RXt1Fze9RkVC7
Na zdjęciu jest blat z lezącym kalkulatorem. Na wyświetlaczu kalkulatora jest liczba: 26,6666667. W poprzek zdjęcia na czarnym tle napis: Nie wszystko jest całością - ułamki dziesiętne

Nie wszystko jest całością - ułamki dziesiętne

Źródło: Polina Tankilevitch, domena publiczna. https://www.pexels.com/pl-pl.

4. Porównywanie ułamków dziesiętnych

R1rPApGJfrAFl
Francuski zegar z 12‑godzinną (górną) i dziesiętną (dolną) tarczą, 1793–94
Źródło: Khalili Collections, licencja: CC BY 4.0.

Czy wiesz, że  we Francji od 1794 r. do 1800 r. używano czasu dziesiętnego?  Czas dziesiętny dzielił dzień na 10 godzin, każdą godzinę na 100 minut i  każdą minutę na 100 sekund.  Czas zapisywano więc za pomocą ułamków dziesiętnych. Taki  zapis  miał ułatwić między innymi porównywanie  czasów.

W tym materiale dowiesz się, jak  skracać, rozszerzać oraz porównywać ułamki dziesiętne.

Skracanie oraz rozszerzanie ułamków dziesiętnych

Przykład 1

Wśród podanych liczb znajdują się cztery, które są sobie równe. Czy domyślasz się, które to liczby?

0,4

0,400

0,04

0,004

0,4000

0,40

Aby przekonać się, że wybrane liczby są równe, zamienimy wszystkie dane liczby na ułamki zwykłe, a następnie niektóre z nich skrócimy.

0,4=410

0,004=41000

0,400=4001000=410

0,4000=400010000=410

0,04=4100

0,40=40100=410

Widzimy, że

0 , 4000 = 0 , 400 = 0 , 40 = 0 , 4

Zapis tych czterech liczb różni się tylko zerami na końcu części dziesiętnych.

Okazuje się, że w ułamku dziesiętnym możemy na końcu dopisywać lub opuszczać zera, a liczba się nie zmieni.

Ważne!
  • Opuszczanie końcowych zer, to skracanie ułamków  dziesiętnych przez 10, 100, 1000 … itd.
    0,40=40100=410=0,4. Liczbę 0,40 skróciliśmy przez 10
    0,4000=400010000=410=0,4. Liczbę 0,4000 skróciliśmy przez 1000

  • Dopisywanie końcowych zer w ułamkach  dziesiętnych , to ich rozszerzanie przez 10, 100, 1000 … itd.
    0,4=410=4001000=0,400. Liczbę 0,4 rozszerzyliśmy przez 100

R13PhfrUeQVbk
Ćwiczenie 1
Rozszerz podane liczby. Przeciągnij i upuść odpowiednią liczbę w puste miejsce. a) przez 10.
0,6= 1. 0,0500, 2. 0,0060, 3. 1,2000, 4. 1,500, 5. 4,32100, 6. 4,3210, 7. 0,024000, 8. 10,0300, 9. 1,20, 10. 1,50, 11. 0,00600, 12. 0,600, 13. 0,050, 14. 0,02400, 15. 10,03000, 16. 0,60   1,2= 1. 0,0500, 2. 0,0060, 3. 1,2000, 4. 1,500, 5. 4,32100, 6. 4,3210, 7. 0,024000, 8. 10,0300, 9. 1,20, 10. 1,50, 11. 0,00600, 12. 0,600, 13. 0,050, 14. 0,02400, 15. 10,03000, 16. 0,60  
0,05= 1. 0,0500, 2. 0,0060, 3. 1,2000, 4. 1,500, 5. 4,32100, 6. 4,3210, 7. 0,024000, 8. 10,0300, 9. 1,20, 10. 1,50, 11. 0,00600, 12. 0,600, 13. 0,050, 14. 0,02400, 15. 10,03000, 16. 0,60   4,321= 1. 0,0500, 2. 0,0060, 3. 1,2000, 4. 1,500, 5. 4,32100, 6. 4,3210, 7. 0,024000, 8. 10,0300, 9. 1,20, 10. 1,50, 11. 0,00600, 12. 0,600, 13. 0,050, 14. 0,02400, 15. 10,03000, 16. 0,60  
b) przez 100.
1,5= 1. 0,0500, 2. 0,0060, 3. 1,2000, 4. 1,500, 5. 4,32100, 6. 4,3210, 7. 0,024000, 8. 10,0300, 9. 1,20, 10. 1,50, 11. 0,00600, 12. 0,600, 13. 0,050, 14. 0,02400, 15. 10,03000, 16. 0,60   0,024= 1. 0,0500, 2. 0,0060, 3. 1,2000, 4. 1,500, 5. 4,32100, 6. 4,3210, 7. 0,024000, 8. 10,0300, 9. 1,20, 10. 1,50, 11. 0,00600, 12. 0,600, 13. 0,050, 14. 0,02400, 15. 10,03000, 16. 0,60  
10,03= 1. 0,0500, 2. 0,0060, 3. 1,2000, 4. 1,500, 5. 4,32100, 6. 4,3210, 7. 0,024000, 8. 10,0300, 9. 1,20, 10. 1,50, 11. 0,00600, 12. 0,600, 13. 0,050, 14. 0,02400, 15. 10,03000, 16. 0,60   0,006= 1. 0,0500, 2. 0,0060, 3. 1,2000, 4. 1,500, 5. 4,32100, 6. 4,3210, 7. 0,024000, 8. 10,0300, 9. 1,20, 10. 1,50, 11. 0,00600, 12. 0,600, 13. 0,050, 14. 0,02400, 15. 10,03000, 16. 0,60  
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1c8hJJYzwiJO
Ćwiczenie 2
Skróć poniższe liczby przez 100. Kliknij w lukę aby wyświetlić listę rozwijalną i wybierz prawidłową odpowiedź.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RLFsYUgjrYvLD
Ćwiczenie 3
Połącz w pary. 0,10 Możliwe odpowiedzi: 1. 0,11, 2. 0,011, 3. 0,01, 4. 0,001, 5. 0,1 0,0100 Możliwe odpowiedzi: 1. 0,11, 2. 0,011, 3. 0,01, 4. 0,001, 5. 0,1 0,0110 Możliwe odpowiedzi: 1. 0,11, 2. 0,011, 3. 0,01, 4. 0,001, 5. 0,1 0,11000 Możliwe odpowiedzi: 1. 0,11, 2. 0,011, 3. 0,01, 4. 0,001, 5. 0,1 0,0010 Możliwe odpowiedzi: 1. 0,11, 2. 0,011, 3. 0,01, 4. 0,001, 5. 0,1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Porównywanie ułamków dziesiętnych

Polecenie 1

Przeanalizuj sposób porównywania ułamków dziesiętnych, zaprezentowany na poniższym filmie.

R10GgqyWfe7dZ
Animacja przedstawia w jaki sposób możemy porównywać liczby dziesiętne.
RjdIjwv28o0Sm
Ćwiczenie 4
Porównaj liczby i wybierz. Przeciągnij i upuść odpowiedni znak lub słowa w puste miejsce. 5,07 1. <, 2. >, 3. większą liczbę, 4. różną liczbę, 5. większą liczbę, 6. >, 7. <, 8. <, 9. różną liczbę, 10. > 8,07
6,3 1. <, 2. >, 3. większą liczbę, 4. różną liczbę, 5. większą liczbę, 6. >, 7. <, 8. <, 9. różną liczbę, 10. > 2,99
20,001 1. <, 2. >, 3. większą liczbę, 4. różną liczbę, 5. większą liczbę, 6. >, 7. <, 8. <, 9. różną liczbę, 10. > 10,087
Jeżeli liczby dziesiętne mają 1. <, 2. >, 3. większą liczbę, 4. różną liczbę, 5. większą liczbę, 6. >, 7. <, 8. <, 9. różną liczbę, 10. > całości, to ta z nich jest większa, która ma 1. <, 2. >, 3. większą liczbę, 4. różną liczbę, 5. większą liczbę, 6. >, 7. <, 8. <, 9. różną liczbę, 10. > całości.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 2

Liczby: 0,2; 0,23; 0,1; 0; 19 ustawimy w kolejności malejącej, to znaczy od największej do najmniejszej.

Aby porównać te liczby, do dwóch z nich dopiszemy na końcu zera, rozszerzając je przez 10. Następnie zamienimy je na ułamki zwykłe.

  • 0,20=20100

  • 0,23=23100

  • 0,10=10100

  • 0,19=19100.

Wszystkie ułamki mają ten sam mianownik, zatem

23100>20100>19100>10100

Wobec tego

0,23>0,2>0,19>0,1

Ważne!
  • Jeżeli całości w dwóch ułamkach dziesiętnych są równe,  to ten jest większy, która ma większą cyfrę części dziesiątych.

0,23>0,19

0,23>0,1

0,2>0,19

0,2>0,1

  • Jeżeli całości  w dwóch ułamkach dziesiętnych są równe oraz cyfry części dziesiątych też są równe, to ten ułamek jest większy, którego cyfra części setnych jest większa.

0,23>0,2

0,19>0,1

  • Analogiczna zasada dotyczy kolejnych części dziesiętnych.

1,456>1,453

12,0018>12,00155

R1Sd1sHDn3SU0
Ćwiczenie 5
Porównaj liczby. Przeciągnij i upuść znak w puste miejsce. 0,17 1. >, 2. <, 3. >, 4. >, 5. <, 6. >, 7. <, 8. <, 9. >, 10. <, 11. >, 12. < 0,29
1,3 1. >, 2. <, 3. >, 4. >, 5. <, 6. >, 7. <, 8. <, 9. >, 10. <, 11. >, 12. < 1,28
3,05 1. >, 2. <, 3. >, 4. >, 5. <, 6. >, 7. <, 8. <, 9. >, 10. <, 11. >, 12. < 3,07
0,253 1. >, 2. <, 3. >, 4. >, 5. <, 6. >, 7. <, 8. <, 9. >, 10. <, 11. >, 12. < 0,25
5,336 1. >, 2. <, 3. >, 4. >, 5. <, 6. >, 7. <, 8. <, 9. >, 10. <, 11. >, 12. < 5,339
12,5 1. >, 2. <, 3. >, 4. >, 5. <, 6. >, 7. <, 8. <, 9. >, 10. <, 11. >, 12. < 12,501
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RQOGvC1Hs5enx
Ćwiczenie 6
Uporządkuj w kolejności malejącej. Elementy do uszeregowania: 1.
długopis
3,26 , 2.
temperówka
2,04 , 3.
cyrkiel
4,05 , 4.
zeszyt
3,15 , 5.
ekierka
2,59 
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1R0PHtpAaG28
Ćwiczenie 7
Przeciągnij i upuść odpowiedni znak. a) 4,161. =, 2. >, 3. >, 4. =, 5. =, 6. <, 7. =, 8. >, 9. =, 10. =, 11. =, 12. >, 13. <, 14. <, 15. >, 16. <, 17. =, 18. >, 19. =, 20. >, 21. <, 22. >, 23. <, 24. <, 25. >, 26. <, 27. <6,18
b) 7,21. =, 2. >, 3. >, 4. =, 5. =, 6. <, 7. =, 8. >, 9. =, 10. =, 11. =, 12. >, 13. <, 14. <, 15. >, 16. <, 17. =, 18. >, 19. =, 20. >, 21. <, 22. >, 23. <, 24. <, 25. >, 26. <, 27. <7,21
c) 5,341. =, 2. >, 3. >, 4. =, 5. =, 6. <, 7. =, 8. >, 9. =, 10. =, 11. =, 12. >, 13. <, 14. <, 15. >, 16. <, 17. =, 18. >, 19. =, 20. >, 21. <, 22. >, 23. <, 24. <, 25. >, 26. <, 27. <5,31
d) 0,221. =, 2. >, 3. >, 4. =, 5. =, 6. <, 7. =, 8. >, 9. =, 10. =, 11. =, 12. >, 13. <, 14. <, 15. >, 16. <, 17. =, 18. >, 19. =, 20. >, 21. <, 22. >, 23. <, 24. <, 25. >, 26. <, 27. <0,220
e) 0,4041. =, 2. >, 3. >, 4. =, 5. =, 6. <, 7. =, 8. >, 9. =, 10. =, 11. =, 12. >, 13. <, 14. <, 15. >, 16. <, 17. =, 18. >, 19. =, 20. >, 21. <, 22. >, 23. <, 24. <, 25. >, 26. <, 27. <0,44
f) 2,1001. =, 2. >, 3. >, 4. =, 5. =, 6. <, 7. =, 8. >, 9. =, 10. =, 11. =, 12. >, 13. <, 14. <, 15. >, 16. <, 17. =, 18. >, 19. =, 20. >, 21. <, 22. >, 23. <, 24. <, 25. >, 26. <, 27. <2,1
g) 8,04081. =, 2. >, 3. >, 4. =, 5. =, 6. <, 7. =, 8. >, 9. =, 10. =, 11. =, 12. >, 13. <, 14. <, 15. >, 16. <, 17. =, 18. >, 19. =, 20. >, 21. <, 22. >, 23. <, 24. <, 25. >, 26. <, 27. <8,0419
h) 9,81. =, 2. >, 3. >, 4. =, 5. =, 6. <, 7. =, 8. >, 9. =, 10. =, 11. =, 12. >, 13. <, 14. <, 15. >, 16. <, 17. =, 18. >, 19. =, 20. >, 21. <, 22. >, 23. <, 24. <, 25. >, 26. <, 27. <9,777
i) 10,11. =, 2. >, 3. >, 4. =, 5. =, 6. <, 7. =, 8. >, 9. =, 10. =, 11. =, 12. >, 13. <, 14. <, 15. >, 16. <, 17. =, 18. >, 19. =, 20. >, 21. <, 22. >, 23. <, 24. <, 25. >, 26. <, 27. <10,001
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RmK998fNebeNl1
Ćwiczenie 8
Uporządkuj liczby malejąco. Elementy do uszeregowania: 1. 0,123, 2. 1,2134, 3. 1,203, 4. 1,23, 5. 0,1204, 6. 0,1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R192V2ITi4IGw
Ćwiczenie 9
Łączenie par. W każdym wierszu tabeli wskaż dwie liczby: najmniejszą i największą.. 0,4567. Możliwe odpowiedzi: Liczba 2, Liczba 3, Liczba 4. 0,46572. Możliwe odpowiedzi: Liczba 2, Liczba 3, Liczba 4. 0,4675. Możliwe odpowiedzi: Liczba 2, Liczba 3, Liczba 4. 0,4572. Możliwe odpowiedzi: Liczba 2, Liczba 3, Liczba 4
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Notatnik

Możesz skorzystać z poniższego pola tekstowego do zapisania swoich notatek, rozwiązań zadań i innych informacji, które uważasz za potrzebne.

R1b8OvSPUG8s3
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.