Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik wiertnik3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik wiertnik

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie – zgodnie z podstawą programową – celów kształcenia w zawodach wiertacz i technik wiertnik.

E‑materiał przeznaczony dla kwalifikacji:

$\text{GIW}.12.$ Wykonywanie prac wiertniczych wyodrębnionej w zawodach: wiertacz XXX, technik wiertnik 311707

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celu kształcenia określonego dla kwalifikacji:

GIW.12. Wykonywanie prac wiertniczych:

• rozpoznanie zagrożeń naturalnych oraz stosowanie zasad profilaktyki przeciwerupcyjnej w procesie wiercenia

GIW.13. Organizacja i prowadzenie prac wiertniczych:

• dobór elementów wyposażenia przeciwerupcyjnego wylotu otworu i przewodu wiertniczego.

Efekty kształcenia

GIW.12.8. Likwidowanie awarii i komplikacji wiertniczych.

Uczeń:

1) charakteryzuje ciśnienia związane z wykonywaniem otworów wiertniczych,

2) charakteryzuje warunki równowagi ciśnień w otworze wiertniczym,

3) charakteryzuje zagrożenia naturalne występujące podczas wykonywania robót geologicznych,

4) charakteryzuje procedury związane z opanowaniem przypływu płynu złożowego do otworu,

5) charakteryzuje urządzenia zabezpieczenia przeciwerupcyjnego wylotu otworu wiertniczego i wylotu przewodu wiertniczego,

6) stosuje zasady profilaktyki przeciwerupcyjnej.

GIW.13.4. Rejestrowanie i interpretacja odczytów wskazań przyrządów kontrolno‑pomiarowych.

Uczeń:

2) dokonuje analizy i interpretacji wskazań przyrządów kontrolno‑pomiarowych,

9) projektuje uzbrojenie wylotu otworu wiertniczego i wylotu przewodu wiertniczego,

10) przestrzega procedur wykonywania prób ciśnieniowych.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieDM1ZXLbwlWprowadzenie

Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiały multimedialne

Zawierają różnego rodzaju multimedia, które ułatwiają uczącemu się przyswojenie wiedzy. W materiale znajdują się następujące e‑materiały:

• Sekwencje filmowe Stosowanie zasad profilaktyki przeciwerupcyjnej oraz rodzaje stosowanych przyrządów kontrolno‑pomiarowych do pomiaru stężeń gazów w procesie wierceniaD9LSs6WnBSekwencje filmowe Stosowanie zasad profilaktyki przeciwerupcyjnej oraz rodzaje stosowanych przyrządów kontrolno‑pomiarowych do pomiaru stężeń gazów w procesie wiercenia omawiają rodzaje możliwych zagrożeń naturalnych występujących podczas wiercenia otworów, zasady profilaktyki przeciwerupcyjnej oraz doboru przyrządów używanych w tych procesach.

• Wizualizacja 3D Urządzenia przeciwerupcyjne oraz stosowane przyrządy kontrolno‑pomiarowe do pomiaru stężeń gazówDRF3TLZysWizualizacja 3D Urządzenia przeciwerupcyjne oraz stosowane przyrządy kontrolno‑pomiarowe do pomiaru stężeń gazów prezentuje budowę urządzeń przeciwerupcyjnych, rodzaje stosowanych sprzętów do zapobiegania i likwidacji erupcji, rodzaje stosowanych przyrządów kontrolno‑pomiarowych do pomiaru stężeń gazów oraz sprzęt do wykrywania gazów, stosowane w procesie wiercenia i opróbowania otworów geologiczno–poszukiwawczych.

• Galeria zdjęć Przeciwerupcyjne wyposażenie przewodu wiertniczego i wlotu otworu wiertniczegoDRT2LJpoUGaleria zdjęć Przeciwerupcyjne wyposażenie przewodu wiertniczego i wlotu otworu wiertniczego zawiera zdjęcia przedstawiające elementy przeciwerupcyjnego wyposażenia przewodu wiertniczego i wlotu otworu wiertniczego.

3. Obudowa dydaktyczna

• Interaktywne materiały sprawdzająceD17xFZ4dOInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

• Słownik pojęć dla e‑materiałuD1A73aIgISłownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

• Przewodnik dla nauczycielaD1ACkMBxzPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

• Przewodnik dla uczącego sięD16px1SZ6Przewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

• Netografia i bibliografiaDS9C8FrKaNetografia i bibliografia stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

• Instrukcja użytkowaniaD4SWZhwspInstrukcja użytkowania objaśnia działanie materiału oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania e‑materiału w pracy dydaktycznej dla zawodów wiertacz i technik wiertnik

Praca uczniów podczas zajęć

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom zapamiętanie pojęć związanych z profilaktyką przeciwerupcyjną stosowaną w procesie wiercenia.

Praca na lekcji zakłada aktywną postawę zarówno nauczyciela, jak i uczniów.

Ważnym założeniem jest praca nad jednym materiałem na różne sposoby i za pomocą różnych technik, mająca na celu jak najlepsze zapamiętanie informacji.

Poniżej znajdują się propozycje wykorzystania poszczególnych elementów materiału w ramach lekcji, w samodzielnej pracy ucznia, pracy w grupach i pracy całego zespołu klasowego.

Praca uczniów w grupach i w zespole klasowym

Sekwencje filmowe – Stosowanie zasad profilaktyki przeciwerupcyjnej oraz rodzaje stosowanych przyrządów kontrolno‑pomiarowych do pomiaru stężeń gazów w procesie wiercenia

1. Nauczyciel prezentuje uczniom na tablicy wirtualnej listę pytań do filmu. Mają one na celu zwrócenie uwagi na kluczowe zagadnienia i skupienie uwagi uczniów na prezentowanym materiale.
   Pytania:

• Jakie są zasady profilaktyki przeciwerupcyjnej?

• Dlaczego profilaktyka przeciwerupcyjna jest ważna?

• Jakie przyrządy kontrolno‑pomiarowe są stosowane do pomiarów stężeń gazów w procesie wiercenia?

2. Nauczyciel odtwarza sekwencje filmowe.

3. W czasie trwania sekwencji uczniowie sporządzają notatki.

4. Uczniowie odpowiadają na zadane pytania.

5. Sekwencje filmowe zostają odtworzone ponownie. Tym razem nauczyciel zatrzymuje film co jakiś czas i omawia poszczególne zagadnienia dotyczące profilaktyki przeciwerupcyjnej i przyrządów kontrolno‑pomiarowych do pomiaru stężeń gazów w procesie wiercenia. Notuje na tablicy kluczowe informacje.

6. Uczniowie dzielą się na grupy. Każda z grup na podstawie wcześniejszych notatek i wykładu nauczyciela tworzy spójną notatkę odpowiadającą na jedno z pytań zadanych do sekwencji filmowych.

Wizualizacja 3D – Urządzenia przeciwerupcyjne oraz stosowane przyrządy kontrolno‑pomiarowe do pomiaru stężeń gazów

1. Podczas zajęć nauczyciel pokazuje uczniom na tablicy interaktywnej modele przedstawiające urządzenia przeciwerupcyjne oraz stosowane przyrządy kontrolno‑pomiarowe do pomiaru stężeń gazów. Dzięki formatowi 3D uczniowie mają możliwość zobaczenia urządzeń w pełnej panoramie i przyjrzeniu się z bliska ich elementom.

2. Uczniowie dzielą się na grupy.

3. Każda z grup ma za zadanie szczegółowo przeanalizować jeden z modeli – elementy, funkcje, zastosowanie i przeznaczenie.

4. Każda z grup na forum prezentuje dany model. Nauczyciel weryfikuje poprawność prezentowanych informacji.

5. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej opisy umieszczone pod każdą wizualizacją 3D i wspólnie z uczniami omawia wymienione oraz niewymienione cechy charakterystyczne.

Galeria zdjęć – Przeciwerupcyjne wyposażenie przewodu wiertniczego i wlotu otworu wiertniczego

1. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Każda grupa otrzymuje pulę grafik przedstawiających poszczególne elementy przeciwerupcyjnego wyposażenia przewodu wiertniczego i wlotu otworu wiertniczego.

2. Zadaniem uczniów jest przydzielenie grafik do odpowiedniej grupy (przeciwerupcyjnego wyposażenia przewodu wiertniczego lub wlotu otworu wiertniczego) i nazwanie elementów poprzez dopisanie nazw.

3. Nauczyciel, używając galerii zdjęć, sprawdza poprawność wykonanego zadania i w razie zajścia takiej potrzeby udziela komentarza do nieprawidłowych rozwiązań; uczniowie tworzą notatki z zajęć.

Interaktywne materiały sprawdzające

1. Nauczyciel dzieli klasę na grupy.

2. Grupy odpowiadają na pytania zamieszczone w interaktywnych materiałach sprawdzających.

3. Nauczyciel prosi grupy o podanie efektu wspólnej pracy (liczba zdobytych punktów, pytania z błędną odpowiedzią).

4. Do każdego błędnie wykonanego zadania przez grupę nauczyciel zadaje dodatkowe pytanie.

5. Grupy zapisują pytania nauczyciela i udzielają na nie odpowiedzi.

6. Nauczyciel stara się, aby wszystkie grupy poradziły sobie z zadaniami.

Słownik pojęć dla e‑materiału

1. Nauczyciel drukuje hasła wraz z ich omówieniem zawartym w słowniku pojęć dla e‑materiału, ale w taki sposób, aby oddzielić hasła od definicji.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na 8 grup; każda z nich otrzymuje wydrukowane cztery hasła i cztery definicje.

3. Zadaniem każdej z grup jest przyporządkowanie hasła do odpowiadającej mu definicji. Czas wykonania zadania to 5 minut.

4. Ćwiczenie jest doskonałym uzupełnieniem pracy uczniów na lekcji i pozwala utrwalić zdobytą wiedzę.

Samodzielna praca uczniów podczas zajęć

Sekwencje filmowe – Stosowanie zasad profilaktyki przeciwerupcyjnej oraz rodzaje stosowanych przyrządów kontrolno‑pomiarowych do pomiaru stężeń gazów w procesie wiercenia

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby odliczyli kolejno od 1 do 4.

2. Na tablicy nauczyciel zapisuje 4 polecenia: 1) Wymień rodzaje możliwych zagrożeń naturalnych występujących podczas wiercenia otworów 2) – Wymień zasady profilaktyki przeciwerupcyjnej, 3) – Wymień przyrządy kontrolno‑pomiarowe stosowane do pomiarów stężeń gazów w procesie wiercenia, 4) Odpowiedz w kilku zdaniach na pytanie, dlaczego profilaktyka przeciwerupcyjna jest ważna.

3. Nauczyciel prosi uczniów, aby zapisali polecenie, którego numer odpowiada podanej przez nich podczas odliczania liczbie.

4. Uczniowie oglądają sekwencje i na ich podstawie zapisują odpowiedzi.

5. Podczas zajęć wybrani uczniowie prezentują wyniki swojej pracy, a ich koledzy uzupełniają podawane przez nich informacje. Ewentualne błędy koryguje nauczyciel.

Wizualizacja 3D – Urządzenia przeciwerupcyjne oraz stosowane przyrządy kontrolno‑pomiarowe do pomiaru stężeń gazów

1. Nauczyciel prosi uczniów o obejrzenie multimedium.

2. Następnie prosi uczniów o wybranie dwóch modeli z wizualizacji oraz znalezienie w internecie ich budowy, przeznaczenia lub innych cech charakterystycznych.

3. Nauczyciel zapisuje na tablicy nazwy elementów.

4. Zgłaszający się do odpowiedzi uczniowie prezentują, czego dowiedzieli się z internetu.

5. Nauczyciel uzupełnia wiedzę na temat elementów niewystarczająco scharakteryzowanych oraz tych, które nie zostały omówione.

Galeria zdjęć – Przeciwerupcyjne wyposażenie przewodu wiertniczego i wlotu otworu wiertniczego

1. Nauczyciel drukuje elementy przeciwerupcyjnego przewodu wiertniczego i wlotu otworu wiertniczego oraz ich nazwy w liczbie sztuk odpowiadającej liczbie osób w klasie. Zdjęcia mogą być wydrukowane razem na jednej lub dwóch kartkach, natomiast nazwy elementów – każdy na osobnej.

2. Każdy z uczniów otrzymuje zestaw zdjęć oraz nazw.

3. Zadaniem uczniów jest przyporządkowanie nazwy do zdjęcia.

4. Wybrany uczeń prezentuje efekty swojej pracy, a pozostali uczniowie korygują jego odpowiedzi.

5. Uczniowie poprawnie przesuwają odpowiedzi w swoich pracach, jeśli popełnili błędy.

Interaktywne materiały sprawdzające

• Nauczyciel wyświetla interaktywne materiały sprawdzające podczas zajęć.

• Uczniowie samodzielnie rozwiązują zadania.

• Nauczyciel daje szansę na udzielenie prawidłowych odpowiedzi każdemu z uczniów, wyznacza odpowiednią ilość czasu na ich wykonanie.

• W przypadku problemów z rozwiązaniem zadań nauczyciel pomaga w zrozumieniu zagadnień i naprowadza na poprawną odpowiedź.

• Nauczyciel po uzyskaniu prawidłowych odpowiedzi wyjaśnia każdą z nich, aby pomóc w ich zrozumieniu uczniom, którzy mają z tym problemy.

• Prawidłowo rozwiązane zadania mogą być wyświetlane przez nauczyciela, na przykład na tablicy interaktywnej.

Wykorzystanie materiału multimedialnego poza zajęciami

Praca indywidualna

Przed lekcją

1. Nauczyciel przed rozpoczęciem zajęć prosi uczniów o zapoznanie się z e‑materiałem – sekwencjami.

2. Nauczyciel przekazuje uczniom zestaw pytań. Odpowiedzi na te pytania uczniowie znajdą w udostępnionych materiałach. Pytania obejmują kwestie poruszane w zadaniach zawartych w interaktywnych materiałach sprawdzających. Nauczyciel musi tylko przeformułować te zadania na pytania dla uczniów.

3. Uczeń przesyła nauczycielowi (np. e‑mailem) odpowiedzi na pytania i przychodzi na lekcję przygotowany do dalszych działań (zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce).

Podczas lekcji

1. Nauczyciel zatwierdza materiały (odpowiedzi na pytania) przesłane przez ucznia.

2. Teraz uczeń przystępuje do realizacji zadania praktycznego.

3. Nauczyciel przydziela mu zadanie: Odpowiedz na pytanie, dlaczego profilaktyka przeciwerupcyjna jest ważna i jakie zasady profilaktyki należy stosować.

4. Uczeń w skupieniu odpowiada na pytanie.

5. Ostatnim etapem jest zaprezentowanie wypowiedzi na forum klasy przez wybranych uczniów.

6. Pozostali uczniowie mogą uzupełnić wypowiedź.

Praca w grupach

Przed lekcją

1. Uczniowie dzieleni są na grupy.

2. Każda z grup losuje na lekcji z puli jedną zasadę profilaktyki przeciwerupcyjnej.

3. Domowym zadaniem uczniów jest zapoznanie się z każdym zasobem (sekwencjami filmowymi, wizualizacją 3D i galerią zdjęć) oraz przygotowanie prezentacji na temat wylosowanego tematu.

4. Wewnątrz grupy uczniowie mogą się podzielić zadaniami, np. jedna osoba przygotuje zrzuty ekranu i opracowuje warstwę wizualną prezentacji, druga opisze, na czym polega dana zasada, trzecia wymieni przyrządy, jakich należy użyć.

5. Ostatecznym efektem pracy będzie prezentacja w formacie .ppt zawierający grafiki oraz treści pisemne.

Podczas lekcji

1. Grupy uczniów przedstawiają i omawiają swoje prezentacje.

2. Nauczyciel uzupełnia informacje, tłumaczy i wspiera uczniów.

3. W przypadku pytań nauczyciel udziela odpowiedzi i pomaga lepiej zrozumieć dane zagadnienie.

4. Na podstawie wykonanych prac grupy są odpowiednio oceniane.

5. Uczniowie notują pozyskane informacje.

6. Ostatnim etapem jest analiza zadania w postaci udzielania odpowiedzi na pytania, np. „Co sprawiło grupie trudność?”; „Co grupy wykonały bez problemu?”; „Na co zwrócilibyście uwagę, przygotowując prezentację następnym razem?”; „Czy jesteście zadowoleni z efektów swojej pracy?”.

Wykorzystanie materiału multimedialnego do indywidualizacji pracy z uczącymi się

E‑materiał daje możliwość samodzielnej pracy ucznia, współpracy w grupie przy wspólnym uczestniczeniu w procesie edukacyjnym i indywidualizację procesu dydaktycznego podczas zajęć i poza nimi poprzez samodzielny wybór ucznia lub wymuszony przez nauczyciela poziom trudności wykonywanych czynności i zadań.

Przy pracy samodzielnej nauczyciel indywidualizuje proces poprzez dostosowanie zastosowanego e‑materiału do możliwości percepcyjnych ucznia. Sposób przekazywania wiedzy i budowania umiejętności ucznia będzie zależał w dużej mierze od nauczyciela i prowadzenia przez niego procesu dydaktycznego. Dodatkowo oprawa dydaktyczna zastosowana przy omawianiu zagadnień daje szerokie pole do działania dla uczącego. Zastosowanie materiałów pozwala realizować zasadę „nigdy tak samo”, w której praktycznie ten sam zakres materiału może być ujęty na wiele sposobów. Zapobiega to monotonii w procesie nauczania i uczenia się przez uczniów. Przy pracy w grupie nauczyciel prowadzi proces grupowy, rozwijając nie tylko zasób związany z wiedzą, ale też umiejętność uczenia się przez uczniów (w grupie i samodzielnie) oraz przyjmowania różnych ról grupowych (czasem takich, w których uczniowie czują lekki dyskomfort). Pozwala to budować umiejętności społeczne. Przyjmowanie ról w grupie w połączeniu z różnorodnością zadań dopasowaną do ucznia stanowi wyzwanie dla nauczyciela i uczniów. Daje też wiele możliwości. Ważnym elementem, który uatrakcyjnia i indywidualizuje proces dydaktyczny, jest pozostawienie przez nauczyciela przestrzeni do błędów. Dzięki temu uruchamiają się procesy wsparcia uczniów przez siebie nawzajem i uczenia się od siebie. Wspiera to naturalną potrzebę zdobywania informacji.

Interaktywne materiały sprawdzające dają uczniowi możliwość sprawdzenia poziomu własnej wiedzy i uzyskania szybkiej i precyzyjnej informacji zwrotnej. Ich zróżnicowanie pozwala dotrzeć z informacją zwrotną i wskazać, na różne sposoby, zakres materiału konieczny do powtórzenia. Jednocześnie nakłaniają do podejmowania kolejnych prób poprawnego ich uzupełnienia.

Wykorzystanie materiału multimedialnego do pracy z uczącymi się o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Ważnym elementem przy pracy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych przy użyciu e‑materiału jest rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia i dopasowanie treści oraz formy materiału do możliwości psychofizycznych uczniów. Oznacza to w praktyce „prowadzenie” ucznia przez materiał poprzez zadawanie dodatkowych pytań i udzielanie szczegółowych odpowiedzi lub w przypadku uczniów zdolnych - pozostawienie więcej swobody.

Ważnym aspektem pracy z materiałem będzie także przydzielanie zadań do pracy w małych grupach (parach), w których jedna osoba radzi sobie z opanowaniem materiału dobrze, ale dodatkową rolą tego ucznia będzie wsparcie osoby, która potrzebuje bardziej szczegółowych wyjaśnień. W szczególnych przypadkach może taka osoba potrzebować wsparcia nauczyciela wspierającego, a jego zadania samodzielne mogą obejmować proste polecenia.

Odtwarzanie każdego e materiału jest możliwe również w trybie dostępności, który zawiera alternatywne wersje materiałów dostępne dla użytkowników z dysfunkcjami wzroku i słuchu. Ułatwia to dostęp do wiedzy i pozwala na zlikwidowanie niektórych barier społecznych i komunikacyjnych, a także umożliwia wyrównywanie szans w procesie nauczania uczenia się. Nauczyciel może dostosować pracę z każdym zasobem do indywidualnych potrzeb uczniów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Problemy techniczne z odtwarzaniem e‑materiału

W przypadku problemów z wyświetlaniem się multimediów w e materiale należy upewnić się, że urządzenie (komputer, laptop, smartfon itp.) ma dostęp do sieci internetowej. Najczęstszą przyczyną spowolnienia internetu jest otwarcie zbyt wielu aplikacji lub zakładek w przeglądarce internetowej na urządzeniu. Wolne ładowanie się stron może być również wywołane słabym łączem internetowym; odczuwalne będzie to zwłaszcza w przypadkach prób otwarcia stron zawierających wizualizacje 3D. Słaba jakość połączenia może być też spowodowana wyczerpaniem się danych pakietowych, jeżeli użytkownik korzysta z internetu mobilnego.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści