E-materiały do kształcenia zawodowego

Procesy wytwarzania i kontroli oprzyrządowania odlewniczego i form

MTL.01.  Wykonywanie i naprawa oprzyrządowania odlewniczego - Modelarz odlewniczy 721104 i Technik odlewnik 311705

bg‑cyan

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
analiza sitowa
analiza sitowa

przesiewanie próbki materiału sypkiego na zestawie laboratoryjnych znormalizowanych sit w celu scharakteryzowania materiału pod względem udziału ziarn różnej wielkości.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DPkTHRigYE‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

bentonit
bentonit

osadowa skała ilasta składająca się głównie z montmorylonitu, stosowana jako lepiszcze przy sporządzaniu mas formierskich.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

filtr wlewowy
filtr wlewowy

element umieszczony w kanałach układu wlewowegoukład wlewowyukładu wlewowego w celu zatrzymania zanieczyszczeń niemetalowych, wykonany najczęściej z masy ceramicznej, mający szereg otworów, przez które przepływa metal.

Film instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”DE8ItT92bFilm instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”

forma odlewnicza
forma odlewnicza

element lub materiał otaczający wnękę, do której zostanie wprowadzony kształtowany materiał. Formy mogą być jednorazowe lub wielokrotnego użycia.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

gniazdo rdzenia
gniazdo rdzenia

wnęka w formie odtworzona przez znak rdzeniowyznak rdzeniowyznak rdzeniowy przeznaczona do usadowienia rdzenia.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

klejenie
klejenie

polega na nałożeniu warstwy kleju na łączone powierzchnie i dociśnięciu ich do siebie. Połączenie następuje dzięki adhezji miedzy klejem, a łączonymi powierzchniami.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

kokila
kokila

trwała, metalowa forma odlewniczaforma odlewniczaforma odlewnicza przeznaczona do wypełniania ciekłym metalem metodą grawitacyjną pod niskim lub wysokim ciśnieniem.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

kołek centrujący
kołek centrujący

drewniany lub metalowy kołek używany przy formowaniu do dokładnego ustalenia położenia skrzynek formierskich.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

lutowanie
lutowanie

łączenie elementów metalowych za pomocą metalowego spoiwa zwanego lutem o temperaturze topnienia niższej niż temperatura topnienia łączonych elementów. Lut, to materiał występujący w postaci drutu, płytek, pałeczek, proszków. Narzędzie ręczne służące do lutowania to lutownica lub palnik. Czynność lutowania jest również wykonywana w specjalnych piecach. Dzielimy je na lutowanie miękkie i twarde.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

matryca
matryca

forma jedno- lub wielownękowa z metalu, tworzywa sztucznego lub innego materiału, w której wykonuje się modele jednorazowe.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

mieszarki do mas
mieszarki do mas

maszyny do mieszania okresowego piasków formierskich lub mas rdzeniowych z materiałem wiążącym, wodą i odpowiednimi dodatkami formierskimi lub maszyny do mieszania ciągłego, w których zawartość jest mieszana i przenoszona do otworu wylotowego w sposób ciągły.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

model odlewniczy
model odlewniczy

przyrząd za pomocą którego w czasie wykonywania formy odlewniczejforma odlewniczaformy odlewniczej odtwarza się zewnętrzny kształt odlewu i znaki rdzenioweznak rdzeniowyznaki rdzeniowe.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

nadlew
nadlew

zasobnik ciekłego metalu (stopu), połączony z odlewem i przeznaczony do zasilania krzepnącego odlewu ciekłym metalem. Głównym jego zadaniem jest zapobieganie tworzenia się jam skurczowych i rzadzizn w odlewie. Nadlewy mogą być górne, boczne, zakryte lub odkryte.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

narzędzia formierskie
narzędzia formierskie

narzędzia używane przez formierzy i rdzeniarzy przy ręcznym wykonywaniu form i rdzeni odlewniczychrdzeń odlewniczyrdzeni odlewniczych. Należą do nich: łopaty, sita, ubijaki ręczne i pneumatyczne, listwy, nakłuwaki, haczyki, gładziki, łyżeczki, jaszczurki, lancety, paluszki, szczotki, pędzle formierskie, woreczki.

RGiiA8BcpC3Ro
Przykłady narzędzi formierskich.  A‑sito, B - haczyk do wyjmowania modelu, C - pędzel, D - łopata, E - lancet z haczykiem, F – esówka
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

nitowanie
nitowanie

połączenie nierozłączne, pośrednie, połączenie mechaniczne elementów za pomocą nitów zwykle w postaci trzpieni walcowych z łbami.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

odżużlacz
odżużlacz

element układu wlewowegoukład wlewowyukładu wlewowego mający za zadanie zatrzymanie zanieczyszczeń niemetalowych.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

osnowa masy formierskiej
osnowa masy formierskiej

sypki materiał formierski o ziarnach większych niż 0,02mm, stosowany jako podstawowy składnik masy formierskiej.

R1Iy9PdH9PYKo
Schemat wiązania mas formierskich o osnowie piaskowej z bentonitem.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

piec odlewniczy
piec odlewniczy

piec służący do topienia i ewentualnie uszlachetnienia ciekłych metali i stopów. Mogą być ogrzewane paliwem stałym, ciekłym, gazowym lub zasilane energią elektryczną.

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

Film instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”DE8ItT92bFilm instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”

płyta podmodelowa
płyta podmodelowa

płyta na której układa się model i skrzynkę formierską przy formowaniu ręcznym lub płyta o wymiarach i kształtach dopasowanych do określonej maszyny formierskiej.

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

Film instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”DE8ItT92bFilm instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”

przelew
przelew

element układu wlewowegoukład wlewowyukładu wlewowego, przeznaczony do odprowadzania gazów z formy, wyprowadzania zanieczyszczeń niemetalowych z wnęki formy, osłabienia uderzenia metalu o górną część formy oraz oceny zapełnienia formy metalem.

Film instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”DE8ItT92bFilm instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

puder formierski
puder formierski

drobny materiał zapobiegający przylepianiu się masy formierskiej do modelu lub rdzennicyrdzennicardzennicy np. mączka kwarcowa.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Film instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”DE8ItT92bFilm instruktażowy - tutorial „Stanowisko oraz materiały niezbędne do wykonania formy odlewniczej”

rdzennica
rdzennica

oprzyrządowanie odtwarzające cały rdzeń lub część zestawu rdzeniowego. Rozróżnia się rdzennice skrzynkowe, ramkowe lub wzorniki. Mogą być wykonane z drewna, metalu lub tworzyw sztucznych.

RilJD6uvLTRyy
Rdzennica 
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

rdzennik
rdzennik

część rdzenia, która nie odtwarza kształtu odlewu lecz służy do umocowania rdzenia w gniazdach rdzeniagniazdo rdzeniagniazdach rdzeniaformie odlewniczejforma odlewniczaformie odlewniczej.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

rdzeń odlewniczy
rdzeń odlewniczy

element formy odlewniczejforma odlewniczaformy odlewniczej odtwarzający wewnętrzne wymiary, kształty odlewu. Może być wykonany ręcznie lub maszynowo. Może być wzmacniany szkieletem lub żebrami. Odpowietrzenie rdzeni odbywa się przez kanały odpowietrzające, które wykonuje się ręcznie lub stosuje się specjalne wkładki np. elastyczne rurki perforowane.

Rq378ibZjmrC7
Budowa rdzenia 
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

spawanie
spawanie

to połączenie bezpośrednie; powstaje w wyniku stopienia części łączonych i wprowadzenia w miejscu połączenia dodatkowego materiału – spoiwa. Stosowane jest np. do łączenia metali (głównie stali) i tworzyw sztucznych.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Rzeczywistość wirtualna „Łączenie materiałów z wykorzystaniem metody spawania”DaOOVfZKxRzeczywistość wirtualna „Łączenie materiałów z wykorzystaniem metody spawania”

układ wlewowy
układ wlewowy

zespół kanałów, wnęk i innych elementów formy przeznaczony do doprowadzenia ciekłego metalu do wnęki formy oraz zatrzymania zanieczyszczeń niemetalowych.

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

wlew doprowadzający
wlew doprowadzający

element układu wlewowegoukład wlewowyukładu wlewowego w postaci kanału znajdujący się najbliżej wnęki formy, przez który przepływa ciekły metal podczas zalewania formy.

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

Interaktywne materiały sprawdzająceDU3uL7pGKInteraktywne materiały sprawdzające

wlew główny
wlew główny

wlew usytuowany w formie, najczęściej pionowo, łączący zbiornik wlewowyzbiornik wlewowyzbiornik wlewowywlewem rozprowadzającymwlew rozprowadzającywlewem rozprowadzającym lub wlewem doprowadzającymwlew doprowadzającywlewem doprowadzającym.

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

wlew rozprowadzający
wlew rozprowadzający

wlew łączący wlew głównywlew głównywlew głównywlewami doprowadzającymiwlew doprowadzającywlewami doprowadzającymi, który może jednocześnie hamować szybkość przepływu metalu i zatrzymać zanieczyszczenia niemetalowe.

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

zbiornik wlewowy
zbiornik wlewowy

otwarta wnęka w górnej części formy odlewniczejforma odlewniczaformy odlewniczej do której wlewa się ciekły metal z kadzi odlewniczej.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”

zgrzewanie
zgrzewanie

to połączenia metali i tworzyw sztucznych przez miejscowe dociskanie łączonych elementów przy jednoczesnym podgrzewaniu wystarczającym do doprowadzenia łączonych materiałów do stanu plastyczności (ciastowatości). Na granicy dyfuzji i adhezji cząsteczek łączonych materiałów tworzy się zgrzeina. Skuteczność zgrzewania zależy od temperatury, docisku i czasu trwania procesu.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

znak rdzeniowy
znak rdzeniowy

część modelu przeznaczona do odtworzenia w formie gniazda rdzeniagniazdo rdzeniagniazda rdzenia.

E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”DDo9u2A91E‑book „Wykonywanie, kontrola i naprawa oprzyrządowania odlewniczego”

Wizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”DrPQCRHcwWizualizacja modelu w grafice 3D „Narzędzia i przyrządy formierskie do formowania ręcznego i maszynowego”