Pitagoras i Związek Pitagorejski

Pitagoras już w starożytności był postacią częściowo legendarną. Wiemy, że żył w VI w. p.n.e. i urodził się na wyspie Samos, kolonii jońskiej. W wieku ok. 40 lat musiał opuścić rodzinne strony i przeniósł się do Wielkiej Grecji. W mieście Kroton założył szkołę filozoficzno‑religijną, tzw. Związek Pitagorejski. Podobno podróżował po świecie i zetknął się z mędrcami i kapłanami Wschodu. Nie pozostawił po sobie żadnych pism, jednakże jego uczniowie i następcy, dla podkreślenia autorytetu mistrza i własnej skromności, przypisywali mu swoje dzieła, tak że dzisiaj trudno jest oddzielić jego oryginalne poglądy od poglądów kontynuatorów.

RZQ8bNiVm1NAj

Obraz przedstawia wzgórze porośnięte drzewami. W pobliżu jednego z drzew znajduje się grobowiec z płytą. Stoi przy nim grupa ludzi. Są wyraźnie poruszeni, unoszą ku górze dłonie, patrzą się na grobowiec.

Pitagoras utworzył stowarzyszenie, które starało się realizować cele nie tylko filozoficzno‑naukowe i religijno‑etyczne, ale także polityczne. Pitagorejczycy jako niewygodni przeciwnicy polityczni już po śmierci swego założyciela spotkali się z prześladowaniami. Związek Pitagorejski w sposobie organizacji przypominał zarazem szkołę i klasztor. Jego członków obowiązywały surowe zasady obyczajowe, osobista asceza, polegająca na kontrolowaniu swojego postępowania, przeprowadzaniu codziennego rachunku sumienia, opanowywaniu namiętności i pragnień. Przystępować do związku mogły również kobiety. W V w. p.n.e. doszło w gronie pitagorejczyków do rozłamu. Wydzieliły się dwa odłamy: akusmatycy, którzy większą wagę przywiązywali do obrzędów religijnych i mistycznych, oraz matematycy, którzy skupiali się na badaniach naukowych.

Poglądy

Poglądy dotyczące duszy ludzkiej

Podstawowym dogmatem pitagorejczyków była wiara w nieśmiertelność duszy ludzkiej oraz w metempsychozę, czyli wędrówkę dusz (reinkarnację) przez serię kolejnych wcieleń. Niewątpliwie było to nawiązanie do orfizmuorfizmorfizmu, którego twórcą - wedle tradycji - miał być mityczny śpiewak Orfeusz.

Pitagorejczycy, podobnie jak orficy, zakładali antropologiczny dualizm, to znaczy uważali, że dusza istnieje oddzielnie od ciała i w przeciwieństwie do niszczejącego z upływem czasu ciała jest tym, co w człowieku nieśmiertelne. Ciało jest więzieniem dla duszy człowieka, który w ten sposób ponosi karę za popełnione wcześniej winy. Aby dusza mogła wyzwolić się od uciążliwego uzależnienia od ciała, człowiek musi odpokutować wszystkie swoje winy. Oczyszczanie ze zła dokonuje się poprzez kolejne wcielenia. W ciągu życia pod postacią ludzką wyzwolenie duszy z ciała można było przynaglić przez ascetyczny tryb życia, a chwilowo doświadczyć podczas tajemnych obrzędów.

Odkrycia naukowe

Teoria liczb

RMz2L6xBg2m2x1

Obraz przedstawia młodego mężczyznę w długiej szacie, idącego ścieżką. Mężczyzna trzyma pod lewą pachą małą harfę. W oddali, za nim idzie ścieżką młoda kobieta w długiej sukni.

Poza przestrzeganiem surowych reguł życiowych i udziałem w misteriach pitagorejczycy kładli duży nacisk na oczyszczanie duszy przez zgłębianie wiedzy. Ich poglądy filozoficzne ze współczesnego punktu widzenia sprawiają wrażenia dziwnego i osobliwego pomieszania mistyki z matematyką. Mieli zwyczaj prezentować swoje twierdzenia w postaci krótkich pytań i jeszcze krótszych odpowiedzi. Pitagorejczycy jako pierwsi wyrazili przekonanie, że liczby rządzą światem. Liczba była dla nich zasadą wszelkiego bytu. Zauważali, że różne zjawiska w świecie dają się sprowadzić do relacji liczbowych. Co za tym idzie, liczby wyjaśniają świat. Przy czym liczby wyobrażali sobie jako wielkości przestrzenne, jako byty posiadające sobie właściwe kształty; liczby nie były materią wszechświata - i tu różnili się od filozofów z Miletu - lecz jego formą. W ten sposób w ich myśleniu pojawiła się teoria o dualizmie świata, w którym istnieje to, co jest kształtowane, czyli materia, i to, co kształtuje, czyli forma, w tym przypadku liczba. Poszczególnym liczbom przypisywali znaczenie symboliczne:

R18q5AE89EFbD1

Ilustracja przedstawia trójkąt. Jest on podzielony na mniejsze trójkąty. Na górze jest jeden mały trójkąt, w drugim rzędzie trzy trójkąty, w trzecim rzędzie cztery trójkąty. Na każdym z wierzchołków małych trójkątów są duże, czarne kamyki. Na każdym z boków dużego trójkąta są takie cztery kamyki.

1. punkt

2. linia

3. figura geometryczna płaska

4. ciało geometryczne płaskie, a ponadto świętość i siła

5. własności ciał fizycznych, np. barwa

6. życie

7. duch

8. miłość

9. roztropność i sprawiedliwość

10. doskonałość wszechświata, także dlatego, że jest sumą pierwszych czterech liczb (1+2+3+4=10), co obrazowano jeszcze za pomocą trójkąta zwanego po grecku tetraktys (tetra z gr. cztery).

Pitagoras twierdził, że świat jest z samej swojej natury piękny. Celem życia jego i jego uczniów było doskonalenie się, które łączyło się z odkrywaniem piękna matematyki. Członkowie związku pitagorejskiego niemalże czcili liczby. To w nich widzieli pierwotne źródło porządku świata, który składał się z figur geometrycznych związanych proporcjami – liczbami. Porządek liczbowy był przez pitagorejczyków utożsamiany z pięknem. W ten sposób stworzyli Wielką Teorię, która zakładała, że piękno polega na uzyskaniu idealnych proporcji między częściami danej całości. Przykładem tego piękna miał być wszechświat – kosmos. Słowo to łączyło znaczenia jak: świat, ozdoba i porządek. Symetria wszechświata sprawiała, że jego elementy wydawały harmonijne dźwięki. W ten sposób, zdaniem pitagorejczyków, powstała kosmiczna muzyka sfer, której nie słyszymy, ponieważ się do niej przyzwyczailiśmy.

Słownik