R10Zlg3cFKAgg
Fotografia przedstawia otwarty laptop, widziany z profilu, na nim leży otwarta książka, której strony i okładka razem z laptopem układają się w wachlarz.

Stare i nowe, nie tylko w krzywym zwierciadle. Chłopi Władysława Reymonta, Artysta i Wesele w Atomicach Sławomira Mrożka

Okładka – tradycja i przyszłość
Źródło: Pixabay, fotografia barwna, domena publiczna.

Wesele w Atomicach

Warto wiedzieć!

Czy literatura bez emocji byłaby nadal literaturą? Pisarz tworząc swoje dzieło, stara się znaleźć sposób na odciśnięcie się w pamięci odbiorców, tworzy wizję świata przedstawionego, modeluje bohaterów, dopasowuje język. Wszystko to czyni po to, by zaskoczyć czytelnika, wywołać emocje. Pomaga im w tym język obfitujący w liczne neologizmy, porównania, metafory, przetworzone związki frazeologiczne, słownictwo wyrażające emocjeemocjonalnośćemocje.

Dwudziestowieczna literatura wielokrotnie podejmowała problem rywalizacji tradycji i postępu. Dla zrozumienia przemian współczesnego świata jest to niewątpliwie zagadnienie istotne, nic więc dziwnego, że traktuje je z pełną powagą.
Nie oznacza to jednak, że spotkanie starego i nowego, tradycji z postępem nie może zostać przedstawione w krzywym zwierciadlekrzywe zwierciadłokrzywym zwierciadle.

Polecenie 1

Porozmawiaj z dziadkami lub rodzicami o tradycjach weselnych. Wynotuj najciekawsze według ciebie przykłady tradycji weselnych twojego regionu.

RLJRFajCFj8YJ
Miejsce na notatkę
Polecenie 2

Na podstawie zebranych informacji oraz innych źródeł spróbuj ustalić, które z tych tradycji przetrwały do dziś, a które odeszły już w przeszłość.

RgP319MJHesG5
Miejsce na notatkę

Określ, co może być przyczyną tych zmian.

RAfIaMErQBzdq
Miejsce na notatkę
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Sławomir Mrożek Wesele w Atomicach

Rco8amfYIOxwN11
Źródło: Michał Kobyliński, Sławomir Mrożek, 2006, licencja: CC BY-SA 2.5.
Sławomir Mrożek20131930

Sławomir Mrożek

Światowej sławy polski dramaturg, pisarz, rysownik i eseista. Jako rysownik i prozaik debiutował w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia, a pierwszy dramat (Policja) opublikował w 1958 roku. Znaczną część swojego życia spędził na emigracji poza Polską: w USA, we Włoszech, Francji, w Niemczech, w Meksyku. Na świecie znany był przede wszystkim jako twórca dramatów nacechowanych (w różnym stopniu) groteskągroteskagroteskąabsurdemabsurdabsurdem, podejmujących przede wszystkim problematykę społeczno‑filozoficzną. Do najpopularniejszych wśród nich należały m.in.: Tango (1964), Emigranci (1974), Miłość na Krymie (1993). Opublikował również zapiski autobiograficzne (m.in. trzy tomy Dzienników) oraz tomy korespondencji (także ze Stanisławem Lemem).

Zapoznaj się z tekstem Sławomira Mrożka i wykonaj polecenia.

Wesele w AtomicachSławomir Mrożek
Sławomir Mrożek Wesele w Atomicach

Hej, wysoko ci u nas technika stanęła, wysoko...

Pan młody miał pod lasem niezły kawał laboratorium i coś ze dwa reaktory wedle cesarskiego gościńcacesarski gościnieccesarskiego gościńca, zaś w samym obejściu nieduży, ale schludny zakład chemicznej syntezychemiczna syntezachemicznej syntezy. Pannie młodej ojciec dawał w posaguposagposagu całą siłownię, w dobrym punkcie, w samym środku wsi, przy kościele. A do tego miała w malowanym kufrze chyba ze sześć patentówpatentpatentów z dziedziny biochemiibiochemiabiochemii. Nic dziwnego, że młodzi byli dobrani i rodzice obojga wnet się na małżeństwo zgodzili. I ogłoszono w Atomicach wesele.

Akurat‑żem walcowałwalcowaćwalcował blachę na zimno, jak brat panny młodej przyszedł na wesele mnie zapraszać. Był ci to postawnypostawnypostawny uczony, kolega mój jeszcze z katedryj00000003XB2v27_000tp001katedry. Boga pochwalił, bose nogi na słomiancesłomiankasłomiance wytarł i na zydluj00000003XB2v27_000tp002zydlu przysiadł.

Trochę trudno nam było rozmawiać, bo tego roku odrzutowce szczególnie jakoś licznie się zleciały i pola startowe za stodołą sobie uwiły, coraz też któryś w powietrze wzlatywał i głośnym świegotemświegotświegotem swoim słowa nasze tłumił.

– Ano, wydajemy ją za mąż! – westchnął gość. – Ino żeby awantury jakiej na weselu nie było – dodał strapiony.

– Coby miała być – odpowiedziałem. – Przecie to jest wesele pokoju, no nie?

Posiedzieliśmy jeszcze z kwadrans, popatrzyli, jak dzieci wracają drogą z uniwersytetu, jak stary Józwa zwozi do stodoły paliwo, a potem pożegnał się i poszedł.

Nadszedł dzień wesela. Trochę nieporęcznie wypadło, bo akurat w tym czasie zaczęli u nas przekształcać przyrodę.

To, co było zalesione, ucywilizowanoucywilizowaćucywilizowano, ale za to zmelioryzowanoj00000003XB2v27_000tp003zmelioryzowano, zaś pustynie zalesiono. Rzekę zawrócono, żeby płynęła w drugą stronę. W związku z tym droga do kościoła wypadła nieco dalej, zaś u mnie na podwórku powstała wielka tama o poważnym znaczeniu gospodarczym, tak że drzwi się całkiem nie odmykały i z trudnością można było wyjść z domu.

Kiedym na miejsce przyszedł, akurat zaczynały się oczepinyoczepinyoczepiny. Druhny śpiewały:

Jak cię będą czepić,
spojrzyj do powałypowałapowały,
żeby twoje dzieci
czarne oczka miały.

Potem zrobiły jej elektrolizęelektrolizaelektrolizę i wyprowadziły do komory ciśnień.

Tymczasem gości przybywało. Wszyscy byli w ludowych termostatachj00000003XB2v27_000tp004termostatach nałożonych na granatowe garnitury kort‑tenis. Niektórym już się kurzyło ze skafandrówskafanderskafandrów. Na podwórku podchmielenipodchmielonypodchmieleni piloci trzaskali z rur wydechowych. Psy szczekały.

Ale dopiero po kościele zaczęła się prawdziwa zabawa.

Stałem na przyzbieprzyzbaprzyzbie żeby przedwieczornym powietrzem odetchnąć. Z izby dochodziły różne dźwięki muzyki dodekafonicznejj00000003XB2v27_000tp005muzyki dodekafonicznej, to znów syntetycznejj00000003XB2v27_000tp006syntetycznej. Coraz to buchały przyśpiewki a przytupywania. Kłębiły się, wrzały jurnejurnyjurne siły wytwórczesiły wytwórczesiły wytwórcze. Na niebie pojawiła się gwiazda. Dzieci rzucały w nią kamieniami.

Wesele trwało w pełni, gdy jakoś przed jedenastą wyskoczył na środek młody Smyga zza rzeki, tancerz zawołany, pieśniarz i filutfilutfilut. Okręcił się parę razy, stanął przed orkiestrą i zaśpiewał na poczekaniu:

Już się przed wsią naszą
jasna przyszłość mości,
przez szczęście społeczeństwa
do szczęścia ludzkości!
Oj, dana, oj, dana!

Bardzo się to wszystkim spodobało. Powstał śmiech i głośne brawa. Ale już młody Pieg odbił się, wyciął hołubcaj00000003XB2v27_000tp007hołubca, czapkę na bok skręcił i zaśpiewał w odpowiedzi:

Najpierw trzeba zacząć
od spraw moralności:
do szczęścia społeczeństw
przez ducha czystości!
Hop, dziś!

Na to znowu śmiech i brawa. Poniektórzy zaczęli krzyczeć na Smygę, żeby Piegowi się odciął. Ale ten nic nie rzekł, jeno cichaczem Piega zaszedł i niespodziewanie wypalił go głowicą atomową, co ją miał schowaną za pazuchąza pazuchąza pazuchą. Pieg zatoczył się i zaczął promieniować, ale zdążył jeszcze guzik u surduta nacisnąć i z wyrzutni, co ją miał ukrytą w prawej nogawce, rakietę średniego zasięgu prosto w czoło tamtemu puścił. Byłby niewątpliwie Smygę wykończył, gdyby nie to, że mu ostatni człon rakiety nie odpalił i przez to nastąpiła dewiacjaj00000003XB2v27_000tp008dewiacja z kursu. Cofnął się Smyga, zakołysał i oparł o barierę cieplną, ale ta pękła i Smyga poleciał w głąb temperatury, przy stale wzrastającym jej współczynniku.

– Ludzie, co robita?! – zawołał ojciec panny młodej, wskazując na staroświecki, ścienny licznik Geigeraj00000003XB2v27_000tp009licznik Geigera.

Ale już gwałt się podniósł i rwetesrwetesrwetes, i na środku izby zaczęły szybko wyrastać ogromne niebieskie paprocie – zwyczajna rzecz przy wzmożonej radioaktywnościradioaktywnośćradioaktywności w zamkniętym pomieszczeniu. Już i inne rakiety latać zaczęły, jeden tylko Bańbuła zachował przyzwoitość i konwencjonalnie rżnął nożem. Wtem gwizd ostry się rozległ. To gospodarz, widząc, że inaczej gości nie uspokoi, skoczył do domowego rezerwuarurezerwuarrezerwuaru, odkręcił kurek i gazy bojowegazy bojowegazy bojowe na izbę puszczając, rozpoczął zakażanie. Rzucili się wszyscy do kombinezonów, ale mój okazał się nieszczelny, ponadto śpiący już trochę byłem, więc postanowiłem zaniechać zabawy i pomału do domu się zbierać.

Noc była jasna, bo od zagrodyzagrodazagrody, gdzie odbywało się wesele – takie promieniowanie biło, że bez trudu drogę znajdywałem. Szło się rześko, bo deszczyk radioaktywny też skropił raz i drugi. Trochę mi tylko to przeszkadzało, że czułem ssanie w organizmie, no, ale po zabawie – to rzecz zwyczajna – no i to, że zaczęły mi wyrastać dodatkowe nóżki, po trzy pary z każdej strony, zielony róg na czole, a na grzbiecie chitynowy pancerzyk. Jakoś jednak dobrnąłem do chałupy, przelazłem przez szparę w ramie okiennej i znalazłszy sobie zaciszne miejsce na listwie za szafą, z dala od pająków – zasnąłem spokojnie, rozpamiętując, jak to było na tym hucznym weselisku.

CART1 Źródło: Sławomir Mrożek, Wesele w Atomicach, [w:] tegoż, Wybór dramatów i opowiadań, Kraków 1978, s. 275–278.
groteska
absurd
skafander
Polecenie 3

Opisz swoje wrażenia z przeczytanej lektury.

RObTNFV2PSpgX
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 1

Określ, jaki typ narratora występuje w przytoczonym tekście opowiadania.

RmnSEBVnhdnQs
Miejsce na notatkę
Rbe36imBC8Uh7
Ćwiczenie 2
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Dominującą formą podawczą w opowiadaniu jest dialog., 2. W opowiadaniu dominuje narracja trzecioosobowa., 3. W opowiadaniu dominuje narracja pierwszoosobowa.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1aPbjfhfuvk9
Ćwiczenie 3
8. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Bohater opowiadania od początku jest owadem., 2. W finale opowiadania bohater ulega fizycznej przemianie., 3. Bohater opowiadania do końca pozostaje w niezmienionej ludzkiej postaci.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
Rqx9sxbvrD67h
Dopasuj fragmenty "Wesela w Atomicach" do opisów, które odnoszą się do realnej rzeczywistości.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RJIde7oKlXtcu
Wskaż weselne zwyczaje i obrzędy przywołane zarówno we fragmencie "Chłopów" Reymonta, jak i opowiadaniu Mrożka.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
RfDYpX8fg7n1i
Zadanie interaktywne. Należy posegregować elementy, odpowiednio przyporządkowując je do poszczególnych pól.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1QPBLSGZxKh4
Ćwiczenie 7
6. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Opowiadanie ma charakter komiczny., 2. Opowiadanie utrzymane jest w tonacji poważnej., 3. Efekt komiczny nie został przez autora zamierzony, lecz wynika z dystansu pomiędzy czasem powstania tekstu a współczesnym momentem lektury.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RtmXrhzGsi0H1
Ćwiczenie 8
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Opowiadanie reprezentuje literaturę faktu., 2. Opowiadanie ma charakter fantastyczny., 3. Opowiadanie ma charakter realistyczny.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Stylizacja wypowiedzi

Ważne!

Stylizacja polega na kształtowaniu warstwy językowej wypowiedzi, zwłaszcza literackiej, na wzór stylu charakterystycznego dla określonej epoki, konkretnego gatunku, autora, środowiska lub pewnej społeczności. Polega na wprowadzeniu do stylu danej wypowiedzi cech typowych dla stylu naśladowanego.

Stylizację wypowiedzi na podobieństwo gwar ludowych nazywamy stylizacją gwarową lub dialektyzacją.

Ćwiczenie 9
Rdgxt6CGIWJ5U
W podanym fragmencie opowiadania Mrożka wyszukaj dialektyzmy. Wskaż, jaką funkcję pełnią. Zaznacz poprawną odpowiedź.

Akurat żem walcował blachę na zimno, jak brat panny młodej przyszedł na wesele mnie zapraszać. Był ci to postawny uczony, kolega mój jeszcze z katedry. Boga pochwalił, bose nogi na słomiance wytarł i na zydlu przysiadł.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10

Zapoznaj się z definicją stylizacji wypowiedzi. Na podstawie opowiadania Sławomira Mrożka określ jedną cechę świadczącą o tym, że tekst jest stylizowany na gwarę ludową oraz podaj przykład.

R3ETpJhWfH47A
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 11
R123sIyzMsJeB
5. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. W tekście pojawiają się fragmenty stylizowane na ludowe przyśpiewki., 2. W tekście pojawiają się cytaty z poezji współczesnej., 3. Wierszowane fragmenty tekstu mają charakter liryczny.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12
R70VbTOt2B2sy
4. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. W narracji pojawiają się słowa, które kontrastują z językiem stylizowanym na gwarę ludową., 2. Stylizacja na gwarę ludową jest konsekwentna i nie została w żaden sposób zakłócona., 3. Stylizacja na gwarę ludową została zaburzona w finale opowiadania.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 13
R1eHOdMwvLbV0
3. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Styl nie ma wyraźnych znamion stylizacji., 2. Styl tekstu został ukształtowany na wzór gwary ludowej., 3. Styl tekstu został ukształtowany na wzór języka młodzieżowego.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4

Wypisz z tekstu słownictwo służące wyrażeniu emocji bohaterów.

RNlZR6IEhg1r7
(Uzupełnij).
j00000003XB2v27_000tp001
j00000003XB2v27_000tp002
j00000003XB2v27_000tp003
j00000003XB2v27_000tp004
j00000003XB2v27_000tp005
j00000003XB2v27_000tp006
j00000003XB2v27_000tp007
j00000003XB2v27_000tp008
j00000003XB2v27_000tp009
cesarski gościniec
chemiczna synteza
posag
patent
biochemia
walcować
postawny
słomianka
świegot
ucywilizować
oczepiny
powała
elektroliza
podchmielony
przyzba
jurny
siły wytwórcze
filut
za pazuchą
rwetes
radioaktywność
rezerwuar
gazy bojowe
zagroda
Ćwiczenie 14

Wyjaśnij znaczenie związku frazeologicznego „ktoś wycina hołubce”. Możesz skorzystać ze słownika frazeologicznego lub Wielkiego słownika języka polskiego.

R1J20W8qogCu6
Miejsce na notatkę
Ćwiczenie 15

Wyjaśnij znaczenie wyrażenia huczne weselisko użytego w tekście i ułóż z nim zdanie.

R1Jw8pnhtgDzg
Miejsce na notatkę
Polecenie 5

W narracji Wesela w Atomicach wskaż elementy gwary i języka nowoczesności. Jakie emocje wywołuje takie połączenie?

RiLxkX4oncNte
(Uzupełnij).

Sprawdź, czy umiesz!

Ćwiczenie 16

Pojęcie „groteska” powinno być ci już znane. Przypomnij sobie jego znaczenie. Następnie wyjaśnij, czy Wesele w Atomicach można nazwać opowiadaniem groteskowym. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1FsgDcU6Y3IC
Miejsce na notatkę
Polecenie 6

Zredaguj w imieniu gospodarza zaproszenie na wesele w Atomicach. Postaraj się, aby twoja praca napisana była gwarą lub dialektem.

R1SKiRuQFpers
Miejsce na notatkę
Polecenie 7

Czy uważasz, że pielęgnowanie tradycji pomaga współczesnemu człowiekowi lepiej żyć, czy raczej przeszkadza? Napisz rozprawkę, w której rozważysz, czy tradycja w XXI wieku jest nam wciąż potrzebna. Odwołaj się do przytoczonego fragmentu Wesela w Atomicach Sławomira Mrożka oraz innego wybranego tekstu literackiego. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 200 słów.

R1aRmqZkYQZwD
Miejsce na notatkę
ReOFRUVeq2GKF
Ćwiczenie 17
7. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. W opowiadaniu występuje wyłącznie komizm sytuacyjny., 2. Komizm fabuły wynika m.in. z kontrastu między elementami tradycyjnego ludowego wesela a technologicznymi rekwizytami nowoczesności., 3. Efekt komiczny w opowiadaniu osiągnięty został wyłącznie poprzez kreację postaci.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 18

Wymień typy komizmu i określ jego funkcje w utworze Wesele w Atomicach.

RrvqLqdNrfbHY
Miejsce na notatkę

Słownik

krzywe zwierciadło
krzywe zwierciadło

lustro o pofalowanej powierzchni, które daje wykrzywiony obraz; w literaturze zwrot: pokazać coś w krzywym zwierciadle oznacza przedstawienie czegoś w sposób karykaturalny, nienaturalny, przejaskrawiony

groteska
groteska

utwór literacki, muzyczny lub plastyczny o elementach komicznie przejaskrawionych, nieprawdopodobnych lub karykaturalnych; kategoria estetyczna, charakteryzująca się połączeniem pierwiastków przeciwstawnych, takich jak m.in. tragizm i komizm, fantastyka i realizm, piękno i brzydota, które mają wzbudzać zarówno śmiech, jak i przerażać

karykatura
karykatura

przesadne, ośmieszające uwydatnienie i wyolbrzymienie charakterystycznych cech postaci, przedmiotów lub wydarzeń, występuje w sztukach plastycznych lub utworach literackich

licznik Geigera
licznik Geigera

przyrząd opracowany przez Hansa GeigeraHansa GeigeraHansa Geigera w 1928 roku, służył do wykrywania promieniowania jądrowego

emocjonalność
emocjonalność

oddanie przez nadawcę za pomocą środków językowych uczuciowego stosunku do przedmiotu

Hansa Geigera
Walterem Mulerem

Źródła:

https://edytor.zpe.gov.pl/!/project/design/P13PjXAae/comment/DmhEXFqbH

https://zpe.gov.pl/a/literatura-ktora-wywoluje-emocje/DhSebYppH