R355qkqGy2ekf
Na ilustracji na ciemnym tle widoczna jest dłoń (pokazana jest od łokcia). Dłoń jest zaciśnięta w pięść i popękana. Na wysokości nadgarstka jest rana od zerwanego łańcucha. Zerwany łańcuch jest widoczny po jednej i drugiej stronie ręki.

Prawa człowieka - ich źródła i ochrona

Konstytucja RP gwarantuje każdemu człowiekowi nietykalność osobistą i wolność osobistą.
Źródło: pixaby, domena publiczna.

Ochrona praw człowieka - organizacje pozarządowe

Nauczysz się
  • charakteryzować funkcje organizacji pozarządowych dotyczących praw człowieka,

  • opisywać, za pomocą jakich metod działają organizacje pozarządowe,

  • charakteryzować działalność wybranych organizacji pozarządowych krajowych i międzynarodowych,

  • oceniać skuteczność działania organizacji pozarządowych.

RoNoLLoJzXcvE
Badanie CBOS: Czy warto działać wspólnie?
Źródło: CBOS, Komunikat z badań Nr 29/2020, s. 4, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu). Cytat za: Komunikat z badań Nr 29/2020.

Badanie CBOS: Czy warto działać wspólnie?

Która z poniższych opinii jest bliższa Pana(i) poglądom?

Poniżej znajdują się wykresy paskowe z udzielonymi odpowiedziami odpowiednio w okresach: I 2002, I 2004, I 2006, I 2008, I 2010, IV 2011, I 2012, III 2014, I 2016, II 2018, II 2020.

Opinia 1: Ludzie tacy jak ja, działając wspólnie z innymi, mogą pomóc potrzebującym lub rozwiązać niektóre problemy swojego środowiska, osiedla, wsi lub miasta.

I 2002: 50% respondentów; I 2004: 54%; I 2006: 63%; I 2008: 65%; I 2010: 66%; IV 2011: 63%; I 2012: 72%; III 2014: 77%; I 2016: 75%; II 2018: 78%; II 2020: 77%.

Opinia 2: Ludzie tacy jak ja, nawet działając wspólnie z innymi, nie są w stanie pomóc potrzebującym ani rozwiązać problemów swojego środowiska, osiedla, wsi lub miasta.

I 2002: 38% respondentów; I 2004: 35%; I 2006: 26%; I 2008: 25%; I 2010: 25%; IV 2011: 29%; I 2012: 19%; III 2014: 19%; I 2016: 18%; II 2018: 14%; II 2020: 16%.

Opinia 3: Trudno powiedzieć.

I 2002: 12% respondentów; I 2004: 11%; I 2006: 11%; I 2008: 10%; I 2010: 9%; IV 2011: 8%; I 2012: 9%; III 2014: 5%; I 2016: 7%; II 2018: 7%; II 2020: 7%.

Polecenie 1

Po zapoznaniu się z zamieszczonym materiałem źródłowym wykonajcie zadanie, pracując w kilkuosobowych grupach.

Wypiszcie najważniejsze problemy swojego środowiska, osiedla lub miejscowości.

Zastanówcie się,

  • w jakim stopniu przedstawione problemy mają bezpośredni wpływ na realizację waszych praw i potrzeb,

  • czy możecie przyczynić się do rozwiązania przedstawionych problemów. Jeżeli tak, to w jaki sposób.

Przeprowadźcie w szkole ankietę dotyczącą aktywności społecznej waszych rówieśników. Porównajcie uzyskane wyniki z badaniami przeprowadzonymi przez Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS). Zastanówcie się, jakie czynniki mają wpływ na aktywność lub bierność społeczną młodych ludzi w Polsce.

Ra1MguMavPjZv
(Uzupełnij) -.
Polecenie 1

Wykonajcie zadanie, pracując w kilkuosobowych grupach:

Nazwijcie najważniejsze problemy dotyczące życia społecznego swojego środowiska, osiedla czy też miejscowości. Zastanówcie się,

  • w jakim stopniu przedstawione problemy mają bezpośredni wpływ na realizację waszych praw i potrzeb,

  • czy możecie przyczynić się do rozwiązania przedstawionych problemów; jeżeli tak, to w jaki sposób.

Przeprowadźcie w szkole ankietę dotyczącą aktywności społecznej waszych rówieśników i wyciągnijcie wnioski z analizy jej wyników.

R1CKRTALdIDU4
(Uzupełnij).

Co to są organizacje pozarządowe?

W Polsce pojęcie organizacji pozarządowych definiuje ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2003 r. Jest to pierwszy akt prawny, który wprowadził definicję organizacji pozarządowej i wolontariusza oraz uregulował sposób współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi. Często nazywana jest „konstytucją” III sektora. Ustawa wprowadziła nowe pojęcia do polskiego prawa: działalność pożytku publicznego oraz organizacja pożytku publicznego.

Dz.U. poz. 1057 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

DZIAŁ I

Art. 3. 1. Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie.

2. Organizacjami pozarządowymi są:

1) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi,

2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku – osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4.

3. Działalność pożytku publicznego może być prowadzona także przez:

1) osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;

2) stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;

3) spółdzielnie socjalne;

4) spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi [...], które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników. [...]

4. Przepisów działu II nie stosuje się do:

1) partii politycznych;

1a) europejskich partii politycznych;

2) związków zawodowych i organizacji pracodawców;

3) samorządów zawodowych;

4) (uchylony)

5) fundacji utworzonych przez partie polityczne;

5a) europejskich fundacji politycznych.

6) (uchylony)

DZIAŁ II

Działalność pożytku publicznego

Działalność odpłatna i nieodpłatna pożytku publicznego

Art. 6. Działalność pożytku publicznego nie jest, [...] działalnością gospodarczą, [...] i może być prowadzona jako działalność nieodpłatna lub jako działalność odpłatna.

Art. 7. Działalnością nieodpłatną pożytku publicznego jest działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które nie pobierają one wynagrodzenia.

CART14 Źródło: Dz.U. poz. 1057, Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, dostępny w internecie: htpp://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20200001057/T/D20201057L.pdf.
Ćwiczenie 1

Na podstawie ustawy z 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, wyjaśnij, czym charakteryzują się organizacje pozarządowe.

R1NZPgqTfoswM
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Rn1CwWrvG6fZf
Ćwiczenie 2
Na podstawie ustawy z 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie Możliwe odpowiedzi: 1.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Organizacje pozarządowe często nazywane są również organizacjami:

  • Non‑profit - co podkreśla, że ich działalność nie jest nastawiona na zysk.

  • Wolontarystycznymi, gdyż ich działalność jest w znacznym stopniu oparta na działaniu ochotników, czyli wolontariacie.

  • Społecznymi lub obywatelskimi – te sformułowania podkreślają, że działają one dla dobra publicznego.

  • NGO (skrót angielskiego non-governmental organization) [czyt. non gawermental organizejszyn] - organizacja pozarządowa.

  • III sektora – czyli, że są niezależne od administracji publicznej i biznesu.

RVtGUonf1j41o
Przykłady instytucji i podmiotów, które zaliczamy nie zaliczamy, do organizacji pozarządowych
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Do organizacji pozarządowych zaliczamy:

  • stowarzyszenia

  • fundacje

  • kluby sportowe i uczniowskie kluby sportowe

  • organizacje działające na podstawie odrębnych przepisów, jak np. Polski Czerwony Krzyż, Związek Ochotniczych Straży Pożarnych RP, Polski Związek Działkowców, koła łowieckie, komitety społeczne (np. społeczne komitety budowy dróg, wodociągów)

  • stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego

  • spółdzielnie socjalne

  • partie polityczne

  • związki zawodowe

  • izby gospodarcze i rzemieślnicze

  • związki rolników, kółka rolnicze i koła gospodyń wiejskich

Do organizacji pozarządowych nie zaliczamy:

  • organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały

  • jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki

  • jednostki budżetowe

  • samorządowe zakłady budżetowe

  • państwowe fundusze celowe

  • Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

  • Narodowy Fundusz Zdrowia

  • samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

  • uczelnie publiczne

  • Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne

  • państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe;

Najczęściej terminu organizacja pozarządowa używa się w stosunku do fundacjifundacjefundacjistowarzyszeństowarzyszeniastowarzyszeń.

R157V1vGQKRJF
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj podane informacje w odpowiednie miejsce: Podmioty, które mogą być organizacjami pozarządowymi: Możliwe odpowiedzi: 1. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, 2. Narodowy Fundusz Zdrowia, 3. Polska Akademia Nauk, 4. fundacje, 5. partie polityczne, 6. uczelnie publiczne, 7. stowarzyszenia, 8. kluby sportowe Podmioty, które nie mogą być organizacjami pozarządowymi: Możliwe odpowiedzi: 1. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, 2. Narodowy Fundusz Zdrowia, 3. Polska Akademia Nauk, 4. fundacje, 5. partie polityczne, 6. uczelnie publiczne, 7. stowarzyszenia, 8. kluby sportowe
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Jak działają organizacje pozarządowe?

Organizacje pozarządowe wywierają oddolną presję na władze w poszczególnych państwach oraz organizacje międzynarodowe. W wielu wypadkach ich działalność jest niezwykle skuteczna. Dziś trudno nawet wyobrazić sobie funkcjonowanie systemu ochrony praw człowieka, czy to na poziomie krajowym, czy międzynarodowym, bez udziału organizacji pozarządowych. W wielu sytuacjach pozostają one jedynymi bezstronnymi aktorami i w przeciwieństwie do państw rzadziej ulegają presjom politycznym czy ekonomicznym.

Metody stosowane przez organizacje pozarządowe:

  • działanie w charakterze grupy nacisku w kręgach politycznych – parlamentarnych i rządowych,

  • udzielanie pośredniej i bezpośredniej pomocy ofiarom naruszeń praw człowieka,

  • składanie skarg do instytucji międzynarodowych działających na podstawie konwencji stojących na straży praw człowieka,

  • prowadzenie własnych śledztw,

  • analiza sytuacji praw człowieka w poszczególnych krajach czy regionach,

  • wysyłanie swoich przedstawicieli na procesy sądowe,

  • organizowanie publicznych debat, kampanii, publikowanie raportów.

RanEdpzk9ZGo0
Pomoc amerykańskiego wojska w Pakistanie. Umieszczony numer pozwala szybko zorientować się w potrzebnej pomocy
Źródło: Mike Buytas, domena publiczna.

Funkcje organizacji pozarządowych w dziedzinie praw człowieka

  • funkcja regulacyjna – polega na współtworzeniu lub tworzeniu przez organizacje norm prawnych (ustaw, konwencji międzynarodowych) oraz moralnych wzorców postępowania obywateli. Organizacje pozarządowe nakłaniają rządy państw do ratyfikacji konwencji i przyjmowania instrumentów służących ochronie praw człowieka;

  • funkcja kontrolna – to tworzenie specjalnych mechanizmów obserwacji i weryfikacji, w jakim zakresie państwa przestrzegają praw i wolności. Organizacje pozarządowe tworzą swego rodzaju systemy monitorowania i zbierają informacje o naruszeniach praw człowieka;

  • funkcja informacyjna – na podstawie zebranych materiałów organizacje pozarządowe informują organy krajowe i międzynarodowe oraz opinię publiczną o naruszeniach praw człowieka;

  • funkcja promocyjno‑edukacyjna – jest związana z rozpowszechnianiem idei ochrony praw i wolności.

Ćwiczenie 4
RKyEcO73t84GN
zadanie interaktywne
ĆWICZENIE: Grupuj elementy
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną praw człowieka

RzEAo3CKbXwZN1
Oś czasu. 1787 Abolicjonizm. Był to ruch społeczny, który działał w XVIII i XIX wieku w Wielkiej Brytanii, Francji oraz USA. Jego członkowie sprzeciwiali się niewolnictwu oraz handlowi niewolnikami. Działalność abolicjonistów doprowadziła do wojny secesyjnej w Ameryce Północnej oraz zniesienia niewolnictwa w USA w 1865 roku na mocy 13. poprawki do Konstytucji USA. Ilustracja przedstawia plakat. Na plakacie znajdują się dwie sylwetki półnagich czarnoskórych ludzi. Jeden z nich trzyma dzidę. Na plakacie są napisy w języku angielskim. 1863 Czerwony Krzyż/Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Rok 1863 to początek ruchu humanitarnego funkcjonującego na całym świecie, który skupia obecnie około 97 milionów wolontariuszy. Ilustracja przedstawia czerwony krzyż wpisany w okrąg, na którym znajduje się napis Comite International Geneve. Pod spodem znajdują się litery ICRC. 1946 Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF). Międzynarodowa organizacja, która zajmuje się dziećmi i ich prawami. Powstała przy ONZ. W 1965 roku otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla. W Polsce od 1962 roku funkcjonuje Polski Komitet Narodowy UNICEF. Grafika przedstawia napis UNICEF oraz logotyp tej organizacji. W symbol kuli ziemskiej wpisana jest postać matki unoszącej małe dziecko. Całość od dołu opleciona dwoma kłosami zboża. 1952 Międzynarodowa Komisja Prawników. Organizacja powstała w 1952 roku w Berlinie zajmująca się kontrolowaniem, czy państwa spełniają zapisy Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz standardów dotyczących ochrony praw człowieka. Jej członkami są prawnicy, którzy starają się tworzyć wśród obywateli świadomość dotyczącą praw człowieka przez działalność edukacyjną i informacyjną. Ilustracja przedstawia niebieski płomień z kropką na dole. Po prawej znajdują się litery ICJ. Obok jest napis International Commission of Jurists. 1961 Amnesty International. Organizacja pozarządowa, która działa w 140 krajach na świecie, zrzesza blisko 2,2 miliona ludzi dążących do ochrony wolności człowieka i reagujących na łamanie praw człowieka. AI udziela pomocy poszkodowanym i bezbronnym wobec prawa oraz władz w swoim państwie. W Polsce Amnesty International funkcjonuje od 1989 roku. Obecnie aktywnie działa w 12 miastach w kraju, z głównym biurem w Warszawie. Ilustracja przedstawia czarny napis Amnesty International na żółtym tle. Po prawej stronie napisu znajduje się płonąca świeca owinięta drutem kolaczastym. 1969 Fundacja Renégo Cassina – Międzynarodowy Instytut Praw Człowieka Międzynarodowy Instytut Praw Człowieka powstał w 1969 roku w Strasburgu z inicjatywy Renégo Cassina w celu prowadzenia badań oraz nauczania w dziedzinie przestrzegania praw człowieka na świecie. Instytut przyznaje medale za upowszechnianie idei pokoju i praw człowieka. Ilustracja przedstawia kulę ziemską w kolorze czerwonym. Wokół kuli są napisy: Institut International Des Droits De L’Homme i International Institute of Human Rights. Po prawej jest napis Fondation Rene Cassin. 1976 Komitet Obrony Robotników (KOR). Organizacja powstała we wrześniu 1976 w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jako forma sprzeciwu przeciwko prześladowaniom, jakim poddano strajkujących robotników w Radomiu i Ursusie. Zadaniem KOR było udzielanie pomocy poszkodowanym i represjonowanym robotnikom i ich rodzinom. Ilustracja przedstawia okładkę. Znajduje się na niej napis Komunikat KSS KOR. Biuletyn informacyjny. 1977 Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Ruch powstał 25 marca 1977 roku. Celem organizacji było jawne działanie na rzecz stworzenia ruchu społecznego oraz propagowania idei praw człowieka i obywatela w PRL. Reprezentowali go rzecznicy. Ilustracja przedstawia okładkę. Znajduje się na niej napis Opinia Krakowska. Pod spodem znajduje się symbol Polski Walczącej: litera P w kształcie kotwicy. 1982 Komitet Helsiński / Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Komitet Helsiński powstał w 1982 roku, jego celem była kontrola przestrzegania w PRL wolności i praw człowieka, które władze państwa zobowiązały się respektować na mocy podpisanego w 1975 roku w Helsinkach Aktu Końcowego Komitetu Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE). Komitet Helsiński był członkiem Międzynarodowej Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, która powstała w 1982 roku w Wiedniu i skupiała komitety narodowe z 20 państw. Członkowie Komitetu założyli Helsińską Fundację Praw człowieka jako kontynuację swojej działalności w czasach demokratycznych. Ilustracja przedstawia dwie litery: HR. Pod nimi znajduje się napis Helsińska Fundacja Praw Człowieka. 1988 Human Rights Watch. Human Rights Watch to organizacja, która powstała z przekształcenia organizacji Helsinki Watch w 1988 r. Jej podstawowym celem jest monitorowanie i ochrona praw człowieka, ochrona wolności słowa i przekonań, zwalczanie cenzury, zapobieganie torturom. Organizacja popiera walkę o prawa kobiet. HRW nie zrzesza członków z całego świata i nie prowadzi wolontariatu – skupia się na lobbingu, rozmowach z przedstawicielami władz różnych państw i współpracy z mediami. Ilustracja przedstawia biały napis Human Rights Watch na niebieskim tle. 1989 Fundacja SOS. Jest to organizacja zajmująca się ochroną życia poczętego oraz udzielaniem wsparcia matkom samotnie wychowujących dzieci. Organizacja zakłada domy dla samotnych matek, prowadzi akcje edukacyjne oraz szkolenia dla młodzieży. Fundacja wspiera też osoby zagrożone ubóstwem. Ilustracja przedstawia twarz dziecka. Po prawej stronie znajduje się napis Fundacja SOS Obrony Poczętego Życia. 1993 Polska Akcja Humanitarna. W 1993 roku powstało Centrum Pomocy Uchodźcom, by nieść pomoc ludziom, którzy z różnych przyczyn muszą uciekać z własnego kraju. Osoby, które znajdują się w Polsce, otrzymują opiekę ze strony organizacji, jaką jest PAH. Pomaga ona uchodźcom w staraniu się o status uchodźcy i zajmuje się tymi, którzy ten status już uzyskali. Ilustracja przedstawia niebiesko-białe serce. Po jego prawej stronie znajdują się litery PAH. Pod nimi jest napis Polska Akcja Humanitarna. 1995 La Strada – Fundacja przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu. La Strada to polska organizacja przeciwdziałająca handlowi ludźmi we wszystkich jego aspektach (od profilaktyki po wspieranie ofiar) oraz wywierająca nacisk na rzecz likwidacji handlu ludźmi. Ilustracja przedstawia pomarańczowy napis La Strada, który jest umieszczony na pionowym prostokącie.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
Rr8yteYee3ae7
Wyszukaj w internecie informacje o innych organizacjach pozarządowych działających na rzecz ochrony praw człowieka niż umieszczone na linii chronologicznej. Możesz też ją uzupełnić ważnymi dla ciebie organizacjami. (Uzupełnij).
Polecenie 3
RnT5VeHJJQdKF
Dowiedz się, jakie były osiągnięcia Komitetu Obrony Robotników. (Uzupełnij).

Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca

Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca jest organizacją humanitarną. Zajmuje się ochroną praw człowieka w czasie konfliktów zbrojnych i klęsk żywiołowych (np. kataklizmów, epidemii). Organizacja została utworzona z inicjatywy Szwajcara – Henriego Dunanta. Wstrząśnięty widokiem tysięcy żołnierzy rannych w bitwie pod Solferino (1859) rozpoczął działania zmierzające do utworzenia organizacji, która niosłaby pomoc wszystkim rannym, niezależnie od ich przynależności państwowej. Do dziś zasada bezstronności pozostaje jedną z podstawowych zasad organizacji.

R1HnHaBnXulZ6
Legitymacja Członka Koła Młodzieżowego PCK wystawiona w 1933 r. w Brześciu nad Bugiem
Źródło: Foma, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1LLDxb9Q0Nbf1
Mapa krajów należących do Czerwonego Krzyża (kolor czerwony), Czerwonego Półksiężyca (kolor zielony), Czerwonej Gwiazdy Dawida (kolor niebieski), Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża, które nie jest częścią Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (kolor brązowy), Towarzystwo Czerwonego Półksiężyca, które nie jest częścią Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (kolor jasnozielony).
Wskaż kraje, które nie należą do Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża.
Źródło: Ssolbergj, licencja: CC BY 3.0.

Amnesty International

Kolejną organizacją międzynarodową chroniącą prawa człowieka jest Amnesty International (AI), która specjalizuje się w walce o uwolnienie więźniów sumienia, czyli osób aresztowanych za swoje poglądy przez niedemokratyczne reżimy. Twórcą organizacji był brytyjski prawnik Peter Benenson, który w 1960 roku przeczytał artykuł o dwóch studentach z Portugalii skazanych na 7 lat więzienia za wzniesienie toastu za wolność. Tu należy przypomnieć, że wtedy Portugalia była państwem autorytarnym rządzonym przez reżim Antonia Salazara. Benenson opublikował 28 maja 1961 w gazecie „The Observer” artykuł Zapomniani więźniowie, który był poświęcony więźniom sumienia. W celu ich wsparcia poprosił, by do władz, które więżą takie osoby, pisać listy protestacyjne. Akcja pisania listów dała początek kampanii „Apel o amnestię”. Dalszym krokiem było w lipcu 1961 roku utworzenie międzynarodowego ruchu na rzecz obrony wolności wyrażania opinii i wyznawania religii. Ruch ten w 1962 roku przyjął nazwę Amnesty International. Powołano też Fundusz Więźniów Sumienia, z którego udzielano pomocy więźniom i ich rodzinom. W 1963 roku AI utworzyła Międzynarodowy Komitet Wykonawczy oraz Sekretariat Międzynarodowy i Biuro Podawcze. W listopadzie 1977 roku w Oslo Amnesty International otrzymało Pokojową Nagrodę Nobla za wkład w umacnianie podstaw wolności, sprawiedliwości a tym samym pokoju na całym świecie. Obecnie największą akcją organizowaną przez te organizację jest Maraton Pisania Listów, której celem jest wysłanie jak największej ilości listów i innych apeli (e‑maili, faxów) do odpowiednich władz we wskazanych krajach, tak by skierować ich uwagę na naruszenia praw człowieka.

R1ClXLE1E6nnU1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: podstawowe zasady działania AI Elementy należące do kategorii podstawowe zasady działania AI Nazwa kategorii: międzynarodowa solidarność w ochronie praw człowieka Nazwa kategorii: skuteczne działanie na rzecz ofiar indywidualnych, które często są anonimowe i ukryte przed opinią publiczną Nazwa kategorii: działalność o zasięgu globalnym Nazwa kategorii: powszechność i niepodzielność praw człowieka Nazwa kategorii: niezależność i bezstronność Elementy należące do kategorii niezależność i bezstronność Nazwa kategorii: AI nie podlega żadnemu systemowi politycznemu ani władzy Nazwa kategorii: niezależność od panujących religii i ideologii Nazwa kategorii: finansowanie organizacji pochodzi z datków zwolenników, zbiórek oraz darowizn Koniec elementów należących do kategorii niezależność i bezstronność Nazwa kategorii: wzajemny szacunek dla każdego Nazwa kategorii: poszanowanie demokracji Koniec elementów należących do kategorii podstawowe zasady działania AI
Zasady działania Amnesty International
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
REHmfHYUDrfqW
Sekcje krajowe AI
Źródło: a. nn., dostępny w internecie: wikimedia, licencja: CC BY-SA 2.5.

Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca czy Amnesty International to jedne z najbardziej znanych organizacji pozarządowych. Oprócz nich istnieją tysiące organizacji o charakterze międzynarodowym i krajowym podejmujące różne typy działań na rzecz praw człowieka.
Niektóre z nich mają charakter wyspecjalizowany, jak np. utworzona w 1952 roku w Berlinie Zachodnim Międzynarodowa Komisja Prawników. Organizacja ta skupia 60 prawników z kilkudziesięciu krajów, wybranych ze względu na wysokie kwalifikacje zawodowe oraz niezłomną postawę moralną. Działa przede wszystkim na rzecz sprawnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Komisja pomaga głównie państwom w wypełnianiu międzynarodowych standardów przez bezpośrednie nadzorowanie instytucji, obserwację i edukację osób zatrudnionych w wymiarze sprawiedliwości oraz działaczy organizacji pozarządowych. Za swą działalność Komisja otrzymała w 1980 roku Nagrodę Praw Człowieka przyznawaną przez Radę Europy oraz podobną nagrodę przyznawaną przez ONZ w roku 1993.
Do bardzo znanych organizacji pozarządowych zaliczymy także Lekarzy bez Granic – organizację utworzoną przez grupę francuskich lekarzy w 1971 roku. Skupieni w niej lekarze zapewniają opiekę medyczną w rejonach działań zbrojnych, epidemii i endemii. Działacze organizacji są obecni w ponad 80 krajach, głównie rozwijających się, często takich, z których inne organizacje pozarządowe wycofały już swoich wolontariuszy i pracowników. W 1999 roku organizacja otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla.

R1DwvvTRfzy5V
Film przedstawia przykłady działań organizacji pozarządowych na rzecz ochrony praw człowieka.
Polecenie 4

Wymień, kto może zakładać organizacje pozarządowe.

R1IIUbmHvtT3n
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 5

Wyjaśnij cel Międzynarodowego Festiwalu Filmowego WATCH DOCS [czyt. łocz doks].

R1IJg7ulJCqp4
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 6

Celem Maratonu Pisania Listów organizowanego przez Amnesty International jest zwrócenie uwagi na naruszenie praw człowieka. Jak sądzisz, czy udaje się organizacji zrealizować swój cel? Odpowiedź uzasadnij.

RhJy44QDT6yTm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Przykłady polskich organizacji broniących praw człowieka

Helsińska Fundacja Praw Człowieka

RratVbhe1YTHt1
Logo organizacji
Źródło: dostępny w internecie: twitter.com/hfhrpl [dostęp 13.04.2021], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

W Polsce do najbardziej znanych organizacji działających w sferze praw człowieka zaliczamy Helsińską Fundację Praw Człowieka oraz Polską Akcję Humanitarną. Helsińska Fundacja Praw Człowieka wchodziła w skład Międzynarodowej Helsińskiej Federacji na rzecz Praw Człowieka. Początek tego ruchu sięga roku 1975, kiedy został podpisany Akt Końcowy KBWE. W drugiej połowie lat 70. XX wieku zaczęły powstawać grupy, których zadaniem miało być kontrolowanie, w jaki sposób państwa realizują Akt Końcowy, oraz przekazywanie na ten temat informacji krajowej i międzynarodowej opinii publicznej. W 1982 roku utworzono Międzynarodową Helsińską Federację na rzecz Praw Człowieka z siedzibą w Wiedniu, która zrzeszała krajowe Komitety Helsińskie z 46 państw. Federacja wraz z krajowymi komitetami czuwała nad przestrzeganiem przez państwa postanowień Aktu Końcowego KBWE w zakresie praw człowieka oraz innych aktów przyjętych w ramach KBWE, a następnie OBWE. Sporządzane były również raporty o przestrzeganiu praw człowieka w krajach członkowskich OBWE. W grudniu 2007 roku Prezydent Helsińskiej Federacji Praw Człowieka Ulrich Fischer ogłosił upadłość Federacji. Jej zadania kontynuuje Helsińska Fundacja Praw Człowieka.

Polska Akcja Humanitarna

Rkazv4aEMbPiz
Logo Polskiej Akcji Humanitarnej
Źródło: a. nn., PAH, dostępny w internecie: https://www.pah.org.pl/ [dostęp 11.08.2021], domena publiczna.
R1NwH0oZEkZwb
Nagranie video. Na początku pojawia się plansza z tytułem „Czym zajmuje się Polska Akcja Humanitarna?”. Następnie pojawia się Janina Ochojska – założycielka i prezes Polskiej Akcji Humanitarnej. Kobieta siedzi na tle drewnianych regałów z książkami. Film kończy się planszą z napisami: wystąpiła Janina Ochojska, scenariusz i realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu "E‑podręczniki do kształcenia ogólnego", grudzień 2014.

Fundacja Panoptykon

Fundacja została założona w 2009 roku. Kontroluje te działania państwa, instytucji oraz firm w Polsce, które nas kontrolują. Fundacja nagłaśnia nadużycia władzy. Uczy, jak zabezpieczyć swoje dane, komputer, portfel czy telefon przed wykorzystaniem. Walczy o to, by tworzone prawo w Polsce chroniło naszą wolność i prywatność.

RvJ6bYFpGZAw0
Logo Fundacji Panoptykon
Źródło: dostępny w internecie: https://panoptykon.org/, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Ciekawostka

Nazwa Fundacji nawiązuje do więzienia wymyślonego i opisanego przez XVIII- wiecznego angielskiego prawnika. Niezwykłość Panoptykonu polega na tym, że więzienny strażnik z centralnego punktu budowli może stale obserwować wszystkich więźniów, ale sam nie jest widzialny.

Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć

Stowarzyszenie zostało założone w 2002 roku. Działa na rzecz ochrony praw człowieka, przede wszystkim świadcząc bezpłatną pomoc prawną osobom z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym i dyskryminacją, w tym osobom ubogim, ofiarom przemocy domowej, cudzoziemcomcudzoziemcycudzoziemcomuchodźcomuchodźcyuchodźcom, prowadzi monitoringi przestrzegania standardów praw człowieka.

R1FjRkl08pl0G
Logo Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć
Źródło: dostępny w internecie: https://www.pomocprawna.org/o-nas, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Ciekawostka

Dr Halina Nieć (1941‑2002) - wykładowczyni Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, działaczka praw człowieka, założycielka Ośrodka Praw Człowieka Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz pierwszej w Polsce uniwersyteckiej poradni prawnej. W 2002 r. wspólnie ze swoimi studentami była inicjatorką powstania organizacji pozarządowej, która po jej śmierci, została przemianowana na Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć.

La Strada

R1PiaQLzl4Ua8
Nagranie wideo. Na początku pojawia się czarna plansza z białym napisem: „Co to jest La Strada?". Następnie pokazana jest kobieta w krótkich, brązowych włosach oraz grafitowej marynarce, do której przypiętą ma białą, okrągłą przypinkę. Siedzi w pokoju, w tle za nią widoczna jest mapa Polski oraz czarno‑pomarańczowy plakat. W lewym dolnym rogu pojawia się napis: „Joanna Garnier, La Strada - Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Nieowlnictwu”. Na końcu pojawia się czarna plansza z białymi napisami: „Wystąpiła: Joanna Garnier, scenariusz i realizacja: Contentplus.pl, na zlecenie: Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu: „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, grudzień 2014”.
RsgEZd6vS8dd1
Ćwiczenie 5
ćwiczenie interaktywne
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Centrum Praw Kobiet

Fundacja rozpoczęła swoją działalność w 1994 roku. Celem i misją fundacji jest działanie na rzecz równego statusu kobiet i mężczyzn w życiu publicznym oraz rodzinnym, a także pomoc kobietom poprzez poszerzanie dostępu do informacji, poradnictwa i pomocy prawnej oraz psychologicznej w szczególności dla kobiet doświadczających przemocy i dyskryminacji.  Istotnym elementem pracy fundacji jest udzielanie bezpłatnej pomocy prawnej i psychologicznej pokrzywdzonym kobietom, dzięki pracy i zaangażowaniu wolontariuszy, którzy, dzieląc się swoją wiedzą i doświadczeniem, poświęcają fundacji nieodpłatnie swój czas.

RzWcU5KjfZ469
Logo Centrum Praw Kobiet
Źródło: dostępny w internecie: https://cpk.org.pl/, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Fundacja Batorego

Została założona w latach 80. XX wieku. Celem fundacji jest wspieranie rozwoju demokracji i budowanie społeczeństwa obywatelskiego świadomego swoich praw i obowiązków, angażującego się w sprawy swojej społeczności lokalnej, swojego kraju i społeczności międzynarodowej.

R1ATrdaqPUSYm
Logo Fundacji Batorego
Źródło: dostępny w internecie: https://www.batory.org.pl/, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Komitet Ochrony Praw Dziecka

Komitet rozpoczął swoją działalność w 1981 roku. Głównym celem jest pomoc dziecku krzywdzonemu i jego rodzinie w zakresie przemocy emocjonalnej, fizycznej i seksualnej oraz zaniedbań i niewłaściwej opieki. Komitet podejmuje następujące działania:

  • prowadzi działalność interwencyjną, kontrolną i profilaktyczną oraz edukacyjno- szkoleniową

  • upowszechnia znajomość praw dziecka, ujawnia ich naruszanie w życiu rodzinnym i społecznym

  • podejmuje inicjatywy i działania na rzecz doskonalenia systemu ochrony praw dziecka

  • broni praw indywidualnych i zbiorowych dziecka, dba o prawidłowe stosowanie wobec dziecka przepisów prawa

  • inicjuje i rozwija specjalistyczne formy pomocy rodzinie, prowadzi własne placówki jak: ośrodki interwencyjne, opiekuńczo – wychowawcze, interwencji kryzysowej, mediacyjne, poradnie dla dzieci i rodzin i inne

  • organizuje i prowadzi różne formy wypoczynku dla dzieci i młodzieży

  • podejmuje działania na rzecz ochrony praw dzieci niepełnosprawnych

  • udziela wszechstronnej pomocy dzieciom i ich rodzinom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych

  • podejmuje wszelkie inne działania zmierzające do ochrony interesów dziecka, w tym m.in. działania z zakresu profilaktyki uzależnień i przeciwdziałania przemocy

RJqlSenfmIu0n
Logo Komitetu Ochrony Praw Dziecka
Źródło: dostępny w internecie: https://kopd.pl/, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Ciekawostka

Odznaką Honorową za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka, wyróżnieniem za szczególne osiągnięcia w dziedzinie ochrony praw dziecka, Komitet Ochrony Praw Dziecka został w 2013 roku odznaczony przez prezydenta Bronisława Komorowskiego.

Polskie Forum Migracyjne

Fundacja Polskie Forum Migracyjne powstała w 2007 r., aby działać na rzecz poszanowania praw cudzoziemców w Polsce. Misją fundacji jest wspieranie integracji osób, które migrują do Polski – tak, by stała się dla nich drugą ojczyzną. Realizuje swoje cele przede wszystkim poprzez działania informacyjne i edukacyjne.

R1LsUwFN9pd3Z
Logo Polskiego Forum Migracyjnego
Źródło: dostępny w internecie: https://forummigracyjne.org/, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
RmluzUBIrHhf9
Ćwiczenie 6
Wskaż, jaka fundacja została odznaczona Odznaką Honorową za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka: Możliwe odpowiedzi: 1. Fundacja Batorego, 2. Komitet Ochrony Praw Dziecka, 3. Gdańska Fundacja Korczaka, 4. Fundacja Dajmy Dzieciom Siłę
ĆWICZENIE: Jednokrotny wybór
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Podsumowanie

Organizacje pozarządowe odgrywają nieocenioną rolę w ochronie praw człowieka. Stanowią nieodzowny element międzynarodowego i krajowego systemu ochrony praw człowieka. Nie ma obszaru, w którym krajowe i międzynarodowe organizacje ochrony praw człowieka nie przejawiałyby aktywności. Monitorują sytuację praw człowieka, biorą udział w procesie legislacyjnym, wspomagają ofiary naruszeń, składają skargi do sądów międzynarodowych. Są bezcennym źródłem informacji, bez którego o wielu naruszeniach praw człowieka świat nigdy by nie usłyszał.

Polecenie 7

Znajdź na stronie internetowej PCK lub PAH informacje na temat działań, jakie organizacje te podejmują. Sporządź ich listę z podziałem na działalność krajową i międzynarodową.

RJgCHSYWCjCKd
(Uzupełnij) -.
1
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z opisem plakatu i wykonaj polecenie.
Zapoznaj się z opisem plakatu i wykonaj polecenie.
RKOoGKOhSsByO
Źródło: dostępny w internecie: cojestgrane24.wyborcza.pl [dostęp 14.07.2020], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
RKcPUTjaZOjnG
Podaj nazwę akcji organizowanej przez międzynarodową organizację pozarządową, do której nawołuje powyższy plakat. (Uzupełnij).
Ćwiczenie 8
R1SrRga53YH8R
zadanie interaktywne
ĆWICZENIE: Połącz w pary
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 9

Zapoznaj się z grafiką i wykonaj ćwiczenie.

R19XmY3B9eACU
Źródło: domena publiczna.
RQeg1vFVNJELb
Podaj polską nazwę organizacji, której logo znajduje się powyżej. (Uzupełnij).
Ćwiczenie 9
RZodbbhgam72l
Podaj nazwę najbardziej znanej, polskiej organizacji pomagającej dzieciom. Możliwe odpowiedzi: 1. Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF), 2. WWF, 3. Fundusz na rzecz dzieci wiejskich, 4. ONZ

Słownik

cudzoziemcy
cudzoziemcy

osoby nieposiadające obywatelstwa państwa, w którym przebywają

fundacje
fundacje

działają na rzecz określonego celu, a nie zysku; posiadają kapitał przeznaczony na ów cel (powinien być społecznie i gospodarczo użyteczny)

OPP (Organizacja Pożytku Publicznego)
OPP (Organizacja Pożytku Publicznego)

organizacja pozarządowa, która uzyskała w sądzie status pożytku publicznego; termin został wprowadzony w Polsce od 1 stycznia 2004 r.

prawa człowieka
prawa człowieka

podstawowe normy przysługujące każdemu z nas wynikające z samego faktu bycia człowiekiem

stowarzyszenia
stowarzyszenia

dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenia o celach niezarobkowych; do stowarzyszenia może przynależeć każda osoba pełnoletnia, która posiada zdolność do czynności prawnych, ale nie może być ona pozbawiona praw publicznych

uchodźcy
uchodźcy

osoby, które musiały opuścić teren, na którym mieszkały ze względu na różnego typu prześladowania

R1K5adIRMks8u
(Uzupełnij).