Polecenie 1

Zapoznaj się z poniższą prezentacją, a następnie wykonaj kolejne polecenia.

2,1
RbCHHbyAvC7on
Król Chlodwig otoczony wodzami dyktuje prawo salickie, grafika autorstwa Franza Kellerhovena z książki Paula Lacroix, „Mœurs, usages et costumes au moyen âge et à l’époque de la renaissance”, Paryż 1871.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R15iNjJMbcNW4
Nagranie

Prawo salickie (Lex Salica) to jedno z najstarszych zbiorów praw. Według badaczy zostało spisane za panowania Chlodwiga, najprawdopodobniej pod koniec V w. albo na początku VI w. Wcześniej zwyczajowe prawa Franków salickich przekazywane były ustnie, ponieważ jednak członkowie tego plemienia podbijali także ziemie, na których obowiązywały prawa rzymskie, konieczne okazało się ich spisanie. Spisane po łacinie Lex Salica zawiera 65 artykułów dotyczących m.in. kar wymierzanych za przestępstwa, kwestii dziedziczenia czy prawa rodzinnego. Oto jego wybrane zapisy:

1,2

III. O kradzieży zwierząt [rogatych]

3. Jeśliby ktoś ukradł wołu lub krowę z cielęciem, niechaj będzie zasądzony na 1400 denarów, co czyni 35 solidów.

R1Z4G7SZ6ChI8
Złoty solid cesarza Anastazjusza I wybity za panowania Chlodwiga I.
Źródło: http://cgb.fr/, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
2,1
RMWH7U2xsUYZG1
Manuskrypt prawa salickiego przechowywany w bibliotece opactwa w Sankt Gallen.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

X. O kradzieży niewolników

1. Jeśliby ktoś ukradł niewolnika bądź konia albo zwierzę juczne, niechaj będzie zasądzony na 1200 denarów, co czyni 30 solidów.

1,2

XVIII. O ranach

3. Jeśliby ktoś ugodził innego w głowę w ten sposób, że ukazał się mózg i wystąpiły na zewnątrz trzy znajdujące się nad mózgiem kości, zasądzony zostanie na 1200 denarów, tj. 30 solidów.

5. Jeśliby ktoś uderzył człowieka tak, że krew spłynęła na ziemię i zostało mu to udowodnione, winien będzie 600 denarów, tj. 15 solidów.

RtctqErslCzBL1
Kopia prawa salickiego z VIII w., przechowywana w Bibliotece Narodowej w Paryżu.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
2,1

XIX. O czarach

1. Jeśliby ktoś dał komuś zioła do wypicia i spowodował jego śmierć, zasądzony będzie na 200 solidów.

2. Jeśliby ktoś rzucił na kogoś czary, a ten uniknął ich działania, sprawca przestępstwa, któremu je udowodniono, zasądzony będzie na 2500 denarów, tj. 63 solidy.

R9qo3bbfZ5P6n
Źródło: dostępny w internecie: https://www.medievalists.net/2010/06/maleficae-et-maledictae-feminae-fourteenth-century-sources-for-key-feature-of-the-learned-interpretation-of-witchcraft-in-italy-at-the-end-of-the-middle-ages/.
1,2

XXVII. O różnych kradzieżach

16. Jeśliby ktoś zrąbał lub spalił w lesie drzewo budowlane należące do kogoś innego, będzie zasądzony na 600 denarów, tj. 15 solidów.

19. Jeśliby ktoś zabrał drzewo znakowane przed rokiem, nie ponosi żadnej winy.

24. Jeśliby ktoś zaorał cudze pole bez zezwolenia jego właściciela, zasądzony będzie na 15 solidów.

R1bvqgk93suzZ
Fragment manuskryptu Speculum humanae salvationis, Bibliothèque nationale de France.
Źródło: dostępny w internecie: https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b6000434v/f13.item.
1,2

XXX. O obelgach

3. Jeśliby mąż czy kobieta nazwali inną wolną kobietę nierządnicą i nie mogli tego udowodnić, zasądzeni zostaną na 1800 denarów, tj. 45 solidów.

4. Jeżeli ktoś nazwie innego lisem, będzie zasądzony na 3 solidy.

5. Jeśliby ktoś nazwał innego trędowatym, będzie winien 3 solidy.

R13cN2a4pHtvB
Wyobrażenie strojów Franków w latach 400‑600 według Alberta Kretschmera z końca XIX w.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
1,2

XLI. O zabójstwach dokonanych gromadnie

1. Jeśliby ktoś zabił wolnego Franka lub barbarzyńcę, który podlega prawu salickiemu, i zostanie mu to udowodnione, zasądzony zostanie na 8000 denarów, tj. 200 solidów.

3. Jeśliby zaś zabił człowieka pozostającego pod opieką królewską lub wolną kobietę, zasądzony będzie na 24 000 denarów, tj. 600 solidów.

7. Jeśliby zaś zabił Rzymianina płacącego podatek gruntowy, zasądzony będzie na 63 solidy.

R1eG0pXMtBK0p
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
2,1

XLV. O przesiedleńcach

1. Jeśliby ktoś zapragnął przesiedlić się na wieś do kogo innego, to [nawet] gdyby jeden lub kilku mieszkańców wsi chciało go przyjąć, ale znalazłby się choć jeden sprzeciwiający się temu, wówczasów nie będzie miał prawa tam się osiedlić.

3. Gdyby zaś kto przesiedlił się i w ciągu 12 miesięcy nie zgłoszono żadnego protestu, niechaj pozostanie spokojnie na miejscu, tak jak i inni sąsiedzi.

R1WmeluCpbno2
1,2

LVIII. O garści ziemi

1. Jeśliby ktoś zabił człowieka i oddawszy cały swój majątek nie będzie w stanie zgodnie z prawem uiścić całej należności, wówczas powinien zgłosić 12 współprzysiężców [dla udowodnienia], że ani na ziemi, ani pod ziemią nie posiada nic ponad to, co już dał. A następnie powinien wejść do swego domu, zebrać w garść ziemię z czterech kątów, stanąć w progu, zwróciwszy się twarzą do wnętrza domu, i w ten sposób lewą ręką rzucać tę ziemię przez plecy swoje na tego, kto jest najbliższym jego krewnym. Jeśli ojciec i bracia już zapłacili, to powinien ją rzucać na na swoich, tj. na trzech najbliższych krewniaków ze strony matki i na trzech ze strony ojca. A następnie w koszuli, bez pasa i bez obuwia, z kołem w ręku, winien przeskoczyć przez ogrodzenie i ci trzej [krewniacy ze strony matki] obowiązani są zapłacić połowę sumy, którą winien jest na podstawie umowy lub przepisu prawa. Tak samo powinni uczynić pozostali, pochodzący ze strony ojca. [...] A jeśliby nikt nie poręczył za niego uiszczenia odszkodowania, którego nie zapłacił, wówczas niechaj ów zapłaci swym życiem.

R1BsdJYpqKJVM1
Kopia Lex Salica - powstała w IX w.w niemieckiej Staatsbibliothek Bamberg.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
2,1
R1Wb3COwkYIP21

LIX. O alodiach [własności ziemskiej]

1 .Jeśliby ktoś umarł nie pozostawiwszy synów, a przeżyła go matka jego, to niechaj ona po nim dziedziczy.

2. Gdyby zaś matka nie żyła, a pozostali brat lub siostra, to niechaj oni dziedziczą.

3. Jeśliby zaś ich nie było, niechaj dziedziczy siostra matki.

4. A jeśliby następnie znalazł się bliższy krewny z tego potomstwa, to niechaj on dziedziczy.

5. Kobieta zaś nie posiada żadnego prawa do dziedziczenia ziemi, która w całości niechaj przejdzie do płci męskiej, tj. braci.

Głośność lektora
Głośność muzyki

Indeks dolny Źródło: Wiek V‑XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1999, s. 61‑65. Indeks dolny koniec

Polecenie 2

Wymień najcięższe kary wymienione w cytowanym fragmencie. Następnie wyjaśnij, od czego uzależniona była wysokość kary za zabójstwo.

RFVCnz7iGuH72
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 3

Opisz, w jaki sposób prawo salickie przewidywało współodpowiedzialność członków danego rodu za popełnione przestępstwo. Czego pozostałością były takie zapisy?

R1F25TMfEye7x
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).