Jak dbać o swoje zdrowie?
Wspaniałe samopoczucie, siła i chęć do działania. Sen bez zakłóceń. Brak bólu i dolegliwości. Wszystkie te cechy świadczą o zdrowiu. Zapominamy o nim, gdy czujemy się dobrze. Kiedy zaczynają się pojawiać kłopoty ze zdrowiem, organizm potrzebuje pomocy. Czy można tego uniknąć? Jak na co dzień dbać o siebie i swoje otoczenie, by zachować zdrowie?
Dobry stan organizmu jest zasługą zdrowego stylu życia. Na czym on polega? Każdy zapytany wymieni na pewno odpowiednie odżywianie się oraz aktywność fizyczną – to oczywiście konieczne elementy dbania o zdrowie. Ponadto do zasad zdrowego stylu życia zaliczają się:
odpowiednia ilość snu – ważne jest również, by chodzić spać wieczorem i wstawać rano codziennie o podobnej porze;
równowaga pomiędzy pracą i nauką oraz odpoczynkiem;
troska o higienę ciała, a także regularne kontrole u lekarza rodzinnego i stomatologa (lekarza dentysty);
dbanie o czystość w swoim otoczeniu;
utrzymywanie dobrych relacji rodzinnych i przyjacielskich.
1. Co to znaczy dobrze się odżywiać?
Mówi się, że zdrowie zależy od tego, co najczęściej „ląduje” na talerzu. I wiele w tym prawdy! Od odpowiedniej ilości i proporcji składników pokarmowych – białek, węglowodanów i tłuszczów oraz witaminwitamin i soli mineralnych – zależy, czy organizm otrzymuje wszystko to, czego potrzebuje do rozwoju i funkcjonowania. Podstawą zdrowego żywienia są warzywa i owoce: powinny znajdować się w każdym posiłku w ciągu dnia, z przewagą warzyw. Inne grupy produktów żywnościowych, których nie powinno zabraknąć w diecie, to:
pełnoziarniste produkty zbożowe, np. brązowy ryż, makaron pełnoziarnisty, kasza gryczana, razowe pieczywo;
produkty bogate w białka, m.in. jajka, mleko, sery, jogurty, mięso;
produkty bogate w zdrowe tłuszcze, np. ryby, awokado, oliwa z oliwek.
A słodycze? Można je jeść tylko okazjonalnie, ponieważ nie dostarczają one organizmowi żadnych niezbędnych składników odżywczych. Sprzyjają natomiast nadwadze lub otyłości, próchnicy zębów i innym schorzeniom.
Zdrowe odżywianie to także regularne spożywanie posiłków, najlepiej pięć razy dziennie o podobnych porach w ciągu dnia.
Skąd wiadomo, co jest wartościowym pokarmem, a co nie powinno zbyt często pojawiać się w jadłospisie? W tej sprawie należy zaufać naukowcom – na podstawie badań stworzyli oni „Talerz zdrowego żywienia”, czyli graficzne przedstawienie talerza pełnego różnorodnych produktów, który symbolizuje zalecane proporcje poszczególnych grup produktów w całodziennej diecie.
2. Aktywność fizyczna: nie tylko sport
Pływanie, taniec, skakanie na skakance, jazda na rowerze, rolkach czy hulajnodze, a zimą na sankach i nartach to wspaniała zabawa i ogromna przyjemność. Bonusem jest to, że aktywność fizyczna jest bardzo ważna dla zdrowia. Każdy ruch, nie tylko sport, sprawia, że ciało pracuje sprawniej i staje się coraz silniejsze. Dlatego istotne jest, by dbać o codzienną dawkę ruchu: wybierać chodzenie po schodach zamiast używania windy, spacer zamiast przejażdżki autobusem, tramwajem czy samochodem, a po odrobieniu lekcji – relaks na świeżym powietrzu zamiast oglądania telewizji.
Podczas wysiłku mięśnie potrzebują więcej tlenu, co zmusza serce i układ krążenia do szybszego działania. Serce to też mięsień i również potrzebuje regularnego treningu.
Rodzaje aktywności fizycznej
Najlepiej wybrać taki sport, jaki się najbardziej lubi. Każda jego forma polepsza pracę narządów wewnętrznych. Sport poprawia też przebieg procesów uczenia się i zapamiętywania oraz głęboko relaksuje, co przekłada się na lepszy sen. Wpływa również pozytywnie na działanie układu odpornościowegoukładu odpornościowego: osoby, które regularnie uprawiają sport, rzadziej chorują.
3. Odpoczynek: dlaczego jest ważny?
Codzienne aktywności – zarówno umysłowe, jak i fizyczne – wymagają wiele energii. Aby im sprostać: nauczyć się czegoś, wykonać pracę, wypełniać obowiązki domowe i inne czynności, organizm mobilizuje wszystkie siły. Musi więc też regularnie odpoczywać. Po wysiłku fizycznym najlepiej relaksuje się pasywnie, np. czytaniem książki, oglądaniem filmu czy graniem w ciekawą grę. Natomiast po nauce i pracy najlepszy jest odpoczynek aktywny, np. spacer czy uprawianie sportu.
Rozsądne korzystanie z komputerów i smartfonów też może być formą relaksu: ważne jest jednak, by nie tracić poczucia czasu i nie spędzać w internecie długich godzin. Wpatrywanie się w monitory osłabia wzrok, a niezmienna pozycja ciała napina mięśnie pleców i karku.
Odpoczynek pozwala zachować równowagę pomiędzy życiem szkolnym czy zawodowym a czasem prywatnym, przeznaczonym tylko dla siebie, rodziny i przyjaciół. Wpływa to pozytywnie na samopoczucie i w konsekwencji – na zdrowie.
Istotnym elementem wypoczynku jest także sen. Bardzo ważne jest, by trwał co najmniej 8 godzin, a najlepiej 9–10, i był w miarę regularny.
Posłuchaj audiobooka, w którym przedstawiono zasady bezpiecznego wypoczynku.
Wymień sprzęt, jaki powinny mieć przy sobie dzieci, które jeszcze nie potrafią dobrze pływać. Czy mając przy sobie takie pomoce, mogą dopływać do żółtych boi?
Opisz, jak bezpiecznie jeździć na łyżwach.
Wyjaśnij, jakie są zasady bezpiecznych wędrówek po górach.
Najważniejsze zasady zdrowego stylu życia
Więcej informacji na temat zasad sprzyjających zachowaniu zdrowia i unikaniu chorób oraz urazów znajdziesz w e‑materiale Zdrowie na co dzieńZdrowie na co dzień.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DPOVLP5RX
Wyjaśnij, w jaki sposób aktywność fizyczna wpływa na organizm człowieka.
Wymień pięć rad, które możesz przekazać swoim rówieśnikom, by żyli zdrowo na co dzień.
Podsumowanie
Jesteś tym, co jesz – czyli jedzenie ma znaczenie. Aby utrzymać zdrowie, ważne jest spożywanie zbilansowanych posiłków bogatych w substancje odżywcze. DietaDieta powinna opierać się na warzywach, owocach, produktach bogatych w: białko (tj. mleko i jego przetwory, nasiona roślin strączkowych) i zdrowe tłuszcze (ryby, oliwa z oliwek) oraz pełnoziarnistych produktach zbożowych (brązowy ryż, kasza gryczana, pieczywo razowe). Warto ograniczyć spożywanie słodyczy, które są ubogie w te składniki i szkodzą zdrowiu.
Ruch to zdrowie. Zarówno uprawianie sportu (np. granie w piłkę nożną, pływanie), jak i codzienne czynności (np. sprzątanie, chodzenie po schodach) są bardzo ważne dla utrzymania zdrowia. Ruch poprawia pracę wszystkich układów narządów ludzkiego organizmu. Wpływa też pozytywnie na samopoczucie.
Wyróżnia się dwa typy odpoczynku: aktywny (sport i rekreacja) i bierny (np. czytanie książki). Zarówno jeden, jak i drugi jest istotny, w zależności od tego, jaki tryb życia prowadzimy. Bardzo ważny dla zdrowia jest także sen.
Podczas wypoczynku należy przestrzegać podstawowych zasad bezpieczeństwa, m.in.: pływać tylko w wyznaczonych i strzeżonych przez ratowników zbiornikach wodnych, zimą jeździć na łyżwach tylko po lodowisku, a jeżdżąc na rolkach, nosić kask ochronny i ochraniacze oraz poruszać się tylko po wyznaczonych trasach.
Słownik
sposób odżywiania zgodny z zasadami zdrowego żywienia
układ narządów zapobiegający wnikaniu do organizmu wszelkich czynników chorobotwórczych
grupa substancji, których niewielkie ilości są niezbędne do prawidłowego przebiegu różnych procesów zachodzących w organizmie. Są całkowicie lub częściowo pozyskiwane z pożywienia
Sprawdź, jak rozumiesz!
Wymień rodzaje odpoczynku oraz wyjaśnij, dla jakich osób dany rodzaj będzie odpowiedni.