Przeczytaj
Wojna w Zatoce Perskiej
Sukces, jakim było rozbicie bloku komunistycznego w Europie, oraz przewaga gospodarcza i militarna USA sprawiły, że po zakończeniu zimnej wojnyzimnej wojny Stany Zjednoczone jeszcze bardziej zaangażowały się w globalną politykę. Występowały przy tym jako rzecznik demokracji i wolnego rynku, a także pokoju, choć swe cele często realizowały pod groźbą bądź przy użyciu siły wojskowej.
Okazją do zaprezentowania się jako supermocarstwo i obrońca pokoju była wojna w Zatoce Perskiej, za prezydentury George’a Busha seniora – gdy 2 sierpnia 1990 r. Irak dokonał inwazji na sąsiedni Kuwejt.
Już 17 stycznia 1991 r. armia Stanów Zjednoczonych z mandatu (czyli z upoważnienia) ONZ rozpoczęła operację „Pustynna Burza”. Lotnictwo amerykańskie przeprowadziło serię nalotów na obiekty wojskowe i strategiczne (jak mosty, lotniska), a w lutym ruszyła ofensywa lądowa. Po niespełna dwóch miesiącach działań armia iracka uległa ogromnej przewadze wojsk interwencyjnych i w lutym 1991 roku Saddam HusajnSaddam Husajn został zmuszony do podpisania rozejmu. Irak musiał wycofać się z Kuwejtu i zapłacić ogromne odszkodowania. W wojnie wzięły udział także kontyngentykontyngenty pokojowe z innych państw (m.in. 300 żołnierzy polskich), decydującą rolę odegrali jednak Amerykanie, którzy przysłali największą liczbę wojsk i sprawowali dowództwo nad operacją.
Proces pokojowy na Bliskim Wschodzie
Wyrazem dominacji USA była chęć regulowania problemów występujących w różnych częściach świata, nie tylko poprzez militarną interwencję, ale również udział w negocjacjach pokojowych – jak było to na Bliskim Wschodzie.
W latach 80. i 90. XX wieku Palestyńczycy kontynuowali walkę o utworzenie własnego państwa lub przynajmniej rozszerzenie autonomii na terytorium Izraela. Najważniejszym ugrupowaniem, które z czasem zaczęto uważać za ich oficjalną reprezentację, była Organizacja Wyzwolenia Palestyny. W 1993 r., dzięki mediacji międzynarodowej, zakończyły się rozmowy między rządem Izraela a OWP. Podpisano wówczas w Oslo układ, zgodnie z którym organizacja to uznała istnienie państwa Izrael, a Izrael zgodził się na utworzenie w Strefie Gazy i na Zachodnim Brzegu Jordanu Autonomii Palestyńskiej, czyli wydzielonego obszaru zamieszkanego przez Palestyńczyków. Na czele autonomii jako prezydent stanął w 1994 r. przywódca OWP, Jasir Arafat.
Nie zakończyło to jednak konfliktu między Żydami i Arabami. Palestyńscy fundamentaliści dążyli bowiem do całkowitego zniszczenia Izraela i nasilili ataki terrorystyczneterrorystyczne, wymierzone głównie w ludność cywilną. Z kolei radykałowie izraelscy nawoływali do bezwzględnej rozprawy z powstańcami i odrzucali projekty jakiejkolwiek autonomii. W tej sytuacji rozmowy, których inicjatorem wielokrotnie były Stany Zjednoczone, a zwłaszcza prezydent George W. Bush, zakończyły się niepowodzeniem. Izrael do dziś jest areną częstych zamachów bombowych i ataków rakietowych, dokonywanych przez członków arabskich organizacji terrorystycznych, a także represji i akcji odwetowych ze strony wojska i władz Izraela. Mimo prób mediacji USA w krajach arabskich są postrzegane nie jako neutralne państwo, lecz jako izraelski sojusznik.
Wojna z terroryzmem
Atak terrorystów islamskich na bliźniacze wieże World Trade Center (były głównymi częściami Światowego Centrum Handlu) w Nowym Jorku oraz Pentagon, siedzibę Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych, 11 września 2001 r. zmienił nieco obraz polityki amerykańskiej wobec świata. Na pierwszy plan wysunęła się walka z terroryzmem, przede wszystkim islamskim. Oprócz podjęcia środków zapobiegawczych – wzmożonej kontroli w obiektach szczególnie narażonych na ataki (lotniska, ambasady itp.) – Amerykanie pod hasłem wojny z terroryzmem rozpoczęli działania wymierzone bezpośrednio w bazy szkoleniowe i państwa wspierające terroryzm lub zagrażające pokojowi na świecie. Przykładem tych działań są amerykańskie interwencje w Iraku i Afganistanie.
Wyjaśnij, czym jest fundamentalizm.
Rozwój nowoczesnych technologii wojskowych umożliwił Stanom Zjednoczonym większą niż dotychczas precyzję działań militarnych. Ataki powietrzne wymierzone w strategiczne cele (bazy wojskowe, zakłady przemysłowe, infrastrukturę) do minimum sprowadziły zarówno straty własne, jak i wśród ludności cywilnej przeciwnika. Taki sposób prowadzenia wojny był odpowiedzią na krytykę interwencji zbrojnych ze strony organizacji pacyfistycznych.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D6wWt8DNl
Nagranie filmowe dotyczące świata po zakończeniu zimnej wojny.
Słownik
(z łac. contingens, D. contingentis – graniczący, przypadający w udziale) tutaj: jednostki wojskowe danego państwa pełniące służbę w międzynarodowych siłach zbrojnych
(z hebr. Ha‑Mosad le‑Modi'in u‑le‑Tafkidim Mejuchadim – Instytut do spraw Wywiadu i Zadań Specjalnych) izraelska agencja wywiadowcza, której zadaniem jest gromadzenie danych wywiadowczych, np. politycznych i gospodarczych, poza granicami kraju; utworzona 1 kwietnia 1951 roku jako Instytut Koordynacji; nazwę Mosad nadano jej w 1963 roku
wszystkie działania przestępcze skierowane przeciwko państwom, których celem jest wytworzenie stanu terroru w umysłach ludzi, grup osób lub społeczeństwa
stosunki panujące między Związkiem Sowieckim a mocarstwami zachodnimi, ze Stanami Zjednoczonymi na czele, od okresu po zakończeniu II wojny światowej do rozpadu ZSRS w 1991 r.
Słowa kluczowe
USA, NATO, wojna w Zatoce Perskiej, Bliski Wschód, terroryzm, świat na przełomie tysiącleci
Bibliografia
Czy koniec historii?, praca zbiorowa, przeł. B. Stanosz, Warszawa 1991*.*
S. P. Huntington, Zderzenie Cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, przeł. H. Jankowska, Warszawa 2008.
J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.
Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.