Władysław Stanisław Reymont Chłopi

Prędko się odbył ślub, bo ksiądz się do chorego spieszył.
[...] Dominikowa rychlej pobiegła, a gdy nadciągnęli - już ona państwa młodych na progu witała obrazem i tym świętym chlebem i solą, a potem nuż się ze wszystkimi z nowa witać, a obłapiać i do izby zapraszać!
[...]
Muzykanci grali ostro, aż im ręce mdlały, ale Jaguś jakby zaczęła dopiero, mocniej tylko poczerwieniała i wywijała tak zapamiętale, aż te jej wstęgi z furkotem za nią latały chlastając po twarzach, a rozdęte taneczną wichurą spódnice zapełniały izbę.
[…]
Krzyknęli w instrumenty z całej mocy, aż w izbie się zakotłowało. Boryna zaś inoinoino mocniej Jagnę ujął, poły na rękę zarzucił, poprawił kapelusza, trzasnął obcasami i z miejsca jak wicher się potoczył! Hej! Tańcował też, tańcował! A okręcał w miejścu, a zawracał, a hołubcehołubiechołubce bił, aż wióry leciały z podłogi, a pokrzykiwał, a Jagusią miotał i zawijał, że się w jeden kłąb zwarli i jak to pełne wrzecionowrzecionowrzeciono po izbie wili - że ino wicher szedł od nich i moc. Muzyka rznęła siarczyście, zapamiętale, z mazowiecka... […]. Wnet się pobratali gorąco, bo muzyka zaraz zmilkła i zaczął się poczęstunek.
[…] Józia i kumykumkumy roznosiły na przetakachprzetakprzetakach chleb pokrajany i placki. […] A w komorze, oświetlonej lampą pożyczoną od organistów, zebrały się gospodynie z organiścinąorganiścinaorganiściną i młynarzową na czele, po skrzyniach, to ławach przyrzuconych wełniakamiwełniakwełniakami godnie się rozsiadły, miód przez zęby cedziły i słodki placek delikatnie palcami poskubywały […] szykowali pilnie do wieczerzy, od której już po całym domu zapachy szły smakowite, że niejednemu w nozdrzach wierciło.
[...]
... starsze kobiety zaśpiewały chórem:

„A dokoła, drużbeczkowiedrużbeczkowiedrużbeczkowie, dokoła;
Zapraszajcie dobrych ludzi do stoła!”
A na to, rumor czyniąc ławami, odkrzykli drużbowie:
„A dyć my już poprosili - już siedzą.
Dajcie ino co dobrego - to zjedzą!”

I z wolna zaczęli za stoły iść, a usadzać się na ławach.
[...]
Kucharki wraz z drużbami wnosić poczęły dymiące ogromne donice z jadłem i przyśpiewywały:

„Niesiem rosół z ryżem -
A w nim kurę z pierzem!
A przy drugiej potrawie:
Opieprzone słone flaki,
Jedzże, siaki taki!”

Muzyka zaś zasiadła pod kominem i przygrywała z cicha piosneczki różne, bychbychbych się smaczniej jadło. […] Kucharki znowu zaśpiewały:

„Niesiem miski tłustej jagłyjagłajagły,
By se chudzielce podjadły!”
[...]

W izbie wrzało już i kotłowało się coraz bardziej, gdy Ewka z Jagustynką weszły, niosąc przed sobą z wielką paradąz wielką paradąz wielką paradą przystrojoną warząchew. Muzykant, który szedł za nimi, przygrywał na skrzypkach, na one śpiewały:

„Da powoli, powoli -
Da od stołów wstawajcie!
Po trzy grosze za potrawę,
Po dziesiątku za przyprawę -
Da kuchareczkom dajcie!”

Naród był syty, podochocony i zmiękły dobrym jadłem i napitkiem częstym, to niektórzy i srebrne pieniądze rzucali na warząchew. [...]
I skoro muzykanci podjedli i nieco wypoczęli, jęli z cicha przegrywać, by się weselnicy pościągali do kupy. Ale nie potrzapotrzapotrza ich było długo naganiać, hurmąhurmahurmą się sypnęli do izby, bo skrzypki tak niewoliłyniewolićniewoliły do tańca, że już same nogi niesły. […]
Najpierw zabawiali się w „Chodzi lis koło drogi; nie ma ręki ani nogi”. […] A potem w „Przepiórkę”. […] I w „Świnkę” się zabawiali. A na ostatek któryś z drużbów, widzi mi się, Tomek Wachnik, bociana pokazywał; w płachtę na głowę się przyokrył, a spod niej za dziób długi kij wypuścił i klekotał tak zmyślnie, kiejkiejkiej bociek prawdziwy. [...] I rozbiegały się z wrzaskiem, i kryły po kątach jak kuropatkikuropatkikuropatki, bo gonił, dziobał i bił skrzydłami. […] Z dobrą godzinę trwała zabawa, gdy starszy drużba dał znak, by przycichli. Kobiety wyprowadzały z komory Jagusię nakrytą białą płachtą i usadziły ją w pośrodku na dzieżydzieżadzieży pokrytej pierzyną […] [druhny] jakby z płakaniem w głosach zaśpiewały:

„A już ci to, już!
Po wianeczku tuż -
Kornet wity, czepiec szyty,
To la ciebie przyzwoity,
To na główkę włóż!...”

Odsłonili ją wtedy. Czepiec już miała na zwiniętych, grubych warkoczach, ale jeszcze się urodniejsza wydała w tym przybraniu, bo i roześmiana była, wesoła i jarzącymi oczami wodziła po wszystkich. Muzyka zagrała wolno i cały naród zebrany, starzy i młodzi, dzieci nawet, zaśpiewali ChmielaChmielChmiela jednym ogromnym głosem radości.
[…] a co skrzypki huknęły nutą drygliwą, to sto hołubców biło w podłogę, sto głosów krzykało z mocą i sto narodu zawracało w miejscu, jak kiebykiebykieby wicher zakręcił - że ino furkot szedł od kapot, wełniaków, chustek, wiewających po izbie, niby te ptaki barwiste. […]
A gdy skończyli, odprawować poczęli obrządki różne, jak to jest zwyczajnie przy oczepinach. Najpierw Jagusia musiała wkupywać się do gospodyń! A potem jednym ciągiem odprawiali drugie ceremonie; aż parobcy uczynili długie powrósłopowrósłopowrósło z nieomłóconej pszenicy i opasali nim wielgachne koło, które druhny pilnie trzymały i strzegły, a Jagusia stojała w pośrodku: chciał z nią któren tańcować, podchodzić musiał, wyrywać przez mocprzez mocprzez moc i hulać w kole, nie bacząc, że go ta i prażyły drugimi powrósłami po słabiźniesłabiznasłabiźnie. Zaś na dokończenie młynarzowa i Wachnikowa zaczęły zbierać na czepiec. Pierwszy wójt rzucił złoty pieniądz na talerz, a za nim, kiej ten grad brzękliwy, posypały się srebrne ruble i jako te listeczki na jesieni, papierki leciały.
Więcej niźli trzysta złotych zebrali!
[...]
I tańcowali!
...Owe krakowiaki, drygliwe, baraszkujące, ucinaną, brzękliwą nutą i skokliwymi przyśpiewkami sadzone […]
...Owe mazury, długie kiej miedze, rozłożyste jako te grusze […] ...Owe obertasy, krótkie, rwane, zawrotne, wściekłe, oszalałe, zawadiackie a rzewliwe, siarczyste a zadumane i żalnążalnyżalną nutą przeplecione […] do taktu bili w podłogę i jęlijęlijęli śpiewać:

„Zbierajcie się, weselnicy, już nam czas!
Daleka droga,
Głęboka woda,
Ciemny las!
Zbierajcie się, weselnicy, już nam czas!
Znów się zabawimy,
Jutro powrócimy
 Na popas!”
 [...]

Robili przenosiny Jagusi do męża. Nieco przódzi przeprowadzili tęgą krowę i przewieźli skrzynkę, pierzyny i statkistatkistatki różne, jakie w wianie dostawała. […] Muzyka szła na przedzie i raźno przegrywała, a za nią Jagusię, wystrojoną jeszcze po weselnemu, matka wiedła z braćmi i kumami, a dopiero wpodle, gdzie kto wziął miejsce, walili hurmą weselnicy […].
[…] druhny zaśpiewały:

„A płakała dziewczyna,
Jak jej ślub dawali;
Cztery świece zapalili,
W organy zagrali.
Myślałaś, dziewczyno,
Że ci zawsze będą grać?...
Wczoraj trochę,
dzisiaj trochę...
A na całe życie płacz...
Da dana! A na całe życie płacz!”

Na ganku przed progiem czekał już Boryna, kowalowie i Józka. Dominikowa wniosła przodem w węzełku skibkę chleba, soli szczyptę, węgiel, wosk z gromnicygromnicagromnicy i pęk kłosów poświęconych na ZielnąZielnaZielną, a gdy i Jaguś próg przestąpiła, kumy ciskały za nią nitki wyprute i paździerzepaździerzpaździerze, by zły nie miał przystępu i wiodło się jej wszystko. Wraz też witali się, całowali a życzyli młodym szczęścia, zdrowia i co tam Pan Bóg da, a do izby szli, że wnet zawalili ławy wszystkie i kąty.
Grajkowie, narządzając instrumenty, pobrzękiwali z cicha, aby nie mącić poczęstunku, z jakim wystąpił Boryna. Chodził ano z pełną blachą od kuma do kuma, częstował […] a Magda z Józką roznosiły na talerzach placek, miodem i serem nadziewany, któren umyślnie upiekła na przenosiny [...].
RychtykrychtykRychtyk i wesele się skończyło, mieli się jeszcze wieczorem zebrać w karczmie na poprawiny […]. Tylko drużbowie z druhnami i muzyką na czele zebrali się kupą przed gankiem i zaśpiewali wraz jednym głosem ostatnią piosneczkę:

„Dobranoc państwu młodym,
Dobranoc!
Dobrą nockę oddajemy,
Sami służką ostajemy,
Dobranoc!”.

CART2 Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Warszawa 1976, s. 93–114.