Zadania tekstowe
5. Zadanie - wyzwanie
Najpiękniejsza rzecz, jakiej możemy doświadczyć, to oczarowanie tajemnicą.
Albert Einstein

Jeśli lubisz zagadki, na pewno chętnie zapoznasz się z tym materiałem. Znajdziesz tu bowiem ciekawe zadania do rozwiązania. Być może nie od razu uda ci się znaleźć poprawną odpowiedź, ale wszystko wymaga treningu.
Na pocieszenie powiem Ci, że nawet najlepsi matematycy nie zawsze umieli uporać się szybko z trudnymi problemami. Na przykład francuski matematyk Henri Jules Poincaré () miał kłopoty z prostymi rachunkami, a genialny Albert Einstein () powiedział: Nie martw się, że masz problemy z matematyką. Zapewniam cię, że moje są jeszcze większe.
Każde zadanie matematyczne, które trzeba rozwiązać, należy najpierw dokładnie przeanalizować, zastanawiając się, jakie narzędzia będą potrzebne, aby uzyskać odpowiedź.
Warto przyporządkować je do konkretnego działu matematyki szkolnej (np. czy to jest zadanie geometryczne, czy może algebraiczne), określić wzory, twierdzenia które można będzie wykorzystać.
Planując rozwiązanie, szukamy w pamięci podobnych zadań, które umiemy rozwiązać lub algorytmu, na którym możemy oprzeć rozumowanie. Rozkładamy problem na czynniki pierwsze
, wyodrębniając to co jest dane, to czego szukamy i to, co nie jest istotne dla wyniku.
Krytyczne rozważenie pomysłów pozwoli nam wybrać najefektywniejszą drogę rozwiązania. Jeśli jednak znajdziemy się w fazie utknięcia
– mamy dwa wyjścia. Albo poszukamy odpowiedniego wzorca w podręczniku, albo przerwiemy pracę i pozwolimy, aby nasz mózg kontynuował rozwiązanie, niejako bez naszej wiedzy. Jeśli po pewnym czasie wrócimy do zadania, wypoczęty mózg może szybciej podpowie nam, jak trzeba postąpić.
Po ustaleniu odpowiedzi, ważne jest, aby oszacować, czy jest ona prawdopodobna. Czy cena towaru wyrażona jest w złotych (a nie np. w kilogramach), czy wzrost człowieka nie przekracza metrów, itp. Jeśli rozwiązania nie można zweryfikować, warto chociaż sprawdzić za pomocą kalkulatora poprawność wykonywanych obliczeń rachunkowych.
W tym materiale będziemy rozwiązywać zadania, korzystając z metod arytmetycznychmetod arytmetycznych.
Grzegorz dostał od babci . Kupił dwie jednakowe czekolady i oddał Jankowi dług wynoszący . Zostało mu . Ile kosztowała czekolada?
Sporządzamy rysunek pomocniczy.

Po dokładnym przeanalizowaniu rysunku stwierdzamy, że dwie czekolady musiały kosztować:
Zatem jedna czekolada kosztowała:
Odpowiedź:
Czekolada kosztowała .
W następnym przykładzie potrzebna będzie znajomość sposobu obliczania obwodu rombu i trójkąta.
Tasiemką o długości obszyto dwie serwetki. Jedną w kształcie rombu, drugą w kształcie trójkąta równobocznego. Na każdą zużyto tyle samo tasiemki. Jaką długość boku miała serwetka trójkątna, a jaką w kształcie rombu?

Matematycznym odpowiednikiem pierwszej serwetki jest romb, a drugiej trójkąt równoboczny. Suma ich obwodów będzie równa długości tasiemki.
Jeśli oznaczymy przez długość boku rombu, przez długość boku trójkąta, to możemy zapisać:
Mamy dwie niewiadome i żadnych bliższych informacji o liczbach i . Wiemy tylko, że muszą to być liczby dodatnie (jako długości boków wielokątów) i mniejsze od . Możemy zgadywać, ile wynosi długość boku jednego z wielokątów i obliczyć długość boku drugiego wielokąta.
Jeśli przyjmiemy na przykład, że , to
Ale wtedy obwody rombu i trójkąta nie są równe, zatem liczba nie spełnia warunków zadania.
Gdybyśmy dostatecznie dużo liczb podstawiali w miejsce , być może znaleźlibyśmy poprawną odpowiedź. Jednak ta procedura mogłaby być czasochłonna.
Porzucamy więc ten sposób rozwiązania i jeszcze raz uważnie czytamy treść zadania.
Z treści zadania wynika, że romb musi mieć taki sam obwód jak trójkąt (bo na obszycie każdej serwetki zużyto tyle samo tasiemki). Obwód ten będzie równy:
Bok rombu ma więc długość:
a bok trójkąta
Odpowiedź:
Serwetka w kształcie rombu ma bok długości , a serwetka w kształcie trójkąta ma bok długości .
Poprzednie przykłady przekonały nas, że rozwiązując zadanie tekstowe warto wykonać rysunek obrazujący treść zadania i dopiero wtedy zaplanować sposób rozwiązania.
Zatem i w poniższym przykładzie posłużymy się rysunkiem.
Marta i Tadeusz stali obok siebie. W pewnej chwili zaczęli jednocześnie biec w przeciwnych kierunkach. Marta biegła z prędkością , a Tadeusz z prędkością . W jakiej odległości od siebie znajdowali się po upływie minut?
Zgodnie z zapowiedzią, sporządzamy rysunek pomocniczy.

Na podstawie rysunku wnioskujemy, że skoro Marta biegła z prędkością , a Tadeusz z prędkością , to po upływie sekundy odległość między nimi wynosiła
Dwie minuty to sekund.
Zatem w ciągu sekund sportowcy oddalili się od siebie o metrów. to .
Odpowiedź:
Marta i Tadeusz po upływie minut byli od siebie w odległości .
Metody arytmetyczneMetody arytmetyczne rozwiązywania zadań tekstowych, stosowane były powszechnie w starożytności, gdy aparat algebraiczny był jeszcze słabo rozwinięty. Poniżej przykład zadania znanego z historii matematyki (nieco zmodyfikowanego), rozwiązanego w sposób, jaki być może stosowali starożytni.
W dzbankach znajduje się sok pomarańczowy. Ilość soku w pierwszym dzbanku stanowi ilości soku w drugim z nich. W drugim dzbanku jest soku. Ile litrów soku należy przelać z drugiego dzbanka do pierwszego, aby w obu dzbankach było tyle samo soku?

Obliczymy najpierw, ile litrów soku jest w pierwszym dzbanku.
W pierwszym dzbanku jest soku.
Obliczmy, ile jest łącznie soku w obu dzbankach.
W obu dzbankach jest soku.
Teraz obliczymy, ile litrów soku powinno być w każdym dzbanku, aby w obu dzbankach było po tyle samo soku.
Aby w pierwszym dzbanku było soku, należy do niego dolać
litra soku.

Odpowiedź:
Z drugiego dzbanka należy przelać do pierwszego dzbanka soku.
W ostatnim przykładzie, zagmatwane z pozoru informacje umieścimy w tabelce, a wtedy okaże się, że rozwiązanie zadania jest proste.
Pięć lat temu ojciec był razy starszy od syna. Za lat syn będzie miał lata. Ile razy będzie wtedy młodszy od ojca?
Zapiszemy dane podane w zadaniu w tabelce.

Wiek | Pięć lat temu | Teraz | Za siedem lat |
|---|---|---|---|
Syn | |||
Ojciec |
Uzupełnimy najpierw pierwszy wiersz (odejmując kolejno odpowiednie liczby), a następnie na jego podstawie – drugi.

Wiek | Pięć lat temu | Teraz | Za siedem lat |
|---|---|---|---|
Syn | |||
Ojciec |
Zauważmy, że pięć lat temu ojciec był razy starszy od syna. Obliczyliśmy, że syn miał wtedy lat. Zatem ojciec miał lat. Wpisujemy uzyskaną liczbę do tabelki i uzupełniamy drugi wiersz.

Wiek | Pięć lat temu | Teraz | Za siedem lat |
|---|---|---|---|
Syn | . | ||
Ojciec |
Za siedem lat syn będzie miał lata, a ojciec lat.
Ojciec będzie więc dwa razy starszy od syna, bo
Zatem syn będzie dwa razy młodszy.
Odpowiedź:
Syn będzie dwa razy młodszy od ojca.
Aplikacja online
Umiejętności zdobyte podczas pracy z tym materiałem będziesz mieć okazję przećwiczyć, rozwiązując zadania zawarte w poniższym zestawie. Są tam zadania o różnym stopniu trudności. Wylosuj zadanie i rozwiąż je.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1FVuuY0d
Przed Tobą zestaw składający się z dwudziestu zadań. Zadania od jeden do cztery odpowiadają umiejętnościom kształtowanym w klasie czwartej, zadania od pięciu do ośmiu w klasie piątej, zadania od dziewięciu do dwunastu w klasie szóstej, zadania od trzynastu do szesnastu w klasie siódmej i wreszcie zadania od czternastu do dwudziestu są najtrudniejsze – przeznaczone dla ośmioklasistów. Zacznij od zadań najłatwiejszych. Na kolejny poziom przejdziesz, po rozwiązaniu co najmniej trzech zadań z poziomu poprzedniego. Treść zadań zawiera informacje potrzebne i zbędne. Twoim zadaniem jest wyodrębnienie tych koniecznych oraz poukładanie ich w odpowiedniej kolejności. Na końcu umieść znalezione pytanie (polecenie). Sprawdź zbudowane w ten sposób zadanie i jego odpowiedź. Powodzenia!
Zestaw 1:
Zestaw 2:
Zestaw 3:
Zestaw 4:
Zestaw 5:
Poukładaj poniższe zdania w odpowiedniej kolejności i rozwiąż zadanie, które otrzymasz.
Bilet normalny kosztuje .
Rodzina Kowalskich wybiera się na koncert.
Rodzice muszą kupić bilety normalne, a dzieciom przysługują bilety ulgowe.
Bilet ulgowy jest o tańszy.
Ile będą kosztowały bilety dla całej rodziny?
Rodzina składa się z dwóch dorosłych osób i dwojga dzieci.
Poukładaj poniższe zdania w odpowiedniej kolejności i rozwiąż zadanie, które otrzymasz.
Książek biograficznych ma .
Ile wszystkich książek ma Halina?
Przygodowych ma o więcej niż młodzieżowych.
Halina posiada własny księgozbiór.
Młodzieżowych ma dwa razy mniej.
Ma książki przygodowe, młodzieżowe i biograficzne.
W pierwszym dzbanku było wody, a w drugim . Z pierwszego dzbanka Maciek przelał do drugiego wody, a następnie z drugiego do pierwszego przelał wody. Mama z pierwszego dzbanka odlała wody, a Hania do drugiego dzbanka dolała wody. W którym dzbanku znajduje się teraz więcej wody? O ile?
Krystian ma w skarbonce siedem monet po , cztery monety po oraz osiem monet po . Chce kupić książkę, która kosztuje . Ile jeszcze pieniędzy mu brakuje?
Uzupełnij poniższe luki. Kliknij w nie, aby rozwinąć listę, a następnie wybierz poprawną wartość. - cena jednego pączka
1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9. - koszt trzech pączków
1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9. - zapłacona kwota
- zapłacona kwota
1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9. 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9.
1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9. 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9.
1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9.
1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9.
Odpowiedź: Jeden pączek kosztował 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , 9. złotych.
Na poniższym rysunku przedstawiono prostokąt. Znając jego pole powierzchni oraz długość jednego z boków, oblicz długość drugiego boku.
Na poniższym rysunku przedstawiono trójkąt ostrokątny. Znając miary dwóch kątów, oblicz miarę trzeciego kąta.
Słownik
metody arytmetyczne rozwiązywania zadań tekstowych to metody rozwiązywania zadań za pomocą działań na liczbach.
Notatnik
Możesz skorzystać z poniższego pola tekstowego do zapisania swoich notatek, rozwiązań zadań i innych informacji, które uważasz za potrzebne.






