R1b481ewyt5wT
Zdjęcie w sali lekcyjnej. Czwórka dzieci siedzi na krzesłach, a jedna stojąca dziewczynka pokazuje wiszącą na ścianie ilustrację z napisanymi cyframi. W poprzek napis na czarnym tle: Działania pamięciowe na liczbach naturalnych.

Działania pamięciowe na liczbach naturalnych

Źródło: Yan Krukau, domena publiczna. https://www.pexels.com.

2. Pamięciowe odejmowanie liczb naturalnych

Arytmetyka to dział matematyki zajmujący się zasadami opisującymi podstawowe działania na liczbach, między innymi odejmowanie.

Polskim  osiemnastowiecznym podręcznikiem  poświęconym arytmetyce była Arytmetyka dla szkół narodowych, wydana przez Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych.

R97D1BSQTD2BU
Źródło: 1785 Arytmetyka dla szkół narodowych, domena publiczna. wikimedia.org.

W życiu codziennym odejmowanie liczb wykonujemy w różnych praktycznych sytuacjach. Na przykład robiąc zakupy, wpłacając pieniądze do  banku, czy obliczając, ile dni zostało do końca wakacji.   W tym materiale dowiesz się,  jak poprawnie  wykonywać odejmowanie  pamięciowe oraz przećwiczysz odejmowanie wykonując poniższe ćwiczenia.

Odjemna, odjemnik, różnica
Definicja: Odjemna, odjemnik, różnica

Liczby występujące w odejmowaniu mają swoje nazwy.

RLzuPWNgjj0Dl1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Zapoznaj się z poniższym filmem i dowiedz się,  jak można sprawdzić poprawność odejmowania.

R14oTMukUZLNM1
Animacja przedstawia jak odjąć dwie liczby, a następnie jak sprawdzić poprawność wyniku.
Ważne!

Poprawność odejmowania można sprawdzić za pomocą dodawania.

R1OkcM7sKiosG1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

12 4 = 8 ,

gdyż  

8+4=12

RNiBX4vdKHSJz
Ćwiczenie 1
Uzupełnij tabelę.
Wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie liczby.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RUAWBDinyJwpT
Ćwiczenie 2
Janek miał 10 . Za 3  kupił loda. Ile pieniędzy mu zostało?
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. 7 , 2. 6 , 3. 8 , 4. 9 
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RxP0QOBBk43pr
Ćwiczenie 3
Pociąg dojechał do stacji końcowej o godzinie 18:00. Podróż pociągiem trwała 5 godzin. O której godzinie pociąg wyruszył ze stacji początkowej?
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. 13:00, 2. 12:00, 3. 14:00, 4. 15:00
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R73FH6HlGT7Yo
Ćwiczenie 4
Uzupełnij równości, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. 38-38=1. -54, 2. 45, 3. 26, 4. 0, 5. -32, 6. 54, 7. -45, 8. 0, 9. -26, 10. 3245-1. -54, 2. 45, 3. 26, 4. 0, 5. -32, 6. 54, 7. -45, 8. 0, 9. -26, 10. 32=01. -54, 2. 45, 3. 26, 4. 0, 5. -32, 6. 54, 7. -45, 8. 0, 9. -26, 10. 32-26=054-0=1. -54, 2. 45, 3. 26, 4. 0, 5. -32, 6. 54, 7. -45, 8. 0, 9. -26, 10. 3217-1. -54, 2. 45, 3. 26, 4. 0, 5. -32, 6. 54, 7. -45, 8. 0, 9. -26, 10. 32=171. -54, 2. 45, 3. 26, 4. 0, 5. -32, 6. 54, 7. -45, 8. 0, 9. -26, 10. 32-0=32
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ważne!
  • Jeżeli odjemnik jest równy odjemnej, to różnica jest równa zero.

18-18=0

  • Jeżeli odjemnik jest równy zero, to różnica jest równa odjemnej.

23-0=23

Ćwiczenie 5
RT7v9xshWimzb
Wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie liczby. 12-Tu uzupełnij=8Tu uzupełnij-0=828-Tu uzupełnij=8Tu uzupełnij-8=820-Tu uzupełnij=8Tu uzupełnij-11=88-Tu uzupełnij=8Tu uzupełnij-10=8
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1ZBbt3cBLCyJ
Wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie liczby.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2

Obejrzyj poniższy film i poznaj sposoby odejmowania liczb dwucyfrowych.

RGlV1eFkyROvR1
Animacja przedstawia w jaki sposób możemy obliczyć wynik odejmowania w pamięci.
R1RYH2U2R7z53
Ćwiczenie 6
Wstaw w wyznaczone miejsce wynik działania. 68-15= Tu uzupełnij49-27= Tu uzupełnij57-32= Tu uzupełnij76-45= Tu uzupełnij93-53= Tu uzupełnij28-14= Tu uzupełnij89-46= Tu uzupełnij58-26= Tu uzupełnij
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Trudniej jest obliczyć w pamięci taką różnicę, w której cyfra jedności odjemnika jest większa od cyfry jedności odjemnej. Zobacz, jakimi metodami można wykonywać takie odejmowanie.

Obliczmy różnicę liczb 5426.

  • sposób I

Najpierw odejmujemy pełne dziesiątki odjemnika, następnie odejmujemy jedności odjemnika.

54-26=34-6=28

RgGENcQmdQCda1
Animacja przedstawia pierwszy sposób pamięciowego odejmowania liczb.
  • sposób II

Odjemnik rozkładamy na dwie liczby, tak aby najpierw w wyniku odejmowania otrzymać pełne dziesiątki.

54-26=30-2=28

R10ZQv5AmjOq51
Animacja przedstawia drugi sposób pamięciowego odejmowania liczb.
  • sposób III

Odjemnik rozkładamy na dwie liczby, tak aby najpierw odejmować pełne dziesiątki.

54-26=24+4=28

R15JUpCTOOgw31
Animacja przedstawia trzeci sposób pamięciowego odejmowania liczb.
  • sposób IV

Podobnie jak w dodawaniu, możemy zastosować „dywanik 100 liczb”.

RQNtJyvHxjzrK1
Animacja przedstawia w jaki sposób możemy wykorzystać dywanik stu liczb do odejmowania liczb.
RRiQQqrKarFtH
Ćwiczenie 7
Oblicz dowolnym sposobem różnicę liczb.
Połącz w pary działanie z odpowiednim wynikiem. 42-25= Możliwe odpowiedzi: 1. 36, 2. 36, 3. 15, 4. 17 51-36= Możliwe odpowiedzi: 1. 36, 2. 36, 3. 15, 4. 17 93-57= Możliwe odpowiedzi: 1. 36, 2. 36, 3. 15, 4. 17 85-49= Możliwe odpowiedzi: 1. 36, 2. 36, 3. 15, 4. 17
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RLpMsgRelbsrI
Ćwiczenie 8
Uzupełnij równości, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. 45-18= 1. 26, 2. 55, 3. 75, 4. 9, 5. 62, 6. 17, 7. 28, 8. 29, 9. 27, 10. 86, 11. 95, 12. 16, 13. 34, 14. 48, 15. 45, 16. 21, 17. 1559-42= 1. 26, 2. 55, 3. 75, 4. 9, 5. 62, 6. 17, 7. 28, 8. 29, 9. 27, 10. 86, 11. 95, 12. 16, 13. 34, 14. 48, 15. 45, 16. 21, 17. 1558-37= 1. 26, 2. 55, 3. 75, 4. 9, 5. 62, 6. 17, 7. 28, 8. 29, 9. 27, 10. 86, 11. 95, 12. 16, 13. 34, 14. 48, 15. 45, 16. 21, 17. 1534-25= 1. 26, 2. 55, 3. 75, 4. 9, 5. 62, 6. 17, 7. 28, 8. 29, 9. 27, 10. 86, 11. 95, 12. 16, 13. 34, 14. 48, 15. 45, 16. 21, 17. 1591-57= 1. 26, 2. 55, 3. 75, 4. 9, 5. 62, 6. 17, 7. 28, 8. 29, 9. 27, 10. 86, 11. 95, 12. 16, 13. 34, 14. 48, 15. 45, 16. 21, 17. 1582-34= 1. 26, 2. 55, 3. 75, 4. 9, 5. 62, 6. 17, 7. 28, 8. 29, 9. 27, 10. 86, 11. 95, 12. 16, 13. 34, 14. 48, 15. 45, 16. 21, 17. 1563-47= 1. 26, 2. 55, 3. 75, 4. 9, 5. 62, 6. 17, 7. 28, 8. 29, 9. 27, 10. 86, 11. 95, 12. 16, 13. 34, 14. 48, 15. 45, 16. 21, 17. 1556-28= 1. 26, 2. 55, 3. 75, 4. 9, 5. 62, 6. 17, 7. 28, 8. 29, 9. 27, 10. 86, 11. 95, 12. 16, 13. 34, 14. 48, 15. 45, 16. 21, 17. 15
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RsRY5V8WOJDRx
Ćwiczenie 9
Nie wykonując obliczeń, uzupełnij równości, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. 46+57=103
1. 75, 2. 15, 3. 95, 4. 48, 5. 104, 6. 103, 7. 28, 8. 55, 9. 17, 10. 45, 11. 81, 12. 99, 13. 103, 14. 46, 15. 64-57=46
57+1. 75, 2. 15, 3. 95, 4. 48, 5. 104, 6. 103, 7. 28, 8. 55, 9. 17, 10. 45, 11. 81, 12. 99, 13. 103, 14. 46, 15. 64=103
1. 75, 2. 15, 3. 95, 4. 48, 5. 104, 6. 103, 7. 28, 8. 55, 9. 17, 10. 45, 11. 81, 12. 99, 13. 103, 14. 46, 15. 64-46=57
81-64=17
17+1. 75, 2. 15, 3. 95, 4. 48, 5. 104, 6. 103, 7. 28, 8. 55, 9. 17, 10. 45, 11. 81, 12. 99, 13. 103, 14. 46, 15. 64=81
1. 75, 2. 15, 3. 95, 4. 48, 5. 104, 6. 103, 7. 28, 8. 55, 9. 17, 10. 45, 11. 81, 12. 99, 13. 103, 14. 46, 15. 64-17=64
1. 75, 2. 15, 3. 95, 4. 48, 5. 104, 6. 103, 7. 28, 8. 55, 9. 17, 10. 45, 11. 81, 12. 99, 13. 103, 14. 46, 15. 64+64=81
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R3fEctvD2Ks89
Ćwiczenie 10
W wyznaczone puste miejsce wstaw odpowiednią liczbę. 37+Tu uzupełnij=5829+Tu uzupełnij=7256-Tu uzupełnij=24Tu uzupełnij-18=61
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RSYHknkmUuLhk
Ćwiczenie 11
Uzupełnij wyrażenia, przeciągając w luki odpowiednie znaki lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. 84-16 1. =, 2. >, 3. <, 4. =, 5. >, 6. <, 7. =, 8. > 84-4862-29 1. =, 2. >, 3. <, 4. =, 5. >, 6. <, 7. =, 8. > 75-2956-27 1. =, 2. >, 3. <, 4. =, 5. >, 6. <, 7. =, 8. > 56-1763-36 1. =, 2. >, 3. <, 4. =, 5. >, 6. <, 7. =, 8. > 83-56
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R14zOFI5Dmlpi
Ćwiczenie 12
Oblicz. Wynik wpisz w odpowiednie pole. 63-28= Tu uzupełnij45-39= Tu uzupełnij87-78= Tu uzupełnij
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RilRweHdKshaQ
Ćwiczenie 13
Klient zrobił zakupy za kwotę 48  50 gr. Ile reszty otrzyma, gdy zapłaci banknotem 50 , 100  lub trzema banknotami 20 .
Połącz w pary odpowiedni nominał banknotów z otrzymaną resztą. banknot pięćdziesięciozłotowy Możliwe odpowiedzi: 1. 11  50 gr, 2. 51  50 gr, 3. 1  50 gr banknot stuzłotowy Możliwe odpowiedzi: 1. 11  50 gr, 2. 51  50 gr, 3. 1  50 gr trzy banknoty dwudziestozłotowe Możliwe odpowiedzi: 1. 11  50 gr, 2. 51  50 gr, 3. 1  50 gr
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RD6cTrwk0ql8A
Ćwiczenie 14
Zapisz, jak zmieni się różnica dwóch liczb, jeśli
1. odjemną i odjemnik zwiększymy o 20
2. odjemną zwiększymy o 30
3. odjemnik zmniejszymy o 10
Uzupełnij zdania, przeciągając w luki odpowiednie liczby i słowa lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. Różnica 1. zmniejszy się 10, 2. zwiększy się o 10, 3. 47-15=32@@77-15=62, 4. zmieni się, 5. 88-62=26@@68-42=26, 6. zmniejszy się 30, 7. zwiększy się o 30, 8. 77-15=62@@47-15=32, 9. 68-42=26@@88-62=26, 10. 69-14=55@@69-4=65, 11. nie zmieni się, 12. 69-4=65@@69-14=55, np. 1. zmniejszy się 10, 2. zwiększy się o 10, 3. 47-15=32@@77-15=62, 4. zmieni się, 5. 88-62=26@@68-42=26, 6. zmniejszy się 30, 7. zwiększy się o 30, 8. 77-15=62@@47-15=32, 9. 68-42=26@@88-62=26, 10. 69-14=55@@69-4=65, 11. nie zmieni się, 12. 69-4=65@@69-14=55 i 1. zmniejszy się 10, 2. zwiększy się o 10, 3. 47-15=32@@77-15=62, 4. zmieni się, 5. 88-62=26@@68-42=26, 6. zmniejszy się 30, 7. zwiększy się o 30, 8. 77-15=62@@47-15=32, 9. 68-42=26@@88-62=26, 10. 69-14=55@@69-4=65, 11. nie zmieni się, 12. 69-4=65@@69-14=55Różnica 1. zmniejszy się 10, 2. zwiększy się o 10, 3. 47-15=32@@77-15=62, 4. zmieni się, 5. 88-62=26@@68-42=26, 6. zmniejszy się 30, 7. zwiększy się o 30, 8. 77-15=62@@47-15=32, 9. 68-42=26@@88-62=26, 10. 69-14=55@@69-4=65, 11. nie zmieni się, 12. 69-4=65@@69-14=55, np. 1. zmniejszy się 10, 2. zwiększy się o 10, 3. 47-15=32@@77-15=62, 4. zmieni się, 5. 88-62=26@@68-42=26, 6. zmniejszy się 30, 7. zwiększy się o 30, 8. 77-15=62@@47-15=32, 9. 68-42=26@@88-62=26, 10. 69-14=55@@69-4=65, 11. nie zmieni się, 12. 69-4=65@@69-14=55 i 1. zmniejszy się 10, 2. zwiększy się o 10, 3. 47-15=32@@77-15=62, 4. zmieni się, 5. 88-62=26@@68-42=26, 6. zmniejszy się 30, 7. zwiększy się o 30, 8. 77-15=62@@47-15=32, 9. 68-42=26@@88-62=26, 10. 69-14=55@@69-4=65, 11. nie zmieni się, 12. 69-4=65@@69-14=55Różnica 1. zmniejszy się 10, 2. zwiększy się o 10, 3. 47-15=32@@77-15=62, 4. zmieni się, 5. 88-62=26@@68-42=26, 6. zmniejszy się 30, 7. zwiększy się o 30, 8. 77-15=62@@47-15=32, 9. 68-42=26@@88-62=26, 10. 69-14=55@@69-4=65, 11. nie zmieni się, 12. 69-4=65@@69-14=55, np. 1. zmniejszy się 10, 2. zwiększy się o 10, 3. 47-15=32@@77-15=62, 4. zmieni się, 5. 88-62=26@@68-42=26, 6. zmniejszy się 30, 7. zwiększy się o 30, 8. 77-15=62@@47-15=32, 9. 68-42=26@@88-62=26, 10. 69-14=55@@69-4=65, 11. nie zmieni się, 12. 69-4=65@@69-14=55 i 1. zmniejszy się 10, 2. zwiększy się o 10, 3. 47-15=32@@77-15=62, 4. zmieni się, 5. 88-62=26@@68-42=26, 6. zmniejszy się 30, 7. zwiększy się o 30, 8. 77-15=62@@47-15=32, 9. 68-42=26@@88-62=26, 10. 69-14=55@@69-4=65, 11. nie zmieni się, 12. 69-4=65@@69-14=55
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RLYVFnKCnGmjl
Ćwiczenie 15
Odjemna zwiększyła się o 21, a odjemnik zmniejszył się o 8. Jak zmieniła się różnica?
Uzupełnij poniższe zdanie, przeciągając w luki odpowiednie liczby i słowa lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. Różnica 1. 31, 2. 29, 3. zmniejsza, 4. zwiększa, 5. 23, 6. 25 się o 1. 31, 2. 29, 3. zmniejsza, 4. zwiększa, 5. 23, 6. 25.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Notatnik

Możesz skorzystać z poniższego pola tekstowego do zapisania swoich notatek, rozwiązań zadań i innych informacji, które uważasz za potrzebne.

R1TyWPlJ5I21j
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.