RdwIRf5oaigwS1

Na zdjęciu widok z góry na brzeg morski, plażę, teren zabudowany i tereny zielone oraz jezioro przybrzeżne w niewielkiej odległości od morza.

1. Pobrzeża Południowobałtyckie – podział

PobrzeżepobrzeżePobrzeże to nadmorski pas lądu, na którym zaznacza się wpływ morza na środowisko przyrodnicze – klimat, wody, roślinność, zwierzęta, a także na działalność człowieka. Zazwyczaj pas ten ma od kilku do kilkudziesięciu kilometrów szerokości. Niekiedy przyjmuje się, że umowną granicą pobrzeża jest poziomica 50 m n.p.m.
Pobrzeża Południowobałtyckie rozciągają się od Zatoki Kilońskiej w Niemczech do Zalewu Wiślanego w obwodzie kaliningradzkim (Rosja). W Polsce wyróżnione zostały trzy makroregiony – krainy geograficzne: Pobrzeże Szczecińskie na zachodzie, „środkowe” Pobrzeże Koszalińskie oraz Pobrzeże Gdańskie z Żuławami Wiślanymi na wschodzie.
Pobrzeże Szczecińskie rozciąga się od dolnego biegu Odry do ujścia Parsęty w Kołobrzegu. Jest to najszerszy pas polskich pobrzeży, na którym dominują płaskie i lekko pofałdowane tereny równin morenowych.
Pas Pobrzeża Koszalińskiego jest węższy, a to za sprawą wzniesień Pojezierza Pomorskiego, które miejscami znajdują się w odległości tylko 20 kilometrów od morza. Tereny są tu już nieco bardziej pofałdowane.
Pas Pobrzeża Gdańskiego jest najwęższy, gdyż niektóre wzniesienia Pojezierza Pomorskiego znajdują się w odległości zaledwie kilku kilometrów od morza. Wyjątek stanowią płaskie i depresyjne Żuławy Wiślane, leżące w szerokiej delcie największej polskiej rzeki.

RFEYaNy41Lmgy1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Pobrzeży Południowobałtyckich na terenie Polski. Na mapie dominuje kolor zielony oznaczający niziny. Oznaczono i opisano miasta, rzeki, jeziora i szczyty. Opisano pobrzeża i pojezierza, morze, zatoki i wyspy. Opisano państwa sąsiadujące z Polską. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie.

R1RV4WWhKifps1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Pobrzeży Południowobałtyckich na terenie Niemiec, Polski i Federacji Rosyjskiej. Treść niedotyczącą pasa pobrzeży została zamglona. Na mapie dominuje kolor zielony oznaczający niziny. Oznaczono i opisano miasta, rzeki, jeziora i szczyty. Opisano pobrzeża i pojezierza, niziny, równiny i wysoczyzny, morze, zatoki i wyspy. Opisano państwa sąsiadujące z Polską. Czerwoną wstążko zaznaczono granice państw. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co trzydzieści minut. W legendzie opisano znaki użyte na mapie.

Przebieg morskiej linii brzegowej w Polsce jest różnorodny. Ogólnie można przyjąć, że na wschodzie i zachodzie jest on urozmaicony, a w części środkowej wyrównany. Na Pobrzeżu Szczecińskim znajduje się wiele wysp wraz z największą z nich Wolinem, które odcinają od pełnego morza Zalew Szczeciński. Z kolei na Pobrzeżu Gdańskim mamy dwa długie półwyspy – Mierzeję Helską i Wiślaną – wydzielające Zatokę Pucką i Zalew Wiślany. Na Pobrzeżu Koszalińskim również występują mierzeje, ale mają one charakter zamknięty i odcinają od morza liczne jeziora przybrzeżne.

Przypomnienie z klasy 1.: jak powstaje mierzeja i jezioro przybrzeżne?

Piaski pochodzące z podmywanych przez fale morskie brzegów porywa prąd przybrzeżny, który płynie zgodnie z kierunkiem przeważających wiatrów, czyli z zachodu na wschód. Prąd ten osadza piasek w miejscu, gdzie napotyka załamanie linii brzegowej. W wyniku takiej akumulacji morskiej najpierw tworzą się podwodne ławice piasku, następnie pojawiają się maleńkie piaszczyste wysepki, a w efekcie końcowym długi piaszczysty półwysep zwany mierzeją. Początkowo mierzeja odcina od morza zatokę. Jeśli mierzeja połączy się z lądem i całkowicie odetnie zatokę od morza, to wówczas powstaje jezioro mierzejowo‑zalewowe, zwane też przybrzeżnym.

RNioz8Noxaiem1

Animacja. Widok z góry na morze, zatokę i ląd. Fale morskie i wiatr usypują z piasku podłużną mierzeję, która stopniowo odcina zatokę od otwartego morza. Kiedy mierzeja swym drugim końcem połączy się z lądem, zatoka zostaje całkowicie zamknięta i staje się jeziorem przybrzeżnym.

Animacja. Widok z góry na morze, zatokę i ląd. Fale morskie i wiatr usypują z piasku podłużną mierzeję, która stopniowo odcina zatokę od otwartego morza. Kiedy mierzeja swym drugim końcem połączy się z lądem, zatoka zostaje całkowicie zamknięta i staje się jeziorem przybrzeżnym.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja. Widok z góry na morze, zatokę i ląd. Fale morskie i wiatr usypują z piasku podłużną mierzeję, która stopniowo odcina zatokę od otwartego morza. Kiedy mierzeja swym drugim końcem połączy się z lądem, zatoka zostaje całkowicie zamknięta i staje się jeziorem przybrzeżnym.

Wąski pas lądu wzdłuż linii brzegowej, na którym zaznacza się działalność fal morskich to wybrzeżewybrzeżewybrzeże. Wyróżnia się dwie główne formy wybrzeża:

• niskie, tj. plaża – płaski teren pokryty piaskiem, zalewany przez fale morskie; piasek pochodzi ze skał wybrzeża, które są niszczone i rozdrabniane przez ruch nieustannie falującej wody; w Polsce plaże występują niemal na całej długości wybrzeża;

• wysokie, tj. klif – stromy stok bezpośrednio dochodzący do morza; pobrzeża zbudowane są osadów polodowcowych, tj. piasków, żwirów, głazów, glin, w których wody płynące wyżłobiły głębokie doliny; między dolinami zachowały się wysokie wzniesienia nazywane na przykład kępami (Kępa Oksywska i Kępa Redłowska w Gdyni); fale morskie nieustannie podmywają i niszczą wysoki brzeg, uderzając z dużą siłą w mało odporne skały, które się rozkruszają i osuwają do morza; w wyniku takiej erozji morskiej wybrzeże cofa się (zobacz animacjęivbdrmRaEe_1449739997244_0animację); wysokie klify występują m.in. na wyspie Wolin, w okolicach Przylądka Rozewie, a także w Gdyni.

Piasek pokrywa nie tylko plaże. W bliskiej odległości od morza mogą tworzyć się wydmy – piaszczyste wzniesienia o wysokości do kilkudziesięciu metrów. Zostały one usypane z piasków naniesionych przez wiatr wiejący od strony morza (akumulacja wiatrowa). W Polsce najwięcej wydm powstało w okolicach Łeby. Zaliczają się one do najwyższych w Europie – niektóre z nich mają ponad 50 m wysokości. Mówi się, że są to „wędrujące wydmy”, ponieważ ich piasek jest nieustannie przewiewany z jednych miejsc w inne. W ciągu roku wydma może „przemieścić się” nawet o 20 metrów.

RhnoHiE6BEiK61

Animacja przedstawia przesuwanie się wydmy parabolicznej. Na rysunku przekrój poprzeczny przez wydmę i widok z góry. Zaznaczony stok dowietrzny, łagodny i zawietrzny, stromy. Strzałkami zaznaczony kierunek wiatru i przesuwających się po stoku łagodnym ziarenek piasku.

Animacja przedstawia przesuwanie się wydmy parabolicznej. Na rysunku przekrój poprzeczny przez wydmę i widok z góry. Zaznaczony stok dowietrzny, łagodny i zawietrzny, stromy. Strzałkami zaznaczony kierunek wiatru i przesuwających się po stoku łagodnym ziarenek piasku.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja przedstawia przesuwanie się wydmy parabolicznej. Na rysunku przekrój poprzeczny przez wydmę i widok z góry. Zaznaczony stok dowietrzny, łagodny i zawietrzny, stromy. Strzałkami zaznaczony kierunek wiatru i przesuwających się po stoku łagodnym ziarenek piasku.

ivbdrmRaEe_1449739997244_0

RaaLRWMHBW4fs1

Animacja przedstawia miejsce, gdzie ląd nie schodzi łagodnie do morza, ale tworzy nad nim wyniosłość, fale morskie podcinają i niszczą brzeg. Ściany zbudowane z litych, twardych skał niszczone są przez fale, które niosą materiał skalny, i jednocześnie wdzierają się w istniejące w skałach szczeliny. Sprężają znajdujące się tam powietrze, co powoduje ich rozrywanie. Skały mniej odporne, jak np. gliny, rozmywane są przez nacierające fale. W efekcie powstaje stromy brzeg zwany klifem. U jego podstawy wytwarza się pod wpływem działalności fal morskich zagłębienie – nisza abrazyjna, która pogłębiając się doprowadza do obrywania coraz to dalszych fragmentów brzegu. Z czasem pomiędzy morzem a ścianą klifu tworzy sią z płaska powierzchnia – platforma brzegowa, zwana abrazyjną - na której fale rozdrabniają i przemieszczają materiał z niszczonego klifu w stronę morza.

Animacja przedstawia miejsce, gdzie ląd nie schodzi łagodnie do morza, ale tworzy nad nim wyniosłość, fale morskie podcinają i niszczą brzeg. Ściany zbudowane z litych, twardych skał niszczone są przez fale, które niosą materiał skalny, i jednocześnie wdzierają się w istniejące w skałach szczeliny. Sprężają znajdujące się tam powietrze, co powoduje ich rozrywanie. Skały mniej odporne, jak np. gliny, rozmywane są przez nacierające fale. W efekcie powstaje stromy brzeg zwany klifem. U jego podstawy wytwarza się pod wpływem działalności fal morskich zagłębienie – nisza abrazyjna, która pogłębiając się doprowadza do obrywania coraz to dalszych fragmentów brzegu. Z czasem pomiędzy morzem a ścianą klifu tworzy sią z płaska powierzchnia – platforma brzegowa, zwana abrazyjną - na której fale rozdrabniają i przemieszczają materiał z niszczonego klifu w stronę morza.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja przedstawia miejsce, gdzie ląd nie schodzi łagodnie do morza, ale tworzy nad nim wyniosłość, fale morskie podcinają i niszczą brzeg. Ściany zbudowane z litych, twardych skał niszczone są przez fale, które niosą materiał skalny, i jednocześnie wdzierają się w istniejące w skałach szczeliny. Sprężają znajdujące się tam powietrze, co powoduje ich rozrywanie. Skały mniej odporne, jak np. gliny, rozmywane są przez nacierające fale. W efekcie powstaje stromy brzeg zwany klifem. U jego podstawy wytwarza się pod wpływem działalności fal morskich zagłębienie – nisza abrazyjna, która pogłębiając się doprowadza do obrywania coraz to dalszych fragmentów brzegu. Z czasem pomiędzy morzem a ścianą klifu tworzy sią z płaska powierzchnia – platforma brzegowa, zwana abrazyjną - na której fale rozdrabniają i przemieszczają materiał z niszczonego klifu w stronę morza.

ivbdrmRaEe_d544e152

R46hEoKMEkEgY1

Ilustracja zawiera dwie mapy Polski, pierwsza zawiera prowincje geograficzne, a druga podprowincje geograficzne. Na pierwszej mapie czerwonymi liniami zaznaczono granice między prowincjami geograficznymi, Różnymi odcieniami koloru czerwonego, pomarańczowego i zielonego oznaczono poszczególne prowincje i opisano je: Niż Środkowoeuropejski, Niż Wschodniobałtycko-Białoruski, Masyw Czeski, Wyżyny Polskie, Wyżyny Ukraińskie, Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym oraz Karpaty Wschodnie z Podkarpaciem Wschodnim. Wszystkie te prowincje obejmują tereny Polski i sięgają poza granice kraju. Największą część mapy zajmuje Niż Środkowoeuropejski obejmujący zachodnią, północno-zachodnią i centralną część Polski oraz Niemcy. Na drugiej mapie różnymi odcieniami koloru czerwonego, pomarańczowego i zielonego oznaczono poszczególne prowincje z pierwszej mapy, a czerwonymi liniami zaznaczono granice między podprowincjami geograficznymi w ramach wydzielonych wcześniej prowincji i opisano je. W obrębie Niżu Środkowoeuropejskiego opisano Pobrzeża Południowobałtyckie i Pojezierza Południowobałtyckie oraz Niziny Środkowopolskie i Niziny Sasko-Łużyckie. W obrębie Wyżyn Polskich opisano Wyżynę Śląsko-Krakowską, Wyżynę Małopolską i Wyżynę Lubelsko-Lwowską. Karpaty Wschodnie i Zachodnie również rozbito na pięć mniejszych podprowincji, które opisano. Niż Wschodniobałtycko-Białoruski obejmuje cztery podprowincje, a w obrębie prowincji Wyżyny Ukraińskie znalazła się podprowincja Wyżyna Wołyńsko-Podolska.

2. Klimat, wody, gleby, roślinność i zwierzęta

Klimat jest tym składnikiem środowiska przyrodniczego pobrzeży, na który Morze Bałtyckie ma znaczący wpływ. Przykładami tego są:

• zwiększone opadyivbdrmRaEe_d544e206opady przez cały rok, co wynika z dużej wilgotności powietrza;

• obniżone temperaturyivbdrmRaEe_d544e212temperatury latem, podwyższone zimą, co jest skutkiem wolniejszego ogrzewania i ochładzania wilgotnego powietrza;

• silne wiatry, które wieją w otwartych nadmorskich przestrzeniach pozbawionych jakichkolwiek przeszkód terenowych;

• występowanie bryz dziennychivbdrmRaEe_d544e218bryz dziennych i nocnychivbdrmRaEe_d544e225nocnych będących skutkiem położenia w sąsiedztwie wielkiego zbiornika wodnego.

W obrębie pobrzeży zaznacza się też pewne niewielkie zróżnicowanie klimatu polegające na zwiększaniu się wpływów kontynentalnych w kierunku wschodnim. Objawia się to m.in. w postaci niższych temperaturivbdrmRaEe_d544e212temperatur zimą w rejonie Zatoki Gdańskiej.

Do Morza Bałtyckiego uchodzą dwie główne rzeki PolskiivbdrmRaEe_d544e237główne rzeki Polski – Wisła i Odra – oraz wiele krótszych, odprowadzających wody z obszaru zwanego przymorzem. Wisła i Odra przy swych ujścia utworzyły delty, w których główny nurt rzeki rozgałęzia się. DeltadeltaDelta Wisły rozwinęła się w postaci typowego trójkąta z licznymi odnogami. Kilka tysięcy lat temu obszar dzisiejszych Żuław Wiślanych był zatoką oddzieloną od Morza Bałtyckiego mierzeją. Osady, jakie transportowała Wisła do zatoki powoli ją zasypywały, a rzeka rozgałęziała się na liczne odnogi. W 1895 roku przekopano starą mierzeję, by ułatwić odpływ wód rzecznych wprost do morza. Leżące w depresji Jezioro Druzno jest dziś pozostałością po zatoce. Około 30% powierzchni Żuław Wiślanych znajduje się w depresji.

RfklHqloETKzb1

Ilustracja przedstawia mapę ujścia Wisły – stożek napływowy rozszerzający się ku północy. Opisano Wisłę i jej największe odgałęzienie – Nogat oraz Martwą Wisłę. Czerwonymi kropkami oznaczono Gdańsk, Elbląg, Malbork i Tczew. Czarną linią z poprzecznym kreskowaniem oznaczono krawędź wzniesień morenowych stanowiących granicę stożka napływowego Wisły od południa, zachodu i wschodu. Kolorem niebieskim zaznaczono Zatokę Gdańską i Zalew Wiślany i opisano je. Odcieniami koloru beżowego przedstawiono etapy narastania delty Wisły z podziałem na przedziały czasu obejmujące tysiąc lat. Takich przedziałów jest pięć. Kolorem najjaśniejszym oznaczono osady naniesione przez Wisłę pięć do sześciu tysięcy lat temu, obszar ten znajduje się na dole mapy i obejmuje miejsce, w którym Nogat odgałęzia się od Wisły, kolorami ciemniejszymi przedstawiono kolejno naniesione osady, w górę mapy obszary są coraz ciemniejsze. Kolorem najciemniejszym oznaczono osady naniesione około jednego tysiąca lat temu, obszar ten obejmuje tereny położone nad Zalewem Wiślanym. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co pół stopnia. W legendzie z lewej strony mapy objaśniono kolory użyte na mapie.

R1DGwPNEQ3iqT1

Wycieczka wirtualna po Żuławach Wiślanych

Wycieczka wirtualna po Żuławach Wiślanych

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DA5cWt7o7

Delta Odry rozwinęła się jako długi lej z dwoma ramionami rzeki (Odra Wschodnia i Odra Zachodnia), sięgający do płytkiego Zalewu Szczecińskiego. Dawniej jednak ujście Odry znajdowało się daleko na północy – wpadała ona bezpośrednio do Morza Bałtyckiego, a Zalew Szczeciński i Zatoka Pomorska były lądem. W wyniku podniesienia poziomu morza obszar ten został zalany, a ponad powierzchnią wody pozostały tylko wyspy, m.in. Wolin i Uznam. Zalew Szczeciński łączy się z wodami otwartego morza poprzez wąskie cieśniny – Dziwnę i Świnę po stronie polskiej oraz Pianę po stronie niemieckiej.

Obszary deltowe pokryły żyzne glebyivbdrmRaEe_d544e260glebynapływowe – mady. Przy ujściu Odry występują też czarne ziemie i gleby bagienne, które są charakterystyczne dla bezodpływowych zagłębień terenu, w tym jezior przybrzeżnych. Na pozostałym obszarze pasa pobrzeży, na równiach morenowych dominują gleby bielicowe i płowe, a ponadto miejscami pojawiają się gleby brunatne.

W roślinności naturalnej Pobrzeży Południowobałtyckich przeważają lasy sosnowe i mieszane. Największe ich kompleksy to Puszcze: Goleniowska, Koszalińska i Słupska. Ponadto spotkać można łąki bagienne, wrzosowiska oraz torfowiska z roślinnością trawiastą i trzcinową. W sąsiedztwie plaż i na wydmach rosną gatunki chronione, np. mikołajek nadmorski.

RzGMWiBP9rwd61

Ilustracja przedstawia fragment mapy Polski obejmujący pobrzeża i pojezierza, na którym przedstawiono roślinność rzeczywistą. Na mapie przeważa kolor beżowy obrazujący grunty orne, na którym równomiernie rozmieszczone są plamy koloru zielonego obrazujące występowanie lasów iglastych (kolor ciemnozielony). W północnej części występują również lasy liściaste oznaczone kolorem jasnozielonym, a we wschodniej części występują łąki i pastwiska oznaczone kolorem bardzo jasnym zielonym.Oznaczono i opisano miasta, rzeki i jeziora. Opisano pojezierza oraz państwa sąsiadujące z Polską. Podpisano również większe kompleksy leśne, jak Bory Tucholskie, Puszcza Knyszyńska i tym podobne.Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie. W legendzie mapy objaśniono znaki i barwy użyte na mapie.

Wśród zwierząt nadmorskich dominują ptaki – mewy, rybitwy, bieliki. Nad jeziorami przybrzeżnymi swoje siedliska mają m.in. czaple siwe i łabędzie nieme. Z innych zwierząt wymienić trzeba żubry, które żyją w lasach wyspy Wolin. W wodach przybrzeżnych czasami dostrzec można foki i morświny. Zdarza się też, że te zwierzęta – chore lub martwe – leżą na plaży.

RG34cKnKVchsV1

Na zdjęciu tablice ze zdjęciami foki i morświna i opisami. Tablice stoją przy plaży.

ivbdrmRaEe_d544e206

R1NKr9i8L6d8K1

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie odcieniami koloru niebieskiego zaznaczono średnie roczne sumy opadów. Na izohietach opisano średnie roczne sumy opadów. Centralną część mapy zajmuje kolor jasnoniebieski przechodzący w ciemnoniebieski w kierunku północnym i południowym. Najciemniejszy niebieski jest na południu. Czerwonymi punktami zaznaczono miasta wojewódzkie. Mapa pokryta jest siatką równoleżników i południków. Dookoła mapy jest biała ramka, w której opisane są współrzędne geograficzne co jeden stopień. Poniżej mapy w legendzie umieszczono prostokątny poziomy pasek. Pasek podzielono na jedenaście części od jasnoniebieskich do ciemnoniebieskiego. Każda część paska obrazuje przedział średniej rocznej sumy opadów. Opisano izohiety od pięćset milimetrów do tysiąc czterysta milimetrów, początkowo co pięćdziesiąt milimetrów, powyżej siedemset milimetrów co sto milimetrów, a powyżej tysiąca milimetrów co dwieście milimetrów.

ivbdrmRaEe_d544e212

R1DQ6Ak12kmEf1

Średnie temperatury powietrza w Polsce w styczniu i lipcu

ivbdrmRaEe_d544e218

RA1kERZporWLv1

Animacja, schematycznie przedstawiony brzeg morza. Na wybrzeżu morskim w dzień ląd nagrzewa się szybciej niż woda, cieplejsze powietrze nad lądem unosi się, powodując spadek ciśnienia na powierzchni lądu, a na jego miejsce nadchodzi chłodniejsze i wilgotniejsze powietrze znad morza. Ruchy te przedstawiono strzałkami. Bryza morska wieje znad morza na ląd.

Animacja, schematycznie przedstawiony brzeg morza. Na wybrzeżu morskim w dzień ląd nagrzewa się szybciej niż woda, cieplejsze powietrze nad lądem unosi się, powodując spadek ciśnienia na powierzchni lądu, a na jego miejsce nadchodzi chłodniejsze i wilgotniejsze powietrze znad morza. Ruchy te przedstawiono strzałkami. Bryza morska wieje znad morza na ląd.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja, schematycznie przedstawiony brzeg morza. Na wybrzeżu morskim w dzień ląd nagrzewa się szybciej niż woda, cieplejsze powietrze nad lądem unosi się, powodując spadek ciśnienia na powierzchni lądu, a na jego miejsce nadchodzi chłodniejsze i wilgotniejsze powietrze znad morza. Ruchy te przedstawiono strzałkami. Bryza morska wieje znad morza na ląd.

ivbdrmRaEe_d544e225

RekgTbxj3Dttw1

Animacja, schematycznie przedstawiony brzeg morza. W nocy woda oddaje ciepło wolniej niż ląd, dlatego ciśnienie nad wodą jest niższe niż na powierzchni lądu, co powoduje zmianę kierunku wiatru. Ruchy te przedstawiono strzałkami. Bryza lądowa przynosi nad wodę suche powietrze znad lądu.

Animacja, schematycznie przedstawiony brzeg morza. W nocy woda oddaje ciepło wolniej niż ląd, dlatego ciśnienie nad wodą jest niższe niż na powierzchni lądu, co powoduje zmianę kierunku wiatru. Ruchy te przedstawiono strzałkami. Bryza lądowa przynosi nad wodę suche powietrze znad lądu.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja, schematycznie przedstawiony brzeg morza. W nocy woda oddaje ciepło wolniej niż ląd, dlatego ciśnienie nad wodą jest niższe niż na powierzchni lądu, co powoduje zmianę kierunku wiatru. Ruchy te przedstawiono strzałkami. Bryza lądowa przynosi nad wodę suche powietrze znad lądu.

ivbdrmRaEe_d544e237

Re4OfURWuDJxM1

Zlewiska i dorzecza na obszarze Polski

ivbdrmRaEe_d544e252

R1RV4WWhKifps1

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Pobrzeży Południowobałtyckich na terenie Niemiec, Polski i Federacji Rosyjskiej. Treść niedotyczącą pasa pobrzeży została zamglona. Na mapie dominuje kolor zielony oznaczający niziny. Oznaczono i opisano miasta, rzeki, jeziora i szczyty. Opisano pobrzeża i pojezierza, niziny, równiny i wysoczyzny, morze, zatoki i wyspy. Opisano państwa sąsiadujące z Polską. Czerwoną wstążko zaznaczono granice państw. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co trzydzieści minut. W legendzie opisano znaki użyte na mapie.

ivbdrmRaEe_d544e260

R1pUXTAJlgFTT1

Ilustracja przedstawia mapę Polski . Na mapie kolorami zaznaczono typy gleb. Centralną część Polski zajmują gleby bielicowe oznaczone kolorem żółtym i gleby płowe oznaczone kolorem beżowym. Na północy przeważają gleby brunatne właściwe i kwaśne oznaczone dwoma odcieniami koloru brązowego. Wzdłuż rzek występują mady (kolor turkusowy) i gleby bagienne (kolor zielony). Czerwonymi kropkami zaznaczono miasta wojewódzkie. Opisano rzeki. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono w pionie jedenaście kolorowych prostokątów, które opisano nazwami gleb. Wydzielono pięć rodzajów gleb strefowych: bielicowe, płowe, brunatne właściwe, brunatne kwaśne i czarnoziemy oraz sześć rodzajów gleb astrefowych: czarne ziemie, mady, gleby bagienne, rędziny, inicjalne gleby górskie i gleby antropogeniczne. Gleby astrefowe rozmieszczone są nierównomiernie, gleby antropogeniczne występują wokół miast.

3. Typy krajobrazów naturalnych na Pobrzeżach Południowobałtyckich

Biorąc pod uwagę opisane powyżej składniki środowiska przyrodniczego Pobrzeży Południowobałtyckich, wyróżnić można tam 3 grupy krajobrazów naturalnych:

• wybrzeża — wysokie, niskie, mierzejowo‑zalewowe, wydmowe;

• równiny morenowe — wyniesiony i lekko falisty obszar, lokalnie porozcinany dolinami małych rzek;

• równiny deltowe i płaskie dna zagłębień bagienno‑jeziornych.

  R14icPs80ddu31

  Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie za pomocą kolorów przedstawiono typy krajobrazu.Na mapie przedstawiono i opisano rzeki i jeziora, miasta, przedstawiono granice Polski i granice województw, opisano nazwy państw sąsiadujących. Szarymi liniami przedstawiono granice pasów krajobrazu.Mapa składa się z warstw, które można dowolnie wyłączać. Na kolejnych warstwach przedstawiono jakie typy krajobrazu występują w poszczególnych pasach rzeźby terenu, wśród których wydzielono: pobrzeża, pojezierza, niziny, wyżyny, kotliny i góry.Warstwa pobrzeży: Kolorem beżowym oznaczono równiny morenowe, które wypełniają niemal całą powierzchnię tego pasa krajobrazu. Na tej warstwie widać również oznaczony kolorem zielonym krajobraz równin deltowych u ujścia rzek i krajobraz bagienno-jeziorny oznaczony kolorem ciemnozielonym. Linia wybrzeża pokrywa się z oznaczonym żółtą linią krajobrazem mierzejowo-wydmowym.

  

W głębi lądu przeważają polodowcowe równiny morenowe, które pokryte są lasami i polami uprawnymi. Przy ujściach Wisły i Odry oraz wokół jezior przybrzeżnych występują wilgotne równiny płaskich obniżeń terenu, gdzie dominuje roślinność bagienna i łąkowa (rejony deltowe wykorzystywane są do celów rolniczych). Wzdłuż całego wybrzeża mamy piaszczyste krajobrazy plaż, które są urozmaicone wysokimi klifami na większej części Pobrzeża Szczecińskiego i miejscami na pozostałych pobrzeżach. W sąsiedztwie plaż często występują też wydmy, przy czym największe z nich znajdują się w okolicach Łeby. Dwie długie, otwarte mierzeje to charakterystyczne elementy krajobrazu Pobrzeża Gdańskiego, a liczne krótsze mierzeje zamykające jeziora przybrzeżne są typowe dla Pobrzeża Koszalińskiego.

R1jdC1SoXQNBj1

Na zdjęciu brzeg morza, fale, piaszczysta plaża, niewysokie wydmy porośnięte trawami i lasem.

RdwIRf5oaigwS1

Na zdjęciu widok z góry na brzeg morski, plażę, teren zabudowany i tereny zielone oraz jezioro przybrzeżne w niewielkiej odległości od morza.

RHTFqhHqTWJee1

Na zdjęciu szeroka piaszczysta plaża, w tle brzeg morza, z lewej strony niskie wydmy porośnięte trawami i drzewami.

R6BJKbJhQlNzd1

Na zdjęciu wysoki stromy klif, w dole wąska kamienista plaża, spacerowicze.

R1HkbRoPbIqhF1

Na zdjęciu rozległa wydma porośnięta skąpą roślinnością, na szczycie grupa ludzi, z lewej strony w dole kilka drzew, pnie zasypane piaskiem.

R1a35MijL29581

Na zdjęciu jezioro, na drugim brzegu trzciny, dalej las.

RCjkLLsMHIF1M1

Na zdjęciu jezioro, w wodzie trzciny i rośliny o pływających liściach. W tle las.

Podsumowanie

• Do Pobrzeży Południowobałtyckich w Polsce zaliczają się Pobrzeża: Szczecińskie, Koszalińskie i Gdańskie.

• Morska linia brzegowa jest w Polsce urozmaicona wyspami na zachodzie i półwyspami (mierzejami otwartymi) na wschodzie.

• Na Pobrzeżu Koszalińskim występują liczne mierzeje zamykające jeziora przybrzeżne.

• Niemal całe polskie wybrzeże pokrywają piaszczyste plaże. Wysokie klify spotkać można głównie na zachodzie (wyspa Wolin) i na wschodzie (Gdynia, Władysławowo).

• W bliskim sąsiedztwie plaż często występują wydmy, przy czym największe z nich spotkać można w okolicach Łeby.

• Zwiększone opady, mniejsza roczna amplituda temperatur oraz silne wiatry to główne cechy klimatu pobrzeży.

• Dwie największe polskie rzeki – Wisła i Odra – przy ujściu do Bałtyku utworzyły delty; niesiony wodami rzecznymi materiał skalny i organiczny osadził się tam, tworząc żyzne gleby napływowe (mady).

• Roślinność naturalna pobrzeży to głównie bory sosnowe i mieszane na wysoczyznach morenowych oraz łąki i zarośla bagienne na niskich terenach podmokłych.

• Wśród nadmorskich zwierząt dominują ptaki.

• Główne typy nadmorskich krajobrazów naturalnych w Polsce to wybrzeża niskie (plaże) i wysokie (klify), wybrzeża mierzejowo‑zalewowe, wybrzeża wydmowe, a ponadto równie i wysoczyzny morenowe oraz płaskie dna zagłębień jeziornych i rzecznych ujść deltowych.

• Krajobrazy te zostały ukształtowane przez erozję i akumulację morską oraz wiatrową, lodowcową i rzeczną.

Praca domowa

Polecenie 9.1

Zdjęcie poniżej przedstawia tablicę informującą o atrakcjach Wolińskiego Parku Narodowego. Zbierz informacje o atrakcjach Słowińskiego Parku Narodowego i przygotuj podobną tablicę (plakat/folder).

R8UzsPZVU1fYC1

Na zdjęciu tablica ze zdjęciami i opisami.

Zobacz także

Jak wiatr wpływa na rzeźbę powierzchni Ziemi?i1e3ZJquAhJak wiatr wpływa na rzeźbę powierzchni Ziemi?
Jak rzeki i morza przekształcają powierzchnię Ziemi?iGrIiQD4ohJak rzeki i morza przekształcają powierzchnię Ziemi?
Cechy klimatu PolskiiKAvfw8TYYCechy klimatu Polski
Wody powierzchniowe i podziemne w Polsceidz3kbLYuCWody powierzchniowe i podziemne w Polsce
Morze Bałtyckie – środowisko przyrodnicze a działalność człowiekaiGI2pHQL2NMorze Bałtyckie – środowisko przyrodnicze a działalność człowieka
Zróżnicowanie gleb i roślinności na obszarze Polskiig0DrBcVI8Zróżnicowanie gleb i roślinności na obszarze Polski
Geograficzne regiony PolskiiS7jkMgAKPGeograficzne regiony Polski

Słowniczek

Zadania