R4XcmI00Ri0dr

Na zdjęciu widoczna jest rzeźba latarnika w parku. Jest ona postawiona obok latarni. Latarnik trzyma w rękach długi kij z knotem na czubku, który służy do zapalania płomienia w latarni.

Eten

Podczas prac nad składem ropy naftowej, chemicy, oprócz węglowodorów nasyconych, wydzielili inną grupę związków organicznych. Ich najprostszym przedstawicielem jest związek chemiczny o nazwie eten, zwyczajowo zwany etylenem. To bezbarwny gaz o charakterystycznym zapachu. Jego cząsteczka jest zbudowana z dwóch atomów węgla i czterech atomów wodoru.

Na podstawie położenia węgla w układzie okresowym przewidujemy, że jego atom ma cztery elektrony walencyjne. Aby uzyskać konfigurację elektronową poziomu walencyjnego najbliższego helowca (neonu), atom węgla może zatem uwspólnić elektrony walencyjne maks. z czterema innymi atomami, tworząc tym samym cztery wiążące pary elektronowe – cztery wiązania kowalencyjne. Dlatego atomy węgla w związkach organicznych są zawsze czterowartościowe.

1

Polecenie 1

Wykorzystując zestaw modeli atomów lub kolorową plastelinę i wykałaczki (lub zapałki), zaproponuj i skonstruuj model cząsteczki etenu. Uwzględnij informację, że kąt pomiędzy wiązaniami atomu węgla z atomami wodoru w cząsteczce etenu wynosi $120°$.

RsxwQDFgf8Vfl

Zrób zdjęcie skonstruowanego modelu, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

R1XHCxhps5pxK

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę, że atom węgla ma większy promień atomowy niż atom wodoru (atomy węgla są większe od atomów wodoru).

Pokaż rozwiązanie

Porównaj skonstruowany model z modelem widocznym poniżej. Zwróć uwagę na rozmiary atomów węgla i wodoru. Sprawdź kąty pomiędzy wiązaniami – skorzystaj z kątomierza. Zauważ, że wszystkie atomy budujące cząsteczkę etenu leżą w jednej płaszczyźnie.

RlvhsskUSivL7

Ilustracja przedstawia model kulkowy cząsteczki etenu. Zbudowany jest on z dwóch kulek czarnych symbolizujących atomy węgla. Połączone są one wiązaniem podwójnym, przedstawionym jako dwie kreski. Do atomów węgla dołączone są za pomocą pojedynczego wiązania po dwa atomy wodoru przedstawione w modelu za pomocą kulek szarych. Szare kulki są mniejsze od kulek czarnych.

W cząsteczce etenu atomy węgla są połączone ze sobą wiązaniem podwójnym (wielokrotnym). Każdy z nich jest połączony z dwoma atomami wodoru. Skład i budowę cząsteczki etenu możemy przedstawić, podobnie jak to miało miejsce w przypadku cząsteczek alkanów, za pomocą wzoru sumarycznego, strukturalnego oraz półstrukturalnego.

1

Polecenie 2

Wykorzystując, skonstruowany w poleceniu $1$, model cząsteczki etenu, zapisz jej wzór sumaryczny, a następnie narysuj wzór strukturalny i półstrukturalny.

R4C63ma93JGID

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

Wykorzystując skonstruowany w poleceniu $1$ model cząsteczki etenu, zapisz jej wzór sumaryczny, a następnie napisz jak będzie wyglądał wzór strukturalny i półstrukturalny.

R5qIOjjuiarlZ

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Pamiętaj, że wzór sumaryczny uwzględnia symbole i liczby poszczególnych atomów, które tworzą cząsteczkę związku. Wzór strukturalny obejmuje symbole atomów, ich liczbę oraz wszystkie wiązania między nimi, a wzór półstrukturalny – oprócz symboli i liczby atomów tworzących cząsteczkę – wyłącznie wiązania chemiczne utworzone pomiędzy atomami węgla w tej cząsteczce.

Pokaż rozwiązanie

Sprawdź, czy zaproponowane przez Ciebie wzory są takie jak te przedstawione poniżej.

R1WZhULRmfzcY

Ilustracja przedstawia wzory: wzór sumaryczny cząsteczki etenu ${\text{C}}_2{\text{H}}_4$; wzór strukturalny cząsteczki etenu: dwa atomy węgla połączone wiązaniem podwójnym, do każdego atomu węgla przyłączone są dwa atomy wodoru, każdy z nich osobno wiązaniem pojedynczym; wzór półstrukturalny cząsteczki etenu: ${\text{H}}_2\text{C}$ wiązanie podwójne ${\text{CH}}_2$.

Węglowodory, w cząsteczkach których między atomami węgla występuje przynajmniej jedno wiązanie wielokrotne (podwójne lub potrójne), nazywamy węglowodorami nienasyconymi.

Węglowodory nienasycone – alkeny

Eten jest pierwszym przedstawicielem grupy związków chemicznych o nazwie alkenyalkenyalkeny. Alkenami nazywamy węglowodory, w których cząsteczkach – między atomami węgla – znajduje się jedno wiązanie podwójne (należące do wiązań wielokrotnych), a pozostałe są wiązaniami pojedynczymi.

Alkeny, podobnie jak alkany (należące do węglowodorów nasyconych) tworzą szereg homologicznyszereg homologicznyszereg homologiczny.

Nazwy systematyczne alkenów tworzy się z nazw odpowiednich alkanów, o tej samej liczbie atomów węgla w cząsteczkach, zamieniając przyrostek „-an” (w nazwie alkanu) na przyrostek „-en”, tak jak to zobrazowano w poniższej tabeli.

RLx5siYIGp3uf

Grafika przedstawia tabelę podzieloną na trzy kolumny. W pierwszej kolumnie zapisana jest liczba atomów węgla w cząsteczce, w drugiej nazwa alkanu, a w trzeciej nazwa alkenu. W słowie alkanu na czerwono zaznaczono fragment an, natomiast w nazwie alkenu fragment en. W pierwszym wierszu znajduję się liczba $2$, etan i eten. W słowie etan na czerwono zaznaczono końcówkę an, a w słowie eten końcówkę en. Drugi wiersz zaczyna się od liczby $3$, propan i propen. W słowie propan na czerwono zaznaczono końcówkę an, a w słowie propen końcówkę en.

1

Polecenie 3

Wykorzystując zestaw modeli atomów lub kolorową plastelinę i wykałaczki (lub zapałki), zaproponuj i skonstruuj model cząsteczki propenu – alkenu, który zawiera trzy atomy węgla w cząsteczce. W oparciu o skonstruowany model, ustal, ile atomów wodoru znajduje się w cząsteczce propenu.

RraHAyR1Rvglw

Zrób zdjęcie skonstruowanego modelu, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

R1agmc5SM1ukH

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Pamiętaj, że atomy węgla w związkach organicznych są zawsze czterowartościowe, a atomy wodoru – jednowartościowe. W cząsteczkach alkenów powinno znaleźć się jedno wiązanie podwójne węgiel‑węgiel.

Pokaż odpowiedź

Porównaj skonstruowany model z modelem widocznym poniżej. Zwróć uwagę na rozmiary atomów węgla i wodoru. Zauważ, że wszystkie atomy węgla, które budują cząsteczkę propenu, oraz atomy wodoru dołączone bezpośrednio do połączonych atomów węgla wiązaniem podwójnym, leżą w jednej płaszczyźnie. Na podstawie skonstruowanego modelu, możemy stwierdzić, że w cząsteczce propenu znajduje się sześć atomów wodoru.

RLGkxBkb2MVRL

Grafika przedstawia model kulkowy cząsteczki propenu. Model zbudowany jest z trzech kulek czarnych symbolizujących atomy węgla. Pomiędzy dwoma czarnymi kulkami jest podwójne wiązanie ukazane za pomocą dwóch kresek. Trzecia czarna kulka jest przyłączona za pomocą jednej kreski. Do atomów węgla dołączone są atomy wodoru ukazane za pomocą szarych kulek. Przyłączone są one za pomocą pojedynczych kresek. Do skrajnego atomu węgla, połączonego z drugim atomem węgla podwójną kreską, dołączone są dwie szare kulki. Do środkowego atomu węgla przyłączony jest jeden atom wodoru. Do trzeciego atomu węgla przyłączone są trzy szare kulki.

Cząsteczka propenu zbudowana jest z trzech atomów węgla i sześciu atomów wodoru, zatem jej wzór sumaryczny możemy zapisać jako ${\text{C}}_3{\text{H}}_6$.

Zwróć uwagę, że podobnie jak w przypadku cząsteczek etenu ${\text{C}}_2{\text{H}}_4$ i propenu ${\text{C}}_3{\text{H}}_6$, wszystkie zaproponowane przez Ciebie w poleceniu pięć cząsteczki, zawierają dwa razy więcej atomów wodoru niż atomów węgla. W oparciu o tę informację, możemy zapisać wzór ogólny szeregu homologicznego alkenów:

gdzie n to liczba atomów węgla w cząsteczce alkenu, która nie może być mniejsza niż $2$ $\left(\text{n}\ge 2\right)$.

1

Polecenie 5

Dane są dwa alkeny:

• alken $\text{I}$, którego cząsteczki zbudowane są z pięciu atomów węgla;

• alken $\text{II}$, którego cząsteczki zbudowane są z $20$ atomów wodoru.

  Wykorzystując wzór ogólny szeregu homologicznego alkenów, napisz wzory sumaryczne cząsteczek opisanych alkenów $\text{I}$ oraz $\text{II}$. Następnie obejrzyj animację i zweryfikuj poprawność wykonania zadania.

RsS8RNMJERYVp

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

R1I2PyTCAKsrV

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Ogólny wzór sumaryczny szeregu homologicznego alkenów ma postać ${\text{C}}_{\text{n}}{\text{H}}_{2\text{n}}$.

Pokaż odpowiedź

RyM4LpcMEG7uk

Na tablicy zapisywany jest wzór: ${\text{C}}_{\text{n}}{\text{H}}_{2\text{n}}$, następnie treść zadania. Dalej pojawiają się wzory, które czyta lektor.

Na tablicy zapisywany jest wzór: ${\text{C}}_{\text{n}}{\text{H}}_{2\text{n}}$, następnie treść zadania. Dalej pojawiają się wzory, które czyta lektor.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RyM4LpcMEG7uk

Na tablicy zapisywany jest wzór: ${\text{C}}_{\text{n}}{\text{H}}_{2\text{n}}$, następnie treść zadania. Dalej pojawiają się wzory, które czyta lektor.

Wiesz już, że do przedstawienia budowy cząsteczek węglowodorów wykorzystujemy wzory strukturalne i półstrukturalne. Te pierwsze uwzględniają wszystkie wiązania obecne w cząsteczkach (zarówno wiązania pomiędzy sąsiednimi atomami węgla, jak i wiązania pomiędzy atomami węgla i wodoru). Z kolei wzory półstrukturalne uwzględniają obejmują wiązania pomiędzy atomami węgla w cząsteczkach. Podobnie jak to miało miejsce dla alkanów, cząsteczki alkenów mogą być zbudowane z prostych lub rozgałęzionych łańcuchów węglowych.

Wzór strukturalny: narysuj szkielet węglowy cząsteczki; atomy węgla połącz wiązaniami o określonej krotności

Wzór strukturalny: narysuj szkielet węglowy cząsteczki; atomy węgla połącz wiązaniami o określonej krotności

Pamiętaj, że w cząsteczkach alkenów, między atomami węgla, znajduje się jedno wiązanie podwójne. W cząsteczce o prostym łańcuchu węglowym, zbudowanej z czterech atomów węgla, wiązanie podwójne może znajdować się pomiędzy pierwszym i drugim lub pomiędzy drugim i trzecim atomem węgla:

R175hCYrY3nyk

Grafika przedstawia dwa szkielety węglowe butenu. Złożone są one z $4$ atomów węgla. Każdy węgiel ponumerowany jest od $1$ do $4$. Pierwszy wzór ma podwójne wiązanie pomiędzy $1$ a $2$ atomem węgla. Pomiędzy pozostałymi węglami jest wiązanie pojedyncze. Drugi wzór posiada podwójne wiązanie pomiędzy $2$ a $3$ atomem węgla. Pomiędzy resztą atomów węgli występuje wiązanie pojedyncze. W obu wzorach wiązanie podwójne oraz numery atomów węgla, przy których się ono znajduję zaznaczone są kolorem czerwonym.

Zwróć uwagę, że jeśli ponumerujesz atomy węgla w narysowanych schematach od lewej do prawej (tak jak to zapisano powyżej), to umieszczając wiązanie podwójne między trzecim a czwartym atomem węgla, uzyskasz w rezultacie taki sam układ wiązań jak w przypadku pierwszym, z tą różnicą, że będzie on obrócony o $180°$:

R1U2fWjOR0sGe

Grafika przedstawia dwa szkielety węglowe butenu. Złożone są one z $4$ atomów węgla. W pierwszym wzorze atomy węgla ponumerowane są od $1$ do $4$. Pomiędzy wzorami jest półokrągła strzałka zagięta w stronę zgodnie z ruchem wskazówek zegara. W środku zagięcia strzałki jest napis "sto osiemdziesiąt stopni Celsjusza". Pierwszy wzór ma podwójne wiązanie pomiędzy $1$ a $2$ atomem węgla. Pomiędzy pozostałymi węglami jest wiązanie pojedyncze. Drugi wzór ponumerowany jest od $4$ do $1$. Posiada podwójne wiązanie pomiędzy $2$ a $1$ atomem węgla. Pomiędzy resztą atomów węgli występuje wiązanie pojedyncze. W obu wzorach wiązanie podwójne oraz numery atomów węgla, przy których się ono znajduję zaznaczone są kolorem czerwonym.

Innymi słowy, zapisy te oznaczają to samo.

Wzór strukturalny: atomy węgla połącz z atomami wodoru za pomocą odpowiednich wiązań chemicznych

Wzór strukturalny: atomy węgla połącz z atomami wodoru za pomocą odpowiednich wiązań chemicznych

Pamiętaj, że atomy węgla w związkach organicznych są zawsze czterowartościowe, a atomy wodoru jednowartościowe. Dorysowując wiązania do atomów węgla, w zapisanych już łańcuchach węglowych musisz sprawdzić, ile z czterech wiązań, które może utworzyć dany atom węgla, zostało już wykorzystanych w celu połączenia z innymi atomami węgla.

R1Oa4O3H7ryLO

Grafika przedstawia dwa wzory strukturalne butenu. Złożone są one z $4$ atomów węgla. Każdy węgiel ponumerowany jest od $1$ do $4$. Pierwszy wzór ma podwójne wiązanie pomiędzy $1$ a $2$ atomem węgla. Pomiędzy pozostałymi węglami jest wiązanie pojedyncze. Drugi wzór posiada podwójne wiązanie pomiędzy $2$ a $3$ atomem węgla. Pomiędzy resztą atomów węgli występuje wiązanie pojedyncze. Do atomów węgla dołączone są na pomocą pojedynczego wiązania atomy wodoru w ten sposób aby każdy atom węgla miał $4$ wiązania. Wzór pierwszy. Pierwszy atom węgla posiada dwa atomy wodoru, drugi - jeden, trzeci - dwa, czwarty - trzy. Drugi wzór. Pierwszy atom węgla posiada trzy atomy wodoru, drugi - jeden, trzeci - jeden, czwarty‑trzy. W obu wzorach wiązanie podwójne oraz numery atomów węgla, przy których się ono znajduję zaznaczone są kolorem czerwonym.

W ten sposób udało ci się narysować wzory strukturalne dwóch możliwych cząsteczek alkenu, o prostych (nierozgałęzionych) łańcuchach, zbudowanych z czterech atomów węgla.

Wzór półstrukturalny

Wzór półstrukturalny

Tworząc wzór półstrukturalny węglowodoru uwzględniamy w nim wyłącznie wiązania pomiędzy atomami węgla. Wiązania pomiędzy atomami węgla i wodoru pomijamy, zapisując fragmenty, w których one występują, w formie sumarycznej.

R1UWj3mGU5Zcg

Grafika przedstawia dwa wzory półstrukturalne butenu. Złożone są one z $4$ atomów węgla. Każdy węgiel ponumerowany jest od $1$ do $4$. Pierwszy wzór ma podwójne wiązanie pomiędzy $1$ a $2$ atomem węgla. Pomiędzy pozostałymi węglami jest wiązanie pojedyncze. Drugi wzór posiada podwójne wiązanie pomiędzy $2$ a $3$ atomem węgla. Pomiędzy resztą atomów węgli występuje wiązanie pojedyncze. Każdy atom węgla połączony jest z odpowiednią liczbą atomów wodoru, tak, aby atomy węgla miały po $4$ wiązania. Wzór pierwszy. Pierwszy atom węgla posiada dwa atomy wodoru, drugi - jeden, trzeci - dwa, czwarty - trzy. Drugi wzór. Pierwszy atom węgla posiada trzy atomy wodoru, drugi - jeden, trzeci - jeden, czwarty‑trzy. Zapis wodorów bez kresek wiązań. W obu wzorach wiązanie podwójne oraz numery atomów węgla, przy których się ono znajduję zaznaczone są kolorem czerwonym.

Ciekawostka

W cząsteczkach węglowodorów nienasyconych wiązanie wielokrotne może występować między różnymi atomami węgla. Zjawisko to nazywamy izomerią położeniową – izomerią położenia wiązania wielokrotnego. Narysowane przez Ciebie w poleceniu siedem wzorów, ukazują dwa różne związki chemiczne, należące do tej samej grupy związków organicznych (alkenów). Mają one ten sam wzór sumaryczny, ale różnią się strukturą. Związki te są względem siebie izomeramiizomeryizomerami. Podając ich nazwy, musimy uwzględnić położenie wiązania podwójnego w cząsteczce (tzw. lokant wiązania). W tym celu, w nazwie alkenu, przed przyrostkiem -en, umieszczamy cyfrę wskazującą, przy którym atomie węgla wiązanie podwójne ma swój początek.

R1AY75ya5Tg67

Grafika przedstawia dwa wzory półstrukturalne butenu. Złożone są one z $4$ atomów węgla. Każdy węgiel ponumerowany jest od $1$ do $4$. Pierwszy wzór ma podwójne wiązanie pomiędzy $1$ a $2$ atomem węgla. Pomiędzy pozostałymi węglami jest wiązanie pojedyncze. Drugi wzór posiada podwójne wiązanie pomiędzy $2$ a $3$ atomem węgla. Pomiędzy resztą atomów węgli występuje wiązanie pojedyncze. Każdy atom węgla połączony jest z odpowiednią liczbą atomów wodoru, tak, aby atomy węgla miały po $4$ wiązania. Wzór pierwszy. Pierwszy atom węgla posiada dwa atomy wodoru, drugi - jeden, trzeci - dwa, czwarty - trzy. Drugi wzór. Pierwszy atom węgla posiada trzy atomy wodoru, drugi - jeden, trzeci - jeden, czwarty‑trzy. Zapis wodorów bez kresek wiązań. Pierwszy wzór podpisany jest "but-$1$-en", drugi wzór - "but-$2$-en". W obu wzorach wiązanie podwójne oraz numery atomów węgla, przy których się ono znajduję zaznaczone są kolorem czerwonym, podobnie jak cyfry $1$ i $2$ w nazwie buten.

Węglowodory nienasycone – alkiny

Inną grupą węglowodorów nienasyconych są związki, w cząsteczkach których między atomami węgla występuje jedno wiązanie potrójne, a pozostałe to wiązania pojedyncze. Są to alkinyalkinyalkiny. Podobnie jak alkany i alkeny, tworzą szereg homologiczny, którego pierwszym przedstawicielem jest etyn, zwyczajowo zwany acetylenem. Cząsteczka etynu zbudowana jest z dwóch atomów węgla i dwóch atomów wodoru.

1

Polecenie 7

Wykorzystując zestaw modeli atomów lub kolorową plastelinę i wykałaczki (lub zapałki), zaproponuj i skonstruuj model cząsteczki etynu. Konstruując model uwzględnij informację, że wszystkie budujące ją atomy leżą w jednej linii.

RR9HPrJV3KIv0

Zrób zdjęcie skonstruowanego modelu, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

R6YaU6KV97zLw

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Jaką krotność powinno mieć wiązanie pomiędzy atomami węgla w cząsteczce etynu?

Pokaż rozwiązanie

Porównaj skonstruowany model z modelem widocznym poniżej. Zwróć uwagę na rozmiary atomów węgla i wodoru. Sprawdź, czy wszystkie atomy w twoim modelu leżą w jednej linii.

RjHsdzC5bksmc

Grafika przedstawia model cząsteczki etynu. Składa się on z czterech kulek położonych w prostej linii względem siebie. Dwie skrajne kulki są szare i symbolizują atomy wodoru. Wewnątrz znajdują się dwie czarne kulki odpowiadające atomom węgla. Szare kulki połączone są pojedynczymi wiązaniami z  czarnymi kulkami. Natomiast między dwiema czarnymi kulkami jest wiązanie potrójne w postaci trzech kresek łączących atomy.

Budowę cząsteczki etynu możemy przedstawić za pomocą wzorów: sumarycznego, strukturalnego i półstrukturalnego, jak poniżej.

Nazwy systematyczne alkinów tworzy się z nazw odpowiednich alkanów, o tej samej liczbie atomów węgla w cząsteczkach, zamieniając przyrostek „-an” (w nazwie alkanu) na przyrostek „-yn”, tak jak to zobrazowano w poniższej tabeli.

Ra14LksHUZCpZ

Grafika przedstawia tabelę składającą się z trzech kolumn. W pierwszej kolumnie jest liczba atomów węgla w cząsteczce, w drugiej jest nazwa alkanu, a w trzeciej nazwa alkinu. Pierwszy wiersz zaczyna się od cyfry $2$, etan i etyn. Końcówka an w nazwie etan oraz końcówka yn w nazwie etyn zaznaczone są na czerwono. Kolejny wiersz zaczyna się od cyfry $3$, propan i propyn. Podobnie, jak wcześniej, końcówka an w nazwie propan i końcówka yn w nazwie propyn zaznaczone są na czerwono.

Wzór ogólny szeregu homologicznego alkinów ma postać:

gdzie n to liczba atomów węgla w cząsteczce alkinu, która nie może być mniejsza niż $2$ $\left(\text{n}\ge 2\right)$.

Cząsteczki alkinów (tak jak cząsteczki alkanów i alkenów) mogą być zbudowane z prostych lub rozgałęzionych łańcuchów węglowych. Rysując wzory strukturalne i półstrukturalne cząsteczek alkinów, które są złożone przynajmniej czterech atomów węgla, połączonych w łańcuch prosty, musimy uwzględnić różne możliwości położenia potrójnego wiązania węgiel‑węgiel. Różnice w położeniu wiązania wielokrotnego rzutują z kolei na potrzebę podawania w nazwie alkinu jego położenia (lokanta) przed przyrostkiem „-yn”.

1

Polecenie 9

Narysuj możliwe wzory strukturalne i półstrukturalne alkinu, którego cząsteczki zbudowane są z pięciu atomów węgla, połączonych w prosty (nierozgałęziony) łańcuch. Czy potrafisz nazwać narysowane związki chemiczne?

R1CeYEnx5ozX3

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Ile różnych związków chemicznych, których cząsteczki spełniają warunki zadania, można narysować?

Pokaż rozwiązanie

Czy udało Ci się narysować cząsteczki dwóch różnych związków chemicznych? Porównaj narysowane wzory z wzorami przedstawionymi w poniższej tabeli.

RsDTwIM96Ev6W

Grafika przedstawia tabelę podzieloną na $3$ kolumny. W pierwszej kolumnie znajdują się wzory strukturalne, w drugiej wzory półstrukturalne, a w trzeciej nazwy alkinów. Pierwszy wiersz zaczyna się od wzoru strukturalnego cząsteczki złożonej z $5$ atomów węgla. Każdy atom węgiel ponumerowany jest od $1$ do $5$. Cząsteczka ma podwójne wiązanie pomiędzy $1$ a $2$ atomem węgla. Pomiędzy pozostałymi atomami węgla są wiązania pojedyncze. Do atomów węgla dołączone są, za pomocą pojedynczego wiązania atomy wodoru w ten sposób, aby każdy atom węgla miał $4$ wiązania. Pierwszy atom węgla posiada jeden atom wodoru, drugi - zero, trzeci - dwa, czwarty - dwa i piąty - trzy. Dalej przedstawiony jest wzór półstrukturalny cząsteczki zbudowanej z $5$ ponumerowanych atomów węgla. CH wiązanie potrójne C wiązanie pojedyncze ${\text{CH}}_2$ wiązanie pojedyncze ${\text{CH}}_2$ wiązanie pojedyncze ${\text{CH}}_3$. W obu wzorach wiązanie podwójne oraz numery atomów węgla, przy których się ono znajduję zaznaczone są kolorem czerwonym. W ostatniej kolumnie jest nazwa pen-$1$-yn. Drugi wiersz zaczyna się od wzoru strukturalnego cząsteczki złożonej z $5$ atomów węgla. Każdy atom węgiel ponumerowany jest od $1$ do $5$. Cząsteczka ma podwójne wiązanie pomiędzy $2$ a $3$ atomem węgla. Pomiędzy pozostałymi atomami węgla są wiązania pojedyncze. Do atomów węgla dołączone są, za pomocą pojedynczego wiązania atomy wodoru w ten sposób, aby każdy atom węgla miał $4$ wiązania. Pierwszy atom węgla posiada trzy atomy wodoru, drugi - zero, trzeci - zero, czwarty - dwa i piąty - trzy. Dalej przedstawiony jest wzór półstrukturalny cząsteczki zbudowanej z $5$ ponumerowanych atomów węgla. ${\text{CH}}_3$ wiązanie pojedyncze C wiązanie potrójne C wiązanie pojedyncze ${\text{CH}}_2$ wiązanie pojedyncze ${\text{CH}}_3$. W obu wzorach wiązanie podwójne oraz numery atomów węgla, przy których się ono znajduję zaznaczone są kolorem czerwonym. W ostatniej kolumnie jest nazwa pen-$2$-yn.

Polecenie 9

Zastanów się i napisz, jak będą wyglądać wzory strukturalne i półstrukturalne alkinu, którego cząsteczki zbudowane są z pięciu atomów węgla, połączonych w prosty (nierozgałęziony) łańcuch. Czy potrafisz nazwać te związki chemiczne?

R46jn0L2I62Z4

(Uzupełnij).

1

Polecenie 10

W jednej z metod otrzymywania etynu (acetylenu) wykorzystuje się związek chemiczny o nazwie zwyczajowej karbid ${\text{CaC}}_2$, używany dawniej jako paliwo do lamp, tzw. karbidówek, a obecnie stosuje się go w ogrodnictwie jako środek odstraszający krety. Zapoznaj się z poniższym filmem, który obrazuje przebieg doświadczenia pozwalającego na otrzymanie etynu z karbidu, a następnie zastanów się i odpowiedz na pytanie, jaką właściwość musi mieć etyn, jeżeli można go „zbierać” w sposób przedstawiony w materiale filmowym.

RtrXMvYow5rqA

Na filmie przedstawiono sposób otrzymywania etynu (acetylenu).

Na filmie przedstawiono sposób otrzymywania etynu (acetylenu).

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RtrXMvYow5rqA

Na filmie przedstawiono sposób otrzymywania etynu (acetylenu).

RvgGC7N3Q4FHb

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Jak jest rozpuszczalność etynu w wodzie?

Pokaż odpowiedź

Etyn można zbierać „nad wodą”, ponieważ jest nierozpuszczalny w wodzie.

Podsumowanie

• Do węglowodorów nienasyconych zaliczamy takie, w których cząsteczkach między atomami węgla, poza wiązaniami pojedynczymi, obecne jest przynajmniej jedno wiązanie wielokrotne (podwójne lub potrójne).

• Alkeny to węglowodory nienasycone, w których cząsteczkach, między atomami węgla, występuje jedno wiązanie podwójne.

• Alkiny to węglowodory nienasycone, w których cząsteczkach, między atomami węgla, występuje jedno wiązanie potrójne.

• Alkeny tworzą szereg homologiczny o wzorze ogólnym ${\text{C}}_{\text{n}}{\text{H}}_{2\text{n}}$.

• Alkiny tworzą szereg homologiczny o wzorze ogólnym ${\text{C}}_{\text{n}}{\text{H}}_{2\text{n}-2}$.

Słownik