojego gospodarstwa.
Źródło: fragment pracy konkursowej Pamiętnik wojenny stworzonej w ramach konkursu Ośrodka KARTA Historia Bliska, praca własna.
Spośród poniższych produktów i surowców zaznacz te, których nie sprowadzano w ramach tej akcji.
- zboże
- alkohol
- odzież
- lokomotywy
- zabawki
Na podstawie wykresu wskaż w poniższej tabeli zdania prawdziwe i fałszywe, a następnie odpowiedz na pytanie.
| Zdanie | Prawda | Fałsz |
| W każdej z grup wiekowych większą część stanowiły kobiety. | □ | □ |
| Najmniej liczną grupą wiekową były osoby w wieku poprodukcyjnym. | □ | □ |
| Ogółem większą część ludności stanowili mężczyźni. | □ | □ |
Wyobraź sobie, że należysz do powojennego rządu w Polsce. Ułóż poniższe działania w kolejności, w jakiej z punktu widzenia potrzeb społecznych należałoby się nimi zająć. Uzasadnij odpowiedź.
- rozbudowa przemysłu ciężkiego
- odbudowa zabytków
- rozwój usług i przemysłu lekkiego – produkcji rzeczy potrzebnych w codziennym życiu
- zapewnienie podstawowego utrzymania rodzinom – jedzenia, ubrań, opału, mieszkań
Słownik
spotkanie przywódców USA, Wielkiej Brytanii i ZSRS w lutym 1945 r., jednym z głównych postanowień konferencji było przekazanie Kresów Wschodnich ZSRS i przesunięcie granic Polski na zachód oraz przesiedlenie Polaków, Niemców, Białorusinów i Ukraińców w obrębie nowych granic
polski rząd powołany w 1945 r. na mocy postanowień konferencji jałtańskiej, którego członkami byli zarówno przedstawiciele władz komunistycznych, jak i rządu na emigracji
organ powołany w 1944 r., pełniący do 1947 r. funkcję tymczasowego polskiego parlamentu
referendum przeprowadzone w Polsce 30 czerwca 1946 r., w którym obywatele polscy mieli udzielić odpowiedzi na trzy pytania: Czy jesteś za zniesieniem Senatu? Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego, zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej? Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej? Władze komunistyczne postulowały udzielenie odpowiedzi „tak” na wszystkie trzy pytania; ostatecznie komuniści zmuszeni byli do sfałszowania wyników wyborów, aby pokazać rzekome poparcie dla ich rządów
pierwsze w powojennej Polsce wybory, przeprowadzone 19 stycznia 1947 r., ostatecznie również sfałszowane przez komunistów; według oficjalnych wyników komuniści uzyskali ponad 80 proc. głosów wyborców
(ang. United Nations Relief and Rehabilitation Administration – Administracja Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy) organizacja międzynarodowa zajmująca się udzielaniem pomocy krajom zniszczonym w wyniku działań wojennych po II wojnie światowej
system gospodarczy, w którym decyzje dotyczące tego, co i w jaki sposób produkować, podejmują władze państwowe
(z łac. collectivus – zbiorowy) nadanie formy kolektywnej, przekształcenie drobnych indywidualnych gospodarstw rolnych w wielkie spółdzielcze przedsiębiorstwa rolne
(z łac. natio – naród) likwidacja prywatnej własności środków produkcji i przejęcie ich przez państwo
określenie właściciela ziemskiego, zazwyczaj stosowane w negatywnym kontekście
gospodarstwo rolne, którego właścicielem było państwo; jedna z form socjalistycznej własności ziemskiej w Polsce w latach 1949–1993
(franc. parcelle, z łac. particula – cząstka) podział gruntów większych gospodarstw rolnych na mniejsze części
przymusowe pozbawienie własności