Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
E-materiały do kształcenia zawodowego

Narzędzia kontroli dekontaminacji

MED.12. Wykonywanie dekontaminacji sprzętu i wyrobów medycznych - Technik sterylizacji medycznej 321104

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
centralna sterylizatornia
centralna sterylizatornia

odrębny dział obiektu, w którym udzielane są stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, lub odrębna jednostka organizacyjna, w której wykonywane są usługi w zakresie dekontaminacji, w tym sterylizacji, stanowiąca wyodrębniony zespół pomieszczeń wyposażonych w urządzenia do mycia i dezynfekcji oraz sterylizacji wyrobów medycznych

cykl sterylizacji
cykl sterylizacji

następujące po sobie fazy procesu zachodzące w komorze sterylizatora, w wyniku których zachodzi proces sterylizacji

czynnik sterylizujący
czynnik sterylizujący

charakteryzująca się działaniem biobójczym wystarczającym do osiągnięcia sterylności w określonych warunkach jednostka fizyczna lub chemiczna, lub kombinacja obu

data logger (też: dataloger)
data logger (też: dataloger)

elektroniczne urządzenie rejestrujące dokładny przebieg procesu dekontaminacji, dokonujące pomiaru krytycznych parametrów fizycznych procesu mycia i dezynfekcji, umożliwiające wydruk raportu zaraz po zakończeniu procesu

data ważności
data ważności

określenie daty granicznej, do której zalecane jest użycie wyrobu, wyrażone minimum jako dzień, miesiąc i rok

degazacja
degazacja

jeden z etapów procesu sterylizacji tlenkiem etylenu, w trakcie którego usuwane są pozostałości gazu z komory i wsadu sterylizatora; minimalny czas degazacji zależy m.in. od rodzaju sterylizowanego materiału

dekontaminacja
dekontaminacja

proces redukcji czynników biologicznych poprzez mycie, dezynfekcję, sterylizację; zakres dekontaminacji zależy od wymaganego poziomu czystości mikrobiologicznej

dezynfekcja
dezynfekcja

proces niszczenia metodami fizycznymi lub chemicznymi wegetatywnych (aktywnych) form drobnoustrojów

dezynfekcja chemiczna
dezynfekcja chemiczna

dezynfekcja osiągnięta przez działanie jednego środka chemicznego lub więcej

dezynfekcja chemiczno‑termiczna
dezynfekcja chemiczno‑termiczna

dezynfekcja osiągnięta przez działanie jednego środka chemicznego lub więcej oraz działanie ciepła wilgotnego

dezynfekcja manualna
dezynfekcja manualna

redukcja liczby mikroorganizmów na narzędziach, przedmiotach, powierzchniach, osiągana poprzez zmywanie, przecieranie, nawilżanie, zanurzanie czy wypełnianie płynem dezynfekcyjnym

dezynfekcja maszynowa
dezynfekcja maszynowa

redukcja liczby mikroorganizmów na narzędziach, przedmiotach, powierzchniach, osiągnięta poprzez użycie myjni‑dezynfektorów, komór dezynfekcyjnych

dezynfekcja niskiego stopnia
dezynfekcja niskiego stopnia

proces redukcji wegetatywnych form bakterii (oprócz prątków), wirusów osłonkowych (np. HBV, HCV, HIV) i grzybów w ograniczonym zakresie (działanie grzybobójcze wobec drożdżaków – organizm testowy Candida albicans); oznaczenie preparatu: B, F, V‑osłonkowe

dezynfekcja średniego stopnia
dezynfekcja średniego stopnia

proces redukcji wegetatywnych form wszystkich gatunków bakterii (w tym prątków), wszystkich wirusów (w tym osłonkowych i bezosłonkowych) oraz pełnego spektrum grzybów (organizm testowy Candida albicans) i A. brasiliensis (dawniej A. niger); oznaczenie preparatu: B, F, V, prątki

dezynfekcja termiczna
dezynfekcja termiczna

dezynfekcja osiągnięta przez działanie ciepła wilgotnego

dezynfekcja wysokiego stopnia (DWS)
dezynfekcja wysokiego stopnia (DWS)

proces redukcji wegetatywnych form wszystkich gatunków bakterii, prątków –
M. teraeM. avium – wszystkich wirusów (w tym bezosłonkowych i osłonkowych), pełnego spektrum grzybów (organizmy testowe C. albicansA. brasiliensis (dawniej A. niger) oraz przetrwalników bakterii (spor); oznaczenie preparatu: B, F, V, prątki, S)

inkubator
inkubator

urządzenie pozwalające na precyzyjne ustawienie określonej temperatury i czasu, mające zastosowanie do inkubacji i odczytu wskazań testów biologicznych stosowanych jako kontrola procesu sterylizacji

instrumenty MIC
instrumenty MIC

instrumenty stosowane w mikrochirurgii małoinwazyjnej (od MICro), których części funkcjonalne są szczególnie małe lub składają się z drobnych elementów, na przykład narzędzia okulistyczne

instrumenty odporne na działania wysokich temperatur
instrumenty odporne na działania wysokich temperatur

wyroby medyczne i osprzęt nadające się do dezynfekcji termicznej i sterylizacji parą

instrumenty wrażliwe na działania wysokich temperatur
instrumenty wrażliwe na działania wysokich temperatur

wyroby medyczne i osprzęt, których nie wolno poddawać dezynfekcji termicznej ani sterylizować parą

komora myjni‑dezynfektora
komora myjni‑dezynfektora

części myjni‑dezynfektora, w której wsad jest poddawany myciu i dezynfekcji

komora podawcza
komora podawcza

urządzenie przelotowe do przekazywania wyrobów, wyposażone w dwoje drzwi po przeciwległych stronach z mechanizmem uniemożliwiającym jednoczesne ich otwarcie

konserwacja
konserwacja

celowe nanoszenie środków konserwujących na narzędzia w obrębie przegubów, zamków lub gwintów i na powierzchniach ślizgowych po przeprowadzonym procesie mycia i dezynfekcji

kontaminacja
kontaminacja

zanieczyszczenie niepożądanymi substancjami, w tym mikroorganizmami

kontrola procesów sterylizacji
kontrola procesów sterylizacji

działanie polegające na kontroli parametrów krytycznych procesu przy wykorzystaniu metod fizycznych, biologicznych, chemicznych potwierdzające prawidłowość przebiegu każdego procesu sterylizacji

korozja
korozja

oddziaływanie fizykochemiczne między metalem i środowiskiem. Pod pojęciem korozji rozumie się na ogół pochodzące z powierzchni zanieczyszczenie spowodowane wpływem otoczenia, np. w przypadku stali nierdzewnej – zanieczyszczenie pod wpływem działania substancji o krytycznej zawartości chlorków (krew, roztwór soli)

krytyczne parametry (zmienne)
krytyczne parametry (zmienne)

zmienne procesu, dla których wartości podczas cyklu pracy zostały określone przez wytwórcę jako wystarczające do zapewnienia, że cykl zadziała tak, jak zostało to określone podczas walidacji

kwalifikacja instalacyjna (IQ)
kwalifikacja instalacyjna (IQ)

potwierdzenie, że urządzenia zainstalowano, podłączono, zasilano mediami zgodnie z projektem

kwalifikacja operacyjna (OQ)
kwalifikacja operacyjna (OQ)

potwierdzenie, że urządzenia działają zgodnie z projektem i odpowiednimi kwalifikacjami

kwalifikacja procesowa (PQ)
kwalifikacja procesowa (PQ)

potwierdzenie, że proces prowadzi do uzyskania produktu o założonej jakości

luminometr
luminometr

urządzenie służące do odczytu testu fluorescencyjnego na obecność zanieczyszczeń biologicznych (np. obecność pozostałości białkowych) po procesie mycia i dezynfekcji

materiał biologiczny (materiał potencjalnie zakaźny)
materiał biologiczny (materiał potencjalnie zakaźny)

materiał zawierający patogen, w tym wirusa, w ilości niezbędnej do zakażenia: krew, nasienie, wydzielina z pochwy, płyn mózgowordzeniowy i inne, jak również jakakolwiek oddzielona tkanka lub narząd człowieka żywego lub martwego

metoda chemiczno‑termiczna
metoda chemiczno‑termiczna

proces w myjni‑dezynfektorze przeznaczony dla przedmiotów wrażliwych na działanie wysokich temperatur w zdefiniowanych temperaturach < 65 °C i z zastosowaniem środka dezynfekcyjnego o zdefiniowanym stężeniu i przy zdefiniowanym czasie kontaktu

metoda termiczna
metoda termiczna

proces zachodzący w myjni‑dezynfektorze, z etapem dezynfekcji wykorzystującym działanie wilgotnego nagrzewania

miejsce największego utrudnienia procesu
miejsce największego utrudnienia procesu

miejsce, które symuluje najbardziej niekorzystne warunki dla czynnika(-ków) sterylizacyjnego(-nych), jakie występują w wyrobach poddawanych sterylizacji

mikrobójczy
mikrobójczy

pojęcie ogólne, równoznaczne ze stwierdzeniem: skuteczny przeciw mikroorganizmom; nie zawiera żadnych danych dotyczących rodzajów ani zasięgu skutków

monitorowanie
monitorowanie

pomiar fizycznych zmiennych procesu maszynowego i porównanie wartości uzyskanych z wartościami wymaganymi do prawidłowego przebiegu procesu

mycie
mycie

usunięcie zanieczyszczenia z przedmiotu w stopniu umożliwiającym jego dalsze przygotowanie do użytku lub przewidziane użycie

myjnia‑dezynfektor (myjko‑dezynfektor)
myjnia‑dezynfektor (myjko‑dezynfektor)

nowoczesne urządzenie przeznaczone do czyszczenia i dezynfekcji wsadów zawierających narzędzia chirurgiczne, wyposażenie anestezjologiczne, miski, pojemniki, przybory, wyroby szklane i tym podobne przedmioty, poddawane procesowi mycia i dezynfekcji

myjnia ultradźwiękowa do narzędzi
myjnia ultradźwiękowa do narzędzi

myjnia wykorzystująca przenoszenie fal ultradźwiękowych w roztworze myjącym, co powoduje wytworzenie mikropęcherzyków (zjawisko kawitacji), które implodują (czyli zapadają się w sobie), oddzielając zanieczyszczenia od powierzchni; myjnia przeznaczona do mycia narzędzi chirurgicznych, w szczególności do narzędzi zanieczyszczonych materiałami trudnymi do usunięcia, jak np. stomatologicznych, endoskopowych czy ortopedycznych

pakiet reprezentatywny
pakiet reprezentatywny

pakiet własny potwierdzony walidacją zawierający zestaw określonych wyrobów sterylizowanych w danym cyklu sterylizacyjnym, w którym istnieją najtrudniejsze warunki dla penetracji czynnika sterylizującego (miejsce największego utrudnienia procesu)

parametry procesu
parametry procesu

wartości zmiennych krytycznych do utrzymania wyrobu sterylnego, takie jak czas, temperatura, ciśnienie, wilgotność, stężenie czynnika sterylizującego, zależne od metody sterylizacji

preparat dezynfekcyjny bakteriobójczy (B)
preparat dezynfekcyjny bakteriobójczy (B)

preparat chemiczny o działaniu redukującym w określonych warunkach wegetatywne formy bakterii (oprócz prątków)

preparat dezynfekcyjny grzybobójczy (F)
preparat dezynfekcyjny grzybobójczy (F)

preparat chemiczny wykazujący działanie redukujące w określonych warunkach grzyby i ich zarodniki (pełne spektrum – drobnoustroje testowe C. albicansAspergillus niger lub spektrum ograniczone do drożdży – organizm testowy C. albicans)

preparat dezynfekcyjny prątkobójczy
preparat dezynfekcyjny prątkobójczy

preparat chemiczny o działaniu redukującym prątki w określonych warunkach

preparat dezynfekcyjny wirusobójczy (V)
preparat dezynfekcyjny wirusobójczy (V)

preparat chemiczny, który w określonych warunkach redukuje wirusy (osłonkowe i bezosłonkowe)

preparat myjący
preparat myjący

preparat usuwający zanieczyszczenia z powierzchni wyrobów poddawanych dekontaminacji poprzez rozpad cząstek organicznych lub ułatwienie ich mieszania z wodą, posiadający zdolność obniżenia napięcia powierzchniowego wody oraz zmianę pH

pozostałości organiczne
pozostałości organiczne

pozostałości pochodzące głównie z ciała, np. krew, białko, tkanka

pożywka wzrostowa
pożywka wzrostowa

pożywka hodowlana w formie stałej lub ciekłej, zawierająca substancje niezbędne do wzrostu mikroorganizmów

priony
priony

cząsteczki białkowe o nieprawidłowej budowie przestrzennej, które mogą stanowić czynnik niebezpieczny w rozwoju chorób takich jak np.: encefalopatia gąbczasta (TSE, ang. Transmissible Spongiform Encephalopathy), gąbczasta encefalopatia bydła (BSE, ang. Bovine Spongiform Encephalopathy), choroba Creutzfeldta‑Jakoba (CJK, ang. Creutzfeldt‑Jakob Disease) i różne jej odmiany/warianty (V‑CJK, ang. Variant‑Creutzfeldt‑Jakob Disease)

rdza
rdza

produkt korozji występujący w żelazie, stali lub stopach stali, powstający wskutek utlenienia w środowisku wilgotnym

rejestrator kontroli procesu
rejestrator kontroli procesu

urządzenie, które rejestruje wartości jednej lub kilku zmiennych fizycznych odpowiedzialnych za skuteczność sterylizacji i sterowanie sterylizatorem; wyniki dostępne są w postaci wydruku lub w wersji elektronicznej; rejestratory kontrolne procesu pełnią podobną funkcję w myjniach‑dezynfektorach

reprocesowanie (ponowna obróbka) wyrobów medycznych
reprocesowanie (ponowna obróbka) wyrobów medycznych

procedura obejmująca czynności zapewniające bezpieczeństwo ponownego użycia wyrobu, takie jak rutynowy demontaż, mycie, dezynfekcja, konserwacja, testy funkcyjne i sterylizacja

skażenie
skażenie

zanieczyszczenie powierzchni ciała, przedmiotów, wody, żywności i powietrza drobnoustrojami

sterylizacja
sterylizacja

procedura przeprowadzana w celu uzyskania produktu wolnego od zdolnych do życia mikroorganizmów

sterylizacja parowa
sterylizacja parowa

walidowana metoda uwalniania produktu parą nasyconą od zdolnych do życia mikroorganizmów

sterylizator
sterylizator

urządzenie skonstruowane do wykonywania procesów sterylizacji

RlJILSCKGZ0QU
Sterylizator
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
stop twardy
stop twardy

materiały o bardzo wysokiej twardości i odporności na zużycie wyprodukowane metodą spiekania lub odlewania

ślepa próba (kontrola dodatnia)
ślepa próba (kontrola dodatnia)

test biologiczny nie poddany procesowi sterylizacji, umieszczany razem z testem poddanym sterylizacji w inkubatorze; jest to kontrola żywotności drobnoustrojów w teście; obydwa testy muszą pochodzić z tej samej serii i mieć właściwą datę ważności

temperatura referencyjna
temperatura referencyjna

temperatura odniesienia; właściwa temperatura, w jakiej powinien odbywać się dany proces

test chemiczny klasy 5
test chemiczny klasy 5

zintegrowany wskaźnik paskowy potwierdzający skuteczność procesu sterylizacji para wodną poprzez kontrolę krytycznych parametrów procesu; zawiera substancję wskaźnikową, która przesuwa się na pasku testowym w trakcie trwania procesu, zmieniając kolor paska

walidacja
walidacja

udokumentowana procedura, której celem jest utrzymanie, zapisanie i interpretacja danych, wymagana do wykazania, że przeprowadzając dany proces, zawsze otrzyma się produkt zgodny z wcześniej określonymi specyfikacjami; walidacja składa się z kwalifikacji instalacyjnej (IQ), operacyjnej (OQ) i procesorowej (PQ)

wartość A0
wartość A0

fizyczny parametr oznaczający inaktywację drobnoustrojów; koncepcja A0 umożliwia uzyskanie jednakowej skuteczności dezynfekcji termicznej w odniesieniu do różnych kombinacji temperatury i czasu

wartość Z
wartość Z

zmiana temperatury w kelwinach [K], wymagana do tego, aby w procesie dezynfekcji z wykorzystaniem wilgotnego nagrzewania uzyskać dziesięciokrotną modyfikację mikrobiologicznego współczynnika

wsad myjni
wsad myjni

wyroby, które są wkładane jednoczasowo do myjni‑dezynfektora w celu mycia i dezynfekcji w trakcie cyklu pracy

wskaźnik biologiczny
wskaźnik biologiczny

wskaźnik, który zawiera zdolne do życia drobnoustroje testowe o ustalanej oporności na określony proces sterylizacji

wskaźnik chemiczny
wskaźnik chemiczny

wskaźnik, którego działanie jest oparte na przemianie chemicznej lub fizycznej, zawierający substancję chemiczną wykrywającą obecność określonego czynnika lub określoną zmianę jednego parametru procesu lub więcej – typy wskaźników chemicznych do kontroli procesów sterylizacji są opisane we właściwych normach krajowych i międzynarodowych

wskaźnik kontroli mycia
wskaźnik kontroli mycia

preparat (wskaźnik) stosowany do badania skuteczności mycia w myjni‑dezynfektorze i w myjni ultradźwiękowej

wyrób czysty
wyrób czysty

wyrób, który został oczyszczony do stopnia koniecznego dla jego dalszej obróbki i jego zamierzonego dalszego użycia; stopień oczyszczenia zależy od poziomu ryzyka związanego z użyciem wyrobu według kwalifikacji Spauldinga

wyrób medyczny
wyrób medyczny

narzędzie, przyrząd, urządzenie, oprogramowanie, materiał lub inny artykuł stosowany samodzielnie lub w połączeniu, w tym z oprogramowaniem przeznaczonym przez jego wytwórcę do używania specjalnie w celach diagnostycznych lub terapeutycznych i niezbędnym do jego właściwego stosowania, przeznaczony przez wytwórcę do stosowania u ludzi w celu:

  • diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub łagodzenia przebiegu choroby, urazu lub upośledzenia,

  • badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej lub procesu fizjologicznego,

  • zasadnicze zamierzone działanie wyrobu medycznego w ciele lub na ciele ludzkim nie jest osiągane w wyniku zastosowania środków farmakologicznych, immunologicznych lub metabolicznych, lecz może być wspomagane takimi środkami

wyrób skażony
wyrób skażony

wyrób medyczny wielokrotnego użycia, przedmiot lub materiał zanieczyszczony materiałem biologicznym (np. krew, wydaliny, wydzieliny) lub czynnikami biologicznymi

zanieczyszczenie mikrobiologiczne
zanieczyszczenie mikrobiologiczne

populacja zdolnych do przeżycia drobnoustrojów na wyrobie lub opakowaniu (na systemie bariery sterylnej)

zestaw symulacyjny PCD
zestaw symulacyjny PCD

przyrząd testowy procesu (ang. Process Challenge Device), służący do kontroli określonych parametrów sterylizacji poprzez symulowanie największych utrudnień w trakcie trwania procesu; stosowany jest w ramach rutynowej kontroli lub walidacji procesu

zgodność dezynfekcyjna
zgodność dezynfekcyjna

zgodność (kompatybilność) wyrobu, powierzchni, przedmiotu poddanego dezynfekcji z wybraną metodą dezynfekcji i preparatem

zmienne krytyczne (parametry krytyczne)
zmienne krytyczne (parametry krytyczne)

parametry określone jako zasadnicze dla procesu sterylizacji, mające wpływ na skuteczność bójczą, wymagające monitorowania

zwalnianie wyrobu sterylnego (zwalnianie wsadu)
zwalnianie wyrobu sterylnego (zwalnianie wsadu)

zakwalifikowanie wyrobu sterylizacyjnego do użycia możliwe po przeprowadzeniu orzekania o skuteczności procesu sterylizacyjnego na podstawie zapisów ze zwalniania:

  • przy użyciu wskaźników biologicznych,

  • parametrycznego