Społeczna natura człowieka, czyli jak funkcjonować w grupach
Konflikt i jego rodzaje
rozpoznawać rodzaje konfliktów,
uzasadniać, że konflikt w grupie może wynikać z różnych przyczyn,
porównywać sposoby rozwiązywania konfliktów i oceniać ich skuteczność.
Po przeczytaniu przytoczonego tekstu wykonajcie nastepujące polecenia.
Cała moja praca na nic. Zniszczyli wszystko – mówi, zwracając się do dyrektora szkoły. Znajdujący się przed szkołą trawnik rzeczywiście wygląda jak pobojowisko. Zdeptana trawa, zniszczone ogrodzenie. Codziennie tu grają w piłkę. Nie da się ich upilnować. Dlaczego pan nic z tym nie zrobi? – Dodaje mocno zdenerwowana. Gdzie mamy grać jak boisko szkolne jest ciągle zajęte? Nudzi nam się, musimy coś robić! Całą godzinę musimy czekać na autobus, którym wracamy do domu – bronią się uczniowie, wezwani na rozmowę z dyrektorem szkoły. Kategorycznie zabraniam gry na trawniku przed szkołą! Mam już dość ciągłych skarg z tym związanych. Ostrzegam! Wezwę do szkoły waszych rodziców – stanowczym głosem odpowiada uczniom dyrektor szkoły. Pani woźna załamuje ręce.
Wymieńcie strony przedstawionego konfliktu.
Patrząc z perspektywy wszystkich zainteresowanych osób, określcie, czego dotyczy przedstawiony konflikt.
Zastanówcie się,
kto i w jakim stopniu jest odpowiedzialny za zaistniałą sytuację;
czy uczniowie mogą samodzielnie rozwiązać przedstawiony konflikt.
Zaproponujcie działanie, które może doprowadzić do rozwiązania tego konfliktu.
Czym jest konflikt?
Pojęcie „konflikt”„konflikt” oznacza sytuację, kiedy zderzają się ze sobą co najmniej dwie różne tendencje, postawy, poglądy, przekonania, interesy, cele, wartości, uczucia, potrzeby lub po prostu sposoby postrzegania rzeczywistości. Żadna ze stron nie akceptuje tych różnic, co prowadzi do konfliktu między nimi. W tym miejscu należy jednak rozróżnić między konfliktem a współzawodnictwem bądź rywalizacją, np. sportową. Ich podłoże jest bowiem inne i nie powinno się przenosić na sferę życia społecznego.
Tam, gdzie żyją ludzie, tam muszą występować konflikty. Niemożliwe jest funkcjonowanie grupy społecznej bez konfliktów. Co więcej – są zjawiskiem zupełnie naturalnym i rozwojowym, jeśli tylko szukamy konstruktywnych sposobów na radzenie sobie z nimi.
Źródłem antagonizmów mogą być różnice w poziomie życia pomiędzy różnymi klasami społecznymi, dysproporcje w dostępie do dóbr materialnych czy dóbr kultury, różnice w podejściu do obowiązujących norm społecznych jak również tradycyjnych wartości.
Między narodami lub państwami spory mogą dotyczyć terytoriów, dostępu do zasobów naturalnych, ale też religii czy ideologii.
Konflikty mogą mieć charakter grupowy, lokalny, ale również mogą mieć wymiar międzynarodowy lub nawet globalny. W historii XX wieku globalny charakter miały dwie wojny światowe. Konflikty należy rozwiązywać. Wypracowano wiele metod osiągania konsensusu.
Kiedy możemy mówić o konflikcie?
By mówić, że mamy do czynienia z konfliktem, muszą zostać spełnione pewne warunki. Przedstawia je poniższy schemat:
- Nazwa kategorii: [bold]konflikt[/]
- Nazwa kategorii: muszą istnieć co najmniej [br]dwie strony{value=40}
- Nazwa kategorii: często powstaje w sytuacji [br]niedostatku dóbr{value=40}
- Nazwa kategorii: działania podejmowane [br]przez strony konfliktu [br]są przeciwstawne{value=40}
- Nazwa kategorii: istotną rolę w konflikcie[br] odgrywa władza{value=40}
- Nazwa kategorii: występują między stronami[br] różnice niemożliwe[br] do pogodzenia{value=40}
- Nazwa kategorii: stosunki konfliktowe [br]są podstawowym procesem [br]społecznym i mają [br]poważne konsekwencje [br]społeczne{value=40}
- Nazwa kategorii: proces konfliktowy [br]reprezentuje czasową[br] tendencję do rozłamu[br] w stosunkach [br]między stronami{value=40}
- Nazwa kategorii: stosunki konfliktowe [br]nie rozbijają systemu,[br] lecz powodują przemiany[br] norm i oczekiwań{value=40}
- Nazwa kategorii: żadna ze stron nie może [br]osiągnąć celów bez udziału [br]lub zgody drugiej strony{value=40} Koniec elementów należących do kategorii [bold]konflikt[/]
- Elementy należące do kategorii [bold]konflikt[/]
Rodzaje konfliktów społecznych
Jak widać, elementów składających się na konflikt jest wiele. Do sytuacji konfliktowej może dojść zawsze i wtedy powinniśmy umieć sobie z nią poradzić. Konflikt może wystąpić w życiu prywatnym, rodzinnym czy zawodowym, bo jest niestety zjawiskiem naturalnym w procesach międzyludzkich.
W życiu społecznym spotykamy się najczęściej z czterema rodzajami konfliktów.
Jak rozwiązywać konflikty?
Ludzie, gdy znajdą się w sytuacji konfliktowej, mają skłonność do zachowania się w określony sposób. Pierwszą grupę stanowią osoby, które chcą zniszczyć drugą stronę. Druga grupa to osoby mające predyspozycje do uległości. Kolejną grupę tworzą ludzie, którzy chcą daną sytuację wygrać dla siebie. Ostatnią grupę tworzą osoby, które dążą do ugody. Możemy zatem wyodrębnić cztery główne podejścia do konfliktu, zwane również strategiami. Są to:
Sztuka rozwiązywania konfliktów wymaga takiej zmiany sytuacji i relacji międzyludzkich, by rozwiązania wypracowane przez obie strony były trwałe i dawały możliwość ich zmiany w przyszłości.
Wysłuchaj nagrania
Etapy rozwiązywania konfliktów
Chcąc rozwiązać konflikt, należy przejść przez konkretne etapy.
Do najbardziej rozpowszechnionych i skutecznych sposobów rozwiązywania konfliktów społecznych należą: negocjacje, mediacje i arbitraż.
Negocjacje, czyli rozmowy, w których antagoniści, dostrzegając konieczność współpracy, podejmują próbę przezwyciężenia dzielących je różnic i znalezienia wzajemnie satysfakcjonującego rozwiązania.
Schemat przedstawiający etapy negocjacji.
Otwarcie negocjacji - strony konfliktu zasiadając przy stole negocjacyjnym, powinny jasno określić wzajemne oczekiwania, czyli ustalić punkt wyjścia negocjacji.
Dochodzenie do kompromisu - strony negocjacji muszą być przygotowane na ustępstwa. Aby osiągnąć kompromis, należy przedstawić swoje racje, ale równocześnie wysłuchać argumentów drugiej strony.
Zakończenie negocjacji - warunki porozumienia powinny być zaakceptowane przez wszystkich zainteresowanych. Wskazane jest ich spisanie i złożenie pod nimi podpisów.
Mediacje, w trakcie których osoba trzecia, zwana mediatorem, pomaga w dojściu do akceptowalnego przez obie strony porozumienia. Proces ten ma charakter dobrowolny, poufny i nieformalny, ale może być również elementem oficjalnych kontaktów. Mediatorem powinna być osoba ciesząca się zaufaniem obu stron. Może nim być zarówno ktoś zupełnie stronom obcy, jak i osoba im bliska (np. brat, siostra, koleżanka). Celem mediacji jest stworzenie stronom warunków umożliwiających osiągnięcie dobrowolnego porozumienia, nie zaś narzucenie im rozwiązania. Mediacje prowadzone z poszanowaniem wymienionych warunków powinny przynieść trwałe i zadowalające obie strony rozwiązanie konfliktu.
Schemat przedstawia zasady pracy mediatora.
Nie powinien określać swojego stanowiska wobec stron i przedmiotu konfliktu.
Nie powinien wysuwać propozycji rozwiązania konfliktu.
Nie powinien wywierać nacisku na strony konfliktu.
Nie powinien opowiadać o sprawie, w której jest pośrednikiem.
Powinien zapewnić stronom poczucie bezpieczeństwa.
Powinien dbać o zapewnienie równych szans w mediacjach.
Powinien zapewnić rzeczowy, spokojny przebieg rozmów.
Powinien czuwać nad zgodnością z prawem osiągniętego porozumienia.
Poniżej znajdują się wypowiedzi osób pełniących funkcję mediatorów. Uzupełnij je, łącząc w pary tak, aby zasady mediacji wskazane przy wypowiedziach zostały złamane.
Nie wiem, jak wy, ale ja…, Elu, już kilka razy…, Cześć, słuchaj, nie uwierzysz, …
| Zasada poufności. | |
| Zasada bezstronności. | |
| Zasada neutralności. |
Arbitraż, który także wymaga udziału osoby trzeciej, arbitra (na poziomie międzynarodowym – innego państwa lub kilku państw), do której obie strony konfliktu mają zaufanie lub która jest narzucona przez organizację międzynarodową. W takiej sytuacji strony konfliktu uznają rozwiązanie narzucone przez stronę trzecią za ostateczne. Tego typu forma rozwiązywania konfliktu może jednak doprowadzić jedynie do ukrycia problemu, który w późniejszym czasie odrodzi się z jeszcze większą siłą. Wyobraźmy sobie kłótnię między rodzeństwem, którą przerywa mama, każąc dzieciom pogodzić się. Mama nie musi dosłownie kazać - może wytłumaczyć stronom swoją decyzję oraz zadziałać siłą autorytetu.
Na podstawie ikonografii dopasuj sposób rozwiązania konfliktu do przedstawionej sytuacji.
Podsumowanie
Konflikty są częścią naszego życia, są wpisane w naszą codzienność. Wybuchają z różnych powodów zarówno w rodzinie, grupie rówieśniczej, jak i szkole. Utrudniają życie, nierozwiązane niszczą więzi, uniemożliwiają skuteczne działanie. Należy zatem nauczyć się skutecznych metod ich rozwiązywania. Chociaż każda sytuacja konfliktowa jest inna, to za każdym razem warto odwoływać się do rzeczowej argumentacji, uważnie słuchać racji drugiej strony. Jeżeli emocje są zbyt duże, a konflikt wydaje się nierozwiązywalny, pomocą mogą służyć bezstronni mediatorzy i arbitrzy. Pamiętajcie, że w wielu sytuacjach skutecznej pomocy mogą wam udzielić: rodzice, nauczyciele, pedagodzy szkolni. Im warto zaufać!
Zapoznaj się z prezentacją i wykonaj polecenia i ćwiczenia.
Wymień, jakie znane Tobie spory powinny być rozstrzygane przez:
negocjacje,
mediacje,
arbitraż.
Kompromis to:
- porozumienie osiągnięte w wyniku wzajemnych ustępstw.
- rokowanie prowadzone przez strony konfliktu.
- rozwiązanie narzucone przez arbitra w sporze.
- różnica postaw, której nie daje się usunąć.
Słownik
metoda rozwiązywania konfliktów, która podobnie jak mediacja wymaga obecności osoby trzeciej – arbitra, uważanego za eksperta lub autorytet w danej dziedzinie; rozwiązanie narzucone przez arbitra strony konfliktu uznają za ostateczne
to sytuacja, w której między co najmniej dwoma podmiotami (jednostkami lub grupami społecznymi) dochodzi do zderzenia sprzecznych interesów, postaw, wartości
metoda rozwiązywania konfliktów, w której osoba trzecia, zwana mediatorem, pomaga w dojściu do porozumienia akceptowanego przez strony konfliktu
rozmowy, w których strony konfliktu, dostrzegając konieczność współpracy; podejmują próbę przezwyciężenia dzielących je różnic i znalezienia wzajemnie satysfakcjonującego rozwiązania; proces negocjacyjny w głównej mierze opiera się na prezentacji i wspólnej ocenie przedstawianych przez strony argumentów