Profilaktyka chorób układu krwionośnego

Nawyki żywieniowe kształtowane są od dzieciństwa i mają wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego. Niektóre z substancji dostarczanych organizmowi odkładają się w naczyniach krwionośnych, czego efekty zaczynamy odczuwać po kilkunastu lub kilkudziesięciu latach.

R1a9OYwaEbfnC

Na zdjęciu znajdują się dwie kobiety w strojach sportowych. Wykonują ćwiczenia na macie.

Choroby układu krwionośnego są główną przyczyną zgonów

Choroby układu krwionośnego stanowią główną przyczynę zgonów w Polsce i na świecie. Najczęstszą chorobą układu krwionośnego, która dotyka 1/3 Polaków, jest nadciśnienie tętniczenadciśnienie tętniczenadciśnienie tętnicze.

Można je zdiagnozować wykonując regularnie pomiar ciśnienia krwi. Podczas pomiaru ciśnienia krwi ustala się dwie wartości:

• wysokość ciśnienia skurczowegociśnienie skurczoweciśnienia skurczowego powstającego w momencie skurczu lewej komory;

• wysokość ciśnienia rozkurczowegociśnienie rozkurczoweciśnienia rozkurczowego, jakie panuje w tętnicach w czasie rozkurczu lewej komory.

O nadciśnieniu mówimy wtedy, gdy podwyższone wartości ciśnienia tętniczego utrzymują się przez dłuższy czas. Choroba nadciśnieniowa rozwija się stopniowo nie dając początkowo żadnych objawów. Zmusza serce do wytężonej pracy i prowadzi do rozrastania się mięśnia sercowego. Na rozwój nadciśnienia wpływa nieodpowiednia dieta, stres, palenie tytoniu, alkohol, a także czynniki genetyczne. Nieleczone nadciśnienie tętnicze prowadzi do chorób naczyń krwionośnych i serca.

R1S5l0kFWO0et

Diagram kołowy w odcieniach różowego przedstawia rozkład procentowy różnych wartości ciśnienia tętniczego u Polaków. Ciśnienie optymalne ma 20% Polaków, ciśnienie prawidłowe ma 21 % Polaków, ciśnienie wysokie prawidłowe ma 29 % Polaków, a nadciśnienie ma 30 % Polaków.

Inną groźną chorobą układu krwionośnego jest miażdżycamiażdżycamiażdżyca, która pojawia się, gdy na ścianach tętnic odkłada się cholesterolcholesterolcholesterol tworząc tzw. płytki miażdżycowe. Prowadzi to do zwężenia światła naczyń i zmniejszenia ich elastyczności oraz przepływu krwi.  Niedotleniony i niedożywiony narząd może miejscowo ulec martwicy. Miażdżyca, obejmując naczynia wieńcowenaczynia wieńcowenaczynia wieńcowe, może powodować zawał mięśnia sercowego, będący efektem słabego ukrwienia tego narządu. Jednym z głównych objawów tej groźnej choroby jest przeszywający ból w okolicy mostka, duszność i problemy z oddychaniem.

R8uI8idiK3P5l

Ilustracja zawiera trzy rysunki przekrojów tętnic. Mają różowe ściany zewnętrzne, koralową warstwę mięśniową i beżową ścianę wewnętrzną. Lewa tętnica jest zdrowa. Pod nią znajduje się tekst: "Prawidłowa tętnica ma duży przekrój, krew przepływa swobodnie". W środkowej wskazano miejsce uszkodzenia, w którym zaczyna się osadzać żółty cholesterol. Pod nią zapisano tekst: "W miejscu uszkodzenia zaczyna się osadzać cholesterol". Tętnica po prawej ma ścianę wewnętrzną zalepioną złogami cholesterolu i zwężone światło. Pod nią znajduje się tekst: "Odkładający się na ścianach tłuszcz tworzy płytki miażdżycowe, które ograniczają przepływ krwi"

Rozwojowi miażdżycy sprzyja nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, spożywanie dużych ilości alkoholu, niezdrowa dieta, a także siedzący tryb życia.

W profilaktyce chorób układu krwionośnego kluczowe znaczenie ma odpowiednia dieta i aktywność fizyczna

Serce to mięsień, który jak każdy inny potrzebuje regularnego treningu. Umiarkowana aktywność fizyczna usprawnia pracę serca, poprawia przepływ krwi w naczyniach, reguluje ciśnienie, zapobiega otyłości. Wybór formy i intensywność ćwiczeń powinny być dostosowane do możliwości organizmu. Wysiłek fizyczny pomaga także rozładować stres – kolejny czynnik ryzyka chorób układu krwionośnego.

R1e86i6MEdMzE

Fotografia przedstawia morskie nabrzeże. Na matach na trawie cztery kobiety w strojach sportowych wykonują ćwiczenia.

W profilaktyce chorób układu krwionośnego niezwykle ważna jest odpowiednia dieta, w szczególności bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowewielonienasycone kwasy tłuszczowewielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega‑3 i omega‑6). Związki te obecne są w dużych ilościach w tłuszczu ryb i owocu awokado. Bez nich rozkład cholesterolu, który odpowiedzialny jest m.in. za powstawanie blaszek miażdżycowych,  jest zablokowany. Związki te nie mogą być syntetyzowane w organizmie człowieka, dlatego należy stale dostarczać je w diecie. Ważne jest również ograniczenie w pożywieniu produktów wysoko przetworzonych takich jak frytki, zupy w proszku, hamburgery czy pizza. W pokarmach tych znajdują się sztucznie wytworzone kwasy tłuszczowe, które sprzyjają gromadzeniu się cholesterolu w naczyniach krwionośnych.

Anemia i białaczka są groźnymi chorobami krwi

Często występującymi chorobami krwi są anemia oraz białaczka.

Anemia nazywana również niedokrwistością związana jest z niedostateczną ilością krwinek czerwonych w krwi. Jej przyczyną może być bezpośrednia utrata krwi, a także brak niektórych witamin z grupy B, które odpowiedzialne są za powstawanie erytrocytów w szpiku kostnym. Przyczyną anemii może być także niedobór żelaza, które wchodzi w skład znajdującej się w erytrocytach hemoglobiny. Skutkiem mniejszej liczby erytrocytów lub hemoglobiny jest niedotlenienie organizmu objawiające się osłabieniem, zmęczeniem i omdleniami. W profilaktyce i leczeniu anemii stosuje się suplementację witaminową i uzupełnienie niedoborów żelaza w diecie poprzez spożycie bogatych w te składniki produktów żywnościowych.

Białaczka jest chorobą nowotworową, która może mieć podłoże genetyczne lub być wywoływana przez czynniki uszkadzające szpik kostny, np. promieniowanie jonizujące. W jej wyniku dochodzi do nadprodukcji krwinek białych czyli leukocytów. Dodatkowo te krwinki białe, które powstają mają nietypową budowę przez co nie mogą prawidłowo pełnić swoich funkcji. Objawami białaczki są osłabienie, zaburzenia odporności. Leczenie tej choroby wymaga przyjmowania odpowiednich leków, a niekiedy pomocny może okazać się przeszczep szpiku.

Czad jest gazem zagrażającym życiu

Jednym z niebezpieczeństw związanych z pożarem jest zaczadzenie, czyli przedostanie się do organizmu tlenku węgla czyli czadu – bezbarwnego, bezwonnego i silnie trującego gazu. Dlaczego? Otóż tlen jest rozprowadzany przez posiadające hemoglobinę erytrocyty.  Czad trwale łączy się hemoglobiną uniemożliwiając w ten sposób transportowanie przez nią tlenu.

RSA6kRnjo1CFF

Fotografia pokazuje kominek z palącymi się jasnym płomieniem polanami drewna.

Badanie krwi pozwala na wczesne wykrycie wielu chorób

Podstawowe badanie diagnostyczne krwi to morfologia krwimorfologia krwimorfologia krwi. Na podstawie oceny składników krwi (np. ich ilości i wyglądu) można określić stan zdrowia danej osoby. Badanie pozwala wykryć niektóre choroby we wczesnych fazach ich rozwoju.

Jednym z ważniejszych parametrów podlegających diagnozie jest liczba erytrocytów i leukocytów. Zmniejszona liczba krwinek czerwonych występuje na przykład przy anemii.  Zwiększona liczba leukocytów z kolei może świadczyć o infekcjach, uszkodzeniach tkanek, np. w wyniku oparzenia, może być też objawem białaczki i innych nowotworów. Innym parametrem krwi jest OBob, odczyn biernackiegoOB. Gdy jego wartości przekraczają normę, często świadczy to o stanach zapalnychstan zapalnystanach zapalnych (także nowotworach).

Pierwsza pomoc w krwawieniach i krwotokach

Wypływ krwi z naczynia krwionośnego może być skutkiem choroby lub urazu. Jeśli krew wypływająca z naczyń włosowatych sączy się powoli, mówimy o krwawieniukrwawieniekrwawieniu. Nawet niewielka rana powinna zostać opatrzona, ponieważ jest drogą wnikania mikroorganizmów, które mogą wywołać stan zapalny. Krwawiącą ranę i jej okolicę należy przemyć wodą z mydłem, a następnie założyć jałowyjałowośćjałowy opatrunek. Przy często powtarzających się krwawieniach, na przykład z nosa, należy skonsultować się z lekarzem. Nawet jeśli ubytki krwi są niewielkie, ale powtarzające się, mogą prowadzić do anemii. Częste przyczyny powtarzających się krwawień to na przykład niedobór witaminy C i K lub hemofiliahemofiliahemofilia.

RKC6tWDIaFJbi

Ilustracja przedstawia cztery etapy pierwszej pomocy przy krwawieniu z nosa. Osoba krwawiąca przedstawiona w formie różowej sylwetki. Pierwszy etap polega na posadzeniu krwawiącej z nosa osoby głową w dół. Drugi krok to zaciśnięcie skrzydełek nosa palcami i oddychanie przez usta (żółta strzałka). Na nasadę nosa można przyłożyć zimny okład (tu: biały woreczek z lodem). Jeśli te sposoby nie przyniosą efektu i krwawienie nie ustaje po trzydziestu minutach, należy wezwać lekarza (symbol zegara, słuchawki i numer 999 – pogotowie ratunkowe).

Tamowanie krwotokukrwotokkrwotoku polega na założeniu opatrunku uciskowego. Należy jednak pamiętać, by przed przystąpieniem do udzielenia pomocy zadbać o własne bezpieczeństwo oraz założyć rękawiczki ochronne. W pierwszej kolejności powinno się ucisnąć zranione miejsce grubą warstwą jałowej gazy, a następnie położyć na nią zwinięty i rozpakowany bandaż, aby docisnąć opatrunek do rany. Całość należy owinąć bandażem dzianym, elastycznym lub chustą trójkątną. Opatrunek ten powinien ściśle przylegać do rany, ale nie za mocno, by nie zablokować krążenia krwi. Jeśli opatrunek przesiąka należy dołożyć kolejny opatrunek uciskowy (czyli dużo gazy, zwinięty bandaż i całość ponownie owinąć opaską). Celem opatrunku uciskowego jest wywarcie ucisku na ranę, co (np. w połączeniu z uniesieniem kończyny) powoduje zamknięcie naczyń krwionośnych i zmniejszenie krwawienia.

To ważne!

• Choroby układu krwionośnego stanowią główną przyczynę zgonów w Polsce i na świecie.

• Najczęstszą chorobą układu krwionośnego jest nadciśnienie tętnicze.

• Najgroźniejszą chorobą układu krwionośnego jest miażdżyca.

• Podstawowym badaniem diagnostycznym krwi jest morfologia krwi.

• Właściwa dieta i regularna aktywność fizyczna ograniczają ryzyko wystąpienia chorób układu krwionośnego.

• Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku polega na zatamowaniu wypływu krwi i wezwaniu pomocy lekarskiej.

Na pożegnanie