Wody- rzeźbiarze krajobrazu
Gdyby wszystkie wody świata przedstawić jako sześcienne akwarium o boku 1 m (w którym mieści się 1000 l wody), to tylko 30 l stanowiłaby woda słodka. Jest jej bardzo niewiele, ale ma dla nas niewyobrażalnie wielkie znaczenie.
1. Wody powierzchniowe
Wody powierzchniowe to wody występujące na powierzchni Ziemi. W Polsce wody te są zgromadzone przede wszystkim w rzekach, jeziorach, stawach, mokradłach, torfowiskach oraz wody uwięzione w lodowcach. Wszystkie nasze wody powierzchniowe są słodkie.
JezioroJezioro to naturalny, śródlądowy zbiornik wodnyzbiornik wodny. Część jego dna jest pozbawiona roślinności, gdyż nie dociera tam światło. Zbiorniki mniejsze i płytsze od jezior, których całe dno porośnięte jest roślinnością, nazywamy stawamistawami. Jeziora i stawy muszą mieć zapewniony dopływ wody, w przeciwnym razie parowanie z ich powierzchni może doprowadzić do wyschnięcia.
Przed tysiącami lat na terenie Polski znajdował się olbrzymi lodowiec. Kiedy ustąpił, pochodząca z roztopionego lodu woda wypełniła zagłębienia w ziemi. Tak powstały jeziora polodowcowe
Jeziora przybrzeżne to dawne zatoki odcięte przez narastającą mierzeję
Na terenie całej Polski występują też rzeki i mniejsze od nich strumienie. Są źródłem wody pitnej i wody dla przemysłu oraz rolnictwa. Większe rzeki mogą być wykorzystywane jako szlaki transportowe.
W rzece woda płynie po powierzchni lądu w wyżłobionym korycie
2. Sztuczne zbiorniki wodne i kanały
Ludzie tworzą sztuczne zbiorniki wodne, które pełnią różne funkcje. Największe są zwykle zbiorniki zaporowe, czyli takie, które powstają w dolinach rzek po przegrodzeniu ich zaporą. Można w nich gromadzić wodę w celu zaopatrzenia ludzi w wodę pitną. Ponadto w zbiornikach zbiera się wodę potrzebną dla rolnictwa i przemysłu oraz niezbędną do napędzania turbin w elektrowniach wodnych, czyli do wytwarzania energii. Zbiorniki przeciwpowodziowe pomagają natomiast zapobiegać nagłym wezbraniom wody w rzekach.
Z upływem lat sztuczne zbiorniki wodne przestają różnić się od naturalnych jezior. Stawy Milickie zostały zbudowane w XIII wieku, aby hodować w nich ryby. Okazały się idealnym środowiskiem życia dla tysięcy ptaków.
Wytworem ludzi są także kanałykanały, czyli sztuczne cieki. Buduje się je, by umożliwić żeglugę lub przepływ wody między rzekami bądź jeziorami. Tworzy się je także w celu odwadniania terenów podmokłych.
W północnej Polsce istnieje Kanał Elbląski łączący ze sobą kilka jezior. W niektórych miejscach różnica poziomów między odcinkami kanału jest tak duża, że budowa śluzy okazała się niemożliwa. Statki są tam wciągane i opuszczane za pomocą specjalnych pochylni.
Podsumowanie
Wody powierzchniowe to naturalne i sztuczne zbiorniki wodne.
Większość wód powierzchniowych na świecie stanowią morza i oceany z wodą słoną.
Naturalnymi zbiornikami wody słodkiej są rzeki płynące w wyżłobionych korytach oraz jeziora.
Do sztucznych zbiorników zaliczamy zbiorniki zaporowe oraz kanały stworzone przez człowieka w celach rekreacyjnych, przeciwpowodziowych , energetycznych.
Rzeki i kanały mają umożliwiają żeglugę śródlądową.
Słownik
zbiornik wodny zajmujący powstałe w naturalny sposób zagłębienie. Nie ma ono bezpośredniego połączenia z morzami i oceanami
wybudowany przez człowieka ciek pełniący funkcje żeglugowe albo umożliwiający transport wody dla różnych celów
płytki zbiornik wodny, na całej powierzchni występuje roślinność zakorzeniona, jak w strefie przybrzeżnej, zazwyczaj mniejszy od jeziora
zagłębienie terenu wypełnione wodą; zbiorniki zbudowane w wyniku działalności człowieka nazywamy sztucznymi
Sprawdź, jak rozumiesz!
Uzupełnij zdania wyrażeniami z listy.
wyschnięcia, wsiąkanie, bagnami, rzekami, zarośnięcia, stawami, wodą, zamarznięcia, zamarzanie, parowanie, wysysanie, piaskiem, źródłami, torfem, trzcinami, roztopienia
Jeziora są naturalnymi, śródlądowymi zagłębieniami terenu wypełnionymi ........................... Zbiorniki wody mniejsze i płytsze od jezior nazywamy ........................... Jezioro musi mieć stały lub okresowy dopływ wody, aby .......................... z jego powierzchni i odpływ wody nie spowodowały jego całkowitego ...........................
Wybierz korzyści, jakie ludzie mają z rzek.
- drogi transportowe
- woda pitna
- wytwarzanie energii elektrycznej
- woda dla przemysłu
- woda dla rolnictwa
- produkcja glonów
- ślizgawki zima
- budowa mostów
- powstawanie meandrów
- powodzie
Zaznacz funkcje, jakie pełnią sztuczne zbiorniki wodne.
- ochrona przed powodzią
- energetyka wodna
- dostawy wody pitnej
- dostawy wody dla przemysłu
- dostawy wody dla rolnictwa
- ochrona przyrody
- górnictwo
- ułatwienie dla wędrówek ryb
- dostawy wody dla naturalnych jezior
- ułatwienie transportu kolejowego