Na północy znajdują się dwie sąsiadujące ze sobą strefy krajobrazowe – tundra i tajga. Mimo że panujące w nich warunki klimatyczne są nieco zbliżone, występują w nich krajobrazy o odmiennych, czasem wręcz kontrastowo zróżnicowanych cechach. Tym, co przede wszystkim je odróżnia, są zwierzęta i roślinność. Tym, co łączy – sposób życia i zwyczaje mieszkańców tych niegościnnych stron świata.
Rp9FikMfQGYG9
Zdjęcie przedstawia krajobraz tajgi. W centrum rzeka między zboczami gór. Wokół las iglasty.
Krajobraz tajgi
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Taiga_of_Sweden#/media/File:V%C3%A4ster_Trollgrav.JPG, licencja: CC BY-SA 3.0.
Twoje cele
Określisz na mapie położenie stref krajobrazowych – tundry i tajgi.
Scharakteryzujesz na podstawie klimatogramów cechy klimatu tundry i tajgi oraz określisz jego wpływ na inne elementy krajobrazu.
Rozpoznasz rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla krajobrazów tundry i tajgi oraz określisz ich związki z innymi komponentami środowiska przyrodniczego.
Omówisz podstawowe zależności między elementami środowiska przyrodniczego w krajobrazach tundry i tajgi.
Określisz współzależności między składnikami krajobrazów tundry i tajgi oraz warunki gospodarowania i życia człowieka na tych obszarach.
Położenie
Tundra to pozbawiony drzew obszar leżący w strefie podbiegunowej. Na półkuli północnej strefa tundry obejmuje północne skrawki Europy, Azji, Ameryki Północnej, południową część Grenlandii oraz szereg przylegających wysp, leżących za kołem podbiegunowym.
Tajga to największy na świecie obszar rozległych, gęstych lasów iglastych, występujących w strefie umiarkowanej chłodnej, na południe od tundry. Porasta ona znaczne obszary Ameryki Północnej — przede wszystkim Kanadę i Alaskę — a także północną Europę i Azję.
Położenie tajgi i tundry – mapa interaktywna 1
R157OZQEXBG631
Mapa interaktywna świata zatytułowana „Położenie tajgi i tundry”.
Po prawej stronie legenda wraz z przyciskami, po kliknięciu na które pojawiają się okna z dodatkowymi informacjami na temat wybranych elementów.
Tajga została oznaczona na mapie kolorem zielonym. Występuje ona w północnych częściach Europy, Azji oraz Ameryki Północnej. Informacja po kliknięciu: Tajga to wielkoobszarowy borealny kompleks leśny wypełniony drzewami iglastymi oraz w niewielkim stopniu drzewami liściastymi (przy południowej granicy obszaru). Najbardziej charakterystycznym drzewem w tajdze jest świerk syberyjski. Może osiągać wysokość do 50 metrów i przetrwać nawet 5000 lat. Występują tu także jodły i sosny. Ekosystem ten położony jest w obrębie klimatu umiarkowanego chłodnego. Pełni ważną rolę w regulacji klimatu, ponieważ drzewa wchłaniają dwutlenek węgla z atmosfery i uwalniają tlen, jest to więc kluczowy ,,zbiornik" węgla, który przyczynia się do zmniejszania efektu cieplarnianego. Oprócz funkcji regulacyjnych las ten jest domem dla wielu dzikich zwierząt, np. niedźwiedzi, wilków i łosi. W tym miejscu została umieszczona ilustracja przedstawiająca panoramę rozległego, lekko pofałdowanego terenu pokrytego gęstym lasem iglastym. Pośrodku lekkie obniżenie terenu, a w nim zbiornik wodny. Na drugim planie zalesione wzniesienia. Podpis pod ilustracją: Norweska tajga Nord-Torpa. Dalej kontynuacja opisu. Tajga dzieli się na tajgę ciemną, która występuje głównie w Europie i Zachodniej Syberii oraz wyspowo na obszarze całej Syberii, i tajgę jasną występującą we wschodniej Syberii i północnej Europie. Tajgę ciemną budują gatunki wyższe, rosnące gęściej, oraz runo krzewinkowe. Tajgę jasną porastają gatunki niższe, rosnące rzadziej, np. modrzew dahurski czy sosna zwyczajna, a runo jest ubogie. Niestety tajga jest niszczona przez człowieka, nielegalne wycinki i zmiana klimatu degradują ten wyjątkowy ekosystem.
Tundra została oznaczona na mapie kolorem miętowym. Znajduje się ona w północnych częściach Ameryki Północnej, Europy oraz Azji, w większości nad terenami tajgi. Informacja po kliknięciu: Tundra to ekosystem charakterystyczny dla obszarów arktycznych i subarktycznych, w którym występują ekstremalnie surowy klimat i niskie temperatury. W tundrze można zaobserwować noc polarną i dzień polarny. Ten kontrast wpływa na skąpą roślinność tam występującą i zwierzęta, które przystosowały się do warunków tam panujących. Na obszarze tundry występuje również wieloletnia zmarzlina. Obszar tundry jest poletkiem badań naukowych związanych ze zmianami klimatycznymi. Wrażliwość tego ekosystemu na zmiany temperatury pozwala ocenić wpływ globalnego ocieplenia na środowisko naturalne. Pod opisem zdjęcie. Linia wybrzeża. Po prawej stronie zbiornik wodny, na lewo piaszczysta plaża, a dalej kilkumetrowy klif na górze pokryty trawą. U jego podnóża wilgotna gleba wymieszana z błotem. Podpis pod ilustracją: Wieloletnia zmarzlina widoczna pod warstwą gruntu w okolicy.
Dodatkowo na mapie naniesiono siatkę z granicami państw, siatkę kartograficzną oraz klimatogramy dla wybranych stacji na terenie tundry i tajgi. Opis klimogramów dla tundry. Igaluit - Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Iqaluit, Nunavut (Kanada). Najniższa temperatura w styczniu i lutym - poniżej minus dwudziestu pięciu stopni Celsjusza, najwyższa do dziewięciu i ośmiu stopni Celsjusza w lipcu i sierpniu. Najniższe opady (około 20 mm) w lutym, następnie wzrastają, najwyższe nieco ponad 90 mm w sierpniu. W kolejnych miesiącach systematycznie spadają. Dikson: Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Dikson, Kraj Krasnojarski, Rosja. Najniższa temperatura w styczniu i lutym - około minus 23 stopnie Celsjusza, następnie systematycznie rośnie, najwyższa około siedem stopni Celsjusza w lipcu, w kolejnych miesiącach spada. Najniższe opady (nieco ponad 20 mm) w lutym, nieznacznie wyższe w kolejnych miesiącach, od maja rosną, najwyższe (około 50 mm) w sierpniu, we wrześniu i w październiku około 45 mm, w listopadzie i grudniu około 30. Kangerlussuaq : Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Kangerlussuanq , Grenlandia. Najniższa temperatura w styczniu i lutym – około minus 20 stopni Celsjusza, w kolejnych miesiącach wzrasta, najwyższa odpowiednio około 10, 12, 9 stopni od czerwca do sierpnia. Najniższe opady (około 10 mm) w lutym i marcu, w kolejnych miesiącach wzrastają, do około czterdziestu pięciu milimetrów w sierpniu. Następnie wartości spadają w kolejnym miesiącu do około trzydziestu milimetrów, spadają w kolejnych miesiącach. Opis klimogramów dla tajgi. Inuvik : Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Inuvik (Kanada). Najniższa temperatura w styczniu około minus 25 stopni Celsjusza, następnie wzrasta, najwyższa około 9 stopni Celsjusza w lipcu, w kolejnych miesiącach spada Najniższe opady (około 36 mm) w kwietniu, następnie dynamicznie wzrastają, najwyższe (około 125 mm) w sierpniu, w kolejnych miesiącach stopniowo spadają. Kirkenes: Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Kirkenes, Norwegia. Najniższa temperatura w styczniu i lutym – około minus 10 stopni Celsjusza, w kolejnych miesiącach rośnie, najwyższa do około 12 stopni Celsjusza w lipcu, po czym wartości spadają. Najniższe opady (około 23 mm) w kwietniu, potem wzrastają, najwyższe (około 110 milimetrów) w sierpniu, w kolejnych miesiącach spadki wartości. Jakuck: Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Jakucku, Rosja. Najniższa temperatura w styczniu i grudniu, poniżej minus trzydziestu pięciu stopni Celsjusza, następnie systematycznie rośnie, najwyższa wynosi około 20 stopni Celsjusza w lipcu, po czym spada. Najniższe opady (około 6 mm) w lutym, następnie wzrastają, najwyższe około 46 mm w lipcu i 47 mm w sierpniu, 42 mm we wrześniu. W październiku około 22 milimetry, w kolejnych miesiącach systematycznie spadki wartości.
Mapa interaktywna świata zatytułowana „Położenie tajgi i tundry”.
Po prawej stronie legenda wraz z przyciskami, po kliknięciu na które pojawiają się okna z dodatkowymi informacjami na temat wybranych elementów.
Tajga została oznaczona na mapie kolorem zielonym. Występuje ona w północnych częściach Europy, Azji oraz Ameryki Północnej. Informacja po kliknięciu: Tajga to wielkoobszarowy borealny kompleks leśny wypełniony drzewami iglastymi oraz w niewielkim stopniu drzewami liściastymi (przy południowej granicy obszaru). Najbardziej charakterystycznym drzewem w tajdze jest świerk syberyjski. Może osiągać wysokość do 50 metrów i przetrwać nawet 5000 lat. Występują tu także jodły i sosny. Ekosystem ten położony jest w obrębie klimatu umiarkowanego chłodnego. Pełni ważną rolę w regulacji klimatu, ponieważ drzewa wchłaniają dwutlenek węgla z atmosfery i uwalniają tlen, jest to więc kluczowy ,,zbiornik" węgla, który przyczynia się do zmniejszania efektu cieplarnianego. Oprócz funkcji regulacyjnych las ten jest domem dla wielu dzikich zwierząt, np. niedźwiedzi, wilków i łosi. W tym miejscu została umieszczona ilustracja przedstawiająca panoramę rozległego, lekko pofałdowanego terenu pokrytego gęstym lasem iglastym. Pośrodku lekkie obniżenie terenu, a w nim zbiornik wodny. Na drugim planie zalesione wzniesienia. Podpis pod ilustracją: Norweska tajga Nord-Torpa. Dalej kontynuacja opisu. Tajga dzieli się na tajgę ciemną, która występuje głównie w Europie i Zachodniej Syberii oraz wyspowo na obszarze całej Syberii, i tajgę jasną występującą we wschodniej Syberii i północnej Europie. Tajgę ciemną budują gatunki wyższe, rosnące gęściej, oraz runo krzewinkowe. Tajgę jasną porastają gatunki niższe, rosnące rzadziej, np. modrzew dahurski czy sosna zwyczajna, a runo jest ubogie. Niestety tajga jest niszczona przez człowieka, nielegalne wycinki i zmiana klimatu degradują ten wyjątkowy ekosystem.
Tundra została oznaczona na mapie kolorem miętowym. Znajduje się ona w północnych częściach Ameryki Północnej, Europy oraz Azji, w większości nad terenami tajgi. Informacja po kliknięciu: Tundra to ekosystem charakterystyczny dla obszarów arktycznych i subarktycznych, w którym występują ekstremalnie surowy klimat i niskie temperatury. W tundrze można zaobserwować noc polarną i dzień polarny. Ten kontrast wpływa na skąpą roślinność tam występującą i zwierzęta, które przystosowały się do warunków tam panujących. Na obszarze tundry występuje również wieloletnia zmarzlina. Obszar tundry jest poletkiem badań naukowych związanych ze zmianami klimatycznymi. Wrażliwość tego ekosystemu na zmiany temperatury pozwala ocenić wpływ globalnego ocieplenia na środowisko naturalne. Pod opisem zdjęcie. Linia wybrzeża. Po prawej stronie zbiornik wodny, na lewo piaszczysta plaża, a dalej kilkumetrowy klif na górze pokryty trawą. U jego podnóża wilgotna gleba wymieszana z błotem. Podpis pod ilustracją: Wieloletnia zmarzlina widoczna pod warstwą gruntu w okolicy.
Dodatkowo na mapie naniesiono siatkę z granicami państw, siatkę kartograficzną oraz klimatogramy dla wybranych stacji na terenie tundry i tajgi. Opis klimogramów dla tundry. Igaluit - Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Iqaluit, Nunavut (Kanada). Najniższa temperatura w styczniu i lutym - poniżej minus dwudziestu pięciu stopni Celsjusza, najwyższa do dziewięciu i ośmiu stopni Celsjusza w lipcu i sierpniu. Najniższe opady (około 20 mm) w lutym, następnie wzrastają, najwyższe nieco ponad 90 mm w sierpniu. W kolejnych miesiącach systematycznie spadają. Dikson: Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Dikson, Kraj Krasnojarski, Rosja. Najniższa temperatura w styczniu i lutym - około minus 23 stopnie Celsjusza, następnie systematycznie rośnie, najwyższa około siedem stopni Celsjusza w lipcu, w kolejnych miesiącach spada. Najniższe opady (nieco ponad 20 mm) w lutym, nieznacznie wyższe w kolejnych miesiącach, od maja rosną, najwyższe (około 50 mm) w sierpniu, we wrześniu i w październiku około 45 mm, w listopadzie i grudniu około 30. Kangerlussuaq : Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Kangerlussuanq , Grenlandia. Najniższa temperatura w styczniu i lutym – około minus 20 stopni Celsjusza, w kolejnych miesiącach wzrasta, najwyższa odpowiednio około 10, 12, 9 stopni od czerwca do sierpnia. Najniższe opady (około 10 mm) w lutym i marcu, w kolejnych miesiącach wzrastają, do około czterdziestu pięciu milimetrów w sierpniu. Następnie wartości spadają w kolejnym miesiącu do około trzydziestu milimetrów, spadają w kolejnych miesiącach. Opis klimogramów dla tajgi. Inuvik : Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Inuvik (Kanada). Najniższa temperatura w styczniu około minus 25 stopni Celsjusza, następnie wzrasta, najwyższa około 9 stopni Celsjusza w lipcu, w kolejnych miesiącach spada Najniższe opady (około 36 mm) w kwietniu, następnie dynamicznie wzrastają, najwyższe (około 125 mm) w sierpniu, w kolejnych miesiącach stopniowo spadają. Kirkenes: Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Kirkenes, Norwegia. Najniższa temperatura w styczniu i lutym – około minus 10 stopni Celsjusza, w kolejnych miesiącach rośnie, najwyższa do około 12 stopni Celsjusza w lipcu, po czym wartości spadają. Najniższe opady (około 23 mm) w kwietniu, potem wzrastają, najwyższe (około 110 milimetrów) w sierpniu, w kolejnych miesiącach spadki wartości. Jakuck: Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Jakucku, Rosja. Najniższa temperatura w styczniu i grudniu, poniżej minus trzydziestu pięciu stopni Celsjusza, następnie systematycznie rośnie, najwyższa wynosi około 20 stopni Celsjusza w lipcu, po czym spada. Najniższe opady (około 6 mm) w lutym, następnie wzrastają, najwyższe około 46 mm w lipcu i 47 mm w sierpniu, 42 mm we wrześniu. W październiku około 22 milimetry, w kolejnych miesiącach systematycznie spadki wartości.
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 1
Korzystając z mapy, opisz występowanie krajobrazów tundry i tajgi.
Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, wypisz miejsca występowania tajgi i tundry.
R1JcGHpNubyXD
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Tundra i tajga występują na półkuli północnej.
Tajga i tundra znajdują na północy półkuli północnej. Tundra tworzy pas najbardziej wysunięty na północ, ciągnący się od Ameryki Północnej przez Europę po Azję. Tajga to inaczej pas o podobnym przebiegu jak pas tundrowy. Pas tajgi graniczy od północy z tundrą.
Polecenie 2
Wskaż, z wymienionych na mapie, państwa, w których znajduje się tundra i tajga.
RRywfnRtqmR3I
Możliwe odpowiedzi: 1. Kanada., 2. Chile, 3. Rosja., 4. Indie.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 3
Wskaż kontynent, na knie występują obszary tajgi i tundry.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Krajobraz tajgi i tundry – grafika interaktywna 1
RXF8OJVM1Q9LU1
Mapa świata z zaznaczonymi miejscami występowania tajgi i tundry. Kontynenty oznaczono siwą barwą, zasięg występowania tajgi zieloną barwą, a zasięg występowania tundry miętową. Mapa otoczona jest ramką z opisanymi współrzędnymi geograficznymi. Południki oznaczono co 20 stopni, a równoleżniki co 40 stopni. Na mapę naniesiono punkty, po ich kliknięciu pojawia nazwa danego obszaru a pod nim ilustracja. Kolejno:
Punkt pierwszy. Alaska, Stany Zjednoczone. Fotografia lotnicza przedstawiająca rozległy płaski teren z bardzo dużą ilością niewielkich jezior o nieregularnych kształtach. Między nimi teren porośnięty trawą. Pod ilustracją podpis: Park Narodowy Vuntut .
Punkt drugi. Nunavut, Kanada. Na fotografii panorama płaskiego, podmokłego terenu pokrytego wyschniętą, żółtą trawą. Na drugim planie skały, również pokryte trawą, a na nich niewielkie osiedle. W tle zbiornik wodny i rozległa równina. Pod ilustracją podpis: Społeczność Kugluktuk.
Punkt trzeci. Wschodnia Grenlandia. Na zdjęciu skaliste wzniesienia nad zbiornikiem wodnym pokryte w większości porostami w odcieniach czerwieni i koloru pomarańczowego. Pod ilustracją podpis: Jezioro Noa, Grenlandia.
Punkt czwarty. Półwysep Tajmyr, Rosja. Fotografia przedstawia rozległy płaski teren. Podmokły, gdzieniegdzie przez trawę i krzewy przebijają się niewielkie jeziorka. Pod ilustracją podpis: Syberyjska tundra.
Punkt piąty. Czukotka, Rosja. Fotografia z wzniesienia prezentująca panoramę płaskiego wybrzeża pokrytego gęstymi porostami i trawą. Na drugim planie góry, po prawej woda. Pod ilustracją podpis: Rezerwat Korjaksky.
Punkt szósty. Jukon, Kanada. Pośrodku zdjęcie meandrująca płytka rzeka, po bokach drobne białe kamienie, a dalej trawy i drzewa iglaste. W tle masywne wzniesienia. Pod ilustracją podpis: Crooked Creek .
Punkt siódmy. Ontario, Kanada. Pośrodku fotografii szeroka rzeka, po bokach lekkie wzniesienia pokryte gęstym lasem iglastym. Pod ilustracją podpis: Park Narodowy Pukaskwa.
Punkt ósmy. Północna Norwegia. Fotografia prezentująca panoramę na lekko meandrującą rzekę. Po bokach niewielka osada, droga, a dalej lekkie zniesienia pokryte lasem. Pod ilustracją podpis: Panorama rzeki Neiden w Finnmark.
Punkt dziewiąty. Kraj Krasnojarski, Rosja. Na zdjęciu panorama rozległych wzniesień niemal w całości pokrytych lasem iglastym. Pod ilustracją podpis: Panorama Krasojarska.
Punkt dziesiąty. Jakucja, Rosja. Fotografia wykonana z wzniesienia. W dole meandrująca rzeka, dookoła las iglasty. Pod ilustracją podpis: Jakuck.
Mapa świata z zaznaczonymi miejscami występowania tajgi i tundry. Kontynenty oznaczono siwą barwą, zasięg występowania tajgi zieloną barwą, a zasięg występowania tundry miętową. Mapa otoczona jest ramką z opisanymi współrzędnymi geograficznymi. Południki oznaczono co 20 stopni, a równoleżniki co 40 stopni. Na mapę naniesiono punkty, po ich kliknięciu pojawia nazwa danego obszaru a pod nim ilustracja. Kolejno:
Punkt pierwszy. Alaska, Stany Zjednoczone. Fotografia lotnicza przedstawiająca rozległy płaski teren z bardzo dużą ilością niewielkich jezior o nieregularnych kształtach. Między nimi teren porośnięty trawą. Pod ilustracją podpis: Park Narodowy Vuntut .
Punkt drugi. Nunavut, Kanada. Na fotografii panorama płaskiego, podmokłego terenu pokrytego wyschniętą, żółtą trawą. Na drugim planie skały, również pokryte trawą, a na nich niewielkie osiedle. W tle zbiornik wodny i rozległa równina. Pod ilustracją podpis: Społeczność Kugluktuk.
Punkt trzeci. Wschodnia Grenlandia. Na zdjęciu skaliste wzniesienia nad zbiornikiem wodnym pokryte w większości porostami w odcieniach czerwieni i koloru pomarańczowego. Pod ilustracją podpis: Jezioro Noa, Grenlandia.
Punkt czwarty. Półwysep Tajmyr, Rosja. Fotografia przedstawia rozległy płaski teren. Podmokły, gdzieniegdzie przez trawę i krzewy przebijają się niewielkie jeziorka. Pod ilustracją podpis: Syberyjska tundra.
Punkt piąty. Czukotka, Rosja. Fotografia z wzniesienia prezentująca panoramę płaskiego wybrzeża pokrytego gęstymi porostami i trawą. Na drugim planie góry, po prawej woda. Pod ilustracją podpis: Rezerwat Korjaksky.
Punkt szósty. Jukon, Kanada. Pośrodku zdjęcie meandrująca płytka rzeka, po bokach drobne białe kamienie, a dalej trawy i drzewa iglaste. W tle masywne wzniesienia. Pod ilustracją podpis: Crooked Creek .
Punkt siódmy. Ontario, Kanada. Pośrodku fotografii szeroka rzeka, po bokach lekkie wzniesienia pokryte gęstym lasem iglastym. Pod ilustracją podpis: Park Narodowy Pukaskwa.
Punkt ósmy. Północna Norwegia. Fotografia prezentująca panoramę na lekko meandrującą rzekę. Po bokach niewielka osada, droga, a dalej lekkie zniesienia pokryte lasem. Pod ilustracją podpis: Panorama rzeki Neiden w Finnmark.
Punkt dziewiąty. Kraj Krasnojarski, Rosja. Na zdjęciu panorama rozległych wzniesień niemal w całości pokrytych lasem iglastym. Pod ilustracją podpis: Panorama Krasojarska.
Punkt dziesiąty. Jakucja, Rosja. Fotografia wykonana z wzniesienia. W dole meandrująca rzeka, dookoła las iglasty. Pod ilustracją podpis: Jakuck.
W strefie tundry panuje klimat subpolarny. Zima jest długa i mroźna, a lato krótkie i chłodne. Opady śniegu występują we wszystkich miesiącach. Zimą temperatura powietrza waha się od -5°C do -35°C, ale może dochodzić nawet do −50 °C. Latem sięga od 5°C do 13°C a suma opadów wynosi od 150 do 750 mm. Dla strefy tej charakterystyczne są duże zachmurzenie i częste mgły oraz bardzo silne wiatry.
W strefie tajgi panuje klimat umiarkowany, kontynentalny chłodny. Temperatura najzimniejszego miesiąca waha się od -10°C do -40°C, a najcieplejszego od 13°C do 19°C. Lata są ciepłe, ale krótkie, natomiast zimy surowe, szczególnie na wschodniej Syberii, gdzie minimalne temperatury dochodzą do -70°C. W ciągu roku można zatem zaobserwować duże różnice temperatur powietrza. Roczna suma opadów wynosi 200–600 mm – pojawiają się one głównie latem.
W tundrze i tajdze występują dwie pory roku. Na obszarze tundry oraz w części tajgi położonej na północ od koła podbiegunowego występuje dzień polarny i noc polarna.( Dzień polarny -Słońce pozostaje nad horyzontem przez okres co najmniej 24 godzin, podczas gdy noc polarna to odwrotna sytuacja, kiedy Słońce nie wschodzi przez co najmniej 24 godziny, co prowadzi do długiej ciemności. Długość dnia i nocy polarnej jest zróżnicowana, od 24 godzin na terenach położonych na szerokościach geograficznych wyznaczających koła podbiegunowe do 6 miesięcy na samych biegunach.
Klimat tundry – galeria klimatogramów
RhpwTKO3N4C5H
Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Iqaluit, Nunavut (Kanada). Najniższa temperatura w styczniu i lutym - poniżej minus dwudziestu pięciu stopni Celsjusza, najwyższa do dziewięciu i ośmiu stopni Celsjusza w lipcu i sierpniu. Najniższe opady (około 20 mm) w lutym, następnie wzrastają, najwyższe nieco ponad 90 mm w sierpniu. W kolejnych miesiącach systematycznie spadają.
Źródło: dostępny w internecie: climate-data.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
RgtYATazSpbtn
Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Kangerlussuang, Grenlandia. Najniższa temperatura w styczniu i lutym – około minus 20 stopni Celsjusza, w kolejnych miesiącach wzrasta, najwyższa odpowiednio około 10, 12, 9 stopni od czerwca do sierpnia. Najniższe opady (około 10 mm) w lutym i marcu, w kolejnych miesiącach wzrastają, do około czterdziestu pięciu milimetrów w sierpniu. Następnie wartości spadają w kolejnym miesiącu do około trzydziestu milimetrów, spadają w kolejnych miesiącach.
Źródło: dostępny w internecie: climate-data.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
RKiymifuTXEQS
Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Dikson, Kraj Krasnojarski, Rosja. Najniższa temperatura w styczniu i lutym - około minus 23 stopnie Celsjusza, następnie systematycznie rośnie, najwyższa około siedem stopni Celsjusza w lipcu, w kolejnych miesiącach spada. Najniższe opady (nieco ponad 20 mm) w lutym, nieznacznie wyższe w kolejnych miesiącach, od maja rosną, najwyższe (około 50 mm) w sierpniu, we wrześniu i w październiku około 45 mm, w listopadzie i grudniu około 30.
Źródło: dostępny w internecie: climate-data.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Klimat tajgi – galeria klimatogramów
R9mgRtITfkAxp
Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Kirkenes, Norwegia. Najniższa temperatura w styczniu i lutym – około minus 10 stopni Celsjusza, w kolejnych miesiącach rośnie, najwyższa do około 12 stopni Celsjusza w lipcu, po czym wartości spadają. Najniższe opady (około 23 mm) w kwietniu, potem wzrastają, najwyższe (około 110 milimetrów) w sierpniu, w kolejnych miesiącach spadki wartości.
Źródło: dostępny w internecie: climate-data.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1dgFY0cOcTLR
Wykres przedstawiający temperaturę i ilość opadów rocznych w Jakucku, Rosja. Najniższa temperatura w styczniu i grudniu, poniżej minus trzydziestu pięciu stopni Celsjusza, następnie systematycznie rośnie, najwyższa wynosi około 20 stopni Celsjusza w lipcu, po czym spada. Najniższe opady (około 6 mm) w lutym, następnie wzrastają, najwyższe około 46 mm w lipcu i 47 mm w sierpniu, 42 mm we wrześniu. W październiku około 22 milimetry, w kolejnych miesiącach systematycznie spadki wartości.
Źródło: dostępny w internecie: climate-data.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Rzeki, które mają swe źródła w strefie tundry lub biorą swój początek z lodowców, prowadzą mało wody, a zimą są na ogół zamarznięte. Charakteryzują się one wzrostem przypływu wiosną, w okresie topnienia lodowców i płatów śnieżnych oraz powierzchniowego rozmarzania gruntu. Występują tu także jeziora, zarówno słodkowodne, jak i słonowodne, oraz liczne bagna i podmokłości.
R1FGibstWXUsq
Zdjęcie przedstawia dolinę rzeki warkoczowej Longyear (Spitsbergen), zasilana wodami lodowców Longyearbreen i Larsbreen. Na zdjęciu skaliste góry, między którymi znajduje się dolina. Doliną płynie niewielki strumień wody. Obok niego niewielkie zabudowania mieszkalne.
Dolina rzeki warkoczowej Longyear (Spitsbergen), zasilana wodami lodowców Longyearbreen i Larsbreen
Źródło: dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/Longyear_River#/media/File:Longyeardalen_IMG_9946_Nybyen_Sverdrupbyen.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
RyjccJ0cIYZFc
Zdjęcie przedstawia rzekę Ambarnaya na Półwyspie Tajmyr. Na zdjęciu niewielki strumień wody, płynący na płaskiej, zielonej łące.
Rzeka Ambarnaya na Półwyspie Tajmyr
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Siberian_tundra_05.jpg, licencja: CC BY 4.0.
W strefie tajgi sieć rzeczna jest gęsta, płyną tu największe rzeki świata. Niektóre z nich dorównują pod względem przepływu rzekom strefy równikowej. W tajdze występują liczne jeziora, bagna, podmokłości i torfowiska. Poziom wód gruntowych zalega płytko.
Jeziora tajgi i tundry – galeria zdjęć
R3f5wGb3dElXT
Na zdjęciu fragment rzeki. Przy brzegach drzewa i roślinność krzaczasta. W oddali teren górzysty.
Jukon – największa rzeka na Alasce
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Yukon_River#/media/File:Isle_in_the_river_(7041402391).jpg, licencja: CC BY-SA 2.0.
R106zQ60UKzR7
Na zdjęciu rzeka, która płynie między niewielkimi wzniesieniami. Wokół lasy.
Rzeka MacKenzie
Źródło: dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/Mackenzie_River#/media/File:Mackenzie_from-east.jpg, domena publiczna.
RPGvxcIqaTr6T
Na zdjęciu rzeka płynąca między skalistymi górami, stoki są zalesione. Przy wybrzeżu na pierwszym planie roślinność krzaczasta oraz drzewa iglaste.
Jenisej, Rosja
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Yenisei_River_in_Yermakovsky_District#/media/File:%D0%92%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B2%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%80.jpg, licencja: CC BY-SA 4.0.
R14ETThbW8PAq
Na zdjęciu zbiornik wodny. Na lewym brzegu są polany. Na prawym brzegu skaliste wzniesienie.
Lena, Rosja
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lena_Pillars#/media/File:08-01-08-07.21.32-%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D0%BA.jpg, licencja: CC BY-SA 4.0.
Występowanie bagien i podmokłości związane jest z trwałym zamarznięciem gruntu, nawet do głębokości kilkuset metrów. Taki trwale zamarznięty grunt nosi nazwę wieloletniej zmarzliny. Występuje ona w strefie tundry i północnej części strefy tajgi. W lecie rozmarza tylko powierzchniowa warstwa gruntu, co uniemożliwia wodom pochodzącym z opadów i topniejącego śniegu wsiąkanie w jego głębsze warstwy. Dlatego właśnie w tundrze i tajdze powstają rozległe tereny podmokłe.
Polecenie 4
Wskaż poprawne zakończenie zdania.
Wieloletnia zmarzlina występuje
R1COxZWg8xjxp
Możliwe odpowiedzi: 1. w strefie tajgi i tundry., 2. tylko w strefie tajgi., 3. tylko w strefie tundry., 4. nie występuje w tych strefach.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 5
Uzupełnij tekst, zaznaczając właściwe wyrażenia.
RgSn101OFjEDc
Tajga i tundra to strefy występujące na południu/północy globu.
Tajga i tundra to strefy występujące na południu/północy globu.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Na obszarze tundry roślinność tworzą różnorodne mchy i porosty, trawy, turzyce, krzewinkikrzewinkikrzewinki, zioła. Rośliny są niskie, karłowate, płożące, o wysokości 10–20 cm, płytko ukorzenione, bowiem ich korzenie rozwijają się w powierzchniowej, cieplejszej warstwie gleby. Niektóre mają liście pokryte woskowatym nalotem i włoskami. Latem rośliny tundrowe zakwitają, tworząc rozległe, wielobarwne kobierce. W tej strefie występują też krzewy (brzoza karłowata, wierzba lapońska i polarna, cedr płożący i in.), natomiast brak jest lasów. Pojedyncze drzewa pojawiają się dopiero w południowej części tundry, graniczącej z tajgą. Obszar ich występowania nazywany jest lasotundrą. Stanowi ona strefę przejściową do tajgi, o szerokości około 100 km. Występuje tu mozaika gatunków charakterystycznych dla tundry i tajgi, bagien i łąk. Rosną tu w dużym rozproszeniu niskie świerki, brzozy i osiki oraz modrzewie.
Krajobrazy tundry – galeria zdjęć
RZevxvtlkdgCE
Na zdjęciu płaska przestrzeń z niewielkimi roślinami. Spaceruje tam kilka osób ubranych w ciepłe kurtki zimowe.
Tundra porostowa, Kanada
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tundra_mszysto-porostowa#/media/Plik:Beautifully_Barren.jpg, licencja: CC BY 2.0.
ROH7ZUhmgPFbr
Na zdjęciu łąka, na której rosną rośliny przypominające wrzosy.
Tundra krzewinkowa, Norwegia
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tundra_krzewinkowa#/media/Plik:Dagalifjell_Sigridfjell_IMG_1440_Betula_nana.JPG, licencja: CC BY-SA 4.0.
RmpmA9ITUrMsf
Na zdjęciu polana, porośnięta zielonymi, żółtymi i czerwonymi roślinami. Jest na niej dużo większych kamieni.
Tundra krzewinkowa, Nunavut, Kanada
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tundra#/media/Plik:Nunavut_tundra_-c.jpg, licencja: CC BY 2.0.
RvwjBwWZFwkTn
Na zdjęciu polana obrośnięta czerwonymi krzewinami. Na pierwszym planie formacja kamienna. Po prawej stronie niewielki drewniany dom. W oddali zbiornik wodny i góry lodowe .
Tundra krzewinkowa, Grenlandia
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Greenland_scoresby-sydkapp2_hg.jpg, licencja: CC BY-SA 2.5.
R1TNENPJ3QR6T
Na zdjęciu łąka, na której kwitną białe i niebieskie kwiaty.
Kwitnąca tundra nad Morzem Czukockim, Rosja
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Tundra#/media/Plik:Summer_flowers_at_Cape_Krusenstern_National_Monument.jpg, licencja: CC BY 2.0.
RDBMP0Uqvgu32
Na zdjęciu pagórkowaty teren, na którym rosną pojedyncze, wąskie i niewysokie drzewa. Cały obszar pokryty jest niską roślinnością trawiastą.
Lasotundra, Kanada
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tundra_landscape_with_trees_in_Ivvavik_National_Park,_YT.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
Roślinność tundry – galeria zdjęć
RIHctYYtJrztc
Na zdjęciu krzew z zielonymi, owalnymi listkami. Na każdej gałęzi znajduje się też kłębek, przypominający bawełnę.
Wierzba karłowata
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Kalaallit_Nunaat_high_arctic_tundra?uselang=pl#/media/File:Salix_glauca_hg.jpg, licencja: CC BY-SA 2.5.
RsCcj242fAUct
Na zdjęciu niewielki krzew z białymi, owalnymi listkami.
Wierzba lapońska
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wierzba_lapo%C5%84ska#/media/Plik:Salix_lapponum_L.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
RlOM1TSfWPPRq
Na zdjęciu niewielki krzew z okrągłymi, pomarańczowymi listkami.
Brzoza karłowata
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Brzoza_kar%C5%82owata#/media/Plik:Betula-nana-autumn.JPG, licencja: CC BY-SA 3.0.
RFQFKC7UE1KAU
Na zdjęciu gęsto rosnące drobne krzewy z liśćmi o owalnych kształtach. W niektórych miejscach z krzewów wyrasta długa trawa.
Krzewinki
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nunavut_tundra_-b.jpg, licencja: CC BY 2.0.
R1He2ii9atxzE
Na zdjęciu niewielkie, białe porosty o krzakowatym kształcie.
Porosty
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pangnirtung_tundra,_during_the_brief_summer,_when_the_top_couple_of_dozen_centimeters_have_thawed.jpg, licencja: CC BY 2.0.
RUWutnwiqph11
Na zdjęciu kłębki zielonego, niskiego mchu. Przypomina poduszkę.
Mech
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tundra_of_Norway?uselang=pl#/media/File:Tundra_of_Svalbard,_densely_growing_moss.jpg, licencja: CC BY-SA 4.0.
RgiawXK7uazQQ
Zdjęcie przedstawia łąkę, na której gęsto rosną kwiaty przypominające włochate kulki.
Wełnianka arktyczna
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Arctic_Cotton_Grass_(2676604422).jpg, licencja: CC BY 2.0.
RYdlRk7hVx6VU
Zdjęcie przedstawia malinę moroszkę. Niewielka roślina z pomarańczowym owocem, który w kształcie przypomina malinę.
Malina moroszka
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Malina_moroszka#/media/Plik:Hjortron.jpg, domena publiczna.
RbJT6pfHgVNAW
Zdjęcie przedstawia niewielką roślinę z owalnymi zielonymi listkami. Ma kilka czerwonych, okrągłych owoców.
Borówka brusznica
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bor%C3%B3wka_brusznica#/media/Plik:Vaccinium_vitis-idaea_20060824_003.jpg, domena publiczna.
R1L93EK196D38
Na zdjęciu niewielkie rośliny rosnące bardzo nisko na ziemi, płożą się po ziemi.
Płożące rośliny
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Kalaallit_Nunaat_high_arctic_tundra?uselang=pl#/media/File:Greenland,_tree_(js)1.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
W lasach tajgi występują różne gatunki świerków, modrzewi, jodeł i sosen z udziałem brzozy, olchy, topoli, wierzby i osiki – te gatunki częściej pojawiają się na obrzeżach lasów, nad brzegami rzek i na bagnach. Drzewa, zwłaszcza w strefie wieloletniej zmarzliny, wykształcają płytki system korzeniowy.
Krajobraz tajgi – galeria zdjęć
R1MRaaQsKrjxE
Na zdjęciu las, składający się z wysokich drzew iglastych.
Tajga, Norwegia
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Taiga_of_Norway#/media/File:Mixed_Picea_(Spruce)_forest_from_Vestfold_county_in_Norway.jpg, licencja: CC BY-SA 2.5.
R10EXkucSMYBg
Na zdjęciu góry pokryte lasem iglastym.
Tajga, Syberia
Źródło: dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/Taiga#/media/File:Siberian_autumn_in_taiga..JPG, licencja: CC BY-SA 3.0.
Rzzq1ZbUFKQWV
Zdjęcie przedstawia kilka zielonych drzew iglastych średniej wysokości, znajdujących się na skale. W tle góry pokryte lasami.
Jodła balsamiczna
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Abies_balsamea#/media/File:Abies_balsamea_Whiteface_Mountain_NY.jpg, licencja: CC BY 2.0.
R1H0kKTWefsb3
Na zdjęciu drzewa iglaste o średniej wysokości, które mają bardzo krótkie gałęzie.
Świerk czarny
Źródło: dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/Picea_mariana#/media/File:Small_lake_in_the_depths_of_the_ta%C3%AFga.jpg, licencja: CC BY-SA 2.0.
Rk3rZq5PqP1ck
Na zdjęciu łąka, na której rośnie kilka niewielkich drzew iglastych.
Modrzew amerykański
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Larix_laricina#/media/File:GrandmaLake3.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1RUiBzYXDa1K
Na zdjęciu drzewa iglaste. Wokół rosną niewielkie rośliny o czerwonych liściach.
Modrzew dahurski
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Larix_gmelinii0.jpg, domena publiczna.
RYx05O2fpJav5
Zdjęcie przedstawia kilka brzóz o biało‑czarnych pniach. Dookoła nich rosną drzewa iglaste.
Brzozy i modrzewie
Źródło: dostępny w internecie: https://de.wikipedia.org/wiki/Datei:BaikalForest_(pixinn.net).jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
RXr5E7OSMmjHM
Na zdjęciu kilka drzew bez liści, wyglądają na wyschnięte. Wokół drzewa iglaste.
Sosna Banksa
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pinus_banksiana_forest.jpg, licencja: CC BY-SA 2.0.
Dla zainteresowanych
Na pewno nieraz dotarły do Ciebie informacje o powtarzających się corocznie ogromnych pożarach, które pochłaniają ogromne połacie lasów tajgi. Okazuje się, że nie są one tylko zagrożeniem, ale również niezbędną częścią cyklu życiowego niektórych gatunków roślin. Okresowo występujące pożary, niszcząc korony drzew, umożliwiają dotarcie promieni słonecznych do dna lasu. Pozwala to wzrost młodych pędów i regenerację drzewostanu. Niektóre gatunki występujące w kanadyjskiej tajdze, np. sosna Banksa, mają szyszki, które otwierają się w celu rozsiania nasion pod wpływem wysokiej temperatury podczas pożarów.
R1U1LR1LHmO56
Na zdjęciu niewielka szyszka rosnąca na gałęzi w kształcie stożka. skierowana do góry.
Szyszka sosny Banksa
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pinus_banksiana_cone.jpg, domena publiczna.
Bezleśne obszary tundry zamieszkują różne zwierzęta, które potrafiły się przystosować do surowego klimatu i skąpej roślinności. Dużych ssaków żyje tu niewiele. Wielkim roślinożercą pochodzącym z tundry kanadyjskiej jest piżmowół arktyczny. Żyją tu również renifer tundrowy, zając bielak, lis polarny (piesiec) i wilk szary, a także gryzonie, norniki i lemingi oraz liczne ptaki, z których większość odlatuje na zimę na południe. Na obszarze tundry nie występują płazy i gady. Są to zwierzęta zmiennocieplne – ich temperatura ciała jest zmienna i zależy od temperatury otoczenia – w związku z czym trudno jest im przystosować się do panujących tu warunków.
Zwierzęta tundry – galeria zdjęć
RJuQhe3soluJe
Na zdjęciu zwierzę przypominające krowę. Ma rogi i bardzo włochatą sierść.
Piżmowół arktyczny
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=69964861, licencja: CC BY-SA 4.0.
RuQFDOPxzhXhI
Na zdjęciu zwierzę przypominające jelenia. Ma czarno‑szarą sierść i poroże.
Renifer
Źródło: dostępny w internecie: https://pixabay.com/pl/photos/renifer-stado-pastwisko-rogi-2524820/, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1Inwl43To1F8
Na zdjęciu małe zwierzątko przypominające chomika. Ma jasno‑brązowe umaszczenie.
Leming
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lemmus_lemmus#/media/File:Berglemming_im_Padjelanta.jpg, licencja: CC BY-SA 4.0.
R9EQsCaL3JMf6
Na zdjęciu lis o biało‑szarej sierści. Biała sierść jest dłuższa i gęsta natomiast ciemna krótsza.
Lis polarny w trakcie zmiany futra z zimowego na letnie
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Lis_polarny#/media/Plik:Lisek2.jpg, licencja: CC BY 3.0.
RlHlRCWpikiql
Na zdjęciu sowy o biało‑szarym upierzeniu.
Puchacz śnieżny
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Bubo_scandiacus#/media/File:Bubo_scandiacus_Boundary_Bay_2.jpg, licencja: CC BY 2.0.
RjbET4sLltOca
Na zdjęciu ptak, przypominający kuropatwę. Ma brązowo‑czarne upierzenie i mały dziób.
Pardwa
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lagopus_lagopus_in_Canada#/media/File:Willow_ptarmigan_Northern_Quebec_(naturespicsonline).jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
Lasy tajgi zamieszkują liczne gatunki zwierząt, chociaż, podobnie jak w tundrze, surowy klimat powoduje, że ich liczba jest mniejsza niż np. w lasach strefy umiarkowanej ciepłej albo równikowej. Rozpowszechnionym w Europie gatunkiem jest wszystkożerny niedźwiedź brunatny, na Dalekim Wschodzie niedźwiedź kamczacki, a w Kanadzie niedźwiedź grizli. Do drapieżników tajgi należą m.in. tygrys, ryś, gronostaj, łasica syberyjska, sobol, kuna, wydra, norka amerykańska, rosomak, borsuk azjatycki, wilk szary, kojot i inne. Tajga jest domem dla wielu dużych ssaków roślinożernych, takich jak łoś, jeleń, sarna i renifer. Największym zwierzęciem w tajdze jest bizon leśny, żyjący w północnej Kanadzie i na Alasce, a niedawno wprowadzony także na daleki wschód Rosji. Do małych ssaków tajgi należą różne gatunki gryzoni, np. bobry, wiewiórki, zające.
W tajdze żyje wiele ptaków, np. sikory, głuszce i jastrzębie. Niektóre przylatują tu na lato, aby skorzystać z długich letnich dni i obfitości owadów (np. komarów i meszek), występujących wokół licznych torfowisk i jezior. Z początkiem jesieni odlatują na południe.
Mroźne zimy i krótkie lata sprawiają, że warunki panujące w tajdze są trudne dla zwierząt zmiennocieplnych. Należą do nich m.in płazy, gady i ryby. Większość z nich zimę spędza pod ziemią, w stanie hibernacji.
Zwierzęta tajgi – galeria zdjęć
R143my7cfJwtZ
Na zdjęciu stado zwierząt, przypominających duże krowy. Mają niewielkie rogi. Czarne umaszczenie na głowie jest bardziej kudłate od reszty ciała.
Bizon leśny
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Bison_bison_athabascae#/media/File:Bison_herd_-_Lake_Audy_-_Riding_Mountain_National_Park.JPG, licencja: CC BY 3.0.
R89EfykNu1uoZ
Na zdjęciu tygrys. Jego sierść jest brązowa w czarne pręgi. Wokół niego leży śnieg.
Tygrys syberyjski
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Panthera_tigris_altaica_(juvenile)#/media/File:P.t.altaica_cup-2.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1ENix4wHFHaY
Na zdjęciu niedźwiedź spacerujący w niewielkiej krzewinie. Ma brązowe umaszczenie. Chodzi na czterech łapach.
Niedźwiedź grizli
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ursus_arctos_horribilis#/media/File:GrizzlyBearJeanBeaufort.jpg, domena publiczna.
RQU3A78MDAKJ8
Zdjęcie przedstawia rysia. Przypomina dużego kota. Jest włochaty, ma szare umaszczenie. Krótki ogon. Na końcu uszu małe, czarne kitki. Wokół niego leży śnieg.
Ryś
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lynx_canadensis#/media/File:Canadian_lynx_by_Keith_Williams.jpg, licencja: CC BY 2.0.
R1F6V4HJPGHA6
Zdjęcie przedstawia rysia. Przypomina dużego kota. Jest włochaty, ma szare umaszczenie. Krótki ogon. Uszy zakończone małymi, czarnymi kitkami. Wokół niego leży śnieg.
Ryś
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lynx_canadensis#/media/File:Canadian_lynx_by_Keith_Williams.jpg, licencja: CC BY 2.0.
Rm4LTE1P8uq1y
Na zdjęciu zwierzęta przypominające małe niedźwiadki. Mają brązowe umaszczenie.
Jenot
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Nyctereutes#/media/File:Tanuki01_960.jpg, licencja: CC BY 2.5.
R1P5hBZfW87Q8
Na zdjęciu niewielkie zwierzę siedzące na drzewie i trzymające się gałęzi. Ma niewielkie uszy i brązowe umaszczenie.
Soból
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Sob%C3%B3l_tajgowy#/media/Plik:Sobol-bur1.jpg, domena publiczna.
ReLHDlQ9HWXw5
Na zdjęciu niewielkie zwierzę o krótkich nóżkach. Ma jasną brązową sierść, małe uszy i długi ogon.
Gronostaj
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Mustela_erminea#/media/File:Mustela_erminea.jpg, domena publiczna.
RR2ePSz1q5TxH
Zdjęcie przedstawia głuszca. Ptak przypominający dużą, czarną kurę. Jego ogon jest biało nakrapiany, dziób lekko zakrzywiony, pod dziobem znajdują się dłuższe pióra.
Głuszec
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tetrao_urogallus#/media/File:Tetrao_urogallus,_Glenfeshie,_Scotland_1.jpg, licencja: CC BY 2.0.
R1a7Xh9hDGBOb
Na zdjęciu niewielki ptak o brązowym upierzeniu.
Myszołów włochaty
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Buteo_lagopus#/media/File:Buteo_lagopus_(32209695338).jpg, licencja: CC BY 2.0.
R1L2YV81RsSwU
Na zdjęciu niewielki, czarny ptak. Na głowie ma biały pasek.
Drozdaczek
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Drozdaczek_ciemny#/media/Plik:Turdus_sibiricus.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
Krajobraz tajgi i tundry – film
R1BTn8WV3FfhH
Film nawiązujący do treści materiału
Film nawiązujący do treści materiału
Krajobraz tajgi i tundry
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film nawiązujący do treści materiału
1
Polecenie 6
Na podstawie filmu wyjaśnij, czym jest lasotundra.
R1JZzTjDGAnQQ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Lasotundra to strefa przejściowa.
Lasotundra to strefa przejściowa pomiędzy tajgą a tundrą.
Życie mieszkańców tajgi i tundry
Obszar tundry i tajgi zamieszkiwany jest przez wiele rdzennych ludów, które do dziś nie przyjęły w pełni nowoczesnej kultury zachodniej i których tożsamość kulturowa wykazuje związek z ich naturalnym środowiskiem. Obszar tundry zamieszkują m.in. Jakuci z północno‑wschodniej Azji, Inuici (zwani potocznie Eskimosami, choć nazwa ta jest uważana przez nich za obraźliwą) z północnej Kanady, Czukcze z północno‑wschodniej Rosji, Nieńcy z północno‑wschodniej Europy oraz północno‑zachodniej Syberii i in. Lasy tajgi zamieszkują m.in. amerykańscy Atapaskowie – Indianie z zachodniej Kanady i środkowej Alaski, Ewenkowie, żyjący w rozproszeniu na wielkich obszarach azjatyckiej tajgi od Jeniseju po Morze Ochockie, czy Chantowie i Mansowie z zachodniej Syberii, na wschód od rzeki Ob.
Mimo zamieszkiwania różnych obszarów ludy te wykazują wiele podobieństw w obyczajowości, stylu życia, tradycji i kulturze. Świadczy to o znaczącym wpływie warunków środowiskowych na ich życie. Ze względu na niesprzyjające warunki klimatyczne i glebowe tundra jest słabo zaludniona. Surowy klimat, występowanie wieloletniej zmarzliny oraz rozległych terenów podmokłych powodują, że uprawa ziemi nie jest możliwa. Dlatego ludy żyjące w tundrze i tajdze tradycyjnie zajmowały się hodowlą reniferów i koni, myślistwem w celu pozyskania futer i mięsa, morskim i rzecznym rybołówstwem oraz zbieractwem owoców runa leśnego, grzybów i ziół. W tradycyjnej rodzinie mężczyźni zajmowali się polowaniami, a kobiety opiekowały się dziećmi, sprzątały dom, szyły, przetwarzały żywność i gotowały.
Głównym zajęciem ludów zamieszkujących obszary tundry było polowanie na wieloryby, foki, niedźwiedzie polarne, woły piżmowe, ptaki i ryby. Do polowania na zwierzęta morskie wykorzystywano łodzie pokryte foczą skórą, a do transportu sanie wykonane z drewna, kości zwierzęcych lub fiszbinów z pyska wieloryba, ciągnięte przez psie zaprzęgi lub renifery. Psy odgrywały ważną rolę w życiu ludów tundry i tajgi, zwłaszcza Inuitów – latem stawały się zwierzętami jucznymi, zimą ciągnęły sanie, a przez cały rok pomagały w polowaniach, tropiąc foki i niedźwiedzie polarne, chroniły także wioski. Ludy zamieszkujące w głębi lądu, oprócz myślistwa, łowiectwa i zbieractwa, zajmowały się również hodowlą reniferów (zwanych w Ameryce Północnej karibu). Zasady hodowli różniły się jednak w zależności od miejsca. W tundrze i lasotundrze zwierzęta te hodowane były dla mięsa i skór. Renifery tworzyły duże stada, liczące ok. 1000‑1500 sztuk, które były sezonowo przepędzane przez pasterzy z północy na południe (jesienią) oraz z południa na północ (wiosną). Natomiast hodowla reniferów w tajdze polegała na wypasie małych stad na pastwiskach położonych w pobliżu osady. Były one wykorzystywane głównie jako środek transportu. Hodowlą reniferów zajmowali się tylko mężczyźni.
Prowadząc koczowniczy lub półkoczowniczy tryb życia, mieszkańcy tundry raczej nie budowali stałych osad. Przemieszczali się dwa razy w roku, między zimowymi a letnimi obozami, a ich siedliska były rozproszone na dużym obszarze. Do budowy domów wykorzystywali drewno, skóry, torf, a nawet lód i kości zwierząt. Wznosili chaty ziemne lub torfowe (w zależności od pory roku dolna część chaty była zbudowana z bloków śnieżnych lub kamieni, a górna ze skór lub płótna; konstrukcja dachu pokrytego skórami wykonywana była z kości zwierząt, najczęściej wielorybów). Latem mieszkali w namiotach o stożkowym dachu, pokrytym skórami reniferów lub morsów czy korą drzew, albo w szałasach wykonanych z cienkich pni drzew i gałęzi. Zimą budowali drewniane domy posadowione na platformach, które zapewniały izolację od zamarzniętego gruntu. Czasem, w przypadku trwałych osad, budowali domy na palach zakotwiczonych w nierozmarzającym gruncie. Centralnym punktem każdego domostwa zawsze było palenisko lub piec, przy którym gromadziła się cała rodzina.
Domem Inuitów było igloo – kopulasta konstrukcja zbudowana z bloków lodu. Było ono wykorzystywane jako tymczasowe schronienie dla myśliwych w ciągu zimy lub sezonowy dom, zamieszkiwany przez jedną lub kilka rodzin. Doświadczony inuicki myśliwy mógł samodzielnie zbudować niewielkie igloo, z wycinanych specjalnym długim nożem śnieżnych bloków, w ciągu 20‑30 minut. Wewnątrz igloo utrzymywała się temperatura około 0Indeks górny ooC. Z upływem czasu topniejąca i zamarzająca wielokrotnie powierzchnia śnieżnych ścian zamieniała się w lód, uszczelniając i wzmacniając konstrukcję igloo.
Tradycyjnymi rodzajami rzemiosła ludów zamieszkujących tundrę i tajgę były obróbka skór, wyplatanie toreb i innych wyrobów z włókien, uzyskiwanych z naturalnie rosnących roślin, oraz obróbka kości. Wyroby użytkowe, np. tradycyjne skórzane ubrania, często zdobiono haftami. Odzież szyto za pomocą igieł wykonanych z kości zwierzęcych oraz nici wykonanych ze ścięgien.
Surowe warunki klimatu tundry i tajgi, zwłaszcza niska temperatura powietrza, utrzymująca się przez długi czas, sprawiały, że pożywienie mieszkańców tej strefy musiało być bardzo kaloryczne. Dlatego podstawą diety były mięso reniferów lub morskich ssaków, nabiał i ryby. Pokarm pochodzenia roślinnego odgrywał mniejszą rolę w ich diecie, chociaż niektórzy mieszkańcy wybrzeży (np. Czukcze) przygotowywali dania z mielonych korzeni z mięsem i tłuszczem morsa, jedli też wodorosty. Bardzo duże znaczenie w kuchni miała mąka, z której dodatkiem gotowano potrawy mięsne lub smażono placki na foczym tłuszczu.
Mieszkańcy tajgi i tundry – galeria zdjęć
RmZSJUsoNDjXH
Na zdjęciu dwie kobiety i dziecko. Mają na sobie brązowo‑białe płaszcze zrobione z futra. Dziecko na rękach jednej z kobiet owinięte jest futrem. Kobiety mają na sobie jeansowe spodnie i sportowe buty.
Inuici w tradycyjnych strojach
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Inuit_Culture#/media/File:Iglulik_Clothing_1999-07-18.jpg, licencja: CC BY-SA 2.5.
RUxxXOzVenCpt
Na zdjęciu trzy osoby ubrane w brązowo- białe futra. Siedzą na ogromnych sankach. W tle niewielka wioska. Wszystko wokół pokryte jest śniegiem.
Inuici
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Qamutik_1_1999-04-01.jpg, licencja: CC BY 2.5.
RVitOtoB2ccEx
Rodzina Jakutów. Na zdjęciu dziesięcioosobowa rodzina. Kobieta , mężczyzna, trzy dziewczynki i sześciu chłopców. Część z nich ma na sobie żółto zielone stroje. Kobieta i najstarsza córka mają na sobie brązowe stroje. Mężczyzna ciemno‑zielony strój.
Rodzina Jakutów
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Jakuci#/media/Plik:Sakha_family.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1XxYUK4yWKBG
Na zdjęciu dwie osoby w czarnych kożuchach, wywróconych skórą do środka. Ich płaszcze są ozdobione naszywkami i koralikami. Na głowach mają czapki z kożucha wywróconego skórą do środka. Czapki również są bogato zdobione. W dłoniach mają niewielkie woreczki z czerwonego materiału.
Jakuci w regionalnych strojach
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Yakut_costume_7242.jpg, licencja: CC BY-SA 4.0.
ReBYLCeyK7ta9
Zdjęcie przedstawia dwoje dzieci ubranych w kożuchy wywrócone skórą do spodu. Siedzą na rozłożonej na ziemi skórze.
Czukcze w tradycyjnych strojach
Źródło: dostępny w internecie: https://www.flickr.com/photos/eriagn/16789102870/, domena publiczna.
RwYTm9jm0Xilo
Na zdjęciu trzy kobiety siedzące na drewnianych saniach. W tle namiot oraz zielone łąki.
Nieńcy – jeden z najliczniejszych rdzennych ludów Syberii
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Syberia#/media/Plik:Nenets_people_near_Dudinka_(Ru200008050079).jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
RsZC2XAhj7Quu
Na zdjęciu grupa osób ubranych w brązowe kubraki ozdobione frędzlami. Wszyscy mają dłonie uniesione w górę.
Tradycyjny taniec Ewenków
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Evenki?uselang=de#/media/File:Evenk_folk_ensemble_Osiktakan.jpg, licencja: CC BY-SA 4.0.
RJ1MZRSnEanng
Na zdjęciu zbudowane z lodu i śniegu okrągłe igloo. Ma okrągłą kopułę i półokrągłe wejście. Wokół góry pokryte śniegiem.
Igloo
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Igloo#/media/Plik:Un_igloo_ma_non_siamo_in_alaska_ma_nei_pressi_della_Pala_di_Santa_-_panoramio.jpg, licencja: CC BY 3.0.
R14ttCTQGg8wg
Na zdjęciu niewielkie zabudowania na brzegu rzeki. Obok nich składowane są duże ilości konarów drzew i belek.
Osada Inuitów
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Inuvialuit_camp_near_Tuktoyaktuk.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
RFVlvi1O9vuAB
Zdjęcie przedstawia szkielet dachu ziemnego domu Inuitów wykonany z kości wieloryba
Szkielet dachu ziemnego domu Inuitów wykonany z kości wieloryba
Źródło: dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/Qarmaq#/media/File:Qarmaq_1_1997-08-02.jpg, licencja: CC BY-SA 2.5.
R1HeuX69YASXU
Zdjęcie przedstawia chantyjskie kobiety ubrane w czerwone sukienki i okryte jasną, kwiecistą chustą. Stoją przed tradycyjnym, drewnianym domem
Chantyjskie kobiety w tradycyjnych strojach przed tradycyjnym drewnianym domem
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Khanty_women_in_Man_Uskve.jpg, licencja: CC BY 2.0.
RRGHvkzpcgpII
Zdjęcie przedstawia chantyjską rodzinę przed namiotem wykorzystywanym w sezonie letnim. Namiot ma kształt stożka
Chantyjska rodzina przed namiotem wykorzystywanym w sezonie letnim
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Khanty_in_front_of_Chum_near_Lake_Numto.jpg, licencja: CC BY 2.0.
R1bDCx5ICFt2i
Zdjęcie przedstawia kryty korą namiot Ewenków. Ma kształt stożka. W tle las.
Kryty korą namiot Ewenków
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Evenki?uselang=de#/media/File:Evenki_tent_made_by_birchbark,_Aug_2019.jpg, licencja: CC BY-SA 4.0.
RJIR0nBZnpmmc
Na zdjęciu osiedle parterowych domów. Zbudowane zostało nad brzegiem zamarzniętego zbiornika wodnego.
Współczesne drewniane domy mieszkańców tundry
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Paulatuk#/media/File:Paulatuk.JPG, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1QVARQFmDqTI
Na zdjęciu osoba stojąca na sankach do których przypiętych jest jedenaście psów przypominających wilki.
Zaprzęg psów husky
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Siberian_Husky#/media/File:Frauenwald,_Hundeschlittenrennen,_6.jpg, domena publiczna.
RowGcb4xyy6L7
Na zdjęciu staruszka siedząca obok zdobionych, okrągłych pojemników. Na ścianie domu zawieszony jest dywan.
Wyroby regionalnego rzemiosła Jakutów
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=53767779, licencja: CC BY-SA 4.0.
Podsumowanie
Cechy krajobrazu tundry i tajgi:
Tundra
Tajga
Występowanie
Półkula północna.
Półkula północna.
Klimat
Dwie pory roku: krótkie lato i długa zima.
Z temperaturą powietrza spadającą znacznie poniżej 0°C; zjawisko dnia i nocy polarnej na całym obszarze.
Dwie pory roku: krótkie, ciepłe lato i długa zima.
Z temperaturą powietrza spadającą poniżej 0°C; zjawisko dnia i nocy polarnej w północnej części obszaru, na północ od koła podbiegunowego.
Gleby i grunty
Wieloletnia zmarzlina na całym obszarze, rozległe podmokłości, bagna i torfowiska.
Wieloletnia zmarzlina w północnej części obszaru, bagna i torfowiska na obszarze wieloletniej zmarzliny.
Roślinność
Obszary bezleśne; występowanie niskich roślin, takich jak mchy, porosty, trawy, krzewinki, karłowate drzewa.
Lasy iglaste z dominującymi gatunkami drzew, takimi jak świerk, sosna, jodła, modrzew.
Mieszkańcy prowadzą koczowniczy lub półosiadły tryb życia, zajmują się hodowlą reniferów, myślistwem i połowem ryb.
Mieszkańcy prowadzą koczowniczy tryb życia, zajmują się hodowlą reniferów, myślistwem i połowem ryb.
Słownik
bagno
bagno
obszar trwale podmokły, nasycony wodą, porośnięty roślinnością przystosowaną do występujących tu specyficznych warunków środowiska
krzewinki
krzewinki
typ rośliny drzewiastej, niskiej (wysokość do 0,5 m), rozgałęziającej się pod powierzchnią ziemi lub nad ziemią, o pędach częściowo ścielących się po ziemi
okres wegetacyjny
okres wegetacyjny
część roku, podczas której roślinność może się rozwijać ze względu na dostateczną ilość wilgoci i ciepła
wieloletnia zmarzlina
wieloletnia zmarzlina
długotrwale zamarznięty grunt, którego wierzchnia część rozmarza w ciepłych porach roku
Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wskaż poprawne zakończenie zdania.
Tundra występuje
ROvPc7a7cWT6k
Możliwe odpowiedzi: 1. na północ od tajgi., 2. na południe od tajgi., 3. na wschód od tajgi., 4. na zachód od tajgi.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
Poniższe fotografie przedstawiają krajobrazy tajgi i tundry. Wskaż spośród podanych 3 fotografie ukazujące krajobraz tundry.
R1cCjCYLu7asm
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, wymień charakterystyczne dla krajobrazu tundry formacje roślinne i cechy krajobrazu.
RS3C42XRFRX2P
Ćwiczenie 3
Dokończ zdanie:
Warunki klimatyczne sprawiają, że strefa tundry jest:
R10tGuAijzo15
Możliwe odpowiedzi: 1. słabiej zaludniona niż tajga., 2. bardziej zaludniona niż tajga., 3. zagospodarowana rolniczo., 4. bezludna.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 4
Zaznacz, czy podane stwierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe:
Re9atOZnQ1KrO
Łączenie par. . Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3
Łączenie par. . Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3. Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Nagłówek 2, Nagłówek 3
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 5
Przyporządkuj poszczególne elementy do tundry, tajgi lub obu tych stref.
R12uiBmVQFOqp
Tundra Możliwe odpowiedzi: 1. Atapaskowie, 2. Bagna, 3. Modrzewie, 4. Renifery, 5. Lodowce, 6. Węgiel kamienny, 7. Jakuci, 8. Wierzby karłowate, 9. Niedźwiedzie, 10. Inuici, 11. Dzień i noc polarna, 12. Porosty, 13. Duże rzeki, 14. Wieloletnia zmarzlina, 15. Lemingi Tajga Możliwe odpowiedzi: 1. Atapaskowie, 2. Bagna, 3. Modrzewie, 4. Renifery, 5. Lodowce, 6. Węgiel kamienny, 7. Jakuci, 8. Wierzby karłowate, 9. Niedźwiedzie, 10. Inuici, 11. Dzień i noc polarna, 12. Porosty, 13. Duże rzeki, 14. Wieloletnia zmarzlina, 15. Lemingi Tundra i tajga Możliwe odpowiedzi: 1. Atapaskowie, 2. Bagna, 3. Modrzewie, 4. Renifery, 5. Lodowce, 6. Węgiel kamienny, 7. Jakuci, 8. Wierzby karłowate, 9. Niedźwiedzie, 10. Inuici, 11. Dzień i noc polarna, 12. Porosty, 13. Duże rzeki, 14. Wieloletnia zmarzlina, 15. Lemingi
Tundra Możliwe odpowiedzi: 1. Atapaskowie, 2. Bagna, 3. Modrzewie, 4. Renifery, 5. Lodowce, 6. Węgiel kamienny, 7. Jakuci, 8. Wierzby karłowate, 9. Niedźwiedzie, 10. Inuici, 11. Dzień i noc polarna, 12. Porosty, 13. Duże rzeki, 14. Wieloletnia zmarzlina, 15. Lemingi Tajga Możliwe odpowiedzi: 1. Atapaskowie, 2. Bagna, 3. Modrzewie, 4. Renifery, 5. Lodowce, 6. Węgiel kamienny, 7. Jakuci, 8. Wierzby karłowate, 9. Niedźwiedzie, 10. Inuici, 11. Dzień i noc polarna, 12. Porosty, 13. Duże rzeki, 14. Wieloletnia zmarzlina, 15. Lemingi Tundra i tajga Możliwe odpowiedzi: 1. Atapaskowie, 2. Bagna, 3. Modrzewie, 4. Renifery, 5. Lodowce, 6. Węgiel kamienny, 7. Jakuci, 8. Wierzby karłowate, 9. Niedźwiedzie, 10. Inuici, 11. Dzień i noc polarna, 12. Porosty, 13. Duże rzeki, 14. Wieloletnia zmarzlina, 15. Lemingi
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
11
Ćwiczenie 6
Stwórz krótki opis tajgi i tundry. Opis powinien zawierać położenie tych stref i charakterystykę krajobrazu.
R1IzF6MoZ2gZ71
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę na położenie tajgi i tundry.
Tundra występuje na półkuli północnej, w bardzo surowych warunkach klimatu subpolarnego. Jej roślinność składa się z porostów, mchów, traw, krzewinek oraz karłowatych brzóz i wierzb, które dostosowały się do krótkiego okresu wegetacji, chłodnego lata, długiej i surowej zimy, silnych wiatrów oraz wieloletniej zmarzliny. Od południa strefa tundry graniczy z tajgą, od której oddziela ją lasotundra. Drzewostan tajgi składa się głównie ze świerka, jodły, modrzewia i sosny z domieszką drzew liściastych. W zachodniej części obszaru występuje tajga ciemna, a we wschodniej tajga jasna z rzadszym drzewostanem.
11
Ćwiczenie 7
Zaznacz klimatogramy, które przedstawiają warunki klimatyczne tundry lub tajgi oraz opisz różnice występujące w przebiegu średniej rocznej temperatury powietrza i średniej rocznej wielkości opadów.
RiouRMuPAAGWI
Tajga
Tajga
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RohG2tqLOiUQb
Tundra
Tundra
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, określ warunki klimatyczne tajgi i tundry.
R172CaNCCJYKG
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zwróć uwagę na maksymalną i minimalną średnią temperatury powietrza i sumę opadów.
W klimacie tundry, panują niższe minimalne średnie temperatury powietrza i mniejsze roczne sumy opadów niż w klimacie tajgi. W klimacie tajgi występują większe sumy opadów atmosferycznych i wyższe maksymalne średnie temperatury powietrza.
